৩. বালৰগ্গৰণ্ণনা
২২. ততিযস্স অচ্চযং অচ্চযতো ন পস্সতীতি ‘‘অপরজ্ঝিত্ৰা অপরদ্ধং মযা’’তি অত্তনো অপরাধং ন পস্সতি, অপরদ্ধং মযাতি ৰত্ৰা দণ্ডকম্মং অচ্চযং দেসেন্তস্সাতি এৰং ৰত্ৰা দণ্ডকম্মং আহরিত্ৰা খমাপেন্তস্স। যথাধম্মং নপ্পটিগ্গণ্হাতীতি ‘‘পুন এৰং ন করিস্সামি, খমথ মে’’তি ৰুচ্চমানো অচ্চযং ইমং যথাধম্মং যথাসভাৰং ন পটিগ্গণ্হাতি। ‘‘ইতো পট্ঠায পুন এৰরূপং মা অকাসি, খমামি তুয্হ’’ন্তি ন ৰদতি। সুক্কপক্খো ৰুত্তপটিপক্খনযেনেৰ ৰেদিতব্বো।
২৩. দুতিযে অব্ভাচিক্খন্তীতি অভিভৰিত্ৰা আচিক্খন্তি, অভূতেন ৰদন্তি। দোসন্তরোতি অন্তরে পতিতদোসো। এৰরূপো হি ‘‘নত্থি সমণস্স গোতমস্স উত্তরিমনুস্সধম্মো’’তিআদীনি ৰদন্তো সুনক্খত্তো ৰিয তথাগতং অব্ভাচিক্খতি। সদ্ধো ৰা দুগ্গহিতেনাতি যো হি ঞাণৰিরহিতায সদ্ধায অতিসদ্ধো হোতি মুদ্ধপ্পসন্নো, সোপি ‘‘বুদ্ধো নাম সব্বলোকুত্তরো, সব্বে তস্স কেসাদযো বাত্তিংস কোট্ঠাসা লোকুত্তরাযেৰা’’তিআদিনা নযেন দুগ্গহিতং গণ্হিত্ৰা তথাগতং অব্ভাচিক্খতি। ততিযং উত্তানত্থমেৰাতি।
২৫. চতুত্থে নেয্যত্থং সুত্তন্তন্তি যস্স অত্থো নেতব্বো, তং নেতব্বত্থং সুত্তন্তং। নীতত্থো সুত্তন্তোতি দীপেতীতি কথিতত্থো অযং সুত্তন্তোতি ৰদতি। তত্থ ‘‘একপুগ্গলো, ভিক্খৰে, দ্ৰেমে, ভিক্খৰে, পুগ্গলা, তযোমে, ভিক্খৰে, পুগ্গলা, চত্তারোমে, ভিক্খৰে, পুগ্গলা’’তি এৰরূপো সুত্তন্তো নেয্যত্থো নাম। এত্থ হি কিঞ্চাপি সম্মাসম্বুদ্ধেন ‘‘একপুগ্গলো, ভিক্খৰে’’তিআদি ৰুত্তং, পরমত্থতো পন পুগ্গলো নাম নত্থীতি এৰমস্স অত্থো নেতব্বোৰ হোতি। অযং পন অত্তনো বালতায নীতত্থো অযং সুত্তন্তোতি দীপেতি। পরমত্থতো হি পুগ্গলে অসতি ন তথাগতো ‘‘একপুগ্গলো, ভিক্খৰে’’তিআদীনি ৰদেয্য। যস্মা পন তেন ৰুত্তং, তস্মা পরমত্থতো অত্থি পুগ্গলোতি গণ্হন্তো তং নেয্যত্থং সুত্তন্তং নীতত্থো সুত্তন্তোতি দীপেতি। নীতত্থন্তি অনিচ্চং দুক্খং অনত্তাতি এৰং কথিতত্থং। এত্থ হি অনিচ্চমেৰ দুক্খমেৰ অনত্তাযেৰাতি অত্থো। অযং পন অত্তনো বালতায ‘‘নেয্যত্থো অযং সুত্তন্তো, অত্থমস্স আহরিস্সামী’’তি
২৭. ছট্ঠে পটিচ্ছন্নকম্মন্তস্সাতি পাপকম্মস্স। পাপং নিরযোতি সহোকাসকা খন্ধা। তিরচ্ছানযোনিযং খন্ধাৰ লব্ভন্তি। সত্তমট্ঠমানি উত্তানত্থানেৰ।
৩০. নৰমে পটিগ্গাহাতি পটিগ্গাহকা, দুস্সীলং পুগ্গলং দ্ৰে ঠানানি পটিগ্গণ্হন্তীতি অত্থো।
৩১. দসমে অত্থৰসেতি কারণানি। অরঞ্ঞৰনপত্থানীতি অরঞ্ঞানি চ ৰনপত্থানি চ। তত্থ কিঞ্চাপি অভিধম্মে নিপ্পরিযাযেন ‘‘নিক্খমিত্ৰা বহি ইন্দখীলা, সব্বমেতং অরঞ্ঞ’’ন্তি (ৰিভ॰ ৫২৯) ৰুত্তং, তথাপি যং তং ‘‘পঞ্চধনুসতিকং পচ্ছিম’’ন্তি (পারা॰ ৬৫৪) আরঞ্ঞকঙ্গনিপ্ফাদকং সেনাসনং ৰুত্তং, তদেৰ অধিপ্পেতন্তি ৰেদিতব্বং। ৰনপত্থন্তি গামন্তং অতিক্কমিত্ৰা মনুস্সানং অনুপচারট্ঠানং, যত্থ ন কসীযতি ন ৰপীযতি। পন্তানীতি পরিযন্তানি অতিদূরানি, দিট্ঠধম্মসুখৰিহারন্তি লোকিযলোকুত্তরং ফাসুৰিহারং। পচ্ছিমঞ্চ জনতং অনুকম্পমানোতি পচ্ছিমে মম সাৰকে অনুকম্পন্তো।
৩২. একাদসমে ৰিজ্জাভাগিযাতি ৰিজ্জাকোট্ঠাসিকা। সমথোতি চিত্তেকগ্গতা। ৰিপস্সনাতি সঙ্খারপরিগ্গাহকঞাণং। কমত্থমনুভোতীতি কতমং অত্থং আরাধেতি সম্পাদেতি পরিপূরেতি। চিত্তং ভাৰীযতীতি মগ্গচিত্তং ভাৰীযতি ব্রূহীযতি ৰড্ঢীযতি। যো রাগো, সো পহীযতীতি যো রজ্জনকৰসেন রাগো, সো পহীযতি। রাগো হি মগ্গচিত্তস্স পচ্চনীকো, মগ্গচিত্তং রাগস্স চ। রাগক্খণে
ৰিপস্সনা, ভিক্খৰে, ভাৰিতাতি ৰিপস্সনাঞাণং ব্রূহিতং ৰড্ঢিতং। পঞ্ঞা ভাৰীযতীতি মগ্গপঞ্ঞা যা অৰিজ্জা, সা পহীযতীতি অট্ঠসু ঠানেসু ৰট্টমূলিকা মহাঅৰিজ্জা পহীযতি। অৰিজ্জা হি মগ্গপঞ্ঞায পচ্চনীকা, মগ্গপঞ্ঞা অৰিজ্জায। অৰিজ্জাক্খণে মগ্গপঞ্ঞা নত্থি
রাগুপক্কিলিট্ঠং ৰা, ভিক্খৰে, চিত্তং ন ৰিমুচ্চতীতি রাগেন উপক্কিলিট্ঠত্তা মগ্গচিত্তং ন ৰিমুচ্চতীতি দস্সেতি। অৰিজ্জুপক্কিলিট্ঠা ৰা পঞ্ঞা ন ভাৰীযতীতি অৰিজ্জায উপক্কিলিট্ঠত্তা মগ্গপঞ্ঞা ন ভাৰীযতীতি দস্সেতি। ইতি খো, ভিক্খৰেতি এৰং খো, ভিক্খৰে। রাগৰিরাগা চেতোৰিমুত্তীতি রাগস্স খযৰিরাগেন চেতোৰিমুত্তি নাম হোতি। ফলসমাধিস্সেতং নামং। অৰিজ্জাৰিরাগা পঞ্ঞাৰিমুত্তীতি অৰিজ্জায খযৰিরাগেন পঞ্ঞাৰিমুত্তি নাম হোতি। ইমস্মিং সুত্তে নানাক্খণিকা সমাধিৰিপস্সনা কথিতাতি।
বালৰগ্গো ততিযো।