৪. মহাসুদস্সনসুত্তৰণ্ণনা
কুসাৰতীরাজধানীৰণ্ণনা
২৪১. এৰং মে সুতন্তি মহাসুদস্সনসুত্তং। তত্রাযং অপুব্বপদৰণ্ণনা – সব্বরতনমযোতি এত্থ একা ইট্ঠকা সোৰণ্ণমযা, একা রূপিযমযা, একা ৰেল়ুরিযমযা, একা ফলিকমযা, একা লোহিতঙ্কমযা, একা মসারগল্লমযা, একা সব্বরতনমযা, অযং পাকারো সব্বপাকারানং অন্তো উব্বেধেন সট্ঠিহত্থো অহোসি। একে পন থেরা – ‘‘নগরং নাম অন্তো ঠত্ৰা ওলোকেন্তানং দস্সনীযং ৰট্টতি, তস্মা সব্ববাহিরো সট্ঠিহত্থো, সেসা অনুপুব্বনীচা’’তি ৰদন্তি। একে – ‘‘বহি ঠত্ৰা ওলোকেন্তানং দস্সনীযং ৰট্টতি, তস্মা সব্বঅব্ভন্তরিমো সট্ঠিহত্থো, সেসা অনুপুব্বনীচা’’তি। একে – ‘‘অন্তো চ বহি চ ঠত্ৰা ওলোকেন্তানং দস্সনীযং ৰট্টতি, তস্মা মজ্ঝে পাকারো সট্ঠিহত্থো, অন্তো চ বহি চ তযো তযো অনুপুব্বনীচা’’তি।
এসিকাতি এসিকত্থম্ভো। তিপোরিসঙ্গাতি একং পোরিসং মজ্ঝিমপুরিসস্স অত্তনো হত্থেন পঞ্চহত্থং, তেন তিপোরিসপরিক্খেপা পন্নরসহত্থপরিমাণাতি অত্থো। তে পন কথং ঠিতাতি? নগরস্স বাহিরপস্সে একেকং মহাদ্ৰারবাহং নিস্সায একেকো, একেকং খুদ্দকদ্ৰারবাহং নিস্সায একেকো, মহাদ্ৰারখুদ্দকদ্ৰারানং অন্তরা তযো তযোতি। তালপন্তীসু সব্বরতনমযানং তালানং একং সোৰণ্ণমযন্তি পাকারে ৰুত্তলক্খণমেৰ ৰেদিতব্বং, পণ্ণফলেসুপি এসেৰ নযো। তা পন তালপন্তিযো অসীতিহত্থা উব্বেধেন, ৰিপ্পকিণ্ণৰালুকে সমতলে ভূমিভাগে পাকারন্তরে একেকা হুত্ৰা ঠিতা।
ৰগ্গূতি ছেকো সুন্দরো। রজনীযোতি রঞ্জেতুং সমত্থো। খমনীযোতি দিৰসম্পি সুয্যমানো খমতেৰ, ন বীভচ্ছেতি। মদনীযোতি পঞ্চঙ্গিকস্সাতি আততং ৰিততং আততৰিততং আততং নাম চম্মপরিযোনদ্ধেসু ভেরীআদীসু একতলং তূরিযং। ৰিততং নাম উভযতলং। আততৰিততং নাম সব্বতো পরিযোনদ্ধং। সুসিরং ঘনং নাম সম্মাদি। সুৰিনীতস্সাতি আকড্ঢনসিথিলকরণাদীহি সুমুচ্ছিতস্স। সুপ্পটিতাল়িতস্সাতি পমাণে ঠিতভাৰজাননত্থং সুট্ঠু পটিতাল়িতস্স। সুকুসলেহি সমন্নাহতস্সাতি যে ৰাদিতুং ছেকা কুসলা, তেহি ৰাদিতস্স। ধুত্তাতি অক্খধুত্তা,। সোণ্ডাতি সুরাসোণ্ডা। তেযেৰ পুনপ্পুনং পাতুকামতাৰসেন পিপাসা। পরিচারেসুন্তি (দী॰ নি॰ ২.১৩২) হত্থং ৰা পাদং ৰা চালেত্ৰা নচ্চন্তা কীল়িংসু।
চক্করতনৰণ্ণনা
২৪৩. সীসং ন্হাতস্সাতি সীসেন সদ্ধিং গন্ধোদকেন নহাতস্স। উপোসথিকস্সাতি সমাদিন্নউপোসথঙ্গস্স। উপরিপাসাদৰরগতস্সাতি পাসাদৰরস্স উপরি গতস্স, সুভোজনং ভুঞ্জিত্ৰা পাসাদৰরস্স উপরিমহাতলে সিরিগব্ভং পৰিসিত্ৰা সীলানি আৰজ্জন্তস্স। তদা কির রাজা পাতোৰ সতসহস্সং ৰিস্সজ্জেত্ৰা মহাদানং দত্ৰা সোল়সহি গন্ধোদকঘটেহি সীসং নহাযিত্ৰা কতপাতরাসো সুদ্ধং উত্তরাসঙ্গং একংসং করিত্ৰা উপরিপাসাদস্স সিরিসযনে পল্লঙ্কং আভুজিত্ৰা নিসিন্নো অত্তনো দানাদিমযং পুঞ্ঞসমুদাযং আৰজ্জন্তো নিসীদি। অযং সব্বচক্কৰত্তীনং ধম্মতা।
তেসং তং আৰজ্জন্তানংযেৰ ৰুত্তপ্পকারপুঞ্ঞকম্মপচ্চযউতুসমুট্ঠানং নীলমণিসঙ্ঘাতসদিসং পাচীনসমুদ্দজলতলং ভিন্দমানং ৰিয, আকাসং অলঙ্কুরুমানং ৰিয দিব্বং চক্করতনং পাতুভৰতি। তং মহাসুদস্সনস্সাপি তথেৰ পাতুরহোসি। তযিদং দিব্বানুভাৰযুত্তত্তা দিব্বন্তি ৰুত্তং। সহস্সং অস্স অরানন্তি সহস্সারং। সহ নেমিযা, সহ নাভিযা চাতি সনেমিকং সনাভিকং। সব্বেহি আকারেহি পরিপুণ্ণন্তি সব্বাকারপরিপূরং।
তত্থ চক্কঞ্চ তং রতিজননট্ঠেন রতনঞ্চাতি চক্করতনং। যায পন তং নাভিযা ‘‘সনাভিক’’ন্তি ৰুত্তং, সা ইন্দনীলমযা হোতি, মজ্ঝে পনস্সা সাররজতমযা পনাল়ি, যায
যেহি
যায পন তং নেমিযা – ‘‘সনেমিক’’ন্তি ৰুত্তং, সা বালসূরিযরস্মিকলাপসিরিং অৰহসমানা ৰিয সুরত্তসুদ্ধসিনিদ্ধপৰাল়মযা হোতি। সন্ধীসু পনস্সা সঞ্ঝারাগসস্সিরিকা রত্তজম্বুনদপট্টা ৰট্টপরিচ্ছেদলেখা সুৰিভত্তা হুত্ৰা পঞ্ঞাযন্তি। অযমস্স নেমিযা সব্বাকারপরিপূরতা।
নেমিমণ্ডলপিট্ঠিযং পনস্স দসন্নং দসন্নং অরানং অন্তরে ধমনৰংসো ৰিয অন্তো সুসিরো ছিদ্দমণ্ডলখচিতো ৰাতগাহী পৰাল়দণ্ডো হোতি, যস্স ৰাতেরিতস্স সুকুসলসমন্নাহতস্স পঞ্চঙ্গিকতূরিযস্স ৰিয সদ্দো ৰগ্গু চ রজনীযো চ কমনীযো চ মদনীযো চ হোতি। তস্স খো পন পৰাল়দণ্ডস্স উপরি সেতচ্ছত্তং উভোসু পস্সেসু সমোসরিতকুসুমদামানং দ্ৰে পন্তিযোতি এৰং সমোসরিতকুসুমদামপন্তিসতদ্ৰযপরিৰারসেতচ্ছত্তসতধারিনা পৰাল়দণ্ডসতেন সমুপসোভিতনেমিপরিক্খেপস্স দ্ৰিন্নম্পি নাভিপনাল়ীনং অন্তো দ্ৰে সীহমুখানি হোন্তি, যেহি তালক্খন্ধপ্পমাণা পুণ্ণচন্দকিরণকলাপসস্সিরীকা তরুণরৰিসমানরত্তকম্বলগেণ্ডুকপরিযন্তা আকাসগঙ্গাগতিসোভং অৰহসমানা ৰিয দ্ৰে মুত্তকলাপা ওলম্বন্তি। যেহি চক্করতনেন সদ্ধিং আকাসে সম্পরিৰত্তমানেহি তীণি চক্কানি একতো পরিৰত্তন্তানি ৰিয খাযন্তি। অযমস্স সব্বসো সব্বাকারপরিপূরতা।
তং পনেতং এৰং সব্বাকারপরিপূরং পকতিযা সাযমাসভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা অত্তনো অত্তনো ঘরদ্ৰারে পঞ্ঞত্তাসনেসু নিসীদিত্ৰা পৰত্তকথাসল্লাপেসু মনুস্সেসু ৰীথিচতুক্কাদীসু
অথস্স চক্করতনস্স সদ্দসৰনেনেৰ – ‘‘কুতো নু খো, কস্স নু খো অযং সদ্দো’’তি আৰজ্জিতহদযানং পুরত্থিমদিসং আলোকযমানানং তেসং মনুস্সানং অঞ্ঞতরো অঞ্ঞতরং এৰমাহ
এৰং পৰত্তসল্লাপস্সেৰ তস্স জনস্স চন্দমণ্ডলং ওহায তং চক্করতনং অভিমুখং হোতি। ততো তেহি – ‘‘কস্স নু খো ইদং নিব্বত্ত’’ন্তি ৰুত্তে ভৰন্তি ৰত্তারো – ‘‘ন কস্সচি অঞ্ঞস্স, ননু অম্হাকং মহারাজা পূরিতচক্কৰত্তিৰত্তো, তস্সেতং নিব্বত্ত’’ন্তি। অথ সো চ মহাজনো, যো চ অঞ্ঞো পস্সতি, সব্বো চক্করতনমেৰ অনুগচ্ছতি। তং চাপি চক্করতনং রঞ্ঞোযেৰ অত্থায অত্তনো আগতভাৰং ঞাপেতুকামং ৰিয সত্তক্খত্তুং পাকারমত্থকেনেৰ
এৰং ঠিতস্স পনস্স ৰাতপানছিদ্দাদীহি পৰিসিত্ৰা নানাৰিরাগরতনপ্পভাসমুজ্জলং অন্তোপাসাদং অলঙ্কুরুমানং পভাসমূহং দিস্ৰা দস্সনত্থায সঞ্জাতাভিলাসো সো হোতি রাজা চক্কৰত্তীতি কিত্তাৰতা চক্কৰত্তী হোতীতি? একঙ্গুলদ্ৰঙ্গুলমত্তম্পি চক্করতনে আকাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা পৰত্তে ইদানি তস্স পৰত্তাপনত্থং যং কাতব্বং, তং দস্সেন্তো অথ খো আনন্দাতিআদিমাহ।
২৪৪. তত্থ উট্ঠাযাসনাতি নিসিন্নাসনতো উট্ঠহিত্ৰা চক্করতনসমীপং আগন্ত্ৰা। সুৰণ্ণভিঙ্কারং গহেত্ৰাতি হত্থিসোণ্ডসদিসপনাল়িং সুৰণ্ণভিঙ্কারং উক্খিপিত্ৰা। অন্ৰদেৰ রাজা মহাসুদস্সনো সদ্ধিং চতুরঙ্গিনিযা সেনাযাতি সব্বচক্কৰত্তীনঞ্হি উদকেন অব্ভুক্কিরিত্ৰা – ‘‘অভিৰিজিনাতু ভৰং চক্করতন’’ন্তি ৰচনসমনন্তরমেৰ ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা চক্করতনং পৰত্ততি। যস্স পৰত্তি সমকালমেৰ সো রাজা চক্কৰত্তী নাম হোতি। পৰত্তে পন চক্করতনে তং অনুবন্ধমানোৰ রাজা চক্কৰত্তিযানৰরং আরুয্হ ৰেহাসং অব্ভুগ্গচ্ছতি। অথস্স ছত্তচামরাদিহত্থো পরিজনো চেৰ অন্তেপুরজনো চ ততো নানাকারকঞ্চুককৰচাদিসন্নাহৰিভূসিতেন ৰিৰিধাভরণপ্পভাসমুজ্জলেন সমুস্সিতদ্ধজপটাকপটিমণ্ডিতেন অত্তনো অত্তনো বলকাযেন সদ্ধিং উপরাজসেনাপতিপভুতযোপি ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা রাজানমেৰ পরিৰারেন্তি।
রাজযুত্তা পন জনসঙ্গহত্থং নগরৰীথীসু ভেরিযো চরাপেন্তি – ‘‘তাতা, অম্হাকং রঞ্ঞো চক্করতনং নিব্বত্তং, অত্তনো ৰিভৰানুরূপেন মণ্ডিতপসাধিকা সন্নিপতথা’’তি। মহাজনো
তং পন চক্করতনং রুক্খগ্গানং উপরূপরি নাতিউচ্চেন নাতিনীচেন গগনপ্পদেসেন পৰত্ততি। যথা রুক্খানং পুপ্ফফলপল্লৰেহি অত্থিকা, তানি সুখেন গহেতুং সক্কোন্তি। যথা চ ভূমিযং ঠিতা ‘‘এস রাজা, এস উপরাজা, এস সেনাপতী’’তি সল্লক্খেতুং সক্কোন্তি। ঠানাদীসু চ ইরিযাপথেসু যো যেন ইচ্ছতি, সো তেনেৰ গচ্ছতি। চিত্তকম্মাদিসিপ্পপসুতা চেত্থ অত্তনো অত্তনো কিচ্চং করোন্তাযেৰ গচ্ছন্তি। যথেৰ হি ভূমিযং, তথা তেসং সব্বকিচ্চানি আকাসেৰ ইজ্ঝন্তি। এৰং চক্কৰত্তিপরিসং গহেত্ৰা তং চক্করতনং ৰামপস্সেন সিনেরুং পহায মহাসমুদ্দস্স উপরিভাগেন সত্তসহস্সযোজনপ্পমাণং পুব্বৰিদেহং গচ্ছতি।
তত্থ যো ৰিনিব্বেধেন দ্ৰাদসযোজনায, পরিক্খেপতো ছত্তিংসযোজনায পরিসায সন্নিৰেসক্খমো
এৰং ৰাসং উপগতে চক্কৰত্তিম্হি যে তত্থ রাজানো, তে ‘‘পরচক্কং আগত’’ন্তি সুত্ৰাপি ন বলকাযং সন্নিপাতেত্ৰা যুদ্ধসজ্জা হোন্তি। চক্করতনস্স হি উপ্পত্তিসমনন্তরমেৰ নত্থি সো সত্তো নাম, যো পচ্চত্থিকসঞ্ঞায তং রাজানং আরব্ভ
চক্কানুভাৰেন
অরী অসেসা দমথং উপেন্তি।
অরিন্দমং নাম নরাধিপস্স,
তেনেৰ তং ৰুচ্চতি তস্স চক্কন্তি॥
তস্মা সব্বেপি তে রাজানো অত্তনো অত্তনো রজ্জসিরিৰিভৰানুরূপং পাভতং গহেত্ৰা তং রাজানং উপগম্ম ওনতসিরা অত্তনো মোল়িমণিপ্পভাভিসেকেন তস্স পাদপূজং করোন্তা – ‘‘এহি খো, মহারাজা’’তিআদীহি ৰচনেহি তস্স কিংকারপটিসাৰিতং আপজ্জন্তি। মহাসুদস্সনস্সাপি তথেৰ অকংসু। তেন ৰুত্তং – ‘‘যে খো, পনানন্দ, পুরত্থিমায দিসায…পে॰… অনুসাস, মহারাজা’’তি।
তত্থ স্ৰাগতন্তি সু আগতং। একস্মিঞ্হি আগতে সোচন্তি, গতে নন্দন্তি। একস্মিং আগতে নন্দন্তি, গতে সোচন্তি, তাদিসো ত্ৰং আগমননন্দনো, গমনসোচনো। তস্মা তৰ আগমনং সুআগমনন্তি ৰুত্তং হোতি। এৰং ৰুত্তে পন রাজা চক্কৰত্তী নাপি – ‘‘এত্তকং নাম মে অনুৰস্সং বলিং উপকপ্পেথা’’তি ৰদতি, নাপি অঞ্ঞস্স ভোগং অচ্ছিন্দিত্ৰা অঞ্ঞস্স দেতি। অত্তনো পন ধম্মরাজভাৰস্স অনুরূপায পঞ্ঞায পাণাতিপাতাদীনি উপপরিক্খিত্ৰা পেমনীযেন মঞ্জুনা সরেন – ‘‘পস্সথ তাতা, পাণাতিপাতো নামেস আসেৰিতো ভাৰিতো বহুলীকতো নিরযসংৰত্তনিকো হোতী’’তিআদিনা নযেন ধম্মং দেসেত্ৰা ‘‘পাণো ন হন্তব্বো’’তিআদিকং যে খো পনানন্দাতিআদিমাহ।
অথ তং চক্করতনং এৰং পুব্বৰিদেহৰাসীনং ওৰাদে দিন্নে কতপাতরাসে চক্কৰত্তিবলেন ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা পুরত্থিমসমুদ্দং অজ্ঝোগাহতি। যথা যথা চ তং অজ্ঝোগাহতি, তথা তথা অগদগন্ধং ঘাযিত্ৰা সঙ্খিত্তফণো নাগরাজা ৰিয, সঙ্খিত্তঊমিৰিপ্ফারং হুত্ৰা ওগচ্ছমানং মহাসমুদ্দসলিলং যোজনমত্তং ওগন্ত্ৰা অন্তোসমুদ্দে ৰেল়ুরিযভিত্তি ৰিয তিট্ঠতি। তঙ্খণঞ্ঞেৰ চ তস্স রঞ্ঞো পুঞ্ঞসিরিং দট্ঠুকামানি ৰিয মহাসমুদ্দতলে ৰিপ্পকিণ্ণানি
এৰং পৰত্তমানস্স পন তস্স পৰত্তনৰিধানং, সেনাসন্নিৰেসো, পটিরাজাগমনং, তেসং অনুসাসনিপ্পদানং দক্খিণসমুদ্দঅজ্ঝোগাহনং সমুদ্দসলিলস্স ওগচ্ছমানং রতনানং আদানন্তি সব্বং পুরিমনযেনেৰ ৰেদিতব্বং।
ৰিজিনিত্ৰা পন তং দসসহস্সযোজনপ্পমাণং জম্বুদীপং দক্খিণসমুদ্দতোপি পচ্চুত্তরিত্ৰা সত্তযোজনসহস্সপ্পমাণং অপরগোযানং ৰিজেতুং পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ গন্ত্ৰা তম্পি সমুদ্দপরিযন্তং তথেৰ অভিৰিজিনিত্ৰা পচ্ছিমসমুদ্দতোপি উত্তরিত্ৰা অট্ঠযোজনসহস্সপ্পমাণং উত্তরকুরুং ৰিজেতুং তথেৰ গন্ত্ৰা তম্পি সমুদ্দপরিযন্তং তথেৰ অভিৰিজিয উত্তরসমুদ্দতো পচ্চুত্তরতি।
এত্তাৰতা
এৰং পতিট্ঠিতে পন তস্মিং চক্করতনে রাজন্তেপুরে উক্কাহি ৰা দীপিকাহি ৰা কিঞ্চি
হত্থিরতনৰণ্ণনা
২৪৬. এৰং পাতুভূতচক্করতনস্সেৰ চক্কৰত্তিনো অমচ্চা পকতিমঙ্গলহত্থিট্ঠানং সমং সুচিভূমিভাগং কারেত্ৰা হরিচন্দনাদীহি সুরভিগন্ধেহি উপলিম্পাপেত্ৰা হেট্ঠা ৰিচিত্তৰণ্ণসুরভিকুসুমসমোকিণ্ণং উপরি সুৰণ্ণতারকানং অন্তরন্তরা সমোসরিতমনুঞ্ঞকুসুমদামপটিমণ্ডিতৰিতানং দেৰৰিমানং ৰিয অভিসঙ্খরিত্ৰা – ‘‘এৰরূপস্স নাম দেৰ হত্থিরতনস্স আগমনং চিন্তেথা’’তি ৰদন্তি। সো পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ মহাদানং দত্ৰা সীলানি চ সমাদায তং পুঞ্ঞসম্পত্তিং আৰজ্জন্তো নিসীদি। অথস্স পুঞ্ঞানুভাৰচোদিতো ছদ্দন্তকুলা ৰা উপোসথকুলা ৰা তং সক্কারৰিসেসং অনুভৰিতুকামো তরুণরৰিমণ্ডলাভিরত্তচরণগীৰামুখপটিমণ্ডিতৰিসুদ্ধসেতসরীরো সত্তপতিট্ঠো সুসণ্ঠিতঅঙ্গপচ্চঙ্গসন্নিৰেসো ৰিকসিতরত্তপদুমচারুপোক্খরো ইদ্ধিমা যোগী ৰিয ৰেহাসগমনসমত্থো মনোসিলাচুণ্ণরঞ্জিতপরিযন্তো ৰিয রজতপব্বতো হত্থিসেট্ঠো আগন্ত্ৰা তস্মিং পদেসে তিট্ঠতি। সো ছদ্দন্তকুলা আগচ্ছন্তো সব্বকনিট্ঠো আগচ্ছতি। উপোসথকুলা আগচ্ছন্তো সব্বজেট্ঠো। পাল়িযং পন উপোসথো নাগরাজা ইচ্চেৰ আগতং। নাগরাজা নাম কস্সচি অপরিভোগো, সব্বকনিট্ঠো আগচ্ছতীতি অট্ঠকথাসু ৰুত্তং। স্ৰাযং পূরিতচক্কৰত্তিৰত্তানং চক্কৰত্তীনং ৰুত্তনযেনেৰ চিন্তযন্তানং আগচ্ছতি। মহাসুদস্সনস্স পন সযমেৰ পকতিমঙ্গলহত্থিট্ঠানং আগন্ত্ৰা তং হত্থিং অপনেত্ৰা তত্থ অট্ঠাসি। তেন ৰুত্তং – ‘‘পুন চপরং আনন্দ…পে॰… নাগরাজা’’তি।
এৰং
অস্সরতনৰণ্ণনা
২৪৭. এৰং পাতুভূতহত্থিরতনস্স পন চক্কৰত্তিনো অমচ্চা পকতিমঙ্গলঅস্সট্ঠানং সুচিসমতলং কারেত্ৰা অলঙ্করিত্ৰা চ পুরিমনযেনেৰ রঞ্ঞো তস্স আগমনচিন্তনত্থং উস্সাহং জনেন্তি। সো পুরিমনযেনেৰ কতদানমাননসক্কারো সমাদিন্নসীলব্বতো পাসাদতলে সুখনিসিন্নো পুঞ্ঞসম্পত্তিং সমনুস্সরতি। অথস্স পুঞ্ঞানুভাৰচোদিতো সিন্ধৰকুলতো ৰিজ্জুলতাৰিনদ্ধসরদকালসেতৰলাহকরাসিসস্সিরীকো রত্তপাদো রত্ততুণ্ডো চন্দপ্পভাপুঞ্জসদিসসুদ্ধসিনিদ্ধঘনসংহতসরীরো কাকগীৰা ৰিয ইন্দনীলমণি ৰিয চ কাল়ৰণ্ণেন সীসেন সমন্নাগতত্তা কাল়সীসোতি সুট্ঠু কপ্পেত্ৰা ঠপিতেহি ৰিয মুঞ্জসদিসেহি সণ্হৰট্টউজুগতেহি কেসেহি সমন্নাগতত্তা মুঞ্জকেসো ৰেহাসঙ্গমো ৰলাহকো নাম অস্সরাজা আগন্ত্ৰা তস্মিং ঠানে পতিট্ঠাতি। মহাসুদস্সনস্স পনেস হত্থিরতনং ৰিয আগতো। সেসং সব্বং হত্থিরতনে
মণিরতনৰণ্ণনা
২৪৮. এৰং পাতুভূতঅস্সরতনস্স পন রঞ্ঞো চক্কৰত্তিনো চতুহত্থাযামং সকটনাভিসমপরিণাহং উভোসু অন্তেসু কণ্ণিকপরিযন্ততো ৰিনিগ্গতেহি সুপরিসুদ্ধমুত্তাকলাপেহি দ্ৰীহি কঞ্চনপদুমেহি অলঙ্কতং চতুরাসীতিমণিসহস্সপরিৰারং তারাগণপরিৰুতস্স
ইত্থিরতনৰণ্ণনা
২৪৯. এৰং পাতুভূতমণিরতনস্স পন চক্কৰত্তিনো ৰিসযসুখৰিসেসস্স ৰিসেসকারণং ইত্থিরতনং পাতুভৰতি। মদ্দরাজকুলতো ৰা হিস্স অগ্গমহেসিং আনেন্তি, উত্তরকুরুতো ৰা পুঞ্ঞানুভাৰেন সযং আগচ্ছতি। অৰসেসা পনস্সা সম্পত্তি – ‘‘পুন চ পরং, আনন্দ, রঞ্ঞো মহাসুদস্সনস্স ইত্থিরতনং পাতুরহোসি, অভিরূপা দস্সনীযা’’তিআদিনা নযেন পাল়িযংযেৰ আগতা।
তত্থ সণ্ঠানপারিপূরিযা অধিকং রূপং অস্সাতি অভিরূপা। দিস্সমানাৰ চক্খূনি পিণযতি, তস্মা অঞ্ঞং কিচ্চৰিক্খেপং হিত্ৰাপি দট্ঠব্বাতি দস্সনীযা। দিস্সমানাৰ সোমনস্সৰসেন চিত্তং পসাদেতীতি পাসাদিকা। পরমাযাতি এৰং পসাদাৰহত্তা উত্তমায। ৰণ্ণপোক্খরতাযাতি ৰণ্ণসুন্দরতায। সমন্নাগতাতি উপেতা। অভিরূপা ৰা যস্মা নাতিদীঘা নাতিরস্সা। দস্সনীযা যস্মা নাতিকিসা নাতিথূলা। পাসাদিকা পরমায ৰণ্ণপোক্খরতায সমন্নাগতা যস্মা অভিক্কন্তা মানুসিৰণ্ণং অপ্পত্তা দিব্বৰণ্ণং। মনুস্সানঞ্হি ৰণ্ণাভা বহি ন নিচ্ছরতি। দেৰানং পন অতিদূরম্পি নিচ্ছরতি।
তস্সা পন দ্ৰাদসহত্থপ্পমাণং পদেসং সরীরাভা ওভাসেতি। নাতিদীঘাদীসু চস্সা পঠমযুগল়েন আরোহসম্পত্তি, দুতিযযুগল়েন পরিণাহসম্পত্তি, ততিযযুগল়েন ৰণ্ণসম্পত্তি ৰুত্তা। ছহি ৰাপি এতেহি কাযৰিপত্তিযা অভাৰো, অতিক্কন্তা মানুসিৰণ্ণন্তি ইমিনা কাযসম্পত্তি ৰুত্তা। তূলপিচুনো ৰা কপ্পাসপিচুনো ৰাতি সপ্পিমণ্ডে পক্খিপিত্ৰা ঠপিতস্স সতৰারৰিহতস্স তূলপিচুনো ৰা কপ্পাসপিচুনো ৰা। সীতেতি রঞ্ঞো সীতকালে। উণ্হেতি রঞ্ঞো উণ্হকালে। চন্দনগন্ধোতি নিচ্চকালমেৰ সুপিসিতস্স উপ্পলগন্ধো ৰাযতীতি হসিতকথিতকালেসু মুখতো তঙ্খণং ৰিকসিতস্সেৰ নীলুপ্পলস্স অতিসুরভিগন্ধো ৰাযতি।
এৰং রূপসম্ফস্সগন্ধসম্পত্তিযুত্তায পনস্সা সরীরসম্পত্তিযা অনুরূপং আচারং দস্সেতুং তং খো পনাতিআদি ৰুত্তং। তত্থ রাজানং দিস্ৰা নিসিন্নাসনতো অগ্গিদড্ঢা ৰিয পঠমমেৰ উট্ঠাতীতি পুব্বুট্ঠাযিনী। তস্মিং নিসিন্নে তস্স তালৰণ্টেন বীজনাদিকিচ্চং কত্ৰা পচ্ছা নিপততি নিসীদতীতি পচ্ছানিপাতিনী। কিং করোমি, তে দেৰাতি ৰাচায কিং-কারং পটিসাৰেতীতি কিং কারপটিস্সাৰিনী। রঞ্ঞো মনাপমেৰ চরতি করোতীতি মনাপচারিনী। যং রঞ্ঞো পিযং তদেৰ ৰদতীতি পিযৰাদিনী।
ইদানি – ‘‘স্ৰাস্সা আচারো ভাৰৰিসুদ্ধিযাৰ, ন সাঠেয্যনা’’তি দস্সেতুং তং খো পনাতিআদিমাহ। তত্থ নো অতিচরীতি ন অতিক্কমিত্ৰা চরি, ঠপেত্ৰা রাজানং অঞ্ঞং পুরিসং চিত্তেনপি ন পত্থেসীতি ৰুত্তং হোতি।
তত্থ যে তস্সা আদিম্হি ‘‘অভিরূপা’’তিআদযো, অন্তে ‘‘পুব্বুট্ঠাযিনী’’তিআদযো গুণা ৰুত্তা, তে পকতিগুণা এৰ। ‘‘অতিক্কন্তা মানুসিৰণ্ণ’’ন্তিআদযো পন চক্কৰত্তিনো পুঞ্ঞং উপনিস্সায চক্করতনপাতুভাৰতো পট্ঠায পুরিমকম্মানুভাৰেন নিব্বত্তাতি ৰেদিতব্বা।
অভিরূপতাদিকাপি
গহপতিরতনৰণ্ণনা
২৫০. এৰং পাতুভূতইত্থিরতনস্স পন রঞ্ঞো চক্কৰত্তিনো ধনকরণীযানং কিচ্চানং যথাসুখং পৰত্তনত্থং গহপতিরতনং পাতুভৰতি। সো পকতিযাৰ মহাভোগো, মহাভোগকুলে জাতো। রঞ্ঞো ধনরাসিৰড্ঢকো সেট্ঠিগহপতি হোতি। চক্করতনানুভাৰসহিতং পনস্স কম্মৰিপাকজং দিব্বচক্খু পাতুভৰতি, যেন অন্তোপথৰিযম্পি যোজনব্ভন্তরে নিধিং পস্সতি, সো তং সম্পত্তিং দিস্ৰা তুট্ঠমানসো গন্ত্ৰা রাজানং ধনেন পৰারেত্ৰা সব্বানি ধনকরণীযানি সম্পাদেতি
পরিণাযকরতনৰণ্ণনা
২৫১. এৰং
তত্থ ঠপেতব্বং ঠপেতুন্তি তস্মিং তস্মিং ঠানন্তরে ঠপেতব্বং ঠপেতুং।
চতুইদ্ধিসমন্নাগতৰণ্ণনা
২৫২. সমৰেপাকিনিযাতি সমৰিপাচনিযা। গহণিযাতি কম্মজতেজোধাতুযা। তত্থ যস্স ভুত্তমত্তোৰ আহারো জীরতি, যস্স ৰা
ধম্মপাসাদপোক্খরণিৰণ্ণনা
২৫৩. মাপেসি খোতি নগরে ভেরিং চরাপেত্ৰা জনরাসিং কারেত্ৰা ন মাপেসি, রঞ্ঞো পন সহ চিত্তুপ্পাদেনেৰ ভূমিং ভিন্দিত্ৰা চতুরাসীতি পোক্খরণীসহস্সানি নিব্বত্তিংসু। তানি সন্ধাযেতং ৰুত্তং। দ্ৰীহি ৰেদিকাহীতি একায ইট্ঠকানং পরিযন্তেযেৰ পরিক্খিত্তা একায পরিৰেণপরিচ্ছেদপরিযন্তে। এতদহোসীতি কস্মা অহোসি? একদিৰসং কির নহত্ৰা চ পিৰিত্ৰা চ গচ্ছন্তং মহাজনং মহাপুরিসো ওলোকেত্ৰা ইমে উম্মত্তকৰেসেনেৰ গচ্ছন্তি। সচে এতেসং এত্থ পিল়ন্ধনপুপ্ফানি ভৰেয্যুং, ভদ্দকং সিযাতি। অথস্স এতদহোসি। তত্থ সব্বোতুকন্তি রোপাপেসীতি নানাৰণ্ণউপ্পলবীজাদীনি ততো ততো আহরাপেত্ৰা ন রোপাপেসি, সহ চিত্তুপ্পাদেনেৰ পনস্স সব্বং ইজ্ঝতি। তং লোকো রঞ্ঞা রোপিতন্তি মঞ্ঞি। তেন ৰুত্তং – ‘‘রোপাপেসী’’তি। ততো পট্ঠায মহাজনো নানপ্পকারং জলজথলজমালং পিল়ন্ধিত্ৰা নক্খত্তং কীল়মানো
২৫৪. অথ রাজা ততো উত্তরিপি জনং সুখসমপ্পিতং কাতুকামো – ‘‘যংনূনাহং ইমাসং পোক্খরণীনং তীরে’’তিআদিনা জনস্স সুখৰিধানং চিন্তেত্ৰা সব্বং অকাসি। তত্থ ন্হাপেসুন্তি অঞ্ঞো সরীরং উব্বট্টেসি, অঞ্ঞো চুণ্ণানি যোজেসি, অঞ্ঞো তীরে নহাযন্তস্স উদকং আহরি, অঞ্ঞো ৰত্থানি পটিগ্গহেসি চেৰ অদাসি চ।
পট্ঠপেসি খোতি কথং পট্ঠপেসি? ইত্থীনঞ্চ পুরিসানঞ্চ অনুচ্ছৰিকে অলঙ্কারে কারেত্ৰা ইত্থিমত্তমেৰ তত্থ পরিচারৰসেন সেসং সব্বং পরিচ্চাগৰসেন ঠপেত্ৰা রাজা মহাসুদস্সনো দানং দেতি, তং পরিভুঞ্জথাতি ভেরিং চরাপেসি। মহাজনো পোক্খরণীতীরং আগন্ত্ৰা নহত্ৰা ৰত্থানি পরিৰত্তেত্ৰা নানাগন্ধেহি ৰিলিত্তো পিল়ন্ধনৰিচিত্তমালো দানগ্গং
২৫৫. অথ ব্রাহ্মণগহপতিকা চিন্তেসুং – ‘‘অযং রাজা এৰরূপং দানং দদন্তোপি ‘ময্হং তণ্ডুলাদীনি ৰা খীরাদীনি ৰা দেথা’তি ন কিঞ্চি আহরাপেতি, ন খো পন অম্হাকং – ‘রাজা আহরাপেতী’তি তুণ্হীমাসিতুং পতিরূপ’’ন্তি তে বহুং সাপতেয্যং সংহরিত্ৰা রঞ্ঞো উপনামেসুং। তস্মা – ‘‘অথ খো, আনন্দ, ব্রাহ্মণগহপতিকা’’তিআদিমাহ। এৰং সমচিন্তেসুন্তি কস্মা এৰং চিন্তেসুং? কস্সচি ঘরতো অপ্পং আভতং, কস্সচি বহু। তস্মিং পটিসংহরিযমানে
২৫৬. এহি ত্ৰং সম্মাতি এহি ত্ৰং ৰযস্স। ধম্মং নাম পাসাদন্তি পাসাদস্স নামং আরোপেত্ৰাৰ আণাপেসি। ৰিস্সকম্মো পন কীৰ মহন্তো দেৰ পাসাদো হোতূতি পটিপুচ্ছিত্ৰা দীঘতো যোজনং ৰিত্থারতো অড্ঢযোজনং সব্বরতনমযোৰ হোতূতি ৰুত্তেপি ‘এৰং হোতু, ভদ্দং তৰ ৰচন’ন্তি তস্স পটিস্সুণিত্ৰা ধম্মরাজানং সম্পটিচ্ছাপেত্ৰা মাপেসি। তত্থ এৰং ভদ্দং তৰাতি খো আনন্দাতি এৰং ভদ্দং তৰ ইতি খো আনন্দ। পটিস্সুত্ৰাতি সম্পটিচ্ছিত্ৰা, ৰত্ৰাতি অত্থো। তুণ্হীভাৰেনাতি সমণধম্মপটিপত্তিকরণোকাসো সারমযোতি চন্দনসারমযো।
২৫৭. দ্ৰীহি ৰেদিকাহীতি এত্থ একা ৰেদিকা পনস্স উণ্হীসমত্থকে অহোসি, একা হেট্ঠা পরিচ্ছেদমত্থকে।
২৫৮. দুদ্দিক্খো অহোসীতি দুউদ্দিক্খো, পভাসম্পত্তিযা দুদ্দসোতি অত্থো। মুসতীতি হরতি ফন্দাপেতি নিচ্চলভাৰেন পতিট্ঠাতুং ন দেতি। ৰিদ্ধেতি উব্বিদ্ধে, মেঘৰিগমেন দূরীভূতেতি অত্থো। দেৰেতি আকাসে।
২৫৯. মাপেসি খোতি অহং ইমস্মিং ঠানে পোক্খরণিং মাপেমি, তুম্হাকং ঘরানি ভিন্দথাতি ন এৰং কারেত্ৰা মাপেসি। চিত্তুপ্পাদৰসেনেৰ পনস্স ভূমিং ভিন্দিত্ৰা তথারূপা পোক্খরণী অহোসি। তে সব্বকামেহীতি সব্বেহি ইচ্ছিতিচ্ছিতৰত্থূহি, সমণে সমণপরিক্খারেহি, ব্রাহ্মণে ব্রাহ্মণপরিক্খারেহি সন্তপ্পেসীতি।
পঠমভাণৰারৰণ্ণনা নিট্ঠিতা।
ঝানসম্পত্তিৰণ্ণনা
২৬০. মহিদ্ধিকোতি চিত্তুপ্পাদৰসেনেৰ চতুরাসীতিপোক্খরণীসহস্সানং নিব্বত্তিসঙ্খাতায মহতিযা মহানুভাৰোতি তেসংযেৰ অনুভৰিতব্বানং মহন্ততায মহানুভাৰেন সমন্নাগতো। সেয্যথিদন্তি নিপাতো, তস্স – ‘‘কতমেসং তিণ্ণ’’ন্তি অত্থো। দানস্সাতি সম্পত্তিপরিচ্চাগস্স। দমস্সাতি আল়ৰকসুত্তে পঞ্ঞা দমোতি আগতো। ইধ অত্তানং সংযমস্সাতি সীলস্স।
বোধিসত্তপুব্বযোগৰণ্ণনা
ইধ ঠত্ৰা পনস্স পুব্বযোগো ৰেদিতব্বো – রাজা কির পুব্বে গহপতিকুলে নিব্বত্তি। তেন চ সমযেন ধরমানকস্সেৰ কস্সপবুদ্ধস্স সাসনে একো থেরো অরঞ্ঞে ৰাসং ৰসতি, বোধিসত্তো অত্তনো
সো পণ্ণসালায কটসাটকং পত্থরিত্ৰা মঞ্চপীঠং পঞ্ঞপেসি, অপস্সেনং নিক্খিপি, পাদকথলিকং ঠপেসি, পোক্খরণিং খণি, চঙ্কমং কত্ৰা ৰালিকং ওকিরি, মিগে আগন্ত্ৰা ভিত্তিং ঘংসিত্ৰা মত্তিকং পাতেন্তে দিস্ৰা কণ্টকৰতিং পরিক্খিপি। পোক্খরণিং ওতরিত্ৰা উদকং আল়ুলিকং করোন্তে দিস্ৰা অন্তো পাসাণেহি চিনিত্ৰা বহি কণ্টকৰতিং পরিক্খিপিত্ৰা অন্তোৰতিপরিযন্তে তালপন্তিযো রোপেতি, মহাচঙ্কমে সম্মট্ঠট্ঠানং আল়ুলেন্তে দিস্ৰা চঙ্কমম্পি ৰতিযা পরিক্খিপিত্ৰা অন্তোৰতিপরিযন্তে তালপন্তিং রোপেসি। এৰং
বোধিসত্তোপি যাৰতাযুকং পুঞ্ঞং কত্ৰা দেৰলোকে নিব্বত্তিত্ৰা ততো চুতো মনুস্সলোকং আগচ্ছন্তো কুসাৰতিযা রাজধানিযা নিব্বত্তিত্ৰা মহাসুদস্সনো রাজা অহোসি।
‘‘এৰং নাতিমহন্তম্পি, পুঞ্ঞং আযতনে কতং।
মহাৰিপাকং হোতীতি, কত্তব্বং তং ৰিভাৰিনা’’॥
মহাৰিযূহন্তি রজতমযং মহাকূটাগারং। তত্থ ৰসিতুকামো হুত্ৰা অগমাসি, এত্তাৰতা কামৰিতক্কাতি কামৰিতক্ক তযা এত্তাৰতা নিৰত্তিতব্বং, ইতো পরং তুয্হং অভূমি, ইদং ঝানাগারং নাম, নযিদং তযা সদ্ধিং ৰসনট্ঠানন্তি এৰং তযো ৰিতক্কে কূটাগারদ্ৰারেযেৰ নিৰত্তেসি।
২৬১. পঠমজ্ঝানন্তিআদীসু ৰিসুং কসিণপরিকম্মকিচ্চং নাম নত্থি। নীলকসিণেন অত্থে সতি নীলমণিং, পীতকসিণেন অত্থে সতি সুৰণ্ণং, লোহিতকসিণেন অত্থে সতি রত্তমণিং, ওদাতকসিণেন অত্থে সতি রজতন্তি ওলোকিতওলোকিতট্ঠানে কসিণমেৰ পঞ্ঞাযতি।
২৬২. মেত্তাসহগতেনাতিআদীসু যং ৰত্তব্বং, তং সব্বম্পি ৰিসুদ্ধিমগ্গে ৰুত্তমেৰ। ইতি পাল়িযং চত্তারি ঝানানি, চত্তারি অপ্পমঞ্ঞানেৰ ৰুত্তানি। মহাপুরিসো পন সব্বাপি অট্ঠ সমাপত্তিযো, পঞ্চ অভিঞ্ঞাযো চ নিব্বত্তেত্ৰা অনুলোমপটিলোমাদিৰসেন চুদ্দসহাকারেহি সমাপত্তিযো পৰিসন্তো মধুপটলং পৰিট্ঠভমরো মধুরসেন ৰিয সমাপত্তিসুখেনেৰ যাপেতি।
চতুরাসীতিনগরসহস্সাদিৰণ্ণনা
২৬৩. কুসাৰতীরাজধানিপ্পমুখানীতি ভত্তাভিহারোতি
২৬৪. ৰস্সসতস্স ৰস্সসতস্সাতি কস্মা এৰং চিন্তেসি? তেসং সদ্দেন উক্কণ্ঠিত্ৰা, ‘‘সমাপন্নস্স সদ্দো কণ্টকো’’তি (অ॰ নি॰ ১০.৭২) হি ৰুত্তং। তস্মা সদ্দেন উক্কণ্ঠিতো মহাপুরিসো। অথ কস্মা মা আগচ্ছন্তূতি ন ৰদতি? ইদানি রাজা ন পস্সতীতি নিবদ্ধৰত্তং ন লভিস্সন্তি, তং তেসং মা উপ্পজ্জিত্থাতি ন ৰদতি।
সুভদ্দাদেৰিউপসঙ্কমনৰণ্ণনা
২৬৫. এতদহোসীতি কদা এতং অহোসি। রঞ্ঞো কালঙ্কিরিযদিৰসে। তদা কির দেৰতা চিন্তেসুং – ‘‘রাজা অনাথকালঙ্কিরিযং মা করোতু, ওরোধেহি বহূহি ধীতূহি পুত্তেহি পরিৰারিতোৰ করোতূ’’তি। অথ দেৰিং আৰট্টেত্ৰা তস্সা এৰং চিত্তং উপ্পাদেসুং। পীতানি ৰত্থানীতি তানি কির পকতিযা রঞ্ঞো মনাপানি, তস্মা তানি পারুপথাতি আহ। এত্থেৰ দেৰি তিট্ঠাতি দেৰি ইমং ঝানাগারং নাম তুম্হেহি সদ্ধিং ৰসনট্ঠানং ন হোতি, ঝানরতিৰিন্দনট্ঠানং মম, মা ইধ পাৰিসীতি।
২৬৬. এতদহোসীতি লোকে সত্তা নাম মরণাসন্নকালে অতিৰিয ৰিরোচন্তি, তেনস্স রঞ্ঞো ৰিপ্পসন্নইন্দ্রিযভাৰং দিস্ৰা এৰং অহোসি, ততো মা রঞ্ঞো কালঙ্কিরিযা অহোসীতি তস্স কালঙ্কিরিযং অনিচ্ছমানা সম্পতি গুণমস্স কথযিত্ৰা তিট্ঠমানাকারং করিস্সামীতি চিন্তেত্ৰা ইমানি তে দেৰাতিআদিমাহ। তত্থ ছন্দং জনেহীতি পেমং উপ্পাদেহি, রতিং করোহি। জীৰিতে অপেক্খন্তি জীৰিতে সাপেক্খং, আলযং, তণ্হং করোহীতি অত্থো।
এৰং খো মং ত্ৰং দেৰীতি ‘‘মযং খো, দেৰ, ইত্থিযো নাম পব্বজিতানং উপচারকথং ন জানাম, কথং ৰদাম মহারাজা’’তি রাজানং ‘‘পব্বজিতো অয’’ন্তি মঞ্ঞমানায দেৰিযা ৰুত্তে – ‘‘এৰং খো মং, ত্ৰং দেৰি, সমুদাচরাহী’’তিআদিমাহ। গরহিতাতি বুদ্ধেহি পচ্চেকবুদ্ধেহি সাৰকেহি অঞ্ঞেহি চ পণ্ডিতেহি বহুস্সুতেহি গরহিতা। কিং কারণা? সাপেক্খকালকিরিযা
২৬৮. অথ খো, আনন্দ, সুভদ্দা দেৰী অস্সূনি পুঞ্ছিত্ৰাতি দেৰী একমন্তং গন্ত্ৰা রোদিত্ৰা কন্দিত্ৰা অস্সূনি পুঞ্ছিত্ৰা এতদৰোচ।
ব্রহ্মলোকূপগমৰণ্ণনা
২৬৯. গহপতিস্স ৰাতি কস্মা
২৭১. যং তেন সমযেন অজ্ঝাৰসামীতি যত্থ ৰসামি, তং একংযেৰ নগরং হোতি, অৰসেসেসু পুত্তধীতাদযো চেৰ দাসমনুস্সা চ ৰসিংসু। পাসাদকূটাগারেসুপি এসেৰ নযো। পল্লঙ্কাদীসুপি একংযেৰ পল্লঙ্কং পরিভুঞ্জতি, সেসা পুত্তাদীনং পরিভোগা হোন্তি। ইত্থীসুপি একাৰ পচ্চুপট্ঠাতি, সেসা পরিৰারমত্তা হোন্তি, পরিদহামীতি একমেৰ দুস্সযুগং নিৰাসেমি, সেসানি পরিৰারেত্ৰা ৰিচরন্তানং অসীতিসহস্সাধিকানং সোল়সন্নং পুরিসসতসহস্সানং হোন্তি। ভুঞ্জামীতি পরমপ্পমাণেন নাল়িকোদনমত্তং ভুঞ্জামি, সেসং পরিৰারেত্ৰা ৰিচরন্তানং চত্তালীসসহস্সাধিকানং অট্ঠন্নং পুরিসসতসহস্সানং হোতীতি দস্সেতি। একথালিপাকো হি দসন্নং জনানং পহোতি।
এতানি পন চতুরাসীতি নগরসহস্সানি চেৰ পাসাদসহস্সানি চ কূটাগারসহস্সানি চ একিস্সাযেৰ পণ্ণসালায নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি পল্লঙ্কসহস্সানি নিপজ্জনত্থায দিন্নমঞ্চকস্স নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি হত্থিসহস্সানি অস্সসহস্সানি রথসহস্সানি নিসীদনত্থায দিন্নপীঠস্স নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি মণিসহস্সানি একদীপস্স নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি পোক্খরণীসহস্সানি একপোক্খরণিযা নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি ইত্থিসহস্সানি পুত্তসহস্সানি গহপতিসহস্সানি পরিভোগভাজনপত্তথালক ধমকরণ পরিস্সাৰন আরকণ্টক পিপ্ফলক নখচ্ছেদন কুঞ্চিককণ্ণমলহরণী পাদকথলিক উপাহন ছত্ত কত্তরযট্ঠিদানস্স নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি ধেনুসহস্সানি গোরসদানস্স নিস্সন্দেন নিব্বত্তানি। চতুরাসীতি ৰত্থকোটিসহস্সানি
২৭২. এৰং ভগৰা মহাসুদস্সনস্স সম্পত্তিং আদিতো পট্ঠায ৰিত্থারেন কথেত্ৰা সব্বং তং দারকানং পংস্ৰাগারকীল়নং পস্সানন্দাতিআদিমাহ। তত্থ ৰিপরিণতাতি পকতিৰিজহনেন নিব্বুতপদীপো ৰিয অপঞ্ঞত্তিকভাৰং গতা। এৰং অনিচ্চা খো, আনন্দ, সঙ্খারাতি এৰং হুত্ৰা অভাৰট্ঠেন অনিচ্চা।
এত্তাৰতা ভগৰা যথা নাম পুরিসো সতহত্থুব্বেধে চম্পকরুক্খে নিস্সেণিং বন্ধিত্ৰা অভিরুহিত্ৰা চম্পকপুপ্ফং আদায নিস্সেণিং মুঞ্চন্তো ওতরেয্য, এৰমেৰ নিস্সেণিং বন্ধন্তো ৰিয অনেকৰস্সকোটিসতসহস্সুব্বেধং মহাসুদস্সনসম্পত্তিং আরুয্হ সম্পত্তিমত্থকে ঠিতং অনিচ্চলক্খণং আদায নিস্সেণিং মুঞ্চন্তো ৰিয ওতিণ্ণো। তেনেৰ পুব্বে ৰসভরাজা দীঘভাণকত্থেরানং লোহপাসাদস্স পাচীনপস্সে অম্বলট্ঠিকাযং ইমং সুত্তং সজ্ঝাযন্তানং সুত্ৰা – ‘‘কিং, ভো, ময্হং অয্যকেন এত্থ ৰুত্তং, অত্তনো খাদিতপীতট্ঠানে সম্পত্তিমেৰ কথেতী’’তি চিন্তেন্তো – ‘‘এৰং অনিচ্চা খো, আনন্দ, সঙ্খারা’’তি ৰুত্তকালে ‘‘ইমং, ভো, দিস্ৰা পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমতা এৰং ৰুত্ত’’ন্তি ৰামহত্থং সমিঞ্জিত্ৰা দক্খিণহত্থেন অপ্ফোটেত্ৰা – ‘‘সাধু সাধূ’’তি তুট্ঠহদযো সাধুকারং অদাসি।
এৰং অদ্ধুৰাতি এৰং উদকপুপ্ফুল়াদযো ৰিয ধুৰভাৰৰিরহিতা। এৰং অনস্সাসিকাতি এৰং সুপিনকে পীতপানীযং ৰিয অনুলিত্তচন্দনং ৰিয চ অস্সাসৰিরহিতা।
সরীরং নিক্খিপেয্যাতি সরীরং ছড্ডেয্য। ইদানি অঞ্ঞস্স সরীরস্স নিক্খেপো ৰা পটিজগ্গনং ৰা নত্থি কিলেসপহীনত্তা, আনন্দ, তথাগতস্সাতি ৰদতি। ইদং পন ৰত্ৰা পুন থেরং আমন্তেসি, চক্কৰত্তিনো আনুভাৰো নাম রঞ্ঞো পব্বজিতস্স সত্তমে দিৰসে অন্তরধাযতি। মহাসুদস্সনস্স পন কালঙ্কিরিযতো সত্তমেৰ দিৰসে সত্তরতনপাকারা সত্তরতনতালা চতুরাসীতি পোক্খরণীসহস্সানি ধম্মপাসাদো ধম্মপোক্খরণী চক্করতনন্তি সব্বমেতং অন্তরধাযীতি। হত্থিআদীসু পন অযং ধম্মতা খীণাযুকা সহেৰ কালঙ্করোন্তি। আযুসেসে
ইদমৰোচ ভগৰাতি ইদং পাল়িযং আরুল়্হঞ্চ অনারুল়্হঞ্চ সব্বং ভগৰা অৰোচ। সেসং উত্তানত্থমেৰাতি।
ইতি সুমঙ্গলৰিলাসিনিযা দীঘনিকাযট্ঠকথাযং
মহাসুদস্সনসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা।