২. দুতিযৰগ্গো
(১০) ১. পরূপহারকথা
৩০৭. অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং কামরাগসংযোজনং কামোঘো কামযোগো কামচ্ছন্দনীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
নত্থি অরহতো রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং কামরাগসংযোজনং কামোঘো কামযোগো কামচ্ছন্দনীৰরণন্তি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং কামরাগসংযোজনং কামোঘো কামযোগো কামচ্ছন্দনীৰরণং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, অত্থি তস্স রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং কামরাগসংযোজনং কামোঘো কামযোগো কামচ্ছন্দনীৰরণন্তি? আমন্তা। অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, অত্থি তস্স রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং…পে॰… কামচ্ছন্দনীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, নত্থি তস্স রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং…পে॰… কামচ্ছন্দনীৰরণন্তি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, নত্থি তস্স রাগো কামরাগো কামরাগপরিযুট্ঠানং…পে॰… কামচ্ছন্দনীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। কেনট্ঠেনাতি? হন্দ হি মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি।
মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি? আমন্তা। অত্থি মারকাযিকানং দেৰতানং অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
নত্থি মারকাযিকানং দেৰতানং অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি মারকাযিকানং দেৰতানং অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তী’’তি।
মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি? আমন্তা। মারকাযিকা দেৰতা অত্তনো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তি, অঞ্ঞেসং অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তি, তস্স অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
মারকাযিকা দেৰতা নেৰ অত্তনো ন অঞ্ঞেসং ন তস্স অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি? আমন্তা। হঞ্চি মারকাযিকা দেৰতা নেৰ অত্তনো ন অঞ্ঞেসং ন তস্স অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তী’’তি।
মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি ? আমন্তা। লোমকূপেহি উপসংহরন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩০৮. মারকাযিকা দেৰতা অরহতো অসুচিং সুক্কৰিস্সট্ঠিং উপসংহরন্তীতি? আমন্তা। কিং কারণাতি? হন্দ হি ৰিমতিং গাহযিস্সামাতি। অত্থি অরহতো ৰিমতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো ৰিমতীতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো সত্থরি ৰিমতি, ধম্মে ৰিমতি, সঙ্ঘে ৰিমতি, সিক্খায ৰিমতি, পুব্বন্তে ৰিমতি, অপরন্তে ৰিমতি, পুব্বন্তাপরন্তে ৰিমতি, ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
নত্থি অরহতো সত্থরি ৰিমতি, ধম্মে ৰিমতি, সঙ্ঘে ৰিমতি, সিক্খায ৰিমতি, পুব্বন্তে ৰিমতি, অপরন্তে ৰিমতি , পুব্বন্তাপরন্তে ৰিমতি, ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতীতি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো সত্থরি ৰিমতি…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো ৰিমতী’’তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স ৰিমতি, অত্থি তস্স সত্থরি ৰিমতি…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতীতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো ৰিমতি, অত্থি তস্স সত্থরি ৰিমতি…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো ৰিমতি, নত্থি তস্স সত্থরি ৰিমতি…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতীতি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স ৰিমতি, নত্থি তস্স সত্থরি ৰিমতি…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ৰিমতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি কিস্স নিস্সন্দোতি? অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দোতি। অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দোতি? আমন্তা। যে কেচি অসন্তি পিৰন্তি খাদন্তি সাযন্তি, সব্বেসংযেৰ অত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
যে কেচি অসন্তি পিৰন্তি খাদন্তি সাযন্তি, সব্বেসংযেৰ অত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। দারকা অসন্তি পিৰন্তি খাদন্তি সাযন্তি, অত্থি দারকানং অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
পণ্ডকা অসন্তি পিৰন্তি খাদন্তি সাযন্তি, অত্থি পণ্ডকানং অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দেৰা অসন্তি পিৰন্তি খাদন্তি সাযন্তি, অত্থি দেৰতানং অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩০৯. অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দোতি? আমন্তা। অত্থি তস্স আসযোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অরহতো উচ্চারপস্সাৰো অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দো, অত্থি তস্স আসযোতি ? আমন্তা। অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দো, অত্থি তস্স আসযোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দো, নত্থি তস্স আসযোতি? আমন্তা। অরহতো উচ্চারপস্সাৰো অসিতপীতখাযিতসাযিতস্স নিস্সন্দো, নত্থি তস্স আসযোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩১০. অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। অরহা মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্য, মেথুনং উপ্পাদেয্য মেথুনং ধম্মং উপ্পাদেয্য (সী॰ স্যা॰), পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসেয্য, কাসিকচন্দনং পচ্চনুভৰেয্য, মালাগন্ধৰিলেপনং ধারেয্য, জাতরূপরজতং সাদিযেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি পুথুজ্জনস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, পুথুজ্জনো মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্য, মেথুনং উপ্পাদেয্য, পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসেয্য, কাসিকচন্দনং পচ্চনুভৰেয্য, মালাগন্ধৰিলেপনং ধারেয্য, জাতরূপরজতং সাদিযেয্যাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, অরহা মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্য, মেথুনং উপ্পাদেয্য, পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসেয্য, কাসিকচন্দনং পচ্চনুভৰেয্য, মালাগন্ধৰিলেপনং ধারেয্য, জাতরূপরজতং সাদিযেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, ন চ অরহা মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্য, মেথুনং উপ্পাদেয্য, পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসেয্য, কাসিকচন্দনং পচ্চনুভৰেয্য, মালাগন্ধৰিলেপনং ধারেয্য, জাতরূপরজতং সাদিযেয্যাতি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, ন চ পুথুজ্জনো মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্য, মেথুনং উপ্পাদেয্য , পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসেয্য, কাসিকচন্দনং পচ্চনুভৰেয্য, মালাগন্ধৰিলেপনং ধারেয্য, জাতরূপরজতং সাদিযেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মোতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো… মানো পহীনো… দিট্ঠি পহীনা… ৰিচিকিচ্ছা পহীনা… থিনং পহীনং… উদ্ধচ্চং পহীনং… অহিরিকং পহীনং…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং উচ্ছিন্নমূলং তালাৰত্থুকতং অনভাৰঙ্কতং আযতিং অনুপ্পাদধম্মন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো অনোত্তপ্পং পহীনং উচ্ছিন্নমূলং তালাৰত্থুকতং অনভাৰঙ্কতং আযতিং অনুপ্পাদধম্মং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
৩১১. অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতোতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু অরহতো রাগপ্পহানায সতিপট্ঠানা ভাৰিতা…পে॰… সম্মপ্পধানা ভাৰিতা… ইদ্ধিপাদা ভাৰিতা… ইন্দ্রিযা ভাৰিতা… বলা ভাৰিতা…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতাতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগপ্পহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু অরহতো দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতাতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো অনোত্তপ্পপহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো কতকরণীযো ওহিতভারো অনুপ্পত্তসদত্থো পরিক্খীণভৰসংযোজনো সম্মদঞ্ঞাৰিমুত্তো উক্খিত্তপলিঘো সঙ্কিণ্ণপরিখো অব্বূল়্হেসিকো নিরগ্গল়ো অরিযো পন্নদ্ধজো পন্নভারো ৰিসঞ্ঞুত্তো সুৰিজিতৰিজযো, দুক্খং তস্স পরিঞ্ঞাতং, সমুদযো পহীনো, নিরোধো সচ্ছিকতো, মগ্গো ভাৰিতো, অভিঞ্ঞেয্যং অভিঞ্ঞাতং, পরিঞ্ঞেয্যং পরিঞ্ঞাতং, পহাতব্বং পহীনং, ভাৰেতব্বং ভাৰিতং, সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো কতকরণীযো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং , নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
৩১২. অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠি, পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি। সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পং পহীনং, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা । পরধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পপহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পং পহীনং, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পপহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩১৩. অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘যে তে যে কেচি (সী॰), ভিক্খৰে, ভিক্খূ পুথুজ্জনা সীলসম্পন্না সতা সম্পজানা নিদ্দং ওক্কমন্তি, তেসং অসুচি ন মুচ্চতি। যেপি তে, ভিক্খৰে, বাহিরকা ইসযো কামেসু ৰীতরাগা, তেসম্পি অসুচি ন মুচ্চতি। অট্ঠানমেতং, ভিক্খৰে, অনৰকাসো যং অরহতো অসুচি মুচ্চেয্যা’’তি মহাৰ॰ ৩৫৩ অত্থতো সমানং; অ॰ নি॰ ৫.২১০ পস্সিতব্বং। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অসুচি সুক্কৰিস্সট্ঠী’’তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরূপহারো’’তি? আমন্তা। ননু অরহতো চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং পরে উপসংহরেয্যুন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং পরে উপসংহরেয্যুং, তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো পরূপহারো’’তি।
অরহতো চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং পরে উপসংহরেয্যুন্তি, অত্থি অরহতো পরূপহারোতি? আমন্তা। অরহতো সোতাপত্তিফলং ৰা সকদাগামিফলং ৰা অনাগামিফলং ৰা অরহত্তং ৰা পরে উপসংহরেয্যুন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরূপহারকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১১) ২. অঞ্ঞাণকথা
৩১৪. অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। অত্থি অরহতো অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। নত্থি অরহতো অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণন্তি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স অঞ্ঞাণং, অত্থি তস্স অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণন্তি? আমন্তা। অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণং, অত্থি তস্স অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণং, নত্থি তস্স অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণন্তি ? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স অঞ্ঞাণং , নত্থি তস্স অৰিজ্জা অৰিজ্জোঘো অৰিজ্জাযোগো অৰিজ্জানুসযো অৰিজ্জাপরিযুট্ঠানং অৰিজ্জাসংযোজনং অৰিজ্জানীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। অরহা অঞ্ঞাণপকতো পাণং হনেয্য, অদিন্নং আদিযেয্য, মুসা ভণেয্য, পিসুণং ভণেয্য, ফরুসং ভণেয্য, সম্ফং পলপেয্য, সন্ধিং ছিন্দেয্য, নিল্লোপং হরেয্য, একাগারিযং করেয্য, পরিপন্থে তিট্ঠেয্য, পরদারং গচ্ছেয্য, গামঘাতং করেয্য, নিগমঘাতং করেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি পুথুজ্জনস্স অঞ্ঞাণং, পুথুজ্জনো অঞ্ঞাণপকতো পাণং হনেয্য, অদিন্নং আদিযেয্য, মুসা ভণেয্য…পে॰… গামঘাতং করেয্য, নিগমঘাতং করেয্যাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণং, অরহা অঞ্ঞাণপকতো পাণং হনেয্য, অদিন্নং আদিযেয্য…পে॰… গামঘাতং করেয্য, নিগমঘাতং করেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণং, ন চ অরহা অঞ্ঞাণপকতো পাণং হনেয্য, অদিন্নং আদিযেয্য…পে॰… গামঘাতং করেয্য, নিগমঘাতং করেয্যাতি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স অঞ্ঞাণং, ন চ পুথুজ্জনো অঞ্ঞাণপকতো পাণং হনেয্য, অদিন্নং আদিযেয্য…পে॰… গামঘাতং করেয্য, নিগমঘাতং করেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। অত্থি অরহতো সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং, সিক্খায অঞ্ঞাণং, পুব্বন্তে অঞ্ঞাণং, অপরন্তে অঞ্ঞাণং, পুব্বন্তাপরন্তে অঞ্ঞাণং, ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
নত্থি অরহতো সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং, সিক্খায অঞ্ঞাণং, পুব্বন্তে অঞ্ঞাণং, অপরন্তে অঞ্ঞাণং, পুব্বন্তাপরন্তে অঞ্ঞাণং, ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স অঞ্ঞাণং, অত্থি তস্স সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণন্তি ? আমন্তা। অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণং, অত্থি তস্স সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণং, নত্থি তস্স সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স অঞ্ঞাণং, নত্থি তস্স সত্থরি অঞ্ঞাণং, ধম্মে অঞ্ঞাণং, সঙ্ঘে অঞ্ঞাণং…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
৩১৫. অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মোতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং উচ্ছিন্নমূলং তালাৰত্থুকতং অনভাৰঙ্কতং আযতিং অনুপ্পাদধম্মন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো অনোত্তপ্পং পহীনং উচ্ছিন্নমূলং তালাৰত্থুকতং অনভাৰঙ্কতং আযতিং অনুপ্পাদধম্মং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতাতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগপ্পহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু অরহতো দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো …পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতাতি? আমন্তা । হঞ্চি অরহতো অনোত্তপ্পপহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ৰীতরাগো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
৩১৬. অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি অঞ্ঞাণং, পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি অঞ্ঞাণন্তি। সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পং পহীনং, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগপ্পহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পপহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পং পহীনং, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো অনোত্তপ্পপহানায বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা । সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো …পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স অঞ্ঞাণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩১৭. অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘জানতোহং জানতাহং (সী॰), জানত্ৰাহং (স্যা॰ পী॰ ক॰), ভিক্খৰে, পস্সতো আসৰানং খযং ৰদামি, নো অজানতো নো অপস্সতো। কিঞ্চ, ভিক্খৰে, জানতো কিং পস্সতো আসৰানং খযো হোতি? ‘ইতি রূপং, ইতি রূপস্স সমুদযো, ইতি রূপস্স অত্থঙ্গমো, ইতি ৰেদনা…পে॰… ইতি সঞ্ঞা… ইতি সঙ্খারা… ইতি ৰিঞ্ঞাণং, ইতি ৰিঞ্ঞাণস্স সমুদযো, ইতি ৰিঞ্ঞাণস্স অত্থঙ্গমো’তি – এৰং খো, ভিক্খৰে, জানতো এৰং পস্সতো আসৰানং খযো হোতী’’তি সং॰ নি॰ ৩.১০১; ইতিৰু॰ ১০২; সং॰ নি॰ ৫.১০৯৫। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘জানতোহং, ভিক্খৰে, পস্সতো আসৰানং খযং ৰদামি, নো অজানতো নো অপস্সতো। কিঞ্চ, ভিক্খৰে, জানতো কিং পস্সতো আসৰানং খযো হোতি? ‘ইদং দুক্খ’ন্তি – ভিক্খৰে, জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি, ‘অযং দুক্খসমুদযো’তি – জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি, ‘অযং দুক্খনিরোধো’তি – জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি, ‘অযং দুক্খনিরোধগামিনী পটিপদা’তি – জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি। এৰং খো, ভিক্খৰে, জানতো এৰং পস্সতো আসৰানং খযো হোতী’’তি সং॰ নি॰ ৫.১০৯৫। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সব্বং, ভিক্খৰে, অনভিজানং অপরিজানং অৰিরাজযং অপ্পজহং অভব্বো দুক্খক্খযায, সব্বঞ্চ খো, ভিক্খৰে, অভিজানং পরিজানং ৰিরাজযং পজহং ভব্বো দুক্খক্খযাযা’’তি সং॰ নি॰ ৪.২৬; ইতিৰু॰ ৭ ইতিৰুত্তকেপি! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা –
‘‘সহাৰস্স দস্সনসম্পদায,
তযস্সু ধম্মা জহিতা ভৰন্তি।
সক্কাযদিট্ঠী ৰিচিকিচ্ছিতঞ্চ,
সীলব্বতং ৰাপি যদত্থি কিঞ্চি।
চতূহপাযেহি চ ৰিপ্পমুত্তো,
ছচ্চাভিঠানানি অভব্ব কাতু’’ন্তি॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘যস্মিং, ভিক্খৰে, সমযে অরিযসাৰকস্স ৰিরজং ৰীতমলং ধম্মচক্খুং উদপাদি – ‘যং কিঞ্চি সমুদযধম্মং সব্বং তং নিরোধধম্ম’ন্তি, সহ দস্সনুপ্পাদা, ভিক্খৰে, অরিযসাৰকস্স তীণি সংযোজনানি পহীযন্তি – সক্কাযদিট্ঠি, ৰিচিকিচ্ছা, সীলব্বতপরামাসো’’তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি? আমন্তা। ননু অরহা ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তং ন জানেয্য, মগ্গামগ্গং ন জানেয্য, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামং ন জানেয্যাতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তং ন জানেয্য, মগ্গামগ্গং ন জানেয্য, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামং ন জানেয্য, তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণ’’ন্তি।
অরহা ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তং ন জানেয্য, মগ্গামগ্গং ন জানেয্য, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামং ন জানেয্যাতি, অত্থি অরহতো অঞ্ঞাণন্তি? আমন্তা। অরহা সোতাপত্তিফলং ৰা সকদাগামিফলং ৰা অনাগামিফলং ৰা অরহত্তং ৰা ন জানেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অঞ্ঞাণকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১২) ৩. কঙ্খাকথা
৩১৮. অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
নত্থি অরহতো ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণন্তি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স কঙ্খা, অত্থি তস্স ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণন্তি? আমন্তা। অত্থি অরহতো কঙ্খা, অত্থি তস্স ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো কঙ্খা, নত্থি তস্স ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণন্তি? আমন্তা । অত্থি পুথুজ্জনস্স কঙ্খা, নত্থি তস্স ৰিচিকিচ্ছা ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠানং ৰিচিকিচ্ছাসংযোজনং ৰিচিকিচ্ছানীৰরণন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা, সঙ্ঘে কঙ্খা, সিক্খায কঙ্খা, পুব্বন্তে কঙ্খা, অপরন্তে কঙ্খা, পুব্বন্তাপরন্তে কঙ্খা, ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
নত্থি অরহতো সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খাতি ? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খা, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স কঙ্খা, অত্থি তস্স সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো কঙ্খা, অত্থি তস্স সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অত্থি অরহতো কঙ্খা, নত্থি তস্স সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খাতি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স কঙ্খা, নত্থি তস্স সত্থরি কঙ্খা, ধম্মে কঙ্খা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
৩১৯. অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা । ননু অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মোতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং…পে॰… রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা; ননু অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
৩২০. অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি কঙ্খা, পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি কঙ্খাতি। সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি কঙ্খাতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি কঙ্খাতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স কঙ্খাতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং…পে॰… রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো …পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স কঙ্খাতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স কঙ্খাতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং…পে॰… রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… মোহপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স কঙ্খাতি? আমন্তা। সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স কঙ্খাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩২১. অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘জানতোহং, ভিক্খৰে, পস্সতো আসৰানং খযং ৰদামি, নো অজানতো নো অপস্সতো! কিঞ্চ, ভিক্খৰে , জানতো কিং পস্সতো আসৰানং খযো হোতি ? ‘ইতি রূপং’…পে॰… ‘ইতি ৰিঞ্ঞাণস্স অত্থঙ্গমো’তি – এৰং খো, ভিক্খৰে, জানতো এৰং পস্সতো আসৰানং খযো হোতী’’তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘জানতোহং, ভিক্খৰে, পস্সতো আসৰানং খযং ৰদামি, নো অজানতো নো অপস্সতো! কিঞ্চ, ভিক্খৰে, জানতো কিং পস্সতো আসৰানং খযো হোতি? ‘ইদং দুক্খ’ন্তি, ভিক্খৰে…পে॰… ‘অযং দুক্খনিরোধগামিনী পটিপদা’তি জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি। এৰং খো , ভিক্খৰে, জানতো এৰং পস্সতো আসৰানং খযো হোতী’’তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সব্বং, ভিক্খৰে, অনভিজানং অপরিজানং অৰিরাজযং অপ্পজহং অভব্বো দুক্খক্খযায; সব্বঞ্চ খো, ভিক্খৰে, অভিজানং পরিজানং ৰিরাজযং পজহং ভব্বো দুক্খক্খযাযা’’তি! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সহাৰস্স দস্সনসম্পদায …পে॰… ছচ্চাভিঠানানি অভব্ব কাতু’’ন্তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘যস্মিং, ভিক্খৰে, সমযে অরিযসাৰকস্স ৰিরজং ৰীতমলং ধম্মচক্খুং উদপাদি – ‘যং কিঞ্চি সমুদযধম্মং সব্বং তং নিরোধধম্ম’ন্তি, সহ দস্সনুপ্পাদা, ভিক্খৰে, অরিযসাৰকস্স তীণি সংযোজনানি পহীযন্তি – সক্কাযদিট্ঠি, ৰিচিকিচ্ছা, সীলব্বতপরামাসো’’তি! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা –
‘‘যদা হৰে পাতুভৰন্তি ধম্মা,
আতাপিনো ঝাযতো ব্রাহ্মণস্স।
অথস্স কঙ্খা ৰপযন্তি সব্বা,
যতো পজানাতি সহেতুধম্মন্তি॥
‘‘যদা হৰে পাতুভৰন্তি ধম্মা,
আতাপিনো ঝাযতো ব্রাহ্মণস্স।
অথস্স কঙ্খা ৰপযন্তি সব্বা,
যতো খযং পচ্চযানং অৰেদীতি॥
‘‘যদা হৰে পাতুভৰন্তি ধম্মা,
আতাপিনো ঝাযতো ব্রাহ্মণস্স।
ৰিধূপযং তিট্ঠতি মারসেনং,
সূরিযোৰ সুরিযোৰ (সী॰ স্যা॰ কং॰ পী॰) ওভাসযমন্তলিক্খন্তি মহাৰ॰ ৩; উদা॰ ৩॥
‘‘যা কাচি কঙ্খা ইধ ৰা হুরং ৰা,
সকৰেদিযা ৰা পরৰেদিযা ৰা।
ঝাযিনো যে ঝাযিনো (উদানে) তা পজহন্তি সব্বা,
আতাপিনো ব্রহ্মচরিযং চরন্তাতি উদা॰ ৪৭ উদানেপি॥
‘‘যে কঙ্খাসমতিক্কন্তা, কঙ্খাভূতেসু পাণিসু।
অসংসযা ৰিসংযুত্তা, তেসু দিন্নং মহপ্ফলন্তি॥
‘‘এতাদিসী ধম্মপকাসনেত্থ,
ন তত্থ কিং কঙ্খতি কোচি সাৰকো।
নিত্থিণ্ণওঘং নিতিণ্ণওঘং (সী॰ ক॰), নিত্তিণ্ণওঘং (স্যা॰ কং॰) ৰিচিকিচ্ছছিন্নং,
বুদ্ধং নমস্সাম জিনং জনিন্দা’’তি দী॰ নি॰ ২.৩৫৪॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি? আমন্তা। ননু অরহা ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তে কঙ্খেয্য, মগ্গামগ্গে কঙ্খেয্য, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামে কঙ্খেয্যা’’তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তে কঙ্খেয্য, মগ্গামগ্গে কঙ্খেয্য, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামে কঙ্খেয্য; তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো কঙ্খা’’তি।
অরহা ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তে কঙ্খেয্য, মগ্গামগ্গে কঙ্খেয্য, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামে কঙ্খেয্যাতি, অত্থি অরহতো কঙ্খাতি? আমন্তা। অরহা সোতাপত্তিফলে ৰা সকদাগামিফলে ৰা অনাগামিফলে ৰা অরহত্তে ৰা কঙ্খেয্যাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
কঙ্খাকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৩) ৪. পরৰিতারণকথা
৩২২. অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা । অরহা পরনেয্যো পরপত্তিযো পরপচ্চযো পরপটিবদ্ধভূ, ন জানাতি ন পস্সতি সম্মূল়্হো অসম্পজানোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ননু অরহা ন পরনেয্যো ন পরপত্তিযো ন পরপচ্চযো ন পরপটিবদ্ধভূ জানাতি পস্সতি অসম্মূল়্হো সম্পজানোতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ন পরনেয্যো ন পরপত্তিযো ন পরপচ্চযো ন পরপটিবদ্ধভূ, জানাতি পস্সতি অসম্মূল়্হো সম্পজানো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স পরৰিতারণা, সো চ পরনেয্যো পরপত্তিযো পরপচ্চযো পরপটিবদ্ধভূ, ন জানাতি ন পস্সতি সম্মূল়্হো অসম্পজানোতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো পরৰিতারণা, সো চ পরনেয্যো পরপত্তিযো পরপচ্চযো পরপটিবদ্ধভূ, ন জানাতি ন পস্সতি সম্মূল়্হো অসম্পজানোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণা, সো চ ন পরনেয্যো ন পরপত্তিযো ন পরপচ্চযো ন পরপটিবদ্ধভূ, জানাতি পস্সতি অসম্মূল়্হো সম্পজানোতি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স পরৰিতারণা, সো চ ন পরনেয্যো ন পরপত্তিযো ন পরপচ্চযো ন পরপটিবদ্ধভূ, জানাতি পস্সতি অসম্মূল়্হো সম্পজানোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা, সঙ্ঘে পরৰিতারণা, সিক্খায পরৰিতারণা, পুব্বন্তে পরৰিতারণা, অপরন্তে পরৰিতারণা, পুব্বন্তাপরন্তে পরৰিতারণা, ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
নত্থি অরহতো সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা…পে॰… ইদপচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণাতি? আমন্তা। হঞ্চি নত্থি অরহতো সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণা, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি পুথুজ্জনস্স পরৰিতারণা, অত্থি তস্স সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণাতি? আমন্তা। অত্থি অরহতো পরৰিতারণা, অত্থি তস্স সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণা, নত্থি তস্স সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণাতি? আমন্তা। অত্থি পুথুজ্জনস্স পরৰিতারণা, নত্থি তস্স সত্থরি পরৰিতারণা, ধম্মে পরৰিতারণা…পে॰… ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পন্নেসু ধম্মেসু পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩২৩. অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মোতি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো রাগো পহীনো উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰঙ্কতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং উচ্ছিন্নমূলং তালাৰত্থুকতং অনভাৰঙ্কতং আযতিং অনুপ্পাদধম্মং…পে॰… রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… ননু অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
৩২৪. অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি পরৰিতারণা, পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি পরৰিতারণাতি। সধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি পরৰিতারণাতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো অত্থি পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি পরৰিতারণাতি? আমন্তা । সধম্মকুসলস্স অরহতো নত্থি পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, অত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
সধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো…পে॰… মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং …পে॰… রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? আমন্তা। পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, অত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? আমন্তা। সধম্মকুসলস্স অরহতো রাগো পহীনো, নত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
পরধম্মকুসলস্স অরহতো দোসো পহীনো, মোহো পহীনো…পে॰… অনোত্তপ্পং পহীনং…পে॰… রাগপ্পহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… দোসপ্পহানায…পে॰… অনোত্তপ্পপহানায মগ্গো ভাৰিতো…পে॰… বোজ্ঝঙ্গা ভাৰিতা…পে॰… পরধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? আমন্তা। সধম্মকুসলো অরহা ৰীতরাগো ৰীতদোসো ৰীতমোহো…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, নত্থি তস্স পরৰিতারণাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩২৫. অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘জানতোহং, ভিক্খৰে, পস্সতো আসৰানং খযং ৰদামি, নো অজানতো নো অপস্সতো! কিঞ্চ, ভিক্খৰে, জানতো কিং পস্সতো আসৰানং খযো হোতি? ‘ইতি রূপং’…পে॰… ‘ইতি ৰিঞ্ঞাণস্স অত্থঙ্গমো’তি – এৰং খো, ভিক্খৰে, জানতো এৰং পস্সতো আসৰানং খযো হোতী’’তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা । তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘জানতোহং, ভিক্খৰে, পস্সতো আসৰানং খযং ৰদামি, নো অজানতো নো অপস্সতো! কিঞ্চ, ভিক্খৰে, জানতো কিং পস্সতো আসৰানং খযো হোতি? ‘ইদং দুক্খ’ন্তি – ভিক্খৰে, জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি, ‘অযং দুক্খসমুদযো’তি…পে॰… ‘অযং দুক্খনিরোধো’তি…পে॰… ‘অযং দুক্খনিরোধগামিনী পটিপদা’তি – জানতো পস্সতো আসৰানং খযো হোতি। এৰং খো, ভিক্খৰে, জানতো এৰং পস্সতো আসৰানং খযো হোতী’’তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সব্বং, ভিক্খৰে, অনভিজানং অপরিজানং অৰিরাজযং অপ্পজহং অভব্বো দুক্খক্খযায; সব্বঞ্চ খো, ভিক্খৰে, অভিজানং পরিজানং ৰিরাজযং পজহং ভব্বো দুক্খক্খযাযা’’তি! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সহাৰস্স দস্সনসম্পদায…পে॰… ছচ্চাভিঠানানি অভব্ব কাতু’’ন্তি। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘যস্মিং, ভিক্খৰে, সমযে অরিযসাৰকস্স ৰিরজং ৰীতমলং ধম্মচক্খুং উদপাদি – ‘যং কিঞ্চি সমুদযধম্মং, সব্বং তং নিরোধধম্ম’ন্তি, সহ দস্সনুপ্পাদা, ভিক্খৰে, অরিযসাৰকস্স তীণি সংযোজনানি পহীযন্তি – সক্কাযদিট্ঠি, ৰিচিকিচ্ছা, সীলব্বতপরামাসো’’তি! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা –
‘‘নাহং সহিস্সামি গমিস্সামি (সী॰ স্যা॰ ক॰), সমীহামি (পী॰) পমোচনায,
কথঙ্কথিং ধোতক কঞ্চি কিঞ্চি (ক॰) লোকে।
ধম্মঞ্চ সেট্ঠং অভিজানমানো,
এৰং তুৰং ওঘমিমং তরেসী’’তি সু॰ নি॰ ১০৭০ সুত্তনিপাতে; চূল়নি॰ ৩৩ ধোতকমাণৰপুচ্ছানিদ্দেস॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি? আমন্তা। ননু অরহতো ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তং পরে ৰিতারেয্যুং, মগ্গামগ্গং পরে ৰিতারেয্যুং, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামং পরে ৰিতারেয্যুন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অরহতো ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তং পরে ৰিতারেয্যুং, মগ্গামগ্গং পরে ৰিতারেয্যুং, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামং পরে ৰিতারেয্যুং, তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘অত্থি অরহতো পরৰিতারণা’’তি।
অরহতো ইত্থিপুরিসানং নামগোত্তং পরে ৰিতারেয্যুং, মগ্গামগ্গং পরে ৰিতারেয্যুং, তিণকট্ঠৰনপ্পতীনং নামং পরে ৰিতারেয্যুন্তি, অত্থি অরহতো পরৰিতারণাতি? আমন্তা। অরহতো সোতাপত্তিফলং ৰা সকদাগামিফলং ৰা অনাগামিফলং ৰা অরহত্তং ৰা পরে ৰিতারেয্যুন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পরৰিতারণকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৪) ৫. ৰচীভেদকথা
৩২৬. সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সব্বত্থ সমাপন্নানং অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সব্বদা সমাপন্নানং অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সব্বেসং সমাপন্নানং অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সব্বসমাপত্তীসু অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সমাপন্নস্স অত্থি কাযভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স নত্থি কাযভেদোতি? আমন্তা। সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰাচা, অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সমাপন্নস্স অত্থি কাযো, অত্থি কাযভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি কাযো, নত্থি কাযভেদোতি? আমন্তা। সমাপন্নস্স অত্থি ৰাচা, নত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩২৭. দুক্খন্তি জানন্তো দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতীতি? আমন্তা। সমুদযোতি জানন্তো সমুদযোতি ৰাচং ভাসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দুক্খন্তি জানন্তো দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতীতি? আমন্তা। নিরোধোতি জানন্তো নিরোধোতি ৰাচং ভাসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দুক্খন্তি জানন্তো দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতীতি? আমন্তা। মগ্গোতি জানন্তো মগ্গোতি ৰাচং ভাসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমুদযোতি জানন্তো ন চ সমুদযোতি ৰাচং ভাসতীতি? আমন্তা। দুক্খন্তি জানন্তো ন চ দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
নিরোধোতি জানন্তো ন চ নিরোধোতি ৰাচং ভাসতীতি? আমন্তা। দুক্খন্তি জানন্তো ন চ দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
মগ্গোতি জানন্তো ন চ মগ্গোতি ৰাচং ভাসতীতি? আমন্তা। দুক্খন্তি জানন্তো ন চ দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩২৮. সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা । ঞাণং কিংগোচরন্তি? ঞাণং সচ্চগোচরন্তি। সোতং সচ্চগোচরন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সোতং কিং গোচরন্তি? সোতং সদ্দগোচরন্তি। ঞাণং সদ্দগোচরন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো ঞাণং সচ্চগোচরং, সোতং সদ্দগোচরন্তি? আমন্তা। হঞ্চি ঞাণং সচ্চগোচরং, সোতং সদ্দগোচরং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো ঞাণং সচ্চগোচরং, সোতং সদ্দগোচরন্তি? আমন্তা। দ্ৰিন্নং ফস্সানং, দ্ৰিন্নং ৰেদনানং, দ্ৰিন্নং সঞ্ঞানং, দ্ৰিন্নং চেতনানং, দ্ৰিন্নং চিত্তানং সমোধানং হোতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
৩২৯. সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। পথৰীকসিণং সমাপত্তিং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। আপোকসিণং…পে॰… তেজোকসিণং… ৰাযোকসিণং… নীলকসিণং… পীতকসিণং… লোহিতকসিণং… ওদাতকসিণং… আকাসানঞ্চাযতনং … ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং… আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং…পে॰… নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
পথৰীকসিণং সমাপত্তিং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। হঞ্চি পথৰীকসিণং সমাপত্তিং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
আপোকসিণং … তেজোকসিণং… ৰাযোকসিণং… নীলকসিণং… পীতকসিণং… লোহিতকসিণং… ওদাতকসিণং… আকাসানঞ্চাযতনং … ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং… আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং… নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। হঞ্চি নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকিযসমাপত্তিং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকিযং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…। সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকিযং দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকিযং সমাপত্তিং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। হঞ্চি লোকিযং সমাপত্তিং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
লোকিযং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা । হঞ্চি লোকিযং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
লোকিযং দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। হঞ্চি লোকিযং চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
৩৩০. লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকিযং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকিযং দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকিযং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকিযং দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৩১. লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকুত্তরং দুতিযং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। লোকুত্তরং ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকুত্তরং দুতিযং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা । লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
লোকুত্তরং দুতিযং ঝানং… ততিযং ঝানং… চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি ? আমন্তা। লোকুত্তরং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স নত্থি ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৩২. ন ৰত্তব্বং – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি? আমন্তা। ননু ৰিতক্কৰিচারা ৰচীসঙ্খারা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা’’তি? আমন্তা। হঞ্চি ৰিতক্কৰিচারা ৰচীসঙ্খারা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা,’’ তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
ৰিতক্কৰিচারা ৰচীসঙ্খারা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা’’তি অত্থি ৰিতক্কৰিচারা (স্যা॰) এৰমুপরিপি, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? আমন্তা। পথৰীকসিণং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ৰিতক্কৰিচারা ৰচীসঙ্খারা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা’’তি, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? আমন্তা । আপোকসিণং… তেজোকসিণং… ৰাযোকসিণং… নীলকসিণং… পীতকসিণং… লোহিতকসিণং… ওদাতকসিণং পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি? আমন্তা। ননু ৰিতক্কসমুট্ঠানা ৰাচা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা’’তি? আমন্তা। হঞ্চি ৰিতক্কসমুট্ঠানা ৰাচা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা,’’ তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
ৰিতক্কসমুট্ঠানা ৰাচা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা’’তি, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সঞ্ঞাসমুট্ঠানা ৰাচা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘দুতিযং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি সঞ্ঞা, অত্থি তস্স ৰিতক্কৰিচারা’’তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ৰিতক্কসমুট্ঠানা ৰাচা ৰুত্তা ভগৰতা – ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স অত্থি ৰিতক্কৰিচারা’’তি, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? আমন্তা। সঞ্ঞাসমুট্ঠানা ৰাচা ৰুত্তা ভগৰতা – ততিযং ঝানং…পে॰… চতুত্থং ঝানং… আকাসানঞ্চাযতনং… ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং… আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স অত্থি সঞ্ঞা, অত্থি তস্স ৰিতক্কৰিচারাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৩৩. সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। ননু ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স ৰাচা নিরুদ্ধা হোতী’’তি সং॰ নি॰ ৪.২৫৯, ২৬৩! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা । হঞ্চি ‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স ৰাচা নিরুদ্ধা হোতী’’তি, অত্থেৰ সুত্তন্তোতি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স ৰাচা নিরুদ্ধা হোতী’’তি সং॰ নি॰ ৪.২৫৯, ২৬৩, অত্থেৰ সুত্তন্তোতি, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? আমন্তা। ‘‘দুতিযং ঝানং সমাপন্নস্স ৰিতক্কৰিচারা নিরুদ্ধা হোন্তী’’তি সং॰ নি॰ ৪.২৫৯, ২৬৩, অত্থেৰ সুত্তন্তোতি, অত্থি তস্স ৰিতক্কৰিচারাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
‘‘পঠমং ঝানং সমাপন্নস্স ৰাচা নিরুদ্ধা হোতী’’তি সং॰ নি॰ ৪.২৫৯, ২৬৩, অত্থেৰ সুত্তন্তোতি, অত্থি তস্স ৰচীভেদোতি? আমন্তা। ‘‘ততিযং ঝানং সমাপন্নস্স পীতি নিরুদ্ধা হোতি, চতুত্থং ঝানং সমাপন্নস্স অস্সাসপস্সাসা নিরুদ্ধা হোন্তি, আকাসানঞ্চাযতনং সমাপন্নস্স রূপসঞ্ঞা নিরুদ্ধা হোতি, ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং সমাপন্নস্স আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞা নিরুদ্ধা হোতি, আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞা নিরুদ্ধা হোতি, নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞা নিরুদ্ধা হোতি, সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধং সমাপন্নস্স সঞ্ঞা চ ৰেদনা চ নিরুদ্ধা হোন্তী’’তি সং॰ নি॰ ৪.২৫৯, ২৬৩; অ॰ নি॰ ৯.৩১; দী॰ নি॰ ৩.৩৪৪, অত্থেৰ সুত্তন্তোতি, অত্থি তস্স সঞ্ঞা চ ৰেদনা চাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি? আমন্তা। ননু পঠমস্স ঝানস্স সদ্দো কণ্ডকো কণ্টকো (স্যা॰) অ॰ নি॰ ১০.৭২ ৰুত্তো ভগৰতাতি অ॰ নি॰ ১০.৭২ কণ্টকসুত্তং নিস্সায পুচ্ছতি? আমন্তা। হঞ্চি পঠমস্স ঝানস্স সদ্দো কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা, তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি।
পঠমস্স ঝানস্স সদ্দো কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতাতি, সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি? আমন্তা। দুতিযস্স ঝানস্স ৰিতক্কৰিচারা কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা… ততিযস্স ঝানস্স পীতি কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা… চতুত্থস্স ঝানস্স অস্সাসপস্সাসা কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা অ॰ নি॰ ১০.৭২ … আকাসানঞ্চাযতনং সমাপন্নস্স রূপসঞ্ঞা কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা… ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং সমাপন্নস্স আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞা কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা… আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞা কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা… নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমাপন্নস্স আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞা কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা… সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধং সমাপন্নস্স সঞ্ঞা চ ৰেদনা চ কণ্টকো ৰুত্তো ভগৰতা অ॰ নি॰ ১০.৭২, অত্থি তস্স সঞ্ঞা চ ৰেদনা চাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদো’’তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সিখিস্স, আনন্দ, ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স অভিভূ নাম সাৰকো ব্রহ্মলোকে ঠিতো দসসহস্সিলোকধাতুং সরেন ৰিঞ্ঞাপেসি –
‘আরব্ভথ নিক্কমথ, যুঞ্জথ বুদ্ধসাসনে।
ধুনাথ মচ্চুনো সেনং, নল়াগারংৰ কুঞ্জরো॥
‘যো ইমস্মিং ধম্মৰিনযে, অপ্পমত্তো ৰিহস্সতি ৰিহেস্সতি (সী॰ স্যা॰ কং॰) ৰিহরিস্সতি (ক॰)।
পহায জাতিসংসারং, দুক্খস্সন্তং করিস্সতী’’’তি অ॰ নি॰ ১ তিকনিপাতে; সং॰ নি॰ ১.২৮৫॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি সমাপন্নস্স অত্থি ৰচীভেদোতি।
ৰচীভেদকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৫) ৬. দুক্খাহারকথা
৩৩৪. দুক্খাহারো মগ্গঙ্গং মগ্গপরিযাপন্নন্তি? আমন্তা । যে কেচি দুক্খন্তি ৰাচং ভাসন্তি, সব্বে তে মগ্গং ভাৰেন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
যে কেচি দুক্খন্তি ৰাচং ভাসন্তি, সব্বে তে মগ্গং ভাৰেন্তীতি? আমন্তা। বালপুথুজ্জনা দুক্খন্তি ৰাচং ভাসন্তি, বালপুথুজ্জনা মগ্গং ভাৰেন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। মাতুঘাতকো… পিতুঘাতকো… অরহন্তঘাতকো… রুহিরুপ্পাদকো লোহিতুপ্পাদকো (সী॰ ক॰) অঞ্ঞট্ঠানেসু পন রুহিরুপ্পাদকোত্ৰেৰ দিস্সতি … সঙ্ঘভেদকো দুক্খন্তি ৰাচং ভাসতি, সঙ্ঘভেদকো মগ্গং ভাৰেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দুক্খাহারকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৬) ৭. চিত্তট্ঠিতিকথা
৩৩৫. একং চিত্তং দিৰসং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। উপড্ঢদিৰসো উপ্পাদক্খণো, উপড্ঢদিৰসো ৰযক্খণোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
একং চিত্তং দ্ৰে দিৰসে তিট্ঠতীতি? আমন্তা। দিৰসো উপ্পাদক্খণো, দিৰসো ৰযক্খণোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
একং চিত্তং চত্তারো দিৰসে তিট্ঠতি… অট্ঠ দিৰসে তিট্ঠতি… দস দিৰসে তিট্ঠতি… ৰীসতি দিৰসে তিট্ঠতি… মাসং তিট্ঠতি… দ্ৰে মাসে তিট্ঠতি… চত্তারো মাসে তিট্ঠতি… অট্ঠ মাসে তিট্ঠতি… দস মাসে তিট্ঠতি… সংৰচ্ছরং তিট্ঠতি… দ্ৰে ৰস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারি ৰস্সানি তিট্ঠতি… অট্ঠ ৰস্সানি তিট্ঠতি… দস ৰস্সানি তিট্ঠতি… ৰীসতি ৰস্সানি তিট্ঠতি… তিংস ৰস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারীস ৰস্সানি তিট্ঠতি… পঞ্ঞাস ৰস্সানি তিট্ঠতি… ৰস্সসতং তিট্ঠতি… দ্ৰে ৰস্সসতানি তিট্ঠতি… চত্তারি ৰস্সসতানি তিট্ঠতি… পঞ্চ ৰস্সসতানি তিট্ঠতি… ৰস্সসহস্সং তিট্ঠতি… দ্ৰে ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারি ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… অট্ঠ ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… সোল়স ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… কপ্পং তিট্ঠতি… দ্ৰে কপ্পে তিট্ঠতি… চত্তারো কপ্পে তিট্ঠতি… অট্ঠ কপ্পে তিট্ঠতি… সোল়স কপ্পে তিট্ঠতি… বাত্তিংস কপ্পে তিট্ঠতি… চতুসট্ঠি কপ্পে তিট্ঠতি… পঞ্চ কপ্পসতানি তিট্ঠতি… কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… দ্ৰে কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… অট্ঠ কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… সোল়স কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… ৰীসতি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারীস কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… সট্ঠি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… চতুরাসীতি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতীতি? আমন্তা। দ্ৰেচত্তারীস কপ্পসহস্সানি উপ্পাদক্খণো, দ্ৰেচত্তারীস কপ্পসহস্সানি ৰযক্খণোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
একং চিত্তং দিৰসং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। অত্থঞ্ঞে ধম্মা একাহং বহুম্পি উপ্পজ্জিত্ৰা নিরুজ্ঝন্তীতি? আমন্তা। তে ধম্মা চিত্তেন লহুপরিৰত্তাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
তে ধম্মা চিত্তেন লহুপরিৰত্তাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘নাহং, ভিক্খৰে, অঞ্ঞং একধম্মম্পি সমনুপস্সামি এৰং লহুপরিৰত্তং যথযিদং চিত্তং। যাৰঞ্চিদং, ভিক্খৰে, উপমাপি ন সুকরা যাৰ লহুপরিৰত্তং চিত্ত’’ন্তি অ॰ নি॰ ১.৪৮। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘তে ধম্মা চিত্তেন লহুপরিৰত্তা’’তি।
তে ধম্মা চিত্তেন লহুপরিৰত্তাতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, মক্কটো অরঞ্ঞে পৰনে চরমানো সাখং গণ্হতি, তং মুঞ্চিত্ৰা অঞ্ঞং গণ্হতি, তং মুঞ্চিত্ৰা অঞ্ঞং গণ্হতি; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, যমিদং যদিদং (বহূসু) ৰুচ্চতি চিত্তং ইতিপি মনো ইতিপি ৰিঞ্ঞাণং ইতিপি তং রত্তিযা চ দিৰসস্স চ অঞ্ঞদেৰ উপ্পজ্জতি অঞ্ঞং নিরুজ্ঝতী’’তি সং॰ নি॰ ২.৬১। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘তে ধম্মা চিত্তেন লহুপরিৰত্তা’’তি।
৩৩৬. একং চিত্তং দিৰসং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। চক্খুৰিঞ্ঞাণং দিৰসং তিট্ঠতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। সোতৰিঞ্ঞাণং…পে॰… ঘানৰিঞ্ঞাণং… জিৰ্হাৰিঞ্ঞাণং… কাযৰিঞ্ঞাণং… অকুসলং চিত্তং… রাগসহগতং… দোসসহগতং… মোহসহগতং… মানসহগতং… দিট্ঠিসহগতং… ৰিচিকিচ্ছাসহগতং… থিনসহগতং… উদ্ধচ্চসহগতং… অহিরিকসহগতং… অনোত্তপ্পসহগতং চিত্তং দিৰসং তিট্ঠতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
একং চিত্তং দিৰসং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। যেনেৰ চিত্তেন চক্খুনা রূপং পস্সতি, তেনেৰ চিত্তেন সোতেন সদ্দং সুণাতি…পে॰… ঘানেন গন্ধং ঘাযতি… জিৰ্হায রসং সাযতি… কাযেন ফোট্ঠব্বং ফুসতি… মনসা ধম্মং ৰিজানাতি…পে॰… যেনেৰ চিত্তেন মনসা ধম্মং ৰিজানাতি, তেনেৰ চিত্তেন চক্খুনা রূপং পস্সতি…পে॰… সোতেন সদ্দং সুণাতি… ঘানেন গন্ধং ঘাযতি… জিৰ্হায রসং সাযতি…পে॰… কাযেন ফোট্ঠব্বং ফুসতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
একং চিত্তং দিৰসং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। যেনেৰ চিত্তেন অভিক্কমতি, তেনেৰ চিত্তেন পটিক্কমতি; যেনেৰ চিত্তেন পটিক্কমতি, তেনেৰ চিত্তেন অভিক্কমতি; যেনেৰ চিত্তেন আলোকেতি, তেনেৰ চিত্তেন ৰিলোকেতি; যেনেৰ চিত্তেন ৰিলোকেতি, তেনেৰ চিত্তেন আলোকেতি; যেনেৰ চিত্তেন সমিঞ্জেতি, তেনেৰ চিত্তেন পসারেতি ; যেনেৰ চিত্তেন পসারেতি, তেনেৰ চিত্তেন সমিঞ্জেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৩৭. আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং একং চিত্তং যাৰতাযুকং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। মনুস্সানং একং চিত্তং যাৰতাযুকং তিট্ঠতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং একং চিত্তং যাৰতাযুকং তিট্ঠতীতি? আমন্তা। চাতুমহারাজিকানং দেৰানং…পে॰… তাৰতিংসানং দেৰানং… যামানং দেৰানং… তুসিতানং দেৰানং… নিম্মানরতীনং দেৰানং… পরনিম্মিতৰসৰত্তীনং দেৰানং… ব্রহ্মপারিসজ্জানং দেৰানং… ব্রহ্মপুরোহিতানং দেৰানং… মহাব্রহ্মানং দেৰানং… পরিত্তাভানং দেৰানং… অপ্পমাণাভানং দেৰানং… আভস্সরানং দেৰানং… পরিত্তসুভানং দেৰানং… অপ্পমাণসুভানং দেৰানং… সুভকিণ্হানং দেৰানং … ৰেহপ্ফলানং দেৰানং… অৰিহানং দেৰানং… অতপ্পানং দেৰানং… সুদস্সানং দেৰানং… সুদস্সীনং দেৰানং… অকনিট্ঠানং দেৰানং একং চিত্তং যাৰতাযুকং তিট্ঠতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং ৰীসতি কপ্পসহস্সানি আযুপ্পমাণং, আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং একং চিত্তং ৰীসতি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতীতি? আমন্তা। মনুস্সানং ৰস্সসতং আযুপ্পমাণং, মনুস্সানং একং চিত্তং ৰস্সসতং তিট্ঠতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং ৰীসতি কপ্পসহস্সানি আযুপ্পমাণং, আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং একং চিত্তং ৰীসতি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতীতি? আমন্তা। চাতুমহারাজিকানং দেৰানং পঞ্চ ৰস্সসতানি আযুপ্পমাণং, চাতুমহারাজিকানং দেৰানং একং চিত্তং পঞ্চ ৰস্সসতানি তিট্ঠতি… ৰস্সসহস্সং তিট্ঠতি… দ্ৰে ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারি ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… অট্ঠ ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… সোল়স ৰস্সসহস্সানি তিট্ঠতি… কপ্পস্স ততিযভাগং তিট্ঠতি… উপড্ঢকপ্পং তিট্ঠতি… একং কপ্পং তিট্ঠতি… দ্ৰে কপ্পে তিট্ঠতি… চত্তারো কপ্পে তিট্ঠতি… অট্ঠ কপ্পে তিট্ঠতি… সোল়স কপ্পে তিট্ঠতি… বাত্তিংস কপ্পে তিট্ঠতি… চতুসট্ঠি কপ্পে তিট্ঠতি… পঞ্চ কপ্পসতানি তিট্ঠতি… কপ্পসহস্সং তিট্ঠতি… দ্ৰে কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… চত্তারি কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… অট্ঠ কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতি… অকনিট্ঠানং দেৰানং সোল়স কপ্পসহস্সানি আযুপ্পমাণং, অকনিট্ঠানং দেৰানং একং চিত্তং সোল়স কপ্পসহস্সানি তিট্ঠতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং চিত্তং মুহুত্তং মুহুত্তং উপ্পজ্জতি মুহুত্তং মুহুত্তং নিরুজ্ঝতীতি? আমন্তা। আকাসানঞ্চাযতনূপগা দেৰা মুহুত্তং মুহুত্তং চৰন্তি মুহুত্তং মুহুত্তং উপ্পজ্জন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
আকাসানঞ্চাযতনূপগানং দেৰানং একং চিত্তং যাৰতাযুকং তিট্ঠতীতি ? আমন্তা। আকাসানঞ্চাযতনূপগা দেৰা যেনেৰ চিত্তেন উপ্পজ্জন্তি, তেনেৰ চিত্তেন চৰন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
চিত্তট্ঠিতিকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৭) ৮. কুক্কুল়কথা
৩৩৮. সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়াতি? আমন্তা। ননু অত্থি সুখা ৰেদনা, কাযিকং সুখং, চেতসিকং সুখং , দিব্বং সুখং, মানুসকং সুখং, লাভসুখং, সক্কারসুখং, যানসুখং, সযনসুখং, ইস্সরিযসুখং, আধিপচ্চসুখং, গিহিসুখং, সামঞ্ঞসুখং, সাসৰং সুখং, অনাসৰং সুখং, উপধিসুখং, নিরূপধিসুখং, সামিসং সুখং, নিরামিসং সুখং, সপ্পীতিকং সুখং, নিপ্পীতিকং সুখং, ঝানসুখং, ৰিমুত্তিসুখং, কামসুখং, নেক্খম্মসুখং, ৰিৰেকসুখং, উপসমসুখং, সম্বোধসুখন্তি? আমন্তা। হঞ্চি অত্থি সুখা ৰেদনা…পে॰… সম্বোধসুখং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়াতি? আমন্তা। সব্বে সঙ্খারা দুক্খা ৰেদনা কাযিকং দুক্খং চেতসিকং দুক্খং সোকপরিদেৰদুক্খদোমনস্সউপাযাসাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সব্বং, ভিক্খৰে, আদিত্তং! কিঞ্চ, ভিক্খৰে, সব্বং আদিত্তং? চক্খুং, ভিক্খৰে, আদিত্তং, রূপা আদিত্তা, চক্খুৰিঞ্ঞাণং আদিত্তং, চক্খুসম্ফস্সো আদিত্তো; যমিদং যম্পিদং (সং॰ নি॰ ৪.২৮) চক্খুসম্ফস্সপচ্চযা উপ্পজ্জতি ৰেদযিতং সুখং ৰা দুক্খং ৰা অদুক্খমসুখং ৰা, তম্পি আদিত্তং। কেন আদিত্তং? ‘রাগগ্গিনা দোসগ্গিনা মোহগ্গিনা আদিত্তং, জাতিযা জরায মরণেন সোকেহি পরিদেৰেহি দুক্খেহি দোমনস্সেহি উপাযাসেহি আদিত্ত’ন্তি ৰদামি। সোতং আদিত্তং, সদ্দা আদিত্তা…পে॰… ঘানং আদিত্তং, গন্ধা আদিত্তা…পে॰… জিৰ্হা আদিত্তা, রসা আদিত্তা…পে॰… কাযো আদিত্তো, ফোট্ঠব্বা আদিত্তা…পে॰… মনো আদিত্তো, ধম্মা আদিত্তা, মনোৰিঞ্ঞাণং আদিত্তং, মনোসম্ফস্সো আদিত্তো; যমিদং মনোসম্ফস্সপচ্চযা উপ্পজ্জতি ৰেদযিতং সুখং ৰা দুক্খং ৰা অদুক্খমসুখং ৰা, তম্পি আদিত্তং। কেন আদিত্তং? ‘রাগগ্গিনা দোসগ্গিনা মোহগ্গিনা আদিত্তং, জাতিযা জরায মরণেন সোকেহি পরিদেৰেহি দুক্খেহি দোমনস্সেহি উপাযাসেহি আদিত্ত’ন্তি ৰদামী’’তি মহাৰ॰ ৫৪; সং॰ নি॰ ৪.২৮। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ৰত্তব্বং তেন হি (সী॰ স্যা॰), তেন হি ন ৰত্তব্বং (ক॰) – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়াতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, কামগুণা! কতমে পঞ্চ? চক্খুৰিঞ্ঞেয্যা রূপা ইট্ঠা কন্তা মনাপা পিযরূপা কামূপসংহিতা রজনীযা, সোতৰিঞ্ঞেয্যা সদ্দা…পে॰… ঘানৰিঞ্ঞেয্যা গন্ধা… জিৰ্হাৰিঞ্ঞেয্যা রসা… কাযৰিঞ্ঞেয্যা ফোট্ঠব্বা ইট্ঠা কন্তা মনাপা পিযরূপা কামূপসংহিতা রজনীযা। ইমে খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ কামগুণা’’তি ম॰ নি॰ ১.১৬৬; সং॰ নি॰ ৪.২৬৮। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘লাভা ৰো, ভিক্খৰে, সুলদ্ধং ৰো, ভিক্খৰে, খণো ৰো পটিলদ্ধো পটিৰিদ্ধো (বহূসু) ব্রহ্মচরিযৰাসায! দিট্ঠা মযা, ভিক্খৰে, ছ ফস্সাযতনিকা নাম নিরযা। তত্থ যং কিঞ্চি চক্খুনা রূপং পস্সতি, অনিট্ঠরূপঞ্ঞেৰ পস্সতি নো ইট্ঠরূপং, অকন্তরূপঞ্ঞেৰ পস্সতি নো কন্তরূপং, অমনাপরূপঞ্ঞেৰ পস্সতি নো মনাপরূপং। যং কিঞ্চি সোতেন সদ্দং সুণাতি…পে॰… ঘানেন গন্ধং ঘাযতি… জিৰ্হায রসং সাযতি… কাযেন ফোট্ঠব্বং ফুসতি… মনসা ধম্মং ৰিজানাতি, অনিট্ঠরূপঞ্ঞেৰ ৰিজানাতি নো ইট্ঠরূপং, অকন্তরূপঞ্ঞেৰ ৰিজানাতি নো কন্তরূপং, অমনাপরূপঞ্ঞেৰ ৰিজানাতি নো মনাপরূপ’’ন্তি সং॰ নি॰ ৪.১৩৫। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ৰত্তব্বং তেন হি ন ৰত্তব্বং (স্যা॰ ক॰) – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়াতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘লাভা ৰো, ভিক্খৰে, সুলদ্ধং ৰো, ভিক্খৰে, খণো ৰো পটিলদ্ধো ব্রহ্মচরিযৰাসায! দিট্ঠা মযা, ভিক্খৰে, ছ ফস্সাযতনিকা নাম সগ্গা। তত্থ যং কিঞ্চি চক্খুনা রূপং পস্সতি, ইট্ঠরূপঞ্ঞেৰ পস্সতি নো অনিট্ঠরূপং, কন্তরূপঞ্ঞেৰ পস্সতি নো অকন্তরূপং, মনাপরূপঞ্ঞেৰ পস্সতি নো অমনাপরূপং। যং কিঞ্চি সোতেন সদ্দং সুণাতি…পে॰… ঘানেন গন্ধং ঘাযতি… জিৰ্হায রসং সাযতি… কাযেন ফোট্ঠব্বং ফুসতি… মনসা ধম্মং ৰিজানাতি, ইট্ঠরূপঞ্ঞেৰ ৰিজানাতি নো অনিট্ঠরূপং, কন্তরূপঞ্ঞেৰ ৰিজানাতি নো অকন্তরূপং, মনাপরূপঞ্ঞেৰ ৰিজানাতি নো অমনাপরূপ’’ন্তি সং॰ নি॰ ৪.১৩৫। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি? আমন্তা। ননু ‘‘যদনিচ্চং তং দুক্খং সং॰ নি॰ ৩.১৫,’’ ৰুত্তং ভগৰতা, ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনিচ্চা’’তি ধ॰ প॰ ২৭৭; ম॰ নি॰ ১.৩৫৬? আমন্তা। হঞ্চি ‘‘যদনিচ্চং তং দুক্খং,’’ ৰুত্তং ভগৰতা, ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনিচ্চা,’’ তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়াতি? আমন্তা। দানং অনিট্ঠফলং অকন্তফলং অমনুঞ্ঞফলং সেচনকফলং দুক্খুদ্রযং দুক্খৰিপাকন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
সীলং…পে॰… উপোসথো…পে॰… ভাৰনা…পে॰… ব্রহ্মচরিযং অনিট্ঠফলং অকন্তফলং অমনুঞ্ঞফলং সেচনকফলং দুক্খুদ্রযং দুক্খৰিপাকন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
ননু দানং ইট্ঠফলং কন্তফলং মনুঞ্ঞফলং অসেচনকফলং সুখুদ্রযং সুখৰিপাকন্তি ? আমন্তা। হঞ্চি দানং ইট্ঠফলং কন্তফলং মনুঞ্ঞফলং অসেচনকফলং সুখুদ্রযং সুখৰিপাকং, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
ননু সীলং… উপোসথো… ভাৰনা… ব্রহ্মচরিযং ইট্ঠফলং কন্তফলং মনুঞ্ঞফলং অসেচনকফলং সুখুদ্রযং সুখৰিপাকন্তি? আমন্তা। হঞ্চি ব্রহ্মচরিযং ইট্ঠফলং কন্তফলং মনুঞ্ঞফলং অসেচনকফলং সুখুদ্রযং সুখৰিপাকন্তি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়াতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা –
‘‘সুখো ৰিৰেকো তুট্ঠস্স, সুতধম্মস্স পস্সতো।
অব্যাপজ্জং সুখং লোকে, পাণভূতেসু সংযমো॥
‘‘সুখা ৰিরাগতা লোকে, কামানং সমতিক্কমো।
অস্মিমানস্স যো ৰিনযো, এতং ৰে পরমং সুখং মহাৰ॰ ৫; উদা॰ ১১ উদানে চ॥
‘‘তং সুখেন সুখং পত্তং, অচ্চন্তসুখমেৰ তং।
তিস্সো ৰিজ্জা অনুপ্পত্তা, এতং ৰে পরমং সুখ’’ন্তি॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘সব্বে সঙ্খারা অনোধিং কত্ৰা কুক্কুল়া’’তি।
কুক্কুল়কথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৮) ৯. অনুপুব্বাভিসমযকথা
৩৩৯. অনুপুব্বাভিসমযোতি ? আমন্তা। অনুপুব্বেন সোতাপত্তিমগ্গং ভাৰেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। অনুপুব্বেন সোতাপত্তিমগ্গং ভাৰেতীতি? আমন্তা। অনুপুব্বেন সোতাপত্তিফলং সচ্ছিকরোতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অনুপুব্বাভিসমযোতি? আমন্তা। অনুপুব্বেন সকদাগামিমগ্গং ভাৰেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। অনুপুব্বেন সকদাগামিমগ্গং ভাৰেতীতি? আমন্তা। অনুপুব্বেন সকদাগামিফলং সচ্ছিকরোতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অনুপুব্বাভিসমযোতি? আমন্তা। অনুপুব্বেন অনাগামিমগ্গং ভাৰেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। অনুপুব্বেন অনাগামিমগ্গং ভাৰেতীতি? আমন্তা। অনুপুব্বেন অনাগামিফলং সচ্ছিকরোতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
অনুপুব্বাভিসমযোতি ? আমন্তা। অনুপুব্বেন অরহত্তমগ্গং ভাৰেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। অনুপুব্বেন অরহত্তমগ্গং ভাৰেতীতি? আমন্তা। অনুপুব্বেন অরহত্তফলং সচ্ছিকরোতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
৩৪০. সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খদস্সনেন কিং জহতীতি? সক্কাযদিট্ঠিং, ৰিচিকিচ্ছং, সীলব্বতপরামাসং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং সোতাপন্নো, চতুভাগং ন সোতাপন্নো, চতুভাগং সোতাপত্তিফলপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং সত্তক্খত্তুপরমো কোলঙ্কোলো একবীজী বুদ্ধে অৰেচ্চপ্পসাদেন সমন্নাগতো, ধম্মে…পে॰… সঙ্ঘে…পে॰… অরিযকন্তেহি সীলেহি সমন্নাগতো চতুভাগং ন অরিযকন্তেহি সীলেহি সমন্নাগতোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
সমুদযদস্সনেন…পে॰… নিরোধদস্সনেন…পে॰… মগ্গদস্সনেন কিং জহতীতি? সক্কাযদিট্ঠিং, ৰিচিকিচ্ছং, সীলব্বতপরামাসং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং সোতাপন্নো, চতুভাগং ন সোতাপন্নো, চতুভাগং সোতাপত্তিফলপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং সত্তক্খত্তুপরমো কোলঙ্কোলো একবীজী বুদ্ধে অৰেচ্চপ্পসাদেন সমন্নাগতো, ধম্মে…পে॰… সঙ্ঘে…পে॰… অরিযকন্তেহি সীলেহি সমন্নাগতো, চতুভাগং ন অরিযকন্তেহি সীলেহি সমন্নাগতোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৪১. সকদাগামিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খদস্সনেন কিং জহতীতি? ওল়ারিকং কামরাগং, ওল়ারিকং ব্যাপাদং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং সকদাগামী, চতুভাগং ন সকদাগামী, চতুভাগং সকদাগামিফলপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… সমুদযদস্সনেন…পে॰… নিরোধদস্সনেন…পে॰… মগ্গদস্সনেন কিং জহতীতি? ওল়ারিকং কামরাগং, ওল়ারিকং ব্যাপাদং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং সকদাগামী, চতুভাগং ন সকদাগামী, চতুভাগং সকদাগামিফলপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি , কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৪২. অনাগামিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খদস্সনেন কিং জহতীতি? অণুসহগতং কামরাগং, অণুসহগতং ব্যাপাদং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং অনাগামী, চতুভাগং ন অনাগামী, চতুভাগং অনাগামিফলপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং অন্তরাপরিনিব্বাযী…পে॰… উপহচ্চপরিনিব্বাযী… অসঙ্খারপরিনিব্বাযী… সসঙ্খারপরিনিব্বাযী… উদ্ধংসোতো অকনিট্ঠগামী, চতুভাগং ন উদ্ধংসোতো ন অকনিট্ঠগামীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমুদযদস্সনেন…পে॰… নিরোধদস্সনেন…পে॰… মগ্গদস্সনেন কিং জহতীতি? অণুসহগতং কামরাগং, অণুসহগতং ব্যাপাদং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং অনাগামী, চতুভাগং ন অনাগামী, চতুভাগং অনাগামিফলপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং অন্তরাপরিনিব্বাযী…পে॰… উপহচ্চপরিনিব্বাযী… অসঙ্খারপরিনিব্বাযী… সসঙ্খারপরিনিব্বাযী… উদ্ধংসোতো অকনিট্ঠগামী, চতুভাগং ন উদ্ধংসোতো অকনিট্ঠগামীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৪৩. অরহত্তসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খদস্সনেন কিং জহতীতি? রূপরাগং, অরূপরাগং, মানং, উদ্ধচ্চং, অৰিজ্জং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং অরহা, চতুভাগং ন অরহা, চতুভাগং অরহত্তপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ৰীতরাগো…পে॰… ৰীতদোসো… ৰীতমোহো…পে॰… কতকরণীযো ওহিতভারো অনুপ্পত্তসদত্থো পরিক্খীণভৰসংযোজনো সম্মদঞ্ঞাৰিমুত্তো উক্খিত্তপলিঘো সঙ্কিণ্ণপরিখো অব্বূল়্হেসিকো নিরগ্গল়ো অরিযো পন্নদ্ধজো পন্নভারো ৰিসঞ্ঞুত্তো সুৰিজিতৰিজযো, দুক্খং তস্স পরিঞ্ঞাতং, সমুদযো পহীনো, নিরোধো সচ্ছিকতো, মগ্গো ভাৰিতো, অভিঞ্ঞেয্যং অভিঞ্ঞাতং, পরিঞ্ঞেয্যং পরিঞ্ঞাতং, পহাতব্বং পহীনং, ভাৰেতব্বং ভাৰিতং…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, চতুভাগং সচ্ছিকাতব্বং ন সচ্ছিকতন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সমুদযদস্সনেন … নিরোধদস্সনেন… মগ্গদস্সনেন কিং জহতীতি? রূপরাগং, অরূপরাগং, মানং, উদ্ধচ্চং, অৰিজ্জং, তদেকট্ঠে চ কিলেসে চতুভাগং জহতীতি। চতুভাগং অরহা, চতুভাগং ন অরহা, চতুভাগং অরহত্তপ্পত্তো পটিলদ্ধো অধিগতো সচ্ছিকতো উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ন কাযেন ফুসিত্ৰা ৰিহরতি, চতুভাগং ৰীতরাগো… ৰীতদোসো… ৰীতমোহো… কতকরণীযো ওহিতভারো অনুপ্পত্তসদত্থো পরিক্খীণভৰসংযোজনো সম্মদঞ্ঞাৰিমুত্তো উক্খিত্তপলিঘো সঙ্কিণ্ণপরিখো অব্বূল়্হেসিকো নিরগ্গল়ো অরিযো পন্নদ্ধজো পন্নভারো ৰিসঞ্ঞুত্তো সুৰিজিতৰিজযো, দুক্খং তস্স পরিঞ্ঞাতং, সমুদযো পহীনো, নিরোধো সচ্ছিকতো, মগ্গো ভাৰিতো, অভিঞ্ঞেয্যং অভিঞ্ঞাতং, পরিঞ্ঞেয্যং পরিঞ্ঞাতং, পহাতব্বং পহীনং, ভাৰেতব্বং ভাৰিতং…পে॰… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকতং, চতুভাগং সচ্ছিকাতব্বং ন সচ্ছিকতন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৪৪. সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বোতি? আমন্তা। দুক্খে দিট্ঠে ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে। সমুদযং দক্খন্তো…পে॰… নিরোধং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বোতি? আমন্তা । নিরোধে দিট্ঠে ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে।
সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো মগ্গং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, মগ্গে দিট্ঠে ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বোতি? আমন্তা। দুক্খং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, দুক্খে দিট্ঠে ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… মগ্গং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, মগ্গে দিট্ঠে ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বোতি? আমন্তা। সমুদযং দক্খন্তো…পে॰… নিরোধং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, নিরোধে দিট্ঠে ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, দুক্খে দিট্ঠে ন ৰত্তব্বং – ‘‘ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বো’’তি? আমন্তা। মগ্গং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, মগ্গে দিট্ঠে ন ৰত্তব্বং – ‘‘ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বো’’তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… সমুদযং দক্খন্তো… নিরোধং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, নিরোধে দিট্ঠে ন ৰত্তব্বং – ‘‘ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বো’’তি? আমন্তা। মগ্গং দক্খন্তো ‘‘পটিপন্নকো’’তি ৰত্তব্বো, মগ্গে দিট্ঠে ন ৰত্তব্বং – ‘‘ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বো’’তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সকৰাদীপুচ্ছালক্খণং সোতাপত্তিফলসচ্ছিকিরিযায পটিপন্নো পুগ্গলো দুক্খং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, দুক্খে দিট্ঠে ন ৰত্তব্বং – ‘‘ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বো’’তি? আমন্তা। নিরত্থিযং দুক্খদস্সনন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… সমুদযং দক্খন্তো…পে॰… নিরোধং দক্খন্তো পটিপন্নকোতি ৰত্তব্বো, নিরোধে দিট্ঠে ন ৰত্তব্বং – ‘‘ফলে ঠিতোতি ৰত্তব্বো’’তি? আমন্তা। নিরত্থিযং নিরোধদস্সনন্তি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৪৫. পরৰাদীপুচ্ছালক্খণং দুক্খে দিট্ঠে চত্তারি সচ্চানি দিট্ঠানি হোন্তীতি? আমন্তা। দুক্খসচ্চং চত্তারি সচ্চানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সকৰাদীপুচ্ছালক্খণং রূপক্খন্ধে অনিচ্চতো দিট্ঠে পঞ্চক্খন্ধা অনিচ্চতো দিট্ঠা হোন্তীতি? আমন্তা। রূপক্খন্ধো পঞ্চক্খন্ধাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সকৰাদীপুচ্ছালক্খণং চক্খাযতনে অনিচ্চতো দিট্ঠে দ্ৰাদসাযতনানি অনিচ্চতো দিট্ঠানি হোন্তীতি? আমন্তা। চক্খাযতনং দ্ৰাদসাযতনানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সকৰাদীপুচ্ছালক্খণং চক্খুধাতুযা অনিচ্চতো দিট্ঠায অট্ঠারস ধাতুযো অনিচ্চতো দিট্ঠা হোন্তীতি? আমন্তা। চক্খুধাতু অট্ঠারস ধাতুযোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সকৰাদীপুচ্ছালক্খণং চক্খুন্দ্রিযে অনিচ্চতো দিট্ঠে বাৰীসতিন্দ্রিযানি অনিচ্চতো দিট্ঠানি হোন্তীতি? আমন্তা। চক্খুন্দ্রিযং বাৰীসতিন্দ্রিযানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
সকৰাদীপুচ্ছালক্খণং চতূহি ঞাণেহি সোতাপত্তিফলং সচ্ছিকরোতীতি? আমন্তা। চত্তারি সোতাপত্তিফলানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… অট্ঠহি ঞাণেহি সোতাপত্তিফলং সচ্ছিকরোতীতি? আমন্তা । অট্ঠ সোতাপত্তিফলানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… দ্ৰাদসহি ঞাণেহি সোতাপত্তিফলং সচ্ছিকরোতীতি? আমন্তা। দ্ৰাদস সোতাপত্তিফলানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… চতুচত্তারীসায ঞাণেহি সোতাপত্তিফলং সচ্ছিকরোতীতি ? আমন্তা। চতুচত্তারীসং সোতাপত্তিফলানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… সত্তসত্ততিযা ঞাণেহি সোতাপত্তিফলং সচ্ছিকরোতীতি? আমন্তা। সত্তসত্ততি সোতাপত্তিফলানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৪৬. ন ৰত্তব্বং – ‘‘অনুপুব্বাভিসমযো’’তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, মহাসমুদ্দো অনুপুব্বনিন্নো অনুপুব্বপোণো অনুপুব্বপব্ভারো, ন আযতকেনেৰ পপাতো; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অনুপুব্বসিক্খা অনুপুব্বকিরিযা অনুপুব্বপটিপদা, ন আযতকেনেৰ অঞ্ঞাপটিৰেধো’’তি চূল়ৰ॰ ৩৮৫; অ॰ নি॰ ৮.২০; উদা॰ ৪৫ উদানে চ। অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি অনুপুব্বাভিসমযোতি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘অনুপুব্বাভিসমযো’’তি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা –
‘‘অনুপুব্বেন মেধাৰী, থোকং থোকং খণে খণে।
কম্মারো রজতস্সেৰ, নিদ্ধমে মলমত্তনো’’তি ধ॰ প॰ ২৩৯ ধম্মপদে॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি অনুপুব্বাভিসমযোতি।
অনুপুব্বাভিসমযোতি ? আমন্তা। নন্ৰাযস্মা গৰম্পতি থেরো ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘সম্মুখা মেতং, আৰুসো, ভগৰতো সুতং সম্মুখা পটিগ্গহিতং – ‘যো, ভিক্খৰে, দুক্খং পস্সতি দুক্খসমুদযম্পি সো পস্সতি, দুক্খনিরোধম্পি পস্সতি, দুক্খনিরোধগামিনিং পটিপদম্পি পস্সতি; যো দুক্খসমুদযং পস্সতি দুক্খম্পি সো পস্সতি, দুক্খনিরোধম্পি পস্সতি, দুক্খনিরোধগামিনিং পটিপদম্পি পস্সতি; যো দুক্খনিরোধং পস্সতি দুক্খম্পি সো পস্সতি, দুক্খসমুদযম্পি পস্সতি, দুক্খনিরোধগামিনিং পটিপদম্পি পস্সতি; যো দুক্খনিরোধগামিনিং পটিপদং পস্সতি দুক্খম্পি সো পস্সতি, দুক্খসমুদযম্পি পস্সতি, দুক্খনিরোধম্পি পস্সতী’’’তি সং॰ নি॰ ৫.১১০০! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অনুপুব্বাভিসমযো’’তি।
অনুপুব্বাভিসমযোতি ? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা –
‘‘সহাৰস্স দস্সনসম্পদায,
তযস্সু ধম্মা জহিতা ভৰন্তি।
সক্কাযদিট্ঠী ৰিচিকিচ্ছিতঞ্চ,
সীলব্বতং ৰাপি যদত্থি কিঞ্চি।
চতূহপাযেহি চ ৰিপ্পমুত্তো,
ছচ্চাভিঠানানি অভব্ব কাতু’’ন্তি॥
অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অনুপুব্বাভিসমযো’’তি॥
অনুপুব্বাভিসমযোতি? আমন্তা। ননু ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘যস্মিং, ভিক্খৰে, সমযে অরিযসাৰকস্স ৰিরজং ৰীতমলং ধম্মচক্খুং উদপাদি – ‘যং কিঞ্চি সমুদযধম্মং সব্বং তং নিরোধধম্ম’ন্তি, সহ দস্সনুপ্পাদা, ভিক্খৰে, অরিযসাৰকস্স তীণি সংযোজনানি পহীযন্তি – সক্কাযদিট্ঠি, ৰিচিকিচ্ছা, সীলব্বতপরামাসো’’তি! অত্থেৰ সুত্তন্তোতি? আমন্তা। তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘অনুপুব্বাভিসমযো’’তি।
অনুপুব্বাভিসমযকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(১৯) ১০. ৰোহারকথা
৩৪৭. বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। লোকুত্তরে সোতে পটিহঞ্ঞতি নো লোকিযে, লোকুত্তরেন ৰিঞ্ঞাণেন পটিৰিজানন্তি নো লোকিযেন, সাৰকা পটিৰিজানন্তি নো পুথুজ্জনাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ননু বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকিযে সোতে পটিহঞ্ঞতীতি? আমন্তা। হঞ্চি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকিযে সোতে পটিহঞ্ঞতি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
ননু বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং লোকিযেন ৰিঞ্ঞাণেন পটিৰিজানন্তীতি? আমন্তা। হঞ্চি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং লোকিযেন ৰিঞ্ঞাণেন পটিৰিজানন্তি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
ননু বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং পুথুজ্জনা পটিৰিজানন্তীতি? আমন্তা। হঞ্চি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং পুথুজ্জনা পটিৰিজানন্তি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
৩৪৮. বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। মগ্গো ফলং নিব্বানং, সোতাপত্তিমগ্গো সোতাপত্তিফলং, সকদাগামিমগ্গো সকদাগামিফলং, অনাগামিমগ্গো অনাগামিফলং, অরহত্তমগ্গো অরহত্তফলং, সতিপট্ঠানং সম্মপ্পধানং ইদ্ধিপাদো ইন্দ্রিযং বলং বোজ্ঝঙ্গোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। অত্থি কেচি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং সুণন্তীতি? আমন্তা। লোকুত্তরো ধম্মো সোতৰিঞ্ঞেয্যো, সোতস্মিং পটিহঞ্ঞতি, সোতস্স আপাথং আগচ্ছতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ননু লোকুত্তরো ধম্মো ন সোতৰিঞ্ঞেয্যো, ন সোতস্মিং পটিহঞ্ঞতি, ন সোতস্স আপাথং আগচ্ছতীতি? আমন্তা। হঞ্চি লোকুত্তরো ধম্মো ন সোতৰিঞ্ঞেয্যো, ন সোতস্মিং পটিহঞ্ঞতি, ন সোতস্স আপাথং আগচ্ছতি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
৩৪৯. বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। অত্থি কেচি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারে রজ্জেয্যুন্তি? আমন্তা। লোকুত্তরো ধম্মো রাগট্ঠানিযো রজনীযো কমনীযো মদনীযো বন্ধনীযো মুচ্ছনীযোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ননু লোকুত্তরো ধম্মো ন রাগট্ঠানিযো ন রজনীযো ন কমনীযো ন মদনীযো ন বন্ধনীযো ন মুচ্ছনীযোতি? আমন্তা। হঞ্চি লোকুত্তরো ধম্মো ন রাগট্ঠানিযো ন রজনীযো ন কমনীযো ন মদনীযো ন বন্ধনীযো ন মুচ্ছনীযো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। অত্থি কেচি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারে দুস্সেয্যুন্তি? আমন্তা। লোকুত্তরো ধম্মো দোসট্ঠানিযো কোপট্ঠানিযো পটিঘট্ঠানিযোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ননু লোকুত্তরো ধম্মো ন দোসট্ঠানিযো ন কোপট্ঠানিযো ন পটিঘট্ঠানিযোতি? আমন্তা। হঞ্চি লোকুত্তরো ধম্মো ন দোসট্ঠানিযো ন কোপট্ঠানিযো ন পটিঘট্ঠানিযো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। অত্থি কেচি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারে মুয্হেয্যুন্তি? আমন্তা। লোকুত্তরো ধম্মো মোহট্ঠানিযো অঞ্ঞাণকরণো অচক্খুকরণো পঞ্ঞানিরোধিকো ৰিঘাতপক্খিকো অনিব্বানসংৰত্তনিকোতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ননু লোকুত্তরো ধম্মো ন মোহট্ঠানিযো ন অঞ্ঞাণকরণো ন অচক্খুকরণো পঞ্ঞাৰুদ্ধিকো অৰিঘাতপক্খিকো নিব্বানসংৰত্তনিকোতি? আমন্তা। হঞ্চি লোকুত্তরো ধম্মো ন মোহট্ঠানিযো ন অঞ্ঞাণকরণো ন অচক্খুকরণো পঞ্ঞাৰুদ্ধিকো অৰিঘাতপক্খিকো নিব্বানসংৰত্তনিকো, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরো’’তি।
৩৫০. বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকুত্তরোতি? আমন্তা। যে কেচি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং সুণন্তি, সব্বে তে মগ্গং ভাৰেন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
যে কেচি বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং সুণন্তি, সব্বে তে মগ্গং ভাৰেন্তীতি? আমন্তা। বালপুথুজ্জনা বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং সুণন্তি, বালপুথুজ্জনা মগ্গং ভাৰেন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… মাতুঘাতকো মগ্গং ভাৰেতি…পে॰… পিতুঘাতকো… অরহন্তঘাতকো… রুহিরুপ্পাদকো… সঙ্ঘভেদকো বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারং সুণাতি, সঙ্ঘভেদকো মগ্গং ভাৰেতীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
৩৫১. লব্ভা সোৰণ্ণমযায লট্ঠিযা ধঞ্ঞপুঞ্জোপি সুৰণ্ণপুঞ্জোপি আচিক্খিতুন্তি? আমন্তা। এৰমেৰং ভগৰা লোকুত্তরেন ৰোহারেন লোকিযম্পি লোকুত্তরম্পি ধম্মং ৰোহরতীতি।
লব্ভা এলণ্ডিযায লট্ঠিযা ধঞ্ঞপুঞ্জোপি সুৰণ্ণপুঞ্জোপি আচিক্খিতুন্তি? আমন্তা। এৰমেৰং ভগৰা লোকিযেন ৰোহারেন লোকিযম্পি লোকুত্তরম্পি ধম্মং ৰোহরতীতি।
৩৫২. বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকিযং ৰোহরন্তস্স লোকিযো হোতি, লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স লোকুত্তরো হোতীতি? আমন্তা। লোকিযং ৰোহরন্তস্স লোকিযে সোতে পটিহঞ্ঞতি, লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স লোকুত্তরে সোতে পটিহঞ্ঞতি; লোকিযং ৰোহরন্তস্স লোকিযেন ৰিঞ্ঞাণেন পটিৰিজানন্তি, লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স লোকুত্তরেন ৰিঞ্ঞাণেন পটিৰিজানন্তি; লোকিযং ৰোহরন্তস্স পুথুজ্জনা পটিৰিজানন্তি , লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স সাৰকা পটিৰিজানন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকিযং ৰোহরন্তস্স লোকিযো হোতি, লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স লোকুত্তরো হোতীতি? আমন্তা। ননু ভগৰা লোকিযম্পি লোকুত্তরম্পি ধম্মং ৰোহরতীতি? আমন্তা। হঞ্চি ভগৰা লোকিযম্পি লোকুত্তরম্পি ধম্মং ৰোহরতি, তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকিযং ৰোহরন্তস্স লোকিযো হোতি, লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স লোকুত্তরো হোতী’’তি।
বুদ্ধস্স ভগৰতো ৰোহারো লোকিযং ৰোহরন্তস্স লোকিযো হোতি, লোকুত্তরং ৰোহরন্তস্স লোকুত্তরো হোতীতি? আমন্তা। মগ্গং ৰোহরন্তস্স মগ্গো হোতি, অমগ্গং ৰোহরন্তস্স অমগ্গো হোতি, ফলং ৰোহরন্তস্স ফলং হোতি, অফলং ৰোহরন্তস্স অফলং হোতি, নিব্বানং ৰোহরন্তস্স নিব্বানং হোতি, অনিব্বানং ৰোহরন্তস্স অনিব্বানং হোতি, সঙ্খতং ৰোহরন্তস্স সঙ্খতং হোতি, অসঙ্খতং ৰোহরন্তস্স অসঙ্খতং হোতি, রূপং ৰোহরন্তস্স রূপং হোতি, অরূপং ৰোহরন্তস্স অরূপং হোতি, ৰেদনং ৰোহরন্তস্স ৰেদনা হোতি, অৰেদনং ৰোহরন্তস্স অৰেদনা হোতি, সঞ্ঞং ৰোহরন্তস্স সঞ্ঞা হোতি, অসঞ্ঞং ৰোহরন্তস্স অসঞ্ঞা হোতি, সঙ্খারে ৰোহরন্তস্স সঙ্খারা হোন্তি, অসঙ্খারে ৰোহরন্তস্স অসঙ্খারা হোন্তি, ৰিঞ্ঞাণং ৰোহরন্তস্স ৰিঞ্ঞাণং হোতি, অৰিঞ্ঞাণং ৰোহরন্তস্স অৰিঞ্ঞাণং হোতীতি ? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
ৰোহারকথা নিট্ঠিতা।
২. দুতিযৰগ্গো
(২০) ১১. নিরোধকথা
৩৫৩. দ্ৰে নিরোধাতি? আমন্তা। দ্ৰে দুক্খনিরোধাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… দ্ৰে দুক্খনিরোধাতি? আমন্তা। দ্ৰে নিরোধসচ্চানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… দ্ৰে নিরোধসচ্চানীতি? আমন্তা। দ্ৰে দুক্খসচ্চানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… দ্ৰে নিরোধসচ্চানীতি? আমন্তা। দ্ৰে সমুদযসচ্চানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… দ্ৰে নিরোধসচ্চানীতি? আমন্তা। দ্ৰে মগ্গসচ্চানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দ্ৰে নিরোধসচ্চানীতি? আমন্তা। দ্ৰে তাণানি…পে॰… দ্ৰে লেণানি… দ্ৰে সরণানি… দ্ৰে পরাযণানি… দ্ৰে অচ্চুতানি… দ্ৰে অমতানি… দ্ৰে নিব্বানানীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দ্ৰে নিব্বানানীতি? আমন্তা। অত্থি দ্ৰিন্নং নিব্বানানং উচ্চনীচতা হীনপণীততা উক্কংসাৰকংসো সীমা ৰা ভেদো ৰা রাজি ৰা অন্তরিকা ৰাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দ্ৰে নিরোধাতি? আমন্তা। ননু অপ্পটিসঙ্খানিরুদ্ধে সঙ্খারে পটিসঙ্খা নিরোধেন্তীতি? আমন্তা। হঞ্চি অপ্পটিসঙ্খানিরুদ্ধে সঙ্খারে পটিসঙ্খা নিরোধেন্তি, নো চ ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘দ্ৰে নিরোধা’’তি।
ন ৰত্তব্বং – ‘‘দ্ৰে নিরোধা’’তি? আমন্তা। ননু অপ্পটিসঙ্খানিরুদ্ধাপি সঙ্খারা অচ্চন্তভগ্গা, পটিসঙ্খানিরুদ্ধাপি সঙ্খারা অচ্চন্তভগ্গাতি? আমন্তা। হঞ্চি অপ্পটিসঙ্খানিরুদ্ধাপি সঙ্খারা অচ্চন্তভগ্গা, পটিসঙ্খানিরুদ্ধাপি সঙ্খারা অচ্চন্তভগ্গা, তেন ৰত রে ৰত্তব্বে – ‘‘দ্ৰে নিরোধা’’তি।
দ্ৰে নিরোধাতি? আমন্তা। পটিসঙ্খানিরুদ্ধাপি পটিসঙ্খানিরুদ্ধা (?) সঙ্খারা অরিযমগ্গং আগম্ম নিরুদ্ধাতি? আমন্তা। অপ্পটিসঙ্খানিরুদ্ধা সঙ্খারা অরিযমগ্গং আগম্ম নিরুদ্ধাতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰…।
দ্ৰে নিরোধাতি? আমন্তা। পটিসঙ্খানিরুদ্ধা সঙ্খারা ন পুন উপ্পজ্জন্তীতি? আমন্তা। অপ্পটিসঙ্খানিরুদ্ধা সঙ্খারা ন পুন উপ্পজ্জন্তীতি? ন হেৰং ৰত্তব্বে…পে॰… তেন হি ন ৰত্তব্বং – ‘‘দ্ৰে নিরোধা’’তি।
নিরোধকথা নিট্ঠিতা।
দুতিযৰগ্গো।
তস্সুদ্দানং –
পরূপহারো অঞ্ঞাণং, কঙ্খা পরৰিতারণা।
ৰচীভেদো দুক্খাহারো, চিত্তট্ঠিতি চ কুক্কুল়া।
অনুপুব্বাভিসমযো, ৰোহারো চ নিরোধকোতি॥