৭. মহাসমযসুত্তৰণ্ণনা
নিদানৰণ্ণনা
৩৩১. এৰং মে সুতন্তি মহাসমযসুত্তং। তত্রাযমপুব্বপদৰণ্ণনা – সক্কেসূতি অম্বট্ঠসুত্তে ৰুত্তেন উপ্পত্তিনযেন ‘‘সক্যা ৰত, ভো কুমারা’’তি উদানং পটিচ্চ সক্কাতি লদ্ধনামানং রাজকুমারানং নিৰাসো একোপি জনপদো রুল়্হীসদ্দেন ‘‘সক্কা’’তি ৰুচ্চতি, তস্মিং সক্কেসু জনপদে। মহাৰনেতি সযংজাতে অরোপিতে হিমৰন্তেন সদ্ধিং একাবদ্ধে মহতি ৰনে। সব্বেহেৰ অরহন্তেহীতি ইমং সুত্তং কথিতদিৰসেযেৰ পত্তঅরহত্তেহি।
তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – সাকিযকোলিযা কির কপিলৰত্থুনগরস্স চ কোলিযনগরস্স চ অন্তরে রোহিণিং নাম নদিং একেনেৰ আৰরণেন বন্ধাপেত্ৰা সস্সানি করোন্তি, অথ জেট্ঠমূলমাসে সস্সেসু মিলাযন্তেসু উভযনগরৰাসিকানম্পি কম্মকরা সন্নিপতিংসু। তত্থ কোলিযনগরৰাসিনো আহংসু – ‘‘ইদং উদকং উভতো হরিযমানং ন তুম্হাকং ন অম্হাকং পহোস্সতি, অম্হাকং পন সস্সং একেন উদকেনেৰ নিপ্ফজ্জিস্সতি, ইদং উদকং অম্হাকং দেথা’’তি। কপিলৰত্থুনগরৰাসিনো আহংসু – ‘‘তুম্হেসু কোট্ঠে পূরেত্ৰা ঠিতেসু মযং রত্তসুৰণ্ণনীলমণিকাল়কহাপণে চ গহেত্ৰা পচ্ছিপসিব্বকাদিহত্থা ন সক্খিস্সাম তুম্হাকং ঘরদ্ৰারে ৰিচরিতুং, অম্হাকম্পি সস্সং একেনেৰ উদকেন নিপ্ফজ্জিস্সতি, ইদং উদকং অম্হাকং দেথা’’তি। ‘‘ন
কোলিযকম্মকরা ৰদন্তি – ‘‘তুম্হে কপিলৰত্থুৰাসিকে গহেত্ৰা গজ্জথ, যে সোণসিঙ্গালাদযো ৰিয অত্তনো ভগিনীহি সদ্ধিং সংৰসিংসু। এতেসং হত্থিনো চ অস্সা চ ফলকাৰুধানি
ভগৰাপি রত্তিযা পচ্চূসসমযেৰ মহাকরুণাসমাপত্তিতো ৰুট্ঠায লোকং ৰোলোকেন্তো ইমে এৰং যুদ্ধসজ্জে নিক্খমন্তে অদ্দস। দিস্ৰা – ‘‘মযি গতে অযং কলহো ৰূপসমিস্সতি নু খো উদাহু নো’’তি উপধারেন্তো – ‘‘অহমেত্থ গন্ত্ৰা কলহৰূপসমনত্থং তীণি জাতকানি কথেস্সামি, ততো কলহো ৰূপসমিস্সতি। অথ সামগ্গিদীপনত্থায দ্ৰে জাতকানি কথেত্ৰা অত্তদণ্ডসুত্তং দেসেস্সামি। দেসনং সুত্ৰা উভযনগরৰাসিনোপি অড্ঢতিযানি অড্ঢতিযানি কুমারসতানি দস্সন্তি, অহং তে পব্বজিস্সামি, তদা মহাসমাগমো ভৰিস্সতী’’তি সন্নিট্ঠানমকাসি। তস্মা ইমেসু যুদ্ধসজ্জেসু নিক্খমন্তেসু কস্সচি অনারোচেত্ৰা সযমেৰ পত্তচীৰরমাদায গন্ত্ৰা দ্ৰিন্নং সেনানং অন্তরে আকাসে পল্লঙ্কং আভুজিত্ৰা ছব্বণ্ণরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিসীদি।
কপিলৰত্থুৰাসিনো ভগৰন্তং দিস্ৰাৰ – ‘‘অম্হাকং ঞাতিসেট্ঠো সত্থা আগতো, দিট্ঠো নু খো তেন অম্হাকং কলহকারণভাৰো’’তি চিন্তেত্ৰা – ‘‘ন খো পন সক্কা ভগৰতি আগতে অম্হেহি পরস্স সরীরে সত্থং পাতেতুং, কোলিযনগরৰাসিনো অম্হে
ভগৰা জানন্তোৰ – ‘‘কস্মা আগতত্থ মহারাজা’’তি পুচ্ছি। ভগৰা, ন তিত্থকীল়ায ন পব্বতকীল়ায ন নদীকীল়ায ন গিরিদস্সনত্থং, ইমস্মিং পন ঠানে সঙ্গামং পচ্চুপট্ঠপেত্ৰা আগতম্হাতি। কিং নিস্সায ৰো কলহো মহারাজাতি? উদকং, ভন্তেতি। উদকং কিং অগ্ঘতি মহারাজাতি? অপ্পগ্ঘং, ভন্তেতি। পথৰী নাম কিং অগ্ঘতি মহারাজাতি? অনগ্ঘা, ভন্তেতি। খত্তিযা কিং অগ্ঘন্তি মহারাজাতি? খত্তিযা নাম অনগ্ঘা ভন্তেতি। অপ্পমূলকং উদকং নিস্সায কিমত্থং অনগ্ঘে খত্তিযে নাসেথ, মহারাজাতি? ‘‘কলহে অস্সাদো নাম নত্থি, কলহৰসেন মহারাজা অট্ঠানে ৰেরং কত্ৰা একায রুক্খদেৰতায কাল়সীহেন সদ্ধিং বদ্ধাঘাতো ফন্দনজাতকং কথেসি। ততো ‘‘পরপত্তিযেন নাম মহারাজা ন ভৰিতব্বং। পরপত্তিযা হুত্ৰা হি একস্স সসকস্স কথায তিযোজনসহস্সৰিত্থতে হিমৰন্তে চতুপ্পদগণা মহাসমুদ্দং পক্খন্দিনো অহেসুং। তস্মা পরপত্তিযেন ন ভৰিতব্ব’’ন্তি ৰত্ৰা পথৰীউন্দ্রিযজাতকং কথেসি। ততো – ‘‘কদাচি, মহারাজা, দুব্বলোপি মহব্বলস্স রন্ধং ৰিৰরং পস্সতি, কদাচি মহব্বলো দুব্বলস্স। লটুকিকাপি হি সকুণিকা হত্থিনাগং ঘাতেসী’’তি ৰত্ৰা লটুকিকজাতকং কথেসি। এৰং কলহৰূপসমত্থায তীণি জাতকানি কথেত্ৰা সামগ্গিপরিদীপনত্থায দ্ৰে জাতকানি কথেসি। কথং? সমগ্গানঞ্হি মহারাজা কোচি ওতারং নাম পস্সিতুং ন সক্কোতীতি ৰত্ৰা রুক্খধম্মজাতকং কথেসি। ততো ‘‘সমগ্গানং মহারাজা কোচি ৰিৰরং পস্সিতুং নাসক্খি। যদা পন অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰিৰাদমকংসু, অথ তে নেসাদপুত্তো জীৰিতা ৰোরোপেত্ৰা আদায গতো। ৰিৰাদে অস্সাদো নাম নত্থী’’তি ৰত্ৰা ৰট্টকজাতকং কথেসি। এৰং ইমানি পঞ্চ জাতকানি কথেত্ৰা অৰসানে অত্তদণ্ডসুত্তং কথেসি।
রাজানো
ভগৰা আৰজ্জন্তো তেসং অনভিরতভাৰং ঞত্ৰা ‘‘ইমে ভিক্খূ মাদিসেন বুদ্ধেন সদ্ধিং একতো ৰসন্তা উক্কণ্ঠন্তি, হন্দ নেসং কুণালদহস্স ৰণ্ণং কথেত্ৰা তত্থ নেত্ৰা অনভিরতিং ৰিনোদেস্সামী’’তি
তে পুচ্ছিংসু, ভগৰা পুচ্ছিতপুচ্ছিতং কথেসি। ন কেৰলং মচ্ছানংযেৰ, তস্মিং ৰনসণ্ডে রুক্খানম্পি পব্বতপাদে দ্ৰিপদচতুপ্পদসকুণানম্পি নামানি পুচ্ছাপেত্ৰা কথেসি। অথ দ্ৰীহি সকুণেহি মুখতুণ্ডকেন ডংসিত্ৰা গহিতদণ্ডকে নিসিন্নো কুণালসকুণরাজা পুরতো পচ্ছতো উভোসু পস্সেসু সকুণসঙ্ঘপরিৰুতো আগচ্ছতি। ভিক্খূ তং দিস্ৰা – ‘‘এস, ভন্তে, ইমেসং সকুণানং রাজা ভৰিস্সতি, পরিৰারা এতে এতস্সা’’তি কুণালজাতকং কথেন্তো অনভিরতিং ৰিনোদেসি। দেসনাপরিযোসানে সব্বেপি সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহিংসু, মগ্গেনেৰ চ নেসং ইদ্ধিপি আগতা। ভগৰা – ‘‘হোতু তাৰ এত্তকং এতেসং ভিক্খূন’’ন্তি আকাসে উপ্পতিত্ৰা মহাৰনমেৰ অগমাসি। তেপি ভিক্খূ গমনকালে দসবলস্স আনুভাৰেন গন্ত্ৰা আগমনকালে অত্তনো আনুভাৰেন ভগৰন্তং পরিৰারেত্ৰা মহাৰনে ওতরিংসু।
ভগৰা পঞ্ঞত্তাসনে নিসীদিত্ৰা তে ভিক্খূ আমন্তেত্ৰা – ‘‘এথ, ভিক্খৰে, নিসীদথ, উপরিমগ্গত্তযৰজ্ঝানং ৰো কিলেসানং পহানায কম্মট্ঠানং কথেস্সামী’’তি কম্মট্ঠানং কথেসি। ভিক্খূ চিন্তেসুং – ‘‘ভগৰা অম্হাকং অনভিরতভাৰং ঞত্ৰা কুণালদহং নেত্ৰা অনভিরতিং ৰিনোদেসি, তত্থ সোতাপত্তিফলপ্পত্তানং নো ইদানি ইধ তিণ্ণং মগ্গানং কম্মট্ঠানং অদাসি, ন খো পনম্হেহি ‘সোতাপন্না ময’ন্তি ৰীতিনামেতুং ৰট্টতি, উত্তমপুরিসসদিসেহি নো ভৰিতুং ৰট্টতী’’তি তে দসবলস্স পাদে ৰন্দিত্ৰা উট্ঠায নিসীদনং পপ্ফোটেত্ৰা ৰিসুং ৰিসুং পব্ভাররুক্খমূলেসু নিসীদিংসু।
ভগৰা
সব্বপঠমং
এৰং ওসীদমত্তে পন তস্মিং অরিযমণ্ডলে পাচীনযুগন্ধরপরিক্খেপতো অব্ভা, মহিকা, ধূমো, রজো, রাহূতি ইমেহি উপক্কিলেসেহি ৰিপ্পমুত্তং বুদ্ধুপ্পাদপটিমণ্ডিতস্স লোকস্স রামণেয্যকদস্সনত্থং পাচীনদিসায উক্খিত্তরজতমযমহাআদাসমণ্ডলং ৰিয, নেমিৰট্টিযং গহেত্ৰা পরিৰত্তিযমানরজতচক্কসস্সিরিকং পুণ্ণচন্দমণ্ডলং উল্লঙ্ঘিত্ৰা অনিলপথং পটিপজ্জিত্থ। ইতি এৰরূপে খণে লযে মুহুত্তে ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং মহাৰনে মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সব্বেহেৰ অরহন্তেহি।
তত্থ ভগৰাপি মহাসম্মতস্স ৰংসে উপ্পন্নো, তেপি পঞ্চসতা ভিক্খূ মহাসম্মতস্স কুলে উপ্পন্না। ভগৰাপি খত্তিযগব্ভে জাতো, তেপি খত্তিযগব্ভে
যেভুয্যেনাতি
এৰং সন্নিপতিতাহি দেৰতাহি সকলচক্কৰাল়গব্ভং যাৰ ব্রহ্মলোকা সূচিঘরে নিরন্তরং পক্খিত্তসূচীহি ৰিয পরিপুণ্ণং হোতি। তত্র ব্রহ্মলোকস্স এৰং উচ্চত্তনং ৰেদিতব্বং। লোহপাসাদে কির সত্তকূটাগারসমো পাসাণো ব্রহ্মলোকে ঠত্ৰা অধো খিত্তো চতূহি
সুদ্ধাৰাসকাযিকানন্তি সুদ্ধাৰাসৰাসীনং। সুদ্ধাৰাসা নাম সুদ্ধানং অনাগামিখীণাসৰানং আৰাসা পঞ্চ ব্রহ্মলোকা। এতদহোসীতি কস্মা অহোসি? তে কির ব্রহ্মানো সমাপত্তিং সমাপজ্জিত্ৰা যথাপরিচ্ছেদেন ৰুট্ঠিতা ব্রহ্মভৰনং ওলোকেন্তা পচ্ছাভত্তে ভত্তগেহং ৰিয সুঞ্ঞতং অদ্দসংসু। ততো ‘‘কুহিং ব্রহ্মানো গতা’’তি আৰজ্জন্তা মহাসমাগমং ঞত্ৰা – ‘‘অযং সমাগমো মহা, মযং ওহীনা, ওহীনকানং ওকাসো দুল্লভো হোতি, তস্মা
৩৩২. ভগৰতো পুরতো পাতুরহেসুন্তি পাল়িযং ভগৰতো সন্তিকে অভিমুখট্ঠানেযেৰ ওতিণ্ণা ৰিয কত্ৰা ৰুত্তা, ন খো পনেত্থ এৰং অত্থো ৰেদিতব্বো। তে পন ব্রহ্মলোকে ঠিতাযেৰ গাথা অভিসঙ্খরিত্ৰা একো পুরত্থিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতরি, একো দক্খিণচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং, একো পচ্ছিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং, একো উত্তরচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতরি। ততো পুরত্থিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতিণ্ণব্রহ্মা নীলকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা নীলরস্মিযো ৰিস্সজ্জিত্ৰা দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতানং মণিচম্মং পটিমুঞ্চন্তো ৰিয অত্তনো আগতভাৰং জানাপেত্ৰা বুদ্ধৰীথি
দক্খিণচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতিণ্ণব্রহ্মাপি পীতকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা পীতরস্মিযো সুৰণ্ণপভং মুঞ্চিত্ৰা দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতানং সুৰণ্ণপটং পারুপেন্তো ৰিয অত্তনো আগতভাৰং জানাপেত্ৰা তথেৰ অট্ঠাসি। পচ্ছিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং
পাল়িযং পন ‘‘ভগৰতো পুরতো পাতুরহেসুং। অথ খো তা দেৰতা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসূ’’তি এৰং একক্খণং ৰিয পুরতো পাতুভাৰো চ অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং ঠিতভাৰো চ ৰুত্তো, সো ইমিনা অনুক্কমেন অহোসি, একতো কত্ৰা পন দস্সিতো। গাথাভাসনং পন পাল়িযং ৰিসুং ৰিসুংযেৰ ৰুত্তং।
তত্থ মহাসমযোতি মহাসমূহো। পৰনং ৰুচ্চতি ৰনসণ্ডো। উভযেনপি ভগৰা ইমস্মিং ৰনসণ্ডে অজ্জ মহাসমূহো মহাসন্নিপাতোতি আহ। ততো যেসং সো সন্নিপাতো, তে দস্সেতুং দেৰকাযা সমাগতাতি আহ। তত্থ দেৰকাযাতি দেৰঘটা। আগতম্হ ইমং ধম্মসমযন্তি এৰং সমাগতে দেৰকাযে দিস্ৰা মযম্পি ইমং ধম্মসমূহং আগতা। কিং কারণা? দক্খিতাযে অপরাজিতসঙ্ঘং, কেনচি অপরাজিতং অজ্জেৰ তযো মারে মদ্দিত্ৰা ৰিজিতসঙ্গামং ইমং অপরাজিতসঙ্ঘং দস্সনত্থায আগতম্হাতি অত্থো। সো পন ব্রহ্মা ইমং গাথং ভাসিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পুরত্থিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযংযেৰ অট্ঠাসি।
অথ দুতিযো ৰুত্তনযেনেৰ আগন্ত্ৰা অভাসি। তত্থ তত্র ভিক্খৰোতি তস্মিং সন্নিপাতট্ঠানে ভিক্খূ। সমাদহংসূতি সমাধিনা যোজেসুং। চিত্তমত্তনো উজুকং অকংসূতি অত্তনো চিত্তং সব্বে ৰঙ্ককুটিলজিম্হভাৰে হরিত্ৰা উজুকং অকরিংসু। সারথীৰ নেত্তানি গহেত্ৰাতি
অথ ছেত্ৰা খীলন্তি রাগদোসমোহখীলং ছিন্দিত্ৰা। পলিঘন্তি রাগদোসমোহপলিঘমেৰ। ইন্দখীলন্তিপি রাগদোসমোহইন্দখীলমেৰ। ঊহচ্চ মনেজাতি এতে তণ্হাএজায অভাৰেন অনেজা ভিক্খূ ইন্দখীলং ঊহচ্চ সমূহনিত্ৰা। তে চরন্তীতি চতূসু দিসাসু অপ্পটিহতচারিকং চরন্তি। সুদ্ধাতি নিরুপক্কিলেসা। ৰিমলাতি নিম্মলা। ইদং তস্সেৰ ৰেৰচনং। চক্খুমতাতি পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমন্তেন। সুদন্তাতি চক্খুতোপি দন্তা, সোততোপি ঘানতোপি জিৰ্হাতোপি কাযতোপি মনতোপি দন্তা। সুসুনাগাতি তরুণনাগা। তে এৰরূপেন অনুত্তরেন যোগাচরিযেন দমিতে তরুণনাগে দস্সনায আগতম্হ ভগৰাতি। সোপি গন্ত্ৰা যথাঠানেযেৰ অট্ঠাসি।
অথ চতুত্থো ৰুত্তনযেনেৰ আগন্ত্ৰা অভাসি। তত্থ গতাসেতি নিব্বেমতিকসরণগমনেন গতা। সোপি গন্ত্ৰা যথাঠানেযেৰ অট্ঠাসি।
দেৰতাসন্নিপাতৰণ্ণনা
৩৩৩. অথ ভগৰা ওলোকেন্তো পথৰীতলতো যাৰ চক্কৰাল়মুখৰট্টিপরিচ্ছেদা যাৰ অকনিট্ঠব্রহ্মলোকা দেৰতাসন্নিপাতং দিস্ৰা চিন্তেসি – ‘‘মহা অযং দেৰতাসমাগমো, ভিক্খূ পন এৰং মহা দেৰতায সমাগমোতি ন জানন্তি, হন্দ, নেসং আচিক্খামী’’তি, এৰং চিন্তেত্ৰা এতপরমাতি এতং পরমং পমাণং এতেসন্তি এতপরমা। ইদানি বুদ্ধানং পন অভাৰা ‘‘যেপি তে, ভিক্খৰে, এতরহী’’তি ততিযো ৰারো ন ৰুত্তো। আচিক্খিস্সামি, ভিক্খৰেতি কস্মা আহ? দেৰতানং চিত্তকল্লতাজননত্থং। দেৰতা কির চিন্তেসুং – ‘‘ভগৰা এৰং মহন্তে সমাগমে মহেসক্খানংযেৰ দেৰতানং নামগোত্তানি কথেস্সতি, অপ্পেসক্খানং কিং কথেস্সতী’’তি? অথ
বুদ্ধা নাম মহন্তা এতে সত্তৰিসেসা, যং সদেৰকস্স
‘‘যং ভিক্খৰে সদেৰকস্স লোকস্স…পে॰… সদেৰমনুস্সায দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তমহং জানামি, তমহং পস্সামি, তমহং অব্ভঞ্ঞাসি’’ন্তি (অ॰ নি॰ ৪.২৪)।
এৰং সব্বত্থ অপ্পটিহতঞাণো ভগৰা সব্বাপি তা দেৰতা ভব্বাভব্বৰসেন দ্ৰে কোট্ঠাসে অকাসি। ‘‘কম্মাৰরণেন ৰা সমন্নাগতা’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তা সত্তা অভব্বা নাম। তে একৰিহারে ৰসন্তেপি বুদ্ধা ন ওলোকেন্তি। ৰিপরীতা পন ভব্বা নাম, তে দূরে ৰসন্তেপি গন্ত্ৰা সঙ্গণ্হন্তি। তস্মা তস্মিম্পি দেৰতাসন্নিপাতে যে অভব্বা, তে পহায ভব্বে পরিগ্গহেসি। পরিগ্গহেত্ৰা – ‘‘এত্তকা এত্থ রাগচরিতা, এত্তকা দোসচরিতা, এত্তকা মোহচরিতা’’তি চরিতৰসেন ছ কোট্ঠাসে অকাসি। অথ নেসং সপ্পাযং ধম্মদেসনং উপধারযন্তো – ‘‘রাগচরিতানং দেৰতানং সম্মাপরিব্বাজনিযসুত্তং কথেস্সামি, দোসচরিতানং কলহৰিৰাদসুত্তং, মোহচরিতানং মহাব্যূহসুত্তং, ৰিতক্কচরিতানং চূল়ব্যূহসুত্তং, সদ্ধাচরিতানং তুৰট্টকপটিপদং, বুদ্ধিচরিতানং পুরাভেদসুত্তং কথেস্সামী’’তি দেসনং ৰৰত্থপেত্ৰা পুন তং পরিসং মনসাকাসি – ‘‘অত্তজ্ঝাসযেন নু খো জানেয্য, পরজ্ঝাসযেন অত্থুপ্পত্তিকেন পুচ্ছাৰসেনা’’তি। ততো ‘‘পুচ্ছাৰসেন জানেয্যা’’তি ঞত্ৰা ‘‘অত্থি নু খো কোচি দেৰতানং অজ্ঝাসযং গহেত্ৰা চরিতৰসেন পঞ্হং পুচ্ছিতুং সমত্থো’’তি ‘‘তেসু পঞ্চসতেসু ভিক্খূসু একোপি
অথস্স
দেৰসঙ্ঘো তং দিস্ৰা – ‘‘অঞ্ঞোপি নু খো, ভো, চন্দো উগ্গতো’’তি আহ। অথ চন্দং ওহায আসন্নতরে জাতে ‘‘ন চন্দো, সূরিযো উগ্গতো’’তি, পুন আসন্নতরে জাতে ‘‘ন সূরিযো, দেৰৰিমানং এক’’ন্তি, পুন আসন্নতরে জাতে ‘‘ন দেৰৰিমানং, দেৰপুত্তো একো’’তি, পুন আসন্নতরে জাতে ‘‘ন দেৰপুত্তো, মহাব্রহ্মা একো’’তি, পুন আসন্নতরে জাতে ‘‘ন মহাব্রহ্মা, অপরোপি ভো বুদ্ধো আগতো’’তি আহ। তত্থ পুথুজ্জনদেৰতা চিন্তযিংসু – ‘‘একবুদ্ধস্স তাৰ অযং দেৰতাসন্নিপাতো, দ্ৰিন্নং কীৰ মহন্তো ভৰিস্সতী’’তি। অরিযদেৰতা চিন্তযিংসু – ‘‘একিস্সা লোকধাতুযা দ্ৰে বুদ্ধা নাম নত্থি, অদ্ধা ভগৰতা অত্তনা সদিসো অঞ্ঞো একো বুদ্ধো নিম্মিতো’’তি।
অথ তস্স দেৰসঙ্ঘস্স পস্সন্তস্সেৰ নিম্মিতবুদ্ধো আগন্ত্ৰা দসবলং অৰন্দিত্ৰাৰ সম্মুখট্ঠানে সমসমং কত্ৰা মাপিতে আসনে নিসীদি। ভগৰতোপি দ্ৰত্তিংস মহাপুরিসলক্খণানি, নিম্মিতস্সাপি দ্ৰত্তিংসাৰ, ভগৰতোপি
‘‘পুচ্ছামি মুনিং পহূতপঞ্ঞং,
তিণ্ণং পারঙ্গতং পরিনিব্বুতং ঠিতত্তং।
নিক্খম্ম ঘরা পনুজ্জ কামে,
কথং ভিক্খু সম্মা সো লোকে পরিব্বজেয্যা’’তি॥ (সু॰ নি॰ ৩৬১) –
গাথং অভাসি। সত্থা দেৰতানং তাৰ চিত্তকল্লতাজননত্থং আগতাগতানং নামগোত্তানি কথেস্সামীতি চিন্তেত্ৰা আচিক্খিস্সামি, ভিক্খৰেতিআদিমাহ।
৩৩৪. তত্থ সিলোকমনুকস্সামীতি অক্খরপদনিযমিতং ৰচনসঙ্ঘাতং পৰত্তযিস্সামি। যত্থ ভুম্মা তদস্সিতাতি যেসু যেসু ঠানেসু ভুম্মা দেৰতা তং তং নিস্সিতা। যে সিতা গিরিগব্ভরন্তিআদীহি তেসং ভিক্খূনং ৰণ্ণং কথেসি, যে ভিক্খূ গিরিকুচ্ছিং নিস্সিতাতি অত্থো। পহিতত্তাতি পেসিতচিত্তা। সমাহিতাতি অৰিক্খিত্তা।
পুথূতি বহুজনা। সীহাৰ সল্লীনাতি সীহা ৰিয নিলীনা একত্তং উপগতা। লোমহংসাভিসম্ভুনোতি লোমহংসং অভিভৰিত্ৰা ঠিতা, নিব্ভযাতি ৰুত্তং হোতি। ওদাতমনসা সুদ্ধাতি ওদাতচিত্তা হুত্ৰা সুদ্ধা। ৰিপ্পসন্নামনাৰিলাতি ৰিপ্পসন্নঅনাৰিলা।
ভিয্যোপঞ্চসতে ঞত্ৰাতি সম্মাসম্বুদ্ধেন সদ্ধিং অতিরেকপঞ্চসতে ভিক্খূ জানিত্ৰা। ৰনে কাপিলৰত্থৰেতি কপিলৰত্থুসমীপম্হি জাতে ৰনসণ্ডে। ততো আমন্তযী সত্থাতি তদা আমন্তযি। সাৰকে সাসনে রতেতি অত্তনো ধম্মদেসনায সৰনন্তে জাতত্তা সাৰকে
দেৰকাযা অভিক্কন্তা, তে ৰিজানাথ ভিক্খৰোতি তে দিব্বচক্খুনা ৰিজানাথাতি নেসং ভিক্খূনং দিব্বচক্খুঞাণাভিনীহারত্থায কথেসি। তে চ আতপ্পমকরুং, সুত্ৰা বুদ্ধস্স সাসনন্তি তে চ ভিক্খূ তং বুদ্ধসাসনং সুত্ৰা তাৰদেৰ তদত্থায ৰীরিযং করিংসু।
এৰং কতমত্তাতপ্পানংযেৰ তেসং পাতুরহু ঞাণং। কীদিসং? অমনুস্সানং দস্সনং দিব্বচক্খুঞাণং উপ্পজ্জি। ন তং তেহি তস্মিং খণে পরিকম্মং কত্ৰা উপ্পাদিতং। অরিযমগ্গেনেৰ হি তং নিপ্ফন্নং। অমনুস্সদস্সনত্থং পনস্স অভিনীহারমত্তমেৰ কতং। সত্থাপি – ‘‘অত্থি তুম্হাকং ঞাণং, তং নীহরিত্ৰা তেন হি তে ৰিজানাথা’’তি ইদমেৰ সন্ধায ‘‘তে ৰিজানাথ, ভিক্খৰো’’তি আহ।
অপ্পেকে সতমদ্দক্খুন্তি তেসু ভিক্খূসু একচ্চে ভিক্খূ অমনুস্সানং সতং অদ্দসংসু। সহস্সং অথ সত্তরিন্তি একে সহস্সং। একে সত্ততি সহস্সানি।
সতং একে সহস্সানন্তি একে সতসহস্সং অদ্দসংসু। অপ্পেকেনন্তমদ্দক্খুন্তি ৰিপুলং অদ্দসংসু, সতৰসেন সহস্সৰসেন চ অপরিচ্ছিন্নেপি অদ্দসংসূতি অত্থো। কস্মা? যস্মা দিসা সব্বা ফুটা অহুং, ভরিতা সম্পুণ্ণাৰ অহেসুং।
তঞ্চ সব্বং অভিঞ্ঞাযাতি যং তেসু একেনেকেন দিট্ঠং, তঞ্চ সব্বং জানিত্ৰা। ৰৰত্থিত্ৰান চক্খুমাতি হত্থতলে লেখং ৰিয পচ্চক্খতো ৰৰত্থপেত্ৰা পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমা সত্থা। ততো আমন্তযীতি পুব্বে ৰুত্তগাথমেৰ নামগোত্তকিত্তনত্থায আহ। তুম্হে এতে ৰিজানাথ, পস্সথ, ওলোকেথ, যে ৰোহং কিত্তযিস্সামীতি অযমেত্থ সম্বন্ধো। গিরাহীতি ৰচনেহি। অনুপুব্বসোতি অনুপটিপাটিযা।
৩৩৫. সত্তসহস্সা তে যক্খা, ভুম্মা কাপিলৰত্থৰাতি সত্তসহস্সা তাৰেত্থ কপিলৰত্থুং নিস্সায নিব্বত্তা ভুম্মা যক্খাযেৰাতি ৰদতি ইদ্ধিমন্তোতি জুতিমন্তোতি আনুভাৰসম্পন্না। ৰণ্ণৰন্তোতি সরীরৰণ্ণসম্পন্না। যসস্সিনোতি পরিৰারসম্পন্না। মোদমানা অভিক্কামুন্তি তুট্ঠচিত্তা আগতা। ভিক্খূনং সমিতিং ৰনন্তি ইমং মহাৰনং ভিক্খূনং সন্তিকং ভিক্খূনং সমিতিন্তি সমূহং, ভিক্খুসমূহং দস্সনায আগতাতিপি অত্থো।
ছসহস্সা হেমৰতা, যক্খা নানত্তৰণ্ণিনোতি ছসহস্সা হেমৰতপব্বতে নিব্বত্তযক্খা, তে চ সব্বেপি নীলাদিৰণ্ণৰসেন নানত্তৰণ্ণা।
সাতাগিরা তিসহস্সাতি সাতাগিরিপব্বতে নিব্বত্তযক্খা তিসহস্সা।
ইচ্চেতে সোল়সসহস্সাতি এতে সব্বেপি সোল়সসহস্সা হোন্তি।
ৰেস্সামিত্তা পঞ্চসতাতি ৰেস্সামিত্তপব্বতে নিব্বত্তা পঞ্চসতা।
কুম্ভীরো রাজগহিকোতি রাজগহনগরে নিব্বত্তো কুম্ভীরো নাম যক্খো। ৰেপুল্লস্স নিৰেসনন্তি তস্স ৰেপুল্লপব্বতো নিৰেসনং নিৰাসনট্ঠানন্তি অত্থো। ভিয্যো নং সতসহস্সং, যক্খানং পযিরুপাসতীতি তং অতিরেকং যক্খানং সতসহস্সং পযিরুপাসতি। কুম্ভীরো রাজগহিকো, সোপাগা সমিতিং ৰনন্তি সোপি কুম্ভীরো সপরিৰারো ইমং ৰনং ভিক্খুসমিতিং দস্সনত্থায আগতো।
৩৩৬. পুরিমঞ্চ দিসং রাজা, ধতরট্ঠো পসাসতীতি পাচীনদিসং অনুসাসতি। গন্ধব্বানং অধিপতীতি চতূসুপি দিসাসু গন্ধব্বানং জেট্ঠকো। সব্বে তে তস্স ৰসে ৰত্তন্তি। মহারাজা যসস্সিসোতি মহাপরিৰারো এসো মহারাজা।
পুত্তাপি তস্স বহৰো, ইন্দনামা মহব্বলাতি তস্স ধতরট্ঠস্স বহৰো মহব্বলা পুত্তা, তে সব্বে সক্কস্স দেৰরঞ্ঞো নামধারকা।
ৰিরূল়্হো তং পসাসতীতি তং দিসং ৰিরূল়্হো অনুসাসতি।
পুত্তাপি তস্সাতি তস্সাপি তাদিসাযেৰ পুত্তা। পাল়িযং পন ‘‘মহব্বলা’’তি লিখন্তি। অট্ঠকথাযং সব্বৰারেসু ‘‘মহাবলা’’তি পাঠো।
‘‘পুরিমং
পচ্ছিমেন ৰিরূপক্খো, কুৰেরো উত্তরং দিসং॥
চত্তারো তে মহারাজা, সমন্তা চতুরো দিসা।
দদ্দল্লমানা অট্ঠংসু, ৰনে কাপিলৰত্থৰে’’তি॥
ইমা পন গাথা সব্বসঙ্গাহিকৰসেন ৰুত্তা।
অযঞ্চেত্থ অত্থো – দসসহস্সচক্কৰাল়ে ধতরট্ঠা নাম মহারাজানো অত্থি। তে সব্বেপি কোটিসতসহস্সকোটিসতসহস্সগন্ধব্বপরিৰারা আগন্ত্ৰা পুরত্থিমায দিসায কপিলৰত্থুমহাৰনতো পট্ঠায চক্কৰাল়গব্ভং পূরেত্ৰা ঠিতা। এৰং দক্খিণদিসাদীসু ৰিরূল়্হকাদযো। তেনেৰাহ – ‘‘সমন্তা চতুরো দিসা, দদ্দল্লমানা অট্ঠংসূ’’তি। ইদঞ্হি ৰুত্তং হোতি – ‘‘সমন্তা চক্কৰাল়েহি আগন্ত্ৰা চতুরো দিসা পব্বতমত্থকেসু অগ্গিক্খন্ধা ৰিয সুট্ঠু জলমানা ঠিতা’’তি। তে পন যস্মা কপিলৰত্থুৰনমেৰ সন্ধায আগতা, তস্মা চক্কৰাল়ং পূরেত্ৰা চক্কৰাল়েন সমসমা ঠিতাপি – ‘‘ৰনে কাপিলৰত্থৰে’’তি ৰুত্তা।
৩৩৭. তেসং মাযাৰিনো দাসা, আগুং ৰঞ্চনিকা সঠাতি তেসং মহারাজানং কতপাপপটিচ্ছাদনলক্খণায মাযায যুত্তা কুটিলাচারা দাসা অত্থি, যে সম্মুখপরম্মুখৰঞ্চনাহি লোকং ৰঞ্চনতো ‘‘ৰঞ্চনিকা’’তি চ, কেরাটিযসাঠেয্যেন সমন্নাগতত্তা ‘‘সঠা’’তি চ ৰুচ্চন্তি, তেপি আগতাতি অত্থো। মাযা কুটেণ্ডু ৰিটেণ্ডু, ৰিটুচ্চ ৰিটুটো সহাতি তে দাসা সব্বেপি মাযাকারকাৰ। নামেন পনেত্থ একো কুটেণ্ডু নাম, একো ৰিটেণ্ডু নাম। পাল়িযং পন ‘‘ৰেটেণ্ডূ’’তি লিখন্তি। একো ৰিটুচ্চ নাম, একো ৰিটুটো নাম। সহাতি সোপি ৰিটুটো তেহি সহেৰ আগতো।
চন্দনো কামসেট্ঠো চ, কিন্নিঘণ্ডু নিঘণ্ডু চাতি অপরো কিন্নিঘণ্ডু নাম। পাল়িযং পন ‘‘কিন্নুঘণ্ডূ’’তি লিখন্তি। নিঘণ্ডু চাতি অঞ্ঞো নিঘণ্ডু নাম, এত্তকা দাসা। ইতো পরে পন –
‘‘পনাদো
চিত্তসেনো চ গন্ধব্বো, নল়ো রাজা জনেসভো।
আগুং পঞ্চসিখো চেৰ, তিম্বরূ সূরিযৰচ্ছসা’’তি॥ –
ইমে দেৰসুতোতি দেৰসারথি। চিত্তসেনোতি চিত্তো চ সেনো চ চিত্তসেনো চ। গন্ধব্বোতি অযং চিত্তসেনো গন্ধব্বকাযিকো দেৰপুত্তো, ন কেৰলং চেস, সব্বে পেতে পনাদাদযো গন্ধব্বা এৰ। নল়োরাজাতি নল়কারদেৰপুত্তো নামেকো। জনেসভোতি জনৰসভো দেৰপুত্তো। আগুং পঞ্চসিখো চেৰাতি পঞ্চসিখো চেৰ দেৰপুত্তো আগতো। তিম্বরূতি তিম্বরূ নাম গন্ধব্বদেৰরাজা। সূরিযৰচ্ছসাতি তস্সেৰ ধীতা।
এতে চঞ্ঞে চ রাজানো, গন্ধব্বা সহ রাজুভীতি এতে চ নামৰসেন ৰুত্তগন্ধব্বরাজানো অঞ্ঞে চ এতেহি রাজূহি সদ্ধিং বহূ গন্ধব্বা। মোদমানা অভিক্কামুং, ভিক্খূনং সমিতিং ৰনন্তি হট্ঠতুট্ঠচিত্তা ভিক্খুসঙ্ঘসমিতিং ইমং ৰনং আগতাতি অত্থো।
৩৩৮. অথাগুং নাগসা নাগা, ৰেসালা সহতচ্ছকাতি নাগসদহৰাসিকা চ ৰেসালীৰাসিকা চ নাগা সহ তচ্ছকনাগপরিসায আগতাতি অত্থো। কম্বলস্সতরাতি কম্বলো চ অস্সতরো চ। এতে কির সিনেরুপাদে ৰসন্তি, সুপণ্ণেহিপি অনুদ্ধরণীযা মহেসক্খনাগা পাযাগা সহ ঞাতিভীতি পযাগতিত্থৰাসিনো চ সহ ঞাতিসঙ্ঘেন আগতা।
যামুনা ধতরট্ঠা চাতি যমুনৰাসিনো চ ধতরট্ঠকুলে উপ্পন্না নাগা চ। এরাৰণো মহানাগোতি এরাৰণো চ দেৰপুত্তো, জাতিযা নাগো ন হোতি। নাগৰোহারেন পনেস ৰোহরিযতি। সোপাগাতি সোপি আগতো।
যে নাগরাজে সহসা হরন্তীতি যে ইমে ৰুত্তপ্পকারে নাগে লোভাভিভূতা সাহসং কত্ৰা হরন্তি গণ্হন্তি। দিব্বা দিজা পক্খী ৰিসুদ্ধচক্খূতি দিব্বানুভাৰতো দিব্বা মাতুকুচ্ছিতো চ অণ্ডকোসতো চাতি দ্ৰে ৰারে জাতাতি দিজা পক্খযুত্ততায পক্খী যোজনসতন্তরেপি যোজনসহস্সন্তরেপি নাগে দস্সনসমত্থচক্খুতায ৰিসুদ্ধচক্খূ। ৰেহাযসা তে ৰনমজ্ঝপ্পত্তাতি তে আকাসেনেৰ ইমং মহাৰনং সম্পত্তা। চিত্রা সুপণ্ণা ইতি তেস নামন্তি তেসং ‘‘চিত্রসুপণ্ণা’’তি নামং।
অভযং তদা নাগরাজানমাসি, সুপণ্ণতো খেমমকাসি বুদ্ধোতি তস্মা সব্বেপি তে অঞ্ঞমঞ্ঞং সণ্হাহি ৰাচাহি উপৰ্হযন্তা মিত্তা ৰিয বন্ধৰা ৰিয চ সমুল্লপন্তা সম্মোদমানা আলিঙ্গন্তা হত্থে গণ্হন্তা অংসকূটে হত্থং ঠপেন্তা হট্ঠতুট্ঠচিত্তা। নাগা সুপণ্ণা সরণমকংসু বুদ্ধন্তি বুদ্ধংযেৰ সরণং গতা।
৩৩৯. জিতা ৰজিরহত্থেনাতি ইন্দেন দেৰরঞ্ঞা জিতা। সমুদ্দং অসুরাসিতাতি মহাসমুদ্দৰাসিনো সুজাতায অসুরকঞ্ঞায কারণা সব্বেপি ভাতরো ৰাসৰস্সেতে, ইদ্ধিমন্তো যসস্সিনো।
তেসু কালকঞ্চা মহাভিস্মাতি কালকঞ্চা চ মহন্তে ভিংসনে অত্তভাৰে মাপেত্ৰা আগমিংসু। অসুরা দানৰেঘসাতি দানৰেঘসা নাম অঞ্ঞে ধনুগ্গহঅসুরা। ৰেপচিত্তি সুচিত্তি চ, পহারাদো নমুচী সহাতি ৰেপচিত্তিঅসুরো, সুচিত্তিঅসুরো চাতি এতে চ অসুরা নমুচি চ মারো দেৰপুত্তো এতেহি সহেৰ আগতো। ইমে অসুরা মহাসমুদ্দৰাসিনো, অযং পরনিম্মিতদেৰলোকৰাসী, কস্মা এতেহি সহাগতোতি? অচ্ছন্দিকত্তা। তেপি হি অচ্ছন্দিকা অভব্বা, অযম্পি তাদিসোযেৰ। তস্মা ধাতুসো সংসন্দমানো আগতো।
সতঞ্চ বলিপুত্তানন্তি বলিনো মহাঅসুরস্স পুত্তানং সতং। সব্বে ৰেরোচনামকাতি সব্বে অত্তনো মাতুলস্স রাহুস্সেৰ নামধরা। সন্নয্হিত্ৰা বলিসেনন্তি অত্তনো বলিসেনং সন্নয্হিত্ৰা সব্বে কতসন্নাহাৰ হুত্ৰা। রাহুভদ্দমুপাগমুন্তি রাহুঅসুরিন্দং উপসঙ্কমিংসু। সমযো দানি ভদ্দন্তেতি ভদ্দং তৰ হোতু, সমযো তে ভিক্খূনং সমিতিং ৰনং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুসঙ্ঘং দস্সনাযাতি অত্থো।
৩৪০. আপো চ দেৰা পথৰী, তেজো ৰাযো তদাগমুন্তি আপোকসিণাদীসু পরিকম্মং কত্ৰা নিব্বত্তা আপোতিআদিনামকা দেৰা আগমুং। ৰরুণা ৰারণা দেৰা, সোমো চ যসসা সহাতি ৰরুণদেৰতা মেত্তাকরুণাকাযিকাতি মেত্তাঝানে চ করুণাঝানে চ পরিকম্মং কত্ৰা নিব্বত্তদেৰা। আগুং দেৰা যসস্সিনোতি এতেপি মহাযসা দেৰা আগতা।
দসেতে দসধা কাযা, সব্বে নানত্তৰণ্ণিনোতি তে দসধা ঠিতা দস দেৰকাযা সব্বে নীলাদিৰসেন নানত্তৰণ্ণা আগতাতি অত্থো।
ৰেণ্ডূ চ দেৰাতি ৰেণ্ডুদেৰতা চ। সহলি চাতি সহলিদেৰতা চ। অসমা চ দুৰে যমাতি অসমদেৰতা চ দ্ৰে চ যমকা দেৰা। চন্দস্সুপনিসা দেৰা, চন্দমাগুং পুরক্খত্ৰাতি চন্দনিস্সিতকা দেৰা চন্দং পুরতো কত্ৰা আগতা। তথা সূরিযনিস্সিতকা দেৰা সূরিযং পুরক্খত্ৰা। নক্খত্তানি পুরক্খত্ৰাতি নক্খত্তনিস্সিতাপি দেৰা নক্খত্তানি পুরতো কত্ৰা আগতা। আগুং মন্দৰলাহকাতি ৰাতৰলাহকা, অব্ভৰলাহকা, উণ্হৰলাহকা এতে সব্বেপি ৰলাহকাযিকা ‘‘মন্দৰলাহকা’’ নাম ৰুচ্চন্তি। তেপি আগতাতি অত্থো। ৰসূনং ৰাসৰো সেট্ঠো, সক্কোপাগা পুরিন্দদোতি ৰসূনং দেৰতানং সেট্ঠো ৰাসৰো যো সক্কোতি চ, পুরিন্দদোতি চ ৰুচ্চতি, সোপি আগতো।
দসেতে দসধা কাযাতি এতেপি দস দেৰকাযা দসধাৰ আগতা। সব্বে নানত্তৰণ্ণিনোতি নীলাদিৰসেন নানত্তৰণ্ণা।
অথাগুং সহভূ দেৰাতি অথ সহভূ নাম দেৰা আগতা। জলমগ্গিসিখারিৰাতি অগ্গিসিখা ৰিয জলন্তা। জলমগ্গি চ সিখারিৰাতি ইমানি তেসং নামানীতিপি ৰুত্তং। অরিট্ঠকা চ রোজা চাতি অরিট্ঠকদেৰা চ রোজদেৰা চ। উমাপুপ্ফনিভাসিনোতি উমাপুপ্ফদেৰা নাম এতে দেৰা
ৰরুণা সহধম্মা চাতি এতে চ দ্ৰে জনা। অচ্চুতা চ অনেজকাতি অচ্চুতদেৰতা চ অনেজকদেৰতা চ। সুলেয্যরুচিরা আগুন্তি সুলেয্যা চ রুচিরা চ আগতা। আগুং ৰাসৰনেসিনোতি ৰাসৰনেসীদেৰা নাম আগতা। দসেতে দসধা কাযাতি এতেপি দসদেৰকাযা দসধাৰ আগতা।
সমানা মহাসমানাতি সমানা চ মহাসমানা চ। মানুসা মানুসুত্তমাতি মানুসা চ মানুসুত্তমা চ। খিড্ডাপদোসিকা আগুং, আগুং মনোপদোসিকাতি খিড্ডাপদোসিকা মনোপদোসিকা চ দেৰা আগতা।
অথাগুং হরযো দেৰাতি হরিদেৰা নাম আগতা। যে চ লোহিতৰাসিনোতি লোহিতৰাসিনো চ আগতা। পারগা মহাপারগাতি এতে চ দুৰিধা আগতা। দসেতে দসধা কাযাতি এতেপি দসদেৰকাযা দসধাৰ আগতা।
সুক্কা করম্ভা অরুণা, আগুং ৰেঘনসা সহাতি এতে সুক্কাদযো তযো, তেহি সহ ৰেঘনসা চ আগতা। ওদাতগয্হা পামোক্খাতি ওদাতগয্হা নাম পামোক্খদেৰা আগতা। আগুং দেৰা ৰিচক্খণাতি ৰিচক্খণা নাম দেৰা আগতা।
সদামত্তা হারগজাতি সদামত্তা চ হারগজা চ। মিস্সকা চ যসস্সিনোতি যসসম্পন্না মিস্সকদেৰা চ। থনযং আগ পজ্জুন্নোতি পজ্জুন্নো চ দেৰরাজা থনযন্তো আগতো। যো দিসা অভিৰস্সতীতি যো যং যং দিসং যাতি, তত্থ তত্থ দেৰো ৰস্সতি। দসেতে দসধা কাযাতি এতেপি দসদেৰকাযা দসধা আগতা।
খেমিযা তুসিতা যামাতি খেমিযা দেৰা তুসিতপুরৰাসিনো চ যামাদেৰলোকৰাসিনো চ। কথকা চ যসস্সিনোতি যসসম্পন্না কথকদেৰা চ। পাল়িযং পন ‘‘কট্ঠকা চা’’তি লিখন্তি। লম্বীতকা লামসেট্ঠাতি লম্বিতকদেৰা চ লামসেট্ঠদেৰা চ। জোতিনামা চ আসৰাতি পব্বতমত্থকে কতনল়গ্গিক্খন্ধো ৰিয জোতমানা জোতিদেৰা নাম অত্থি, তে চ আসা চ দেৰা আগতাতি অত্থো। পাল়িযং আসৰাতি ৰুত্তা। নিম্মানরতিনো আগুং, অথাগুং পরনিম্মিতা। দসেতে দসধা কাযাতি এতেপি দস দেৰকাযা দসধাৰ আগতা।
সট্ঠেতে দেৰনিকাযাতি এতে চ আপো চ দেৰাতিআদিকা ছ দসকা সট্ঠি দেৰনিকাযা সব্বে নীলাদিৰসেন নানত্তৰণ্ণিনো। নামন্ৰযেন আগচ্ছুন্তি নামভাগেন নামকোট্ঠাসেন আগতা। যে চঞ্ঞে সদিসা সহাতি যে চ অঞ্ঞেপি তেহি সদিসা ৰণ্ণতোপি নামতোপি এতাদিসাযেৰ সেসচক্কৰাল়েসু দেৰা, তেপি আগতাযেৰাতি একপদেনেৰ কলাপং ৰিয পুটকং ৰিয চ কত্ৰা সব্বা দেৰতা নিদ্দিসতি।
এৰং দসসু লোকধাতুসহস্সেসু দেৰকাযে নিদ্দিসিত্ৰা ইদানি যদত্থং তে আগতা, তং দস্সেন্তো পৰুট্ঠজাতিন্তি গাথমাহ। তস্সত্থো – পৰুট্ঠা ৰিগতা জাতি অস্সাতি অরিযসঙ্ঘো পৰুট্ঠজাতি নাম, তং পৰুট্ঠজাতিং রাগদোসমোহখীলানং অভাৰা অখীলং চত্তারো ওঘে তরিত্ৰা ঠিতত্তা ওঘতিণ্ণং চতুন্নং আসৰানং অভাৰেন অনাসৰং অরিযসঙ্ঘং দক্খেম পস্সিস্সাম। তেসঞ্ঞেৰ ওঘানং তিণ্ণত্তা ওঘতরং আগুং অকরণতো নাগং। অসিতাতিগন্তি কাল়কভাৰাতীতং চন্দংৰ সিরিযা ৰিরোচমানং দসবলঞ্চ দক্খেম পস্সিস্সামাতি এতদত্থং সব্বেপি তে নামন্ৰযেন আগচ্ছুং, যে চঞ্ঞে সদিসা সহাতি।
৩৪১. ইদানি সুব্রহ্মা পরমত্তো চাতিআদিমাহ। তত্থ সুব্রহ্মাতি একো ব্রহ্মা। পরমত্তোপি ব্রহ্মাৰ। পুত্তা ইদ্ধিমতো সহাতি এতে ইদ্ধিমতো বুদ্ধস্স ভগৰতো পুত্তা অরিযব্রহ্মানো সহেৰ আগতা। সনঙ্কুমারো তিস্সো চাতি সনঙ্কুমারো চ তিস্সমহাব্রহ্মা চ। সোপাগাতি সোপি আগতো।
‘‘সহস্সং ব্রহ্মলোকানং, মহাব্রহ্মাভিতিট্ঠতি।
উপপন্নো জুতিমন্তো, ভিস্মাকাযো যসস্সি সো’’তি॥ –
এত্থ সহস্সং ব্রহ্মলোকানন্তি একঙ্গুলিযা একসহস্সচক্কৰাল়ে দসহি অঙ্গুলীহি দসসহস্সিচক্কৰাল়ে আলোকফরণসমত্থানং মহাব্রহ্মানং সহস্সং আগতং। মহাব্রহ্মাভিতিট্ঠতীতি যত্থ একেকো মহাব্রহ্মা অঞ্ঞে ব্রহ্মে অভিভৰিত্ৰা তিট্ঠতি। উপপন্নোতি জুতিমন্তোতি আনুভাৰসম্পন্নো। ভিস্মাকাযোতি মহাকাযো, দ্ৰীহি তীহি মাগধিকেহি গামক্খেত্তেহি সমপ্পমাণঅত্তভাৰো। যসস্সিসোতি অত্তভাৰসিরীসঙ্খাতেন যসেন সমন্নাগতো।
দসেত্থ ইস্সরা আগুং, পচ্চেকৰসৰত্তিনোতি এতস্মিঞ্চ ব্রহ্মসহস্সে যে পাটিযেক্কং পাটিযেক্কং ৰসং ৰত্তেন্তি, এৰরূপা দস ইস্সরা মহাব্রহ্মানো আগতা। তেসঞ্চ মজ্ঝতো আগ, হারিতো পরিৰারিতোতি তেসং ব্রহ্মানং মজ্ঝে হারিতো নাম মহাব্রহ্মা সতসহস্সব্রহ্মপরিৰারো আগতো।
৩৪২. তে চ সব্বে অভিক্কন্তে, সইন্দে দেৰে সব্রহ্মকেতি তে সব্বেপি সক্কং দেৰরাজানং জেট্ঠকং কত্ৰা আগতে দেৰকাযে, হারিতমহাব্রহ্মানং জেট্ঠকং কত্ৰা আগতে ব্রহ্মকাযে চ। মারসেনা অভিক্কামীতি মারসেনা অভিগতা। পস্স কণ্হস্স মন্দিযন্তি কাল়কস্স মারস বালভাৰং পস্সথ।
এথ গণ্হথ বন্ধথাতি এৰং অত্তনো পরিসং আণাপেসি। রাগেন বদ্ধমত্থু ৰোতি সব্বং ৰো ইদং দেৰমণ্ডলং রাগেন বদ্ধং হোতু। সমন্তা পরিৰারেথ, মা ৰো মুঞ্চিত্থ কোচি নন্তি তুম্হাকং একোপি এতেসু একম্পি মা মুঞ্চি। ‘‘মা ৰো মুঞ্চেথা’’তিপি পাঠো, এসেৰত্থো।
ইতি তত্থ মহাসেনো, কণ্হো সেনং অপেসযীতি এৰং তত্থ মহাসমযে মহাসেনো মারো মারসেনং পাণিনা তলমাহচ্চাতি হত্থেন পথৰীতলং পহরিত্ৰা। সরং কত্ৰান ভেরৰন্তি মারৰিভিংসকদস্সনত্থং ভযানকং সরঞ্চ কত্ৰা।
যথা পাৰুস্সকো মেঘো, থনযন্তো সৰিজ্জুকোতি সৰিজ্জুকো পাৰুস্সকমেঘো ৰিয মহাগজ্জিতং গজ্জন্তো। তদা সো পচ্চুদাৰত্তীতি তস্মিং সমযে সো মারো তং ৰিভিংসনকং দস্সেত্ৰা পটিনিৰত্তো সঙ্কুদ্ধো অসযং ৰসেতি সুট্ঠু কুদ্ধো কুপিতো কঞ্চি ৰসে ৰত্তেতুং
৩৪৩. তঞ্চ সব্বং অভিঞ্ঞায, ৰৰত্থিত্ৰান চক্খুমাতি তং সব্বং ভগৰা জানিত্ৰা ৰৰত্থপেত্ৰা চ।
মারসেনা অভিক্কন্তা, তে ৰিজানাথ ভিক্খৰোতি ভিক্খৰে মারসেনা অভিক্কন্তা, তে তুম্হে অত্তনো অনুরূপং ৰিজানাথ, ফলসমাপত্তিং সমাপজ্জথাতি ৰদতি। আতপ্পমকরুন্তি ফলসমাপত্তিং পৰিসনত্থায ৰীরিযং আরভিংসু। ৰীতরাগেহি পক্কামুন্তি মারো চ মারসেনা চ ৰীতরাগেহি অরিযেহি দূরতোৰ অপক্কমুং। নেসং লোমাপি ইঞ্জযুন্তি তেসং ৰীতরাগানং লোমানিপি ন চালযিংসু। অথ মারো ভিক্খুসঙ্ঘং আরব্ভ ইমং গাথং অভাসি –
‘‘সব্বে ৰিজিতসঙ্গামা, ভযাতীতা যসস্সিনো।
মোদন্তি সহ ভূতেহি, সাৰকা তে জনেসুতা’’তি॥
তত্থ মোদন্তি সহ ভূতেহীতি দসবলস্স সাসনে ভূতেহি সঞ্জাতেহি অরিযেহি সদ্ধিং মোদন্তি পমোদন্তি। জনেসুতাতি জনে ৰিস্সুতা পাকটা অভিঞ্ঞাতা।
ইদং
দেৰতানঞ্চস্স পিযমনাপভাৰে ইদং ৰত্থু – কোটিপব্বতৰিহারে কির নাগলেণদ্ৰারে নাগরুক্খে একা দেৰধীতা ৰসতি। একো দহরো অন্তোলেণে ইমং সুত্তং সজ্ঝাযতি। দেৰধীতা সুত্ৰা সুত্তপরিযোসানে মহাসদ্দেন সাধুকারমদাসি। কো এসোতি। অহং, ভন্তে, দেৰধীতাতি। কস্মা সাধুকারমদাসীতি? ভন্তে, দসবলেন মহাৰনে নিসীদিত্ৰা কথিতদিৰসে ইমং সুত্তং সুত্ৰা অজ্জ অস্সোসিং, ভগৰতা কথিততো একক্খরম্পি অহাপেত্ৰা সুগ্গহিতো অযং ধম্মো তুম্হেহীতি। দসবলস্স কথযতো সুতং তযাতি? আম, ভন্তেতি। মহা কির দেৰতাসন্নিপাতো অহোসি, ত্ৰং কত্থ ঠিতা সুণীতি?
অহং, ভন্তে, মহাৰনৰাসিযা দেৰতা, মহেসক্খাসু পন দেৰতাসু আগচ্ছন্তীসু জম্বুদীপে ওকাসং নালত্থং, অথ ইমং তম্বপণ্ণিদীপং আগন্ত্ৰা জম্বুকোলপট্টনে ঠত্ৰা সোতুং আরদ্ধম্হি, তত্রাপি মহেসক্খাসু দেৰতাসু আগচ্ছন্তীসু অনুক্কমেন পটিক্কমমানা রোহণজনপদে মহাগামস্স পিট্ঠিভাগতো সমুদ্দে গলপ্পমাণং উদকং পৰিসিত্ৰা তত্থ ঠিতা অস্সোসিন্তি। তুয্হং ঠিতট্ঠানতো দূরে সত্থারং পস্সসি দেৰতেতি? কিং কথেথ, ভন্তে, সত্থা মহাৰনে ধম্মং দেসেন্তো নিরন্তরং মমঞ্ঞেৰ ওলোকেতীতি মঞ্ঞমানা ওতপ্পমানা ঊমীসু নিলযামীতি।
তং দিৰসং কির কোটিসতসহস্সদেৰতা অরহত্তং পত্তা, তুম্হেপি তদা অরহত্তং পত্তাতি? নত্থি, ভন্তে। অনাগামিফলং পত্তত্থ মঞ্ঞেতি? নত্থি, ভন্তে। সকদাগামিফলং পত্তত্থ মঞ্ঞেতি? নত্থি, ভন্তে। তযো মগ্গে পত্তা দেৰতা কির গণনপথং
ইতি সুমঙ্গলৰিলাসিনিযা দীঘনিকাযট্ঠকথাযং
মহাসমযসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা।