২. দেৰপুত্তসংযুত্তং
১. পঠমৰগ্গো
১. পঠমকস্সপসুত্তৰণ্ণনা
৮২. দেৰপুত্তসংযুত্তস্স দেৰপুত্তোতি দেৰানঞ্হি অঙ্কে নিব্বত্তা পুরিসা দেৰপুত্তা নাম, ইত্থিযো দেৰধীতরো নাম হোন্তি। নামৰসেন অপাকটাৰ ‘‘অঞ্ঞতরা দেৰতা’’তি ৰুচ্চতি, পাকটো ‘‘ইত্থন্নামো দেৰপুত্তো’’তি। তস্মা হেট্ঠা ‘‘অঞ্ঞতরা দেৰতা’’তি ৰত্ৰা ইধ ‘‘দেৰপুত্তো’’তি ৰুত্তং। অনুসাসন্তি অনুসিট্ঠিং। অযং কির দেৰপুত্তো ভগৰতা সম্বোধিতো সত্তমে ৰস্সে যমকপাটিহারিযং কত্ৰা তিদসপুরে ৰস্সং উপগম্ম অভিধম্মং দেসেন্তেন ঝানৰিভঙ্গে – ‘‘ভিক্খূতি সমঞ্ঞায ভিক্খু, পটিঞ্ঞায ভিক্খূ’’তি (ৰিভ॰ ৫১০)। এৰং ভিক্খুনিদ্দেসং কথিযমানং অস্সোসি। ‘‘এৰং ৰিতক্কেথ, মা এৰং ৰিতক্কযিত্থ, এৰং মনসিকরোথ, মা এৰং মনসাকত্থ। ইদং পজহথ, ইদং উপসম্পজ্জ ৰিহরথা’’তি (পারা॰ ১৯)। এৰরূপং পন ভিক্খুওৰাদং ভিক্খুঅনুসাসনং ন অস্সোসি। সো তং সন্ধায – ‘‘ভিক্খুং ভগৰা পকাসেসি, নো চ ভিক্খুনো অনুসাস’’ন্তি আহ।
তেন হীতি যস্মা মযা ভিক্খুনো অনুসিট্ঠি ন পকাসিতাতি ৰদসি, তস্মা। তঞ্ঞেৰেত্থ পটিভাতূতি তুয্হেৰেসা অনুসিট্ঠিপকাসনা উপট্ঠাতূতি। যো হি পঞ্হং কথেতুকামো হোতি, ন চ সক্কোতি সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণেন সদ্ধিং সংসন্দিত্ৰা কথেতুং। যো ৰা ন কথেতুকামো হোতি, সক্কোতি পন কথেতুং। যো ৰা
তত্থ সুভাসিতস্স সিক্খেথাতি সুভাসিতং সিক্খেয্য, চতুসচ্চনিস্সিতং দসকথাৰত্থুনিস্সিতং সত্ততিংসবোধিপক্খিযনিস্সিতং চতুব্বিধং ৰচীসুচরিতমেৰ সিক্খেয্য। সমণূপাসনস্স চাতি সমণেহি উপাসিতব্বং সমণূপাসনং চিত্তৰূপসমস্স চাতি অট্ঠসমাপত্তিৰসেন চিত্তৰূপসমং সিক্খেয্য। ইতি দেৰপুত্তেন তিস্সো সিক্খা কথিতা হোন্তি। পুরিমপদেন হি অধিসীলসিক্খা কথিতা, দুতিযপদেন অধিপঞ্ঞাসিক্খা, চিত্তৰূপসমেন অধিচিত্তসিক্খাতি এৰং ইমায গাথায সকলম্পি সাসনং পকাসিতমেৰ হোতি। পঠমং।
২. দুতিযকস্সপসুত্তৰণ্ণনা
৮৩. দুতিযে ঝাযীতি দ্ৰীহি ঝানেহি ঝাযী। ৰিমুত্তচিত্তোতি কম্মট্ঠানৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তচিত্তো। হদযস্সানুপত্তিন্তি অরহত্তং। লোকস্সাতি সঙ্খারলোকস্স। অনিস্সিতোতি তণ্হাদিট্ঠীহি অনিস্সিতো, তণ্হাদিট্ঠিযো ৰা অনিস্সিতো। তদানিসংসোতি অরহত্তানিসংসো। ইদং ৰুত্তং হোতি – অরহত্তানিসংসো ভিক্খু অরহত্তং পত্থেন্তো ঝাযী ভৰেয্য, সুৰিমুত্তচিত্তো ভৰেয্য, লোকস্স উদযব্বযং ঞত্ৰা অনিস্সিতো ভৰেয্য। তন্তিধম্মো পন ইমস্মিং সাসনে পুব্বভাগোতি। দুতিযং।
৩-৪. মাঘসুত্তাদিৰণ্ণনা
৮৪. ততিযে মাঘোতি সক্কস্সেতং নামং। স্ৰেৰ ৰত্তেন অঞ্ঞে অভিভৰিত্ৰা দেৰিস্সরিযং পত্তোতি ৰত্রভূ, ৰত্রনামকং ৰা অসুরং অভিভৰতীতি ৰত্রভূ। ততিযং।
৮৫. চতুত্থং
৫. দামলিসুত্তৰণ্ণনা
৮৬. পঞ্চমে ন তেনাসীসতে ভৰন্তি তেন কারণেন যং কিঞ্চি ভৰং ন পত্থেতি। আযতপগ্গহো নামেস দেৰপুত্তো, খীণাসৰস্স কিচ্চৰোসানং নত্থি। খীণাসৰেন হি আদিতো অরহত্তপ্পত্তিযা
অথ ভগৰা ‘‘অযং দেৰপুত্তো খীণাসৰস্স কিচ্চৰোসানং অকথেন্তো মম সাসনং অনিয্যানিকং কথেতি, কিচ্চৰোসানমস্স কথেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা নত্থি কিচ্চন্তিআদিমাহ। তীসু কির পিটকেসু অযং গাথা অসংকিণ্ণা। ভগৰতা হি অঞ্ঞত্থ ৰীরিযস্স দোসো নাম দস্সিতো নত্থি। ইধ পন ইমং দেৰপুত্তং পটিবাহিত্ৰা ‘‘খীণাসৰেন পুব্বভাগে আসৰক্খযত্থায অরঞ্ঞে ৰসন্তেন কম্মট্ঠানং আদায ৰীরিযং কতং, অপরভাগে সচে ইচ্ছতি, করোতু, নো চে ইচ্ছতি, যথাসুখং ৰিহরতূ’’তি খীণাসৰস্স কিচ্চৰোসানদস্সনত্থং এৰমাহ। তত্থ গাধন্তি পতিট্ঠং। পঞ্চমং।
৬. কামদসুত্তৰণ্ণনা
৮৭. ছট্ঠে দুক্করন্তি অযং কির দেৰপুত্তো পুব্বযোগাৰচরো বহলকিলেসতায সপ্পযোগেন কিলেসে ৰিক্খম্ভেন্তো সমণধম্মং কত্ৰা পুব্বূপনিস্সযমন্দতায অরিযভূমিং অপ্পত্ৰাৰ কালং কত্ৰা দেৰলোকে নিব্বত্তো। সো ‘‘তথাগতস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা দুক্করভাৰং আরোচেস্সামী’’তি আগন্ত্ৰা এৰমাহ। তত্থ দুক্করন্তি দসপি ৰস্সানি…পে॰… সট্ঠিপি যদেতং একন্তপরিসুদ্ধস্স সমণধম্মস্স করণং নাম, তং দুক্করং। সেখাতি সত্ত সেখা। সীলসমাহিতাতি সীলেন সমাহিতা সমুপেতা। ঠিতত্তাতি পতিট্ঠিতসভাৰা। এৰং পুচ্ছিতপঞ্হং ৰিস্সজ্জেত্ৰা ইদানি উপরিপঞ্হসমুট্ঠাপনত্থং অনগারিযুপেতস্সাতিআদিমাহ। তত্থ অনগারিযুপেতস্সাতি অনগারিযং নিগ্গেহভাৰং উপেতস্স। সত্তভূমিকেপি হি পাসাদে ৰসন্তো ভিক্খু ৰুড্ঢতরেন আগন্ত্ৰা ‘‘ময্হং ইদং পাপুণাতী’’তি ৰুত্তে পত্তচীৰরং আদায নিক্খমতেৰ। তস্মা ‘‘অনগারিযুপেতো’’তি ৰুচ্চতি। তুট্ঠীতি চতুপচ্চযসন্তোসো। ভাৰনাযাতি চিত্তৰূপসমভাৰনায।
তে ছেত্ৰা মচ্চুনো জালন্তি যে রত্তিন্দিৰং ইন্দ্রিযূপসমে রতা, তে দুস্সমাদহং চিত্তং সমাদহন্তি। যে চ সমাহিতচিত্তা, তে চতুপচ্চযসন্তোসং পূরেন্তা ন কিলমন্তি। যে সন্তুট্ঠা, তে সীলং পূরেন্তা ন কিলমন্তি দুগ্গমোতি ‘‘সচ্চমেতং, ভন্তে, যে ইন্দ্রিযূপসমে অৰংসিরাতি ঞাণসিরেন অধোসিরা হুত্ৰা পপতন্তি। অরিযমগ্গং আরোহিতুং অসমত্থতাযেৰ চ তে অনরিযমগ্গে পপতন্তীতি চ ৰুচ্চন্তি। অরিযানং সমো মগ্গোতি স্ৰেৰ মগ্গো অরিযানং সমো হোতি। ৰিসমে সমাতি ৰিসমেপি সত্তকাযে সমাযেৰ। ছট্ঠং।
৭. পঞ্চালচণ্ডসুত্তৰণ্ণনা
৮৮. সত্তমে সম্বাধেতি নীৰরণসম্বাধং কামগুণসম্বাধন্তি দ্ৰে সম্বাধা। তেসু ইধ নীৰরণসম্বাধং অধিপ্পেতং। ওকাসন্তি ঝানস্সেতং নামং। পটিলীননিসভোতি পটিলীনসেট্ঠো। পটিলীনো নাম পহীনমানো ৰুচ্চতি। যথাহ – ‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু পটিলীনো হোতি পচ্চলত্থংসূতি পটিলভিংসু। সম্মা তেতি যে নিব্বানপত্তিযা সতিং পটিলভিংসু, তে লোকুত্তরসমাধিনাপি সুসমাহিতাতি মিস্সকজ্ঝানং কথিতং। সত্তমং।
৮. তাযনসুত্তৰণ্ণনা
৮৯. অট্ঠমে পুরাণতিত্থকরোতি পুব্বে তিত্থকরো। এত্থ চ তিত্থং নাম দ্ৰাসট্ঠি দিট্ঠিযো, তিত্থকরো নাম তাসং উপ্পাদকো সত্থা। সেয্যথিদং নন্দো, ৰচ্ছো, কিসো, সংকিচ্চো। পুরাণাদযো পন তিত্থিযা নাম। অযং পন দিট্ঠিং উপ্পাদেত্ৰা কথং সগ্গে নিব্বত্তোতি? কম্মৰাদিতায। এস কির উপোসথভত্তাদীনি অদাসি, অনাথানং ৰত্তং পট্ঠপেসি, পতিস্সযে অকাসি, পোক্খরণিযো খণাপেসি, অঞ্ঞম্পি বহুং কল্যাণং অকাসি। সো তস্স নিস্সন্দেন সগ্গে নিব্বত্তো, সাসনস্স ছিন্দ সোতন্তিআদিমাহ।
তত্থ ছিন্দাতি অনিযমিতআণত্তি। সোতন্তি তণ্হাসোতং। পরক্কম্মাতি পরক্কমিত্ৰা ৰীরিযং কত্ৰা। কামেতি কিলেসকামেপি ৰত্থুকামেপি। পনুদাতি নীহর। একত্তন্তি ঝানং। ইদং ৰুত্তং হোতি – কামে অজহিত্ৰা মুনি ঝানং ন উপপজ্জতি, ন পটিলভতীতি অত্থো। কযিরা চে কযিরাথেনন্তি যদি ৰীরিযং করেয্য, করেয্যাথ, তং ৰীরিযং ন ওসক্কেয্য। দল়্হমেনং পরক্কমেতি দল়্হং এনং করেয্য। সিথিলো হি পরিব্বাজোতি সিথিলগহিতা পব্বজ্জা। ভিয্যো আকিরতে রজন্তি অতিরেকং অকতং দুক্কটং সেয্যোতি দুক্কটং অকতমেৰ সেয্যো। যং কিঞ্চীতি ন কেৰলং দুক্কটং কত্ৰা কতসামঞ্ঞমেৰ, অঞ্ঞম্পি যং কিঞ্চি সিথিলং কতং এৰরূপমেৰ হোতি। সংকিলিট্ঠন্তি দুক্করকারিকৰতং। ইমস্মিং হি সাসনে পচ্চযহেতু সমাদিন্নধুতঙ্গৰতং সংকিলিট্ঠমেৰ। সঙ্কস্সরন্তি সঙ্কায সরিতং, ‘‘ইদম্পি ইমিনা কতং ভৰিস্সতি, ইদম্পি ইমিনা’’তি এৰং আসঙ্কিতপরিসঙ্কিতং। আদিব্রহ্মচরিযিকাতি মগ্গব্রহ্মচরিযস্স আদিভূতা পুব্বপধানভূতা। অট্ঠমং।
৯. চন্দিমসুত্তৰণ্ণনা
৯০. নৰমে চন্দিমাতি চন্দৰিমানৰাসী দেৰপুত্তো। সব্বধীতি সব্বেসু খন্ধআযতনাদীসু। লোকানুকম্পকাতি তুয্হম্পি এতস্সপি তাদিসা এৰ। সন্তরমানোৰাতি তুরিতো ৰিয। পমুঞ্চসীতি অতীতত্থে ৰত্তমানৰচনং। নৰমং।
১০. সূরিযসুত্তৰণ্ণনা
৯১. দসমে সূরিযোতি সূরিযৰিমানৰাসী দেৰপুত্তো। অন্ধকারেতি চক্খুৰিঞ্ঞাণুপ্পত্তিনিৰারণেন অন্ধভাৰকরণে। ৰিরোচতীতি ৰেরোচনো। মণ্ডলীতি মণ্ডলসণ্ঠানো। মা, রাহু, গিলী চরমন্তলিক্খেতি অন্তলিক্খে চরং সূরিযং, রাহু, মা গিলীতি ৰদতি। কিং পনেস তং গিলতীতি পজং মমন্তি চন্দিমসূরিযা কির দ্ৰেপি দেৰপুত্তা মহাসমযসুত্তকথনদিৰসে সোতাপত্তিফলং পত্তা। তেন ভগৰা ‘‘পজং মম’’ন্তি আহ, পুত্তো মম এসোতি অত্থো। দসমং।
পঠমো ৰগ্গো।
২. অনাথপিণ্ডিকৰগ্গো
১. চন্দিমসসুত্তৰণ্ণনা
৯২. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে কচ্ছেৰাতি কচ্ছে ৰিয। কচ্ছেতি পব্বতকচ্ছেপি নদীকচ্ছেপি। একোদি নিপকাতি একগ্গচিত্তা চেৰ পঞ্ঞানেপক্কেন চ সমন্নাগতা। সতাতি সতিমন্তো। ইদং ৰুত্তং হোতি – যে ঝানানি লভিত্ৰা পারন্তি নিব্বানং। অম্বুজোতি মচ্ছো। রণঞ্জহাতি কিলেসঞ্জহা। যেপি ঝানানি লভিত্ৰা অপ্পমত্তা কিলেসে জহন্তি, তে সুত্তজালং ভিন্দিত্ৰা মচ্ছা ৰিয নিব্বানং গমিস্সন্তীতি ৰুত্তং হোতি। পঠমং।
২. ৰেণ্ডুসুত্তৰণ্ণনা
৯৩. দুতিযে ৰেণ্ডূতি তস্স দেৰপুত্তস্স নামং। পযিরুপাসিযাতি পরিরুপাসিত্ৰা। অনুসিক্খরেতি সিট্ঠিপদেতি অনুসিট্ঠিপদে। কালে তে অপ্পমজ্জন্তাতি কালে তে অপ্পমাদং করোন্তা। দুতিযং।
৩. দীঘলট্ঠিসুত্তৰণ্ণনা
৯৪. ততিযে দীঘলট্ঠীতি দেৰলোকে সব্বে সমপ্পমাণা তিগাৰুতিকাৰ হোন্তি, মনুস্সলোকে পনস্স দীঘত্তভাৰতায এৰংনামং অহোসি। সো পুঞ্ঞানি কত্ৰা দেৰলোকে নিব্বত্তোপি তথেৰ পঞ্ঞাযি। ততিযং।
৪. নন্দনসুত্তৰণ্ণনা
৯৫. চতুত্থে গোতমাতি ভগৰন্তং গোত্তেন আলপতি। অনাৰটন্তি তথাগতস্স হি সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং পেসেন্তস্স রুক্খো ৰা পব্বতো ৰা আৰরিতুং সমত্থো নাম নত্থি। তেনাহ ‘‘অনাৰট’’ন্তি। ইতি তথাগতং থোমেত্ৰা দেৰলোকে অভিসঙ্খতপঞ্হং পুচ্ছন্তো কথংৰিধন্তিআদিমাহ। তত্থ দুক্খমতিচ্চ ইরিযতীতি দুক্খং অতিক্কমিত্ৰা ৰিহরতি। সীলৰাতি লোকিযলোকুত্তরেন সীলেন সমন্নাগতো খীণাসৰো। পঞ্ঞাদযোপি মিস্সকাযেৰ ৰেদিতব্বা। পূজযন্তীতি গন্ধপুপ্ফাদীহি পূজেন্তি। চতুত্থং।
৫-৬. চন্দনসুত্তাদিৰণ্ণনা
৯৬. পঞ্চমে অপ্পতিট্ঠে অনালম্বেতি হেট্ঠা অপতিট্ঠে উপরি অনালম্বনে। সুসমাহিতোতি অপ্পনাযপি উপচারেনপি সুট্ঠু সমাহিতো পহিতত্তোতি পেসিতত্তো। নন্দীরাগপরিক্খীণোতি পরিক্খীণনন্দীরাগো। নন্দীরাগো নাম তযো কম্মাভিসঙ্খারা। ইতি ইমায গাথায কামসঞ্ঞাগহণেন পঞ্চোরম্ভাগিযসংযোজনানি, রূপসংযোজনগহণেন পঞ্চ উদ্ধম্ভাগিযসংযোজনানি, নন্দীরাগেন তযো কম্মাভিসঙ্খারা
৯৭. ছট্ঠং ৰুত্তত্থমেৰ। ছট্ঠং।
৭. সুব্রহ্মসুত্তৰণ্ণনা
৯৮. সত্তমে সুব্রহ্মাতি সো কির দেৰপুত্তো অচ্ছরাসঙ্ঘপরিৰুতো নন্দনকীল়িকং গন্ত্ৰা পারিচ্ছত্তকমূলে পঞ্ঞত্তাসনে নিসীদি। তং পঞ্চসতা দেৰধীতরো পরিৰারেত্ৰা নিসিন্না, পঞ্চসতা রুক্খং অভিরুল়্হা। ননু চ দেৰতানং চিত্তৰসেন যোজনসতিকোপি রুক্খো ওনমিত্ৰা হত্থং আগচ্ছতি, কস্মা তা অভিরুল়্হাতি। খিড্ডাপসুততায। অভিরুয্হ পন মধুরস্সরেন গাযিত্ৰা গাযিত্ৰা পুপ্ফানি পাতেন্তি, তানি গহেত্ৰা ইতরা একতোৰণ্টিকমালাদিৰসেন গন্থেন্তি। অথ রুক্খং অভিরুল়্হা উপচ্ছেদককম্মৰসেন একপ্পহারেনেৰ কালং কত্ৰা অৰীচিম্হি নিব্বত্তা মহাদুক্খং অনুভৰন্তি।
অথ কালে গচ্ছন্তে দেৰপুত্তো ‘‘ইমাসং নেৰ সদ্দো সুয্যতি, ন পুপ্ফানি পাতেন্তি। কহং নু খো গতা’’তি? আৰজ্জেন্তো নিরযে নিব্বত্তভাৰং দিস্ৰা পিযৰত্থুকসোকেন রুপ্পমানো চিন্তেসি – ‘‘এতা তাৰ যথাকম্মেন গতা, ময্হং আযুসঙ্খারো কিত্তকো’’তি। সো – ‘‘সত্তমে দিৰসে মযাপি অৰসেসাহি পঞ্চসতাহি সদ্ধিং কালং কত্ৰা তত্থেৰ নিব্বত্তিতব্ব’’ন্তি দিস্ৰা বলৰতরেন সোকেন রুপ্পি। সো – ‘‘ইমং ময্হং সোকং সদেৰকে লোকে অঞ্ঞত্র তথাগতা নিদ্ধমিতুং সমত্থো নাম নত্থী’’তি চিন্তেত্ৰা সত্থু সন্তিকং গন্ত্ৰা নিচ্চং উত্রস্তন্তি গাথমাহ।
তত্থ ইদন্তি অত্তনো চিত্তং দস্সেতি। দুতিযপদং পুরিমস্সেৰ নিচ্চন্তি চ পদস্স দেৰলোকে নিব্বত্তকালতো পট্ঠাযাতি অত্থো ন গহেতব্বো, সোকুপ্পত্তিকালতো পন পট্ঠায নিচ্চন্তি ৰেদিতব্বং। অনুপ্পন্নেসু কিচ্ছেসূতি ইতো সত্তাহচ্চযেন যানি দুক্খানি উপ্পজ্জিস্সন্তি, তেসু। অথো উপ্পতিতেসু চাতি যানি পঞ্চসতানং অচ্ছরানং নিরযে নিব্বত্তানং দিট্ঠানি, তেসু চাতি এৰং ইমেসু উপ্পন্নানুপ্পন্নেসু দুক্খেসু নিচ্চং মম উত্রস্তং চিত্তং, অব্ভন্তরে ডয্হমানো ৰিয হোমি ভগৰাতি দস্সেতি।
নাঞ্ঞত্র বোজ্ঝা তপসাতি বোজ্ঝঙ্গভাৰনঞ্চ তপোগুণঞ্চ অঞ্ঞত্র মুঞ্চিত্ৰা সোত্থিং ন পস্সামীতি অত্থো। সব্বনিস্সগ্গাতি নিব্বানতো। এত্থ কিঞ্চাপি বোজ্ঝঙ্গভাৰনা পঠমং গহিতা, ইন্দ্রিযসংৰরো পচ্ছা, অত্থতো পন ইন্দ্রিযসংৰরোৰ পঠমং ৰেদিতব্বো। ইন্দিযসংৰরে হি গহিতে চতুপারিসুদ্ধিসীলং গহিতং হোতি। তস্মিং পতিট্ঠিতো ভিক্খু নিস্সযমুত্তকো ধুতঙ্গসঙ্খাতং তপোগুণং সমাদায অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা কম্মট্ঠানং ভাৰেন্তো সহ ৰিপস্সনায বোজ্ঝঙ্গে ভাৰেতি। তস্স অরিযমগ্গো যং নিব্বানং আরম্মণং কত্ৰা উপ্পজ্জতি, সো ‘‘সব্বনিস্সগ্গো’’তি ভগৰা চতুসচ্চৰসেন দেসনং ৰিনিৰত্তেসি। দেৰপুত্তো দেসনাপরিযোসানে সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহীতি। সত্তমং।
৮-১০. ককুধসুত্তাদিৰণ্ণনা
৯৯. অট্ঠমে ককুধো দেৰপুত্তোতি অযং কির কোলনগরে মহামোগ্গল্লানত্থেরস্স উপট্ঠাকপুত্তো দহরকালেযেৰ থেরস্স সন্তিকে ৰসন্তো ঝানং নিব্বত্তেত্ৰা কালঙ্কতো, ব্রহ্মলোকে উপ্পজ্জি। তত্রাপি নং ককুধো ব্রহ্মাত্ৰেৰ সঞ্জানন্তি। নন্দসীতি তুস্সসি। কিং লদ্ধাতি তুট্ঠি নাম কিঞ্চি মনাপং লভিত্ৰা হোতি, তস্মা এৰমাহ। কিং জীযিত্থাতি যস্স হি কিঞ্চি মনাপং চীৰরাদিৰত্থু জিণ্ণং হোতি, সো সোচতি, তস্মা এৰমাহ। অরতী নাভিকীরতীতি উক্কণ্ঠিতা নাভিভৰতি। অঘজাতস্সাতি দুক্খজাতস্স, ৰট্টদুক্খে ঠিতস্সাতি অত্থো। নন্দীজাতস্সাতি জাততণ্হস্স। অঘন্তি এৰরূপস্স
১০০. নৰমং ৰুত্তত্থমেৰ। নৰমং।
১০১. দসমে আনন্দত্থেরস্স অনুমানবুদ্ধিযা আনুভাৰপ্পকাসনত্থং অঞ্ঞতরোতি আহ। দসমং।
দুতিযো ৰগ্গো।
৩. নানাতিত্থিযৰগ্গো
১-২. সিৰসুত্তাদিৰণ্ণনা
১০২. ততিযৰগ্গস্স
১০৩. দুতিযে পটিকচ্চেৰাতি পঠমংযেৰ। অক্খচ্ছিন্নোৰঝাযতীতি অক্খচ্ছিন্নো অৰঝাযতি, বলৰচিন্তনং চিন্তেতি। দুতিযগাথায অক্খচ্ছিন্নোৰাতি অক্খচ্ছিন্নো ৰিয। দুতিযং।
৩-৪. সেরীসুত্তাদিৰণ্ণনা
১০৪. ততিযে দাযকোতি দানসীলো। দানপতীতি যং দানং দেমি, তস্স পতি হুত্ৰা দেমি, ন দাসো ন সহাযো। যো হি অত্তনা মধুরং ভুঞ্জতি, পরেসং অমধুরং দেতি, সো দানসঙ্খাতস্স দেয্যধম্মস্স দাসো হুত্ৰা দেতি। যো যং অত্তনা ভুঞ্জতি, তদেৰ দেতি, সো সহাযো হুত্ৰা দেতি। যো পন অত্তনা যেন তেন যাপেতি, পরেসং মধুরং দেতি, সো পতি জেট্ঠকো সামি হুত্ৰা দেতি। অহং ‘‘তাদিসো অহোসি’’ন্তি
চতূসু দ্ৰারেসুতি তস্স কির রঞ্ঞো সিন্ধৰরট্ঠং সোধিৰাকরট্ঠন্তি দ্ৰে রট্ঠানি অহেসুং, নগরং রোরুৰং নাম। তস্স একেকস্মিং দ্ৰারে দেৰসিকং সতসহস্সং উপ্পজ্জতি, অন্তোনগরে ৰিনিচ্ছযট্ঠানে সতসহস্সং। সো বহুহিরঞ্ঞসুৰণ্ণং রাসিভূতং দিস্ৰা কম্মস্সকতঞাণং উপ্পাদেত্ৰা চতূসু দ্ৰারেসু
সমণব্রাহ্মণকপণদ্ধিকৰনিব্বকযাচকানন্তি এত্থ সমণাতি পব্বজ্জূপগতা। ব্রাহ্মণাতি ভোৰাদিনো। সমিতপাপবাহিতপাপে পন সমণব্রাহ্মণে এস নালত্থ। কপণাতি দুগ্গতা দলিদ্দমনুস্সা কাণকুণিআদযো। অদ্ধিকাতি পথাৰিনো। ৰনিব্বকাতি যে ‘‘ইট্ঠং, দিন্নং, কন্তং, মনাপং, কালেন, অনৰজ্জং দিন্নং, দদং চিত্তং পসাদেয্য, গচ্ছতু ভৰং ব্রহ্মলোক’’ন্তিআদিনা নযেন যাচকাতি যে ‘‘পসতমত্তং দেথ, সরাৰমত্তং দেথা’’তিআদীনি চ ৰত্ৰা যাচমানা ৰিচরন্তি। ইত্থাগারস্স দানং দীযিত্থাতি পঠমদ্ৰারস্স লদ্ধত্তা তত্থ উপ্পজ্জনকসতসহস্সে অঞ্ঞম্পি ধনং পক্খিপিত্ৰা রঞ্ঞো অমচ্চে হারেত্ৰা অত্তনো অমচ্চে ঠপেত্ৰা রঞ্ঞা দিন্নদানতো রাজিত্থিযো মহন্ততরং দানং অদংসু। তং সন্ধাযেৰমাহ। মম দানং পটিক্কমীতি যং মম দানং তত্থ দীযিত্থ, তং পটিনিৰত্তি। সেসদ্ৰারেসুপি এসেৰ নযো। কোচীতি কত্থচি। দীঘরত্তন্তি অসীতিৰস্সসহস্সানি। এত্তকং কির কালং তস্স রঞ্ঞো দানং দীযিত্থ। ততিযং।
১০৫. চতুত্থং ৰুত্তত্থমেৰ। চতুত্থং।
৫. জন্তুসুত্তৰণ্ণনা
১০৬. পঞ্চমে কোসলেসু ৰিহরন্তীতি ভগৰতো সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা তত্থ গন্ত্ৰা ৰিহরন্তি। উদ্ধতাতি অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞিতায চ কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতায চ অনৰজ্জে সাৰজ্জসঞ্ঞিতায চ সাৰজ্জে অনৰজ্জসঞ্ঞিতায চ উদ্ধচ্চপকতিকা হুত্ৰা। উন্নল়াতি উগ্গতনল়া, উট্ঠিততুচ্ছমানাতি ৰুত্তং হোতি। চপলাতি পত্তচীৰরমণ্ডনাদিনা চাপল্লেন যুত্তা। মুখরাতি মুখখরা, খরৰচনাতি ৰুত্তং হোতি। ৰিকিণ্ণৰাচাতি অসংযতৰচনা, দিৰসম্পি নিরত্থকৰচনপলাপিনো। মুট্ঠস্সতিনোতি নট্ঠস্সতিনো সতিৰিরহিতা, ইধ কতং এত্থ পমুস্সন্তি। অসম্পজানাতি নিপ্পঞ্ঞা। অসমাহিতাতি অপ্পনাউপচারসমাধিরহিতা, চণ্ডসোতে ৰিব্ভন্তচিত্তাতি অনৰট্ঠিতচিত্তা, পন্থারুল়্হবালমিগসদিসা। পাকতিন্দ্রিযাতি সংৰরাভাৰেন গিহিকালে ৰিয ৰিৰটইন্দ্রিযা।
জন্তূতি এৰংনামকো দেৰপুত্তো। তদহুপোসথেতি তস্মিং অহু উপোসথে, উপোসথদিৰসেতি অত্থো। পন্নরসেতি চাতুদ্দসিকাদিপটিক্খেপো। উপসঙ্কমীতি চোদনত্থায উপগতো। সো কির চিন্তেসি – ‘‘ইমে ভিক্খূ সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা নিক্খন্তা, ইদানি পমত্তা ৰিহরন্তি, ন খো পনেতে পাটিযেক্কং নিসিন্নট্ঠানে চোদিযমানা কথং গণ্হিস্সন্তি, সমাগমনকালে চোদিস্সামী’’তি উপোসথদিৰসে তেসং সন্নিপতিতভাৰং ঞত্ৰা উপসঙ্কমি। গাথাহি অজ্ঝভাসীতি সব্বেসং মজ্ঝে ঠত্ৰা গাথা অভাসি।
তত্থ সুখজীৰিনো পুরে আসুন্তিআদিমাহ। তত্থ সুখজীৰিনো পুরে আসুন্তি পুব্বে ভিক্খূ সুপ্পোসা সুভরা অনিচ্ছাতি নিত্তণ্হা হুত্ৰা।
এৰং পোরাণকভিক্খূনং ৰণ্ণং কথেত্ৰা ইদানি তেসং অৰণ্ণং কথেন্তো দুপ্পোসন্তিআদিমাহ। তত্থ গামে গামণিকা ৰিযাতি যথা গামে গামকুটা নানপ্পকারেন জনং পীল়েত্ৰা খীরদধিতণ্ডুলাদীনি আহরাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তি, এৰং তুম্হেপি অনেসনায ঠিতা তুম্হাকং জীৰিকং কপ্পেথাতি অধিপ্পাযেন ৰদতি। নিপজ্জন্তীতি উদ্দেসপরিপুচ্ছামনসিকারেহি অনত্থিকা হুত্ৰা সযনম্হি হত্থপাদে ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিপজ্জন্তি। পরাগারেসূতি পরগেহেসু, কুলসুণ্হাদীসূতি অত্থো। মুচ্ছিতাতি কিলেসমুচ্ছায মুচ্ছিতা।
একচ্চেতি ৰত্তব্বযুত্তকেযেৰ। অপৰিদ্ধাতি ছড্ডিতকা। অনাথাতি অপতিট্ঠা। পেতাতি সুসানে ছড্ডিতা কালঙ্কতমনুস্সা। যথা হি সুসানে ছড্ডিতা নানাসকুণাদীহি খজ্জন্তি, ঞাতকাপি নেসং নাথকিচ্চং ন
৬. রোহিতস্সসুত্তৰণ্ণনা
১০৭. ছট্ঠে যত্থাতি চক্কৰাল়লোকস্স একোকাসে ভুম্মং। ন চৰতি ন উপপজ্জতীতি ইদং অপরাপরং চুতিপটিসন্ধিৰসেন গহিতং। গমনেনাতি পদগমনেন। নাহং তং লোকস্স অন্তন্তি সত্থা সঙ্খারলোকস্স অন্তং সন্ধায ৰদতি। ঞাতেয্যন্তিআদীসু ঞাতব্বং, দট্ঠব্বং, পত্তব্বন্তি অত্থো।
ইতি দেৰপুত্তেন চক্কৰাল়লোকস্স অন্তো পুচ্ছিতো, সত্থারা সঙ্খারলোকস্স কথিতো। সো পন অত্তনো পঞ্হেন সদ্ধিং সত্থু ব্যাকরণং সমেতীতি সঞ্ঞায পসংসন্তো অচ্ছরিযন্তিআদিমাহ।
দল়্হধম্মোতি ধনুগ্গহোতি ধনুআচরিযো। সুসিক্খিতোতি কতহত্থোতি উসভপ্পমাণেপি ৰালগ্গং ৰিজ্ঝিতুং সমত্থভাৰেন কতহত্থো। কতূপাসনোতি কতসরক্খেপো দস্সিতসিপ্পো। অসনেনাতি কণ্ডেন। অতিপাতেয্যাতি অতিক্কমেয্য। যাৰতা সো তালচ্ছাযং অতিক্কমেয্য, তাৰতা কালেন একচক্কৰাল়ং অতিক্কমামীতি অত্তনো জৰসম্পত্তিং দস্সেতি।
পুরত্থিমা সমুদ্দা পচ্ছিমোতি যথা পুরত্থিমসমুদ্দা পচ্ছিমসমুদ্দো দূরে, এৰং মে দূরে পদৰীতিহারো অহোসীতি ৰদতি। সো কির পাচীনচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ঠিতো পাদং পসারেত্ৰা পচ্ছিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং অক্কমতি, পুন দুতিযং পাদং পসারেত্ৰা পরচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং অক্কমতি। ইচ্ছাগতন্তি ইচ্ছা এৰ। অঞ্ঞত্রেৰাতি নিপ্পপঞ্চতং দস্সেতি। ভিক্খাচারকালে কিরেস নাগলতাদন্তকট্ঠং খাদিত্ৰা অনোতত্তে মুখং ধোৰিত্ৰা কালে সম্পত্তে উত্তরকুরুম্হি পিণ্ডায চরিত্ৰা চক্কৰাল়মুখৰট্টিযং নিসিন্নো ভত্তকিচ্চং করোতি, তত্থ মুহুত্তং ৰিস্সমিত্ৰা পুন জৰতি। ৰস্সসতাযুকোতি তদা দীঘাযুককালো হোতি, অযং পন ৰস্সসতাৰসিট্ঠে ৰস্সসতজীৰীতি তং ৰস্সসতং অনন্তরাযেন জীৰন্তো। অন্তরাৰ কালঙ্কতোতি চক্কৰাল়লোকস্স অন্তং অপ্পত্ৰা অন্তরাৰ মতো। সো পন তত্থ কালং কত্ৰাপি আগন্ত্ৰা ইমস্মিংযেৰ চক্কৰাল়ে নিব্বত্তি। অপ্পত্ৰাতি সঙ্খারলোকস্স অন্তং অপ্পত্ৰা। দুক্খস্সাতি ৰট্টদুক্খস্স। অন্তকিরিযন্তি পরিযন্তকরণং। কল়েৰরেতি অত্তভাৰে। সসঞ্ঞিম্হি সমনকেতি সসঞ্ঞে সচিত্তে। লোকন্তি দুক্খসচ্চং। লোকসমুদযন্তি সমুদযসচ্চং। লোকনিরোধন্তি নিরোধসচ্চং। পটিপদন্তি মগ্গসচ্চং। ইতি – ‘‘নাহং, আৰুসো, ইমানি চত্তারি সচ্চানি তিণকট্ঠাদীসু পঞ্ঞপেমি সমিতাৰীতি সমিতপাপো। নাসীসতীতি ন পত্থেতি। ছট্ঠং।
১০৮-১০৯. সত্তমট্ঠমানি ৰুত্তত্থানেৰ। সত্তমং, অট্ঠমং।
৯. সুসিমসুত্তৰণ্ণনা
১১০. নৰমে তুয্হম্পি নো, আনন্দ, সারিপুত্তো রুচ্চতীতি সত্থা থেরস্স ৰণ্ণং কথেতুকামো, ৰণ্ণো চ নামেস ৰিসভাগপুগ্গলস্স সন্তিকে কথেতুং ন ৰট্টতি। তস্স সন্তিকে কথিতো
তত্থ তুয্হম্পীতি সম্পিণ্ডনত্থো পি-কারো। ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘আনন্দ, সারিপুত্তস্স আচারো গোচরো ৰিহারো অভিক্কমো
ততো থেরো সাটকন্তরে লদ্ধোকাসো বলৰমল্লো ৰিয তুট্ঠমানসো হুত্ৰা – ‘‘সত্থা ময্হং পিযসহাযস্স ৰণ্ণং কথাপেতুকামো। লভিস্সামি নো অজ্জ, দীপধজভূতং মহাজম্বুং ৰিধুনন্তো ৰিয ৰলাহকন্তরতো চন্দং নীহরিত্ৰা দস্সেন্তো ৰিয সারিপুত্তত্থেরস্স ৰণ্ণং কথেতু’’ন্তি চিন্তেত্ৰা পঠমতরং তাৰ চতূহি পদেহি পুগ্গলপলাপে হরন্তো কস্স হি নাম, ভন্তে, অবালস্সাতিআদিমাহ। বালো হি বালতায, দুট্ঠো দোসতায, মূল়্হো মোহেন, ৰিপল্লত্থচিত্তো উম্মত্তকো চিত্তৰিপল্লাসেন ৰণ্ণং ‘‘ৰণ্ণো’’তি ৰা অৰণ্ণং ‘‘অৰণ্ণে’’তি ৰা, ‘‘অযং বুদ্ধো, অযং সাৰকো’’তি ৰা ন জানাতি। অবালাদযো পন জানন্তি, তস্মা অবালস্সাতিআদিমাহ। ন রুচ্চেয্যাতি বালাদীনংযেৰ হি সো ন রুচ্চেয্য, ন অঞ্ঞস্স কস্সচি ন রুচ্চেয্য।
এৰং পণ্ডিতো, ভন্তেতিআদিমাহ। তত্থ পণ্ডিতোতি পণ্ডিচ্চেন সমন্নাগতো, চতূসু কোসল্লেসু ঠিতস্সেতং নামং। ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘যতো খো, আনন্দ, ভিক্খু ধাতুকুসলো চ হোতি আযতনকুসলো চ পটিচ্চসমুপ্পাদকুসলো চ ঠানাট্ঠানকুসলো চ, এত্তাৰতা খো, আনন্দ, ‘পণ্ডিতো ভিক্খূ’তি অলং ৰচনাযা’’তি (ম॰ নি॰ ৩.১২৪)। মহাপঞ্ঞোতিআদীসু মহাপঞ্ঞাদীহি সমন্নাগতোতি অত্থো। তত্রিদং মহাপঞ্ঞাদীনং নানত্তং (পটি॰ ম॰ ৩.৪) – কতমা মহাপঞ্ঞা? মহন্তে সীলক্খন্ধে পরিগ্গণ্হাতীতি মহাপঞ্ঞা, মহন্তে সমাধিক্খন্ধে, পঞ্ঞাক্খন্ধে, ৰিমুত্তিক্খন্ধে, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধে পরিগ্গণ্হাতীতি মহাপঞ্ঞা। মহন্তানি ঠানাট্ঠানানি, মহাৰিহারসমাপত্তিযো, মহন্তানি অরিযসচ্চানি, মহন্তে সতিপট্ঠানে, সম্মপ্পধানে, ইদ্ধিপাদে, মহন্তানি ইন্দ্রিযানি, বলানি, বোজ্ঝঙ্গানি, মহন্তে
সা পন থেরস্স দেৰোরোহনং কত্ৰা সঙ্কস্সনগরদ্ৰারে ঠিতেন সত্থারা পুথুজ্জনপঞ্চকে পঞ্হে পুচ্ছিতে তং ৰিস্সজ্জেন্তস্স পাকটা জাতা।
কতমা পুথুপঞ্ঞা? পুথু নানাখন্ধেসু, (ঞাণং পৰত্ততীতি পুথুপঞ্ঞা।) পুথু নানাধাতূসু, পুথু নানাআযতনেসু, পুথু নানাপটিচ্চসমুপ্পাদেসু, পুথু নানাসুঞ্ঞতমনুপলব্ভেসু, পুথু নানাঅত্থেসু, ধম্মেসু নিরুত্তীসু পটিভানেসু, পুথু নানাসীলক্খন্ধেসু, পুথু নানাসমাধি-পঞ্ঞাৰিমুত্তি-ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধেসু, পুথু নানাঠানাট্ঠানেসু, পুথু নানাৰিহারসমাপত্তীসু, পুথু নানাঅরিযসচ্চেসু, পুথু নানাসতিপট্ঠানেসু, সম্মপ্পধানেসু, ইদ্ধিপাদেসু, ইন্দ্রিযেসু, বলেসু, বোজ্ঝঙ্গেসু, পুথু নানাঅরিযমগ্গেসু, সামঞ্ঞফলেসু, অভিঞ্ঞাসু, পুথু নানাজনসাধারণে ধম্মে সমতিক্কম্ম পরমত্থে নিব্বানে ঞাণং পৰত্ততীতি পুথুপঞ্ঞা।
কতমা হাসপঞ্ঞা? ইধেকচ্চো হাসবহুলো ৰেদবহুলো তুট্ঠিবহুলো পামোজ্জবহুলো সীলং পরিপূরেতি, ইন্দ্রিযসংৰরং পরিপূরেতি, ভোজনে মত্তঞ্ঞুতং, জাগরিযানুযোগং, সীলক্খন্ধং, সমাধিক্খন্ধং, পঞ্ঞাক্খন্ধং, ৰিমুত্তিক্খন্ধং, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধং পরিপূরেতীতি, হাসপঞ্ঞা। হাসবহুলো পামোজ্জবহুলো ঠানাট্ঠানং পটিৰিজ্ঝতীতি হাসপঞ্ঞা। হাসবহুলো ৰিহারসমাপত্তিযো পরিপূরেতীতি হাসপঞ্ঞা। হাসবহুলো অরিযসচ্চানি পটিৰিজ্ঝতি। সতিপট্ঠানে
থেরো চ সরদো নাম তাপসো হুত্ৰা অনোমদস্সিস্স ভগৰতো পাদমূলে অগ্গসাৰকপত্থনং পট্ঠপেসি। তংকালতো পট্ঠায হাসবহুলো সীলপরিপূরণাদীনি অকাসীতি হাসপঞ্ঞো।
কতমা জৰনপঞ্ঞা? যংকিঞ্চি রূপং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং…পে॰… যং দূরে সন্তিকে ৰা, সব্বং রূপং অনিচ্চতো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা। দুক্খতো খিপ্পং, অনত্ততো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা। যা কাচি ৰেদনা…পে॰… যা কাচি সঞ্ঞা… যে কেচি সঙ্খারা… যংকিঞ্চি ৰিঞ্ঞাণং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং…পে॰… সব্বং ৰিঞ্ঞাণং অনিচ্চতো, দুক্খতো, অনত্ততো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা। চক্খু…পে॰… জরামরণং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং অনিচ্চতো, দুক্খতো, অনত্ততো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা। রূপং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং অনিচ্চং খযট্ঠেন, দুক্খং ভযট্ঠেন, অনত্তা অসারকট্ঠেনাতি তুলযিত্ৰা তীরযিত্ৰা ৰিভাৰযিত্ৰা ৰিভূতং কত্ৰা রূপনিরোধে নিব্বানে খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা। ৰেদনা… সঞ্ঞা… সঙ্খারা… ৰিঞ্ঞাণং… চক্খু…পে॰… জরামরণং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং অনিচ্চং খযট্ঠেন…পে॰… ৰিভূতং কত্ৰা জরামরণনিরোধে নিব্বানে খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা। রূপং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং…পে॰… ৰিঞ্ঞাণং। চক্খু…পে॰… জরামরণং অনিচ্চং সঙ্খতং পটিচ্চসমুপ্পন্নং খযধম্মং ৰযধম্মং ৰিরাগধম্মং নিরোধধম্মন্তি
কতমা তিক্খপঞ্ঞা? খিপ্পং কিলেসে ছিন্দতীতি তিক্খপঞ্ঞা। উপ্পন্নং কামৰিতক্কং নাধিৰাসেতি, উপ্পন্নং ব্যাপাদৰিতক্কং… উপ্পন্নং ৰিহিংসাৰিতক্কং… উপ্পন্নুপ্পন্নে পাপকে অকুসলে ধম্মে… উপ্পন্নং রাগং… দোসং… মোহং… কোধং… উপনাহং… মক্খং… পল়াসং… ইস্সং… মচ্ছরিযং… মাযং… সাঠেয্যং… থম্ভং… সারম্ভং… মানং… অতিমানং… মদং… পমাদং… সব্বে কিলেসে… সব্বে দুচ্চরিতে… সব্বে অভিসঙ্খারে… সব্বে ভৰগামিকম্মে নাধিৰাসেতি পজহতি ৰিনোদেতি, ব্যন্তীকরোতি, অনভাৰং গমেতীতি তিক্খপঞ্ঞা। একস্মিং আসনে
থেরো চ ভাগিনেয্যস্স দীঘনখপরিব্বাজকস্স ৰেদনাপরিগ্গহসুত্তে দেসিযমানে ঠিতকোৰ সব্বকিলেসে ছিন্দিত্ৰা সাৰকপারমিঞাণং পটিৰিদ্ধকালতো পট্ঠায তিক্খপঞ্ঞো নাম জাতো। তেনাহ – ‘‘তিক্খপঞ্ঞো, ভন্তে, আযস্মা সারিপুত্তো’’তি।
কতমা নিব্বেধিকপঞ্ঞা? ইধেকচ্চো সব্বসঙ্খারেসু উব্বেগবহুলো হোতি উত্তাসবহুলো উক্কণ্ঠনবহুলো অরতিবহুলো অনভিরতিবহুলো বহিমুখো ন রমতি সব্বসঙ্খারেসু, অনিব্বিদ্ধপুব্বং অপ্পদালিতপুব্বং লোভক্খন্ধং নিব্বিজ্ঝতি পদালেতীতি নিব্বেধিকপঞ্ঞা। অনিব্বিদ্ধপুব্বং অপ্পদালিতপুব্বং দোসক্খন্ধং… মোহক্খন্ধং… কোধং… উপনাহং…পে॰… সব্বে ভৰগামিকম্মে নিব্বিজ্ঝতি পদালেতীতি নিব্বেধিকপঞ্ঞা।
অপ্পিচ্ছোতি সন্তগুণনিগুহনতা, পচ্চযপটিগ্গহণে চ মত্তঞ্ঞুতা, এতং অপ্পিচ্ছলক্খণন্তি ইমিনা লক্খণেন সমন্নাগতো। সন্তুট্ঠোতি চতূসু পচ্চযেসু যথালাভসন্তোসো যথাবলসন্তোসো যথাসারুপ্পসন্তোসোতি, ইমেহি তীহি সন্তোসেহি সমন্নাগতো। পৰিৰিত্তোতি কাযৰিৰেকো চ অসংসট্ঠোতি দস্সনসংসগ্গো সৰনসংসগ্গো সমুল্লপনসংসগ্গো পরিভোগসংসগ্গো কাযসংসগ্গোতি, ইমেহি পঞ্চহি সংসগ্গেহি ৰিরহিতো। অযঞ্চ পঞ্চৰিধো সংসগ্গো রাজূহি রাজমহামত্তেহি তিত্থিযেহি তিত্থিযসাৰকেহি উপাসকেহি উপসিকাহি ভিক্খূহি ভিক্খুনীহীতি অট্ঠহি পুগ্গলেহি সদ্ধিং জাযতি, সো সব্বোপি থেরস্স নত্থীতি অসংসট্ঠো।
আরদ্ধৰীরিযোতি পগ্গহিতৰীরিযো পরিপুণ্ণৰীরিযো। তত্থ আরদ্ধৰীরিযো ভিক্খু গমনে উপ্পন্নকিলেসস্স ঠানং পাপুণিতুং ন দেতি, ঠানে উপ্পন্নস্স নিসজ্জং, নিসজ্জায উপ্পন্নস্স সেয্যং পাপুণিতুং ন দেতি, তস্মিং তস্মিং ইরিযাপথে উপ্পন্নং তত্থ তত্থেৰ নিগ্গণ্হাতি। থেরো পন চতুচত্তালীস ৰস্সানি মঞ্চে পিট্ঠিং ন পসারেতি। তং সন্ধায ‘‘আরদ্ধৰীরিযো’’তি আহ। ৰত্তাতি
ৰচনক্খমোতি ৰচনং খমতি। একো হি পরস্স ওৰাদং দেতি, সযং পন অঞ্ঞেন ওৰদিযমানো কুজ্ঝতি। থেরো পন পরস্সপি ওৰাদং দেতি, সযং
‘‘তদহু পব্বজিতো সন্তো, জাতিযা সত্তৰস্সিকো।
সোপি মং অনুসাসেয্য, সম্পটিচ্ছামি মত্থকে’’তি॥ (মি॰ প॰ ৬.৪.৮) –
আহ।
চোদকোতি
পাপগরহীতি পাপপুগ্গলে ন পস্সে, ন তেসং ৰচনং সুণে, তেহি সদ্ধিং একচক্কৰাল়েপি ন ৰসেয্যং।
‘‘মা মে কদাচি পাপিচ্ছো, কুসীতো হীনৰীরিযো।
অপ্পস্সুতো অনাদরো, সমেতো অহু কত্থচী’’তি॥ –
এৰং পাপপুগ্গলেপি গরহতি, ‘‘সমণেন নাম রাগৰসিকেন দোসমোহৰসিকেন ন হোতব্বং, উপ্পন্নো রাগো দোসো মোহো পহাতব্বো’’তি এৰং পাপধম্মেপি গরহতীতি দ্ৰীহি কারণেহি ‘‘পাপগরহী, ভন্তে, আযস্মা সারিপুত্তো’’তি ৰদতি।
এৰং এৰমেতন্তিআদিমাহ।
এৰং অথ খো সুসীমোতিআদি ৰুত্তং।
উচ্চাৰচাতি অঞ্ঞেসু ঠানেসু পণীতং উচ্চং ৰুচ্চতি, হীনং অৰচং। ইধ পন উচ্চাৰচাতি নানাৰিধা ৰণ্ণনিভা। তস্সা কির দেৰপরিসায নীলট্ঠানং অতিনীলং, পীতকট্ঠানং অতিপীতকং, লোহিতট্ঠানং অতিলোহিতং, ওদাতট্ঠানং অচ্চোদাতন্তি, চতুব্বিধা ৰণ্ণনিভা পাতুভৰি। তেনেৰ সেয্যথাপি নামাতি চতস্সো উপমা আগতা। তত্থ সুভোতি সুন্দরো। জাতিমাতি জাতিসম্পন্নো। সুপরিকম্মকতোতি ধোৰনাদিপরিকম্মেন সুট্ঠু পরিকম্মকতো। পণ্ডুকম্বলে নিক্খিত্তোতি রত্তকম্বলে ঠপিতো। এৰমেৰন্তি রত্তকম্বলে নিক্খিত্তমণি ৰিয সব্বা একপ্পহারেনেৰ ৰিরোচিতুং আরদ্ধা। নিক্খন্তি অতিরেকপঞ্চসুৰণ্ণেন কতপিল়ন্ধনং। তঞ্হি ঘট্টনমজ্জনক্খমং হোতি। জম্বোনদন্তি মহাজম্বুসাখায পৰত্তনদিযং নিব্বত্তং, মহাজম্বুফলরসে ৰা পথৰিযং পৰিট্ঠে সুৰণ্ণঙ্কুরা উট্ঠহন্তি, তেন সুৰণ্ণেন কতপিল়ন্ধনন্তিপি অত্থো। দক্খকম্মারপুত্তউক্কামুখসুকুসলসম্পহট্ঠন্তি সুকুসলেন কম্মারপুত্তেন উক্কামুখে পচিত্ৰা সম্পহট্ঠং। ধাতুৰিভঙ্গে (ম॰ নি॰ ৩.৩৫৭ আদযো) অকতভণ্ডং গহিতং, ইধ পন কতভণ্ডং।
ৰিদ্ধেতি দূরীভূতে। দেৰেতি আকাসে। নভং অব্ভুস্সক্কমানোতি আকাসং অভিলঙ্ঘন্তো। ইমিনা সোরতোতি দন্তোতি নিব্বিসেৰনো। সত্থুৰণ্ণাভতোতি কালং কঙ্খতীতি পরিনিব্বানকালং পত্থেতি। খীণাসৰো হি নেৰ মরণং অভিনন্দতি, ন জীৰিতং পত্থেতি, দিৰসসঙ্খেপং ৰেতনং গহেত্ৰা ঠিতপুরিসো ৰিয কালং পন পত্থেতি, ওলোকেন্তো তিট্ঠতীতি অত্থো। তেনেৰাহ –
‘‘নাভিনন্দামি মরণং, নাভিনন্দামি জীৰিতং।
কালঞ্চ পটিকঙ্খামি, নিব্বিসং ভতকো যথা’’তি॥ (থেরগা॰ ১০০১-১০০২)। নৰমং।
১০. নানাতিত্থিযসাৰকসুত্তৰণ্ণনা
১১১. দসমে নানাতিত্থিযসাৰকাতি তে কির কম্মৰাদিনো অহেসুং, তস্মা দানাদীনি পুঞ্ঞানি কত্ৰা সগ্গে নিব্বত্তা, তে ‘‘অত্তনো অত্তনো সত্থরি পসাদেন নিব্বত্তম্হা’’তি সঞ্ঞিনো হুত্ৰা ‘‘গচ্ছাম দসবলস্স সন্তিকে ঠত্ৰা অম্হাকং সত্থারানং ৰণ্ণং কথেস্সামা’’তি আগন্ত্ৰা পচ্চেকগাথাহি কথযিংসু। তত্থ ছিন্দিতমারিতেতি ছিন্দিতে চ মারিতে চ। হতজানীসূতি পোথনে চ ধনজানীসু চ। পুঞ্ঞং ৰা পনাতি অত্তনো পুঞ্ঞম্পি ন সমনুপস্সতি, সঙ্খেপতো পুঞ্ঞাপুঞ্ঞানং ৰিপাকো নত্থীতি ৰদতি। স ৰে ৰিস্সাসমাচিক্খীতি সো – ‘‘এৰং কতপাপানম্পি কতপুঞ্ঞানম্পি ৰিপাকো নত্থী’’তি ৰদন্তো সত্তানং ৰিস্সাসং অৰস্সযং পতিট্ঠং আচিক্খতি, তস্মা মাননং ৰন্দনং পূজনং অরহতীতি ৰদতি।
তপোজিগুচ্ছাযাতি কাযকিলমথতপেন পাপজিগুচ্ছনেন। সুসংৰুতত্তোতি সমন্নাগতো পিহিতো ৰা। জেগুচ্ছীতি তপেন পাপজিগুচ্ছকো। নিপকোতি পণ্ডিতো। চাতুযামসুসংৰুতোতি চাতুযামেন সুসংৰুতো। চাতুযামো সব্বৰারিৰারিতোতি ৰারিতসব্বউদকো, পটিক্খিত্তসব্বসীতোদকোতি অত্থো। সো কির সীতোদকে সত্তসঞ্ঞী হোতি সব্বৰারিযুত্তোতি সব্বেন পাপৰারণেন যুতো। সব্বৰারিধুতোতি সব্বেন পাপৰারণেন ধুতপাপো সব্বৰারিফুটোতি সব্বেন পাপৰারণেন ফুট্ঠো। দিট্ঠং সুতঞ্চ আচিক্খন্তি দিট্ঠং ‘‘দিট্ঠং মে’’তি সুতং ‘‘সুতং মে’’তি আচিক্খন্তো, ন নিগুহন্তো। ন হি নূন কিব্বিসীতি এৰরূপো সত্থা কিব্বিসকারকো নাম ন হোতি।
নানাতিত্থিযেতি সো কির নানাতিত্থিযানংযেৰ উপট্ঠাকো, তস্মা তে আরব্ভ ৰদতি। পকুধকো কাতিযানোতি পকুধো কচ্চাযনো। নিগণ্ঠোতি নাটপুত্তো। মক্খলিপূরণাসেতি মক্খলি চ পূরণো চ। সামঞ্ঞপ্পত্তাতি সমণধম্মে কোটিপ্পত্তা। ন হি নূন তেতি সপ্পুরিসেহি ন দূরে, তেযেৰ লোকে সপ্পুরিসাতি ৰদতি। পচ্চভাসীতি ‘‘অযং আকোটকো ইমেসং নগ্গনিস্সিরিকানং দসবলস্স সন্তিকে ঠত্ৰা ৰণ্ণং কথেতীতি তেসং অৰণ্ণং কথেস্সামী’’তি পতিঅভাসীতি।
তত্থ সহাচরিতেনাতি সহ চরিতমত্তেন। ছৰো সিগালোতি লামকো কালসিগালো। কোত্থুকোতি তস্সেৰ ৰেৰচনং। সঙ্কস্সরাচারোতি আসঙ্কিতসমাচারো। ন সতং সরিক্খোতি পণ্ডিতানং সপ্পুরিসানং সদিসো ন হোতি, কিং ত্ৰং কালসিগালসদিসে তিত্থিযে সীহে করোসীতি?
অন্ৰাৰিসিত্ৰাতি ‘‘অযং এৰরূপানং সত্থারানং অৰণ্ণং কথেতি, তেনেৰ নং মুখেন ৰণ্ণং কথাপেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা তস্স সরীরে অনুআৰিসি অধিমুচ্চি, এৰং অন্ৰাৰিসিত্ৰা। আযুত্তাতি তপোজিগুচ্ছনে যুত্তপযুত্তা। পালযং পৰিৰেকিযন্তি পৰিৰেকং পালযন্তা। তে কির ‘‘ন্হাপিতপৰিৰেকং পালেস্সামা’’তি রূপে নিৰিট্ঠাতি তণ্হাদিট্ঠীহি রূপে পতিট্ঠিতা। দেৰলোকাভিনন্দিনোতি দেৰলোকপত্থনকামা। মাতিযাতি মচ্চা, তে ৰে মচ্চা পরলোকত্থায সম্মা অনুসাসন্তীতি ৰদতি।
ইতি ৰিদিত্ৰাতি ‘‘অযং পঠমং এতেসং অৰণ্ণং কথেত্ৰা ইদানি ৰণ্ণং কথেতি, কো নু খো এসো’’তি আৰজ্জেন্তো জানিত্ৰাৰ। যে চন্তলিক্খস্মিং পভাসৰণ্ণাতি যে অন্তলিক্খে চন্দোভাসসূরিযোভাসসঞ্ঝারাগইন্দধনুতারকরূপানং পভাসৰণ্ণা। সব্বেৰ তে তেতি সব্বেৰ তে তযা। নমুচীতি মারং আলপতি। আমিসংৰ মচ্ছানং ৰধায খিত্তাতি যথা মচ্ছানং ৰধত্থায বল়িসলগ্গং
মাণৰগামিযোতি অযং কির দেৰপুত্তো বুদ্ধুপট্ঠাকো। রাজগহীযানন্তি রাজগহপব্বতানং। সেতোতি কেলাসো। অঘগামিনন্তি আকাসগামীনং। উদধিনন্তি উদকনিধানানং। ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা রাজগহীযানং পব্বতানং ৰিপুলো সেট্ঠো, হিমৰন্তপব্বতানং কেলাসো, আকাসগামীনং আদিচ্চো, উদকনিধানানং সমুদ্দো, নক্খত্তানং চন্দো, এৰং সদেৰকস্স লোকস্স বুদ্ধো সেট্ঠোতি। দসমং।
নানাতিত্থিযৰগ্গো ততিযো।
ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা
সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায
দেৰপুত্তসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা।