৩. উরুৰেলৰগ্গো
১. পঠমউরুৰেলসুত্তৰণ্ণনা
২১. ততিযস্স উরুৰেলাযন্তি এত্থ উরুৰেলাতি মহাৰেলা, মহাৰালিকরাসীতি অত্থো। অথ ৰা উরূতি ৰালুকা ৰুচ্চতি, ৰেলাতি মরিযাদা। ৰেলাতিক্কমনহেতু আহটা উরু উরুৰেলাতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো। অতীতে কির অনুপ্পন্নে বুদ্ধে দসসহস্সা কুলপুত্তা তাপসপব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা তস্মিং পদেসে ৰিহরন্তা একদিৰসং সন্নিপতিত্ৰা কতিকৰত্তং অকংসু – ‘‘কাযকম্মৰচীকম্মানি নাম পরেসম্পি পাকটানি হোন্তি, মনোকম্মং পন অপাকটং। তস্মা যো কামৰিতক্কং ৰা ব্যাপাদৰিতক্কং ৰা ৰিহিংসাৰিতক্কং ৰা ৰিতক্কেতি, তস্স অঞ্ঞো চোদকো নাম নত্থি। সো অত্তনাৰ অত্তানং চোদেত্ৰা পত্তপুটেন ৰালুকং আহরিত্ৰা ইমস্মিং ঠানে আকিরতু, ইদমস্স দণ্ডকম্ম’’ন্তি। ততো পট্ঠায যো তাদিসং ৰিতক্কং ৰিতক্কেতি, সো তত্থ পত্তপুটেন ৰালুকং আকিরতি, এৰং তত্থ অনুক্কমেন মহাৰালুকরাসি জাতো। ততো নং পচ্ছিমা জনতা পরিক্খিপিত্ৰা চেতিযট্ঠানমকাসি, তং সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘উরুৰেলাতি মহাৰেলা, মহাৰালিকরাসীতি অত্থো’’তি। তমেৰ সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘অথ ৰা উরূতি ৰালুকা ৰুচ্চতি, ৰেলাতি মরিযাদা, ৰেলাতিক্কমনহেতু আহটা উরু উরুৰেলাতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো’’তি।
নজ্জা নেরঞ্জরায তীরেতি উরুৰেলগামং নিস্সায নেরঞ্জরানদীতীরে ৰিহরামীতি দস্সেতি। অজপালনিগ্রোধেতি পঠমাভিসম্বুদ্ধোতি সম্বুদ্ধো হুত্ৰা পঠমমেৰ। উদপাদীতি অযং ৰিতক্কো পঞ্চমে সত্তাহে উদপাদি। কস্মা উদপাদীতি? সব্ববুদ্ধানং আচিণ্ণত্তা চেৰ পুব্বাসেৰনতায চ। তত্থ পুব্বাসেৰনায পকাসনত্থং তিত্তিরজাতকং আহরিতব্বং। হত্থিৰানরতিত্তিরা কির একস্মিং পদেসে ৰিহরন্তা ‘‘যো অম্হাকং মহল্লকো, তস্মিং সগারৰা ৰিহরিস্সামা’’তি নিগ্রোধং দস্সেত্ৰা ‘‘কো নু খো অম্হাকং মহল্লকো’’তি ৰীমংসন্তা তিত্তিরস্স মহল্লকভাৰং ঞত্ৰা তস্স জেট্ঠাপচাযনকম্মং কত্ৰা অঞ্ঞমঞ্ঞং
‘‘যে ৰুড্ঢমপচাযন্তি, নরা ধম্মস্স কোৰিদা।
দিট্ঠেৰ ধম্মে পাসংসা, সম্পরাযে চ সুগ্গতী’’তি॥ (জা॰ ১.১.৩৭)।
এৰং অহেতুকতিরচ্ছানযোনিযং নিব্বত্তোপি তথাগতো সগারৰৰাসং রোচেসি, ইদানি কস্মা ন রোচেস্সতীতি। অগারৰোতি অঞ্ঞস্মিং গারৰরহিতো, কঞ্চি গরুট্ঠানে অট্ঠপেত্ৰাতি অত্থো। অপ্পতিস্সোতি পতিস্সযরহিতো, কঞ্চি জেট্ঠকট্ঠানে অট্ঠপেত্ৰাতি অত্থো। সমণং ৰা ব্রাহ্মণং ৰাতি এত্থ সমিতপাপবাহিতপাপাযেৰ সমণব্রাহ্মণা অধিপ্পেতা। সক্কত্ৰা গরুং কত্ৰাতি সক্কারঞ্চেৰ কত্ৰা গরুকারঞ্চ উপট্ঠপেত্ৰা।
সদেৰকে লোকেতিআদীসু সদ্ধিং দেৰেহি সদেৰকে। দেৰগ্গহণেন চেত্থ মারব্রহ্মেসু গহিতেসুপি মারো নাম ৰসৰত্তী সব্বেসং উপরি ৰসং ৰত্তেতি, ব্রহ্মা নাম মহানুভাৰো, একঙ্গুলিযা একস্মিং চক্কৰাল়সহস্সে আলোকং ফরতি, দ্ৰীহি দ্ৰীসু, দসহি অঙ্গুলীহি দসসু চক্কৰাল়সহস্সেসু আলোকং ফরতি। সো ইমিনা সীলসম্পন্নতরোতি ৰত্তুং মা লভন্তূতি সমারকে সব্রহ্মকেতি ৰিসুং ৰুত্তং। তথা সমণা নাম একনিকাযাদিৰসেন বহুস্সুতা সীলৰন্তো পণ্ডিতা, ব্রাহ্মণাপি ৰত্থুৰিজ্জাদিৰসেন বহুস্সুতা পণ্ডিতা। তে ইমিনা সম্পন্নতরাতি ৰত্তুং সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজাযাতি ৰুত্তং। সদেৰমনুস্সাযাতি ইদং পন নিপ্পদেসতো দস্সনত্থং গহিতমেৰ গহেত্ৰা ৰুত্তং। অপিচেত্থ পুরিমানি তীণি পদানি লোকৰসেন ৰুত্তানি, পচ্ছিমানি দ্ৰে পজাৰসেন। সীলসম্পন্নতরন্তি সীলেন সম্পন্নতরং, অধিকতরন্তি অত্থো। এত্থ চ সীলাদযো চত্তারো ধম্মা লোকিযলোকুত্তরা কথিতা, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং লোকিযমেৰ। পচ্চৰেক্খণঞাণমেৰ হেতং। পাতুরহোসীতি ‘‘অযং সত্থা অৰীচিতো যাৰ ভৰগ্গা সীলাদীহি অত্তনা অধিকতরং অপস্সন্তো ‘মযা পটিৰিদ্ধনৰলোকুত্তরধম্মমেৰ সক্কত্ৰা উপনিস্সায ৰিহরিস্সামী’তি চিন্তেতি, কারণং ভগৰা চিন্তেতি, অত্থং ৰুড্ঢিং ৰিসেসং
ৰিহংসু ৰিহরন্তি চাতি এত্থ যো ৰদেয্য – ‘‘ৰিহরন্তীতি ৰচনতো পচ্চুপ্পন্নেপি বহূ বুদ্ধা’’তি, সো ‘‘ভগৰাপি ভন্তে এতরহি অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো’’তি ইমিনা ৰচনেন পটিবাহিতব্বো।
‘‘ন মে আচরিযো অত্থি, সদিসো মে ন ৰিজ্জতি।
সদেৰকস্মিং লোকস্মিং, নত্থি মে পটিপুগ্গলো’’তি॥ (মহাৰ॰ ১১; ম॰ নি॰ ২.৩৪১) –
আদীহি চস্স সুত্তেহি অঞ্ঞেসং বুদ্ধানং অভাৰো দীপেতব্বো। তস্মাতি যস্মা সব্বেপি বুদ্ধা সদ্ধম্মগরুনো, তস্মা। মহত্তমভিকঙ্খতাতি মহন্তভাৰং পত্থযমানেন। সরং বুদ্ধান সাসনন্তি বুদ্ধানং সাসনং সরন্তেন।
যতোতি যস্মিং কালে। মহত্তেন সমন্নাগতোতি রত্তঞ্ঞুমহত্তং ৰেপুল্লমহত্তং ব্রহ্মচরিযমহত্তং লাভগ্গমহত্তন্তি ইমিনা চতুব্বিধেন মহত্তেন সমন্নাগতো। অথ মে সঙ্ঘেপি গারৰোতি অথ ময্হং সঙ্ঘেপি গারৰো জাতো। কিস্মিং পন কালে ভগৰতা সঙ্ঘে গারৰো কতোতি? মহাপজাপতিযা দুস্সযুগদানকালে। তদা হি ভগৰা অত্তনো উপনীতং দুস্সযুগং ‘‘সঙ্ঘে, গোতমি, দেহি, সঙ্ঘে তে দিন্নে অহঞ্চেৰ পূজিতো ভৰিস্সামি সঙ্ঘো চা’’তি ৰদন্তো সঙ্ঘে গারৰং অকাসি নাম।
২. দুতিযউরুৰেলসুত্তৰণ্ণনা
২২. দুতিযে সম্বহুলাতি বহুকা। ব্রাহ্মণাতি হুহুক্কজাতিকেন ব্রাহ্মণেন সদ্ধিং আগতা ব্রাহ্মণা। জিণ্ণাতি ৰুড্ঢাতি ৰযোৰুদ্ধা। মহল্লকাতি জাতিমহল্লকা। অদ্ধগতাতি তযো ৰযে অদ্ধে অতিক্কন্তা। সুতমেতন্তি অম্হেহি সুতং এতং। তযিদং ভো, গোতম, তথেৰাতি ভো, গোতম, এতং অম্হেহি সুতকারণং তথা এৰ। তযিদং ভো, গোতম, ন সম্পন্নমেৰাতি তং এতং অভিৰাদনাদিঅকরণং অননুচ্ছৰিকমেৰ।
অকালৰাদীতিআদীসু অকালে ৰদতীতি অকালৰাদী। অসভাৰং ৰদতীতি অভূতৰাদী। অনত্থং ৰদতি, নো অত্থন্তি অনত্থৰাদী। অধম্মং ৰদতি, নো ধম্মন্তি অধম্মৰাদী। অৰিনযং ৰদতি অৰিনযৰাদী। অনিধানৰতিং ৰাচং ভাসিতাতি ন হদযে নিধেতব্বযুত্তকং ৰাচং ভাসিতা। অকালেনাতি কথেতুং অযুত্তকালেন। অনপদেসন্তি অপদেসরহিতং, সাপদেসং সকারণং কত্ৰা ন কথেতি। অপরিযন্তৰতিন্তি পরিযন্তরহিতং, ন পরিচ্ছেদং দস্সেত্ৰা কথেতি। অনত্থসংহিতন্তি ন লোকিযলোকুত্তরঅত্থনিস্সিতং কত্ৰা কথেতি। বালো থেরোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতীতি অন্ধবালো থেরোতি সঙ্খং গচ্ছতি।
কালৰাদীতিআদীনি ৰুত্তপটিপক্খৰসেন ৰেদিতব্বানি। পণ্ডিতো থেরোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতীতি পণ্ডিচ্চেন সমন্নাগতত্তা
বহুস্সুতো হোতীতি বহুং অস্স সুতং হোতি, নৰঙ্গং সত্থুসাসনং পাল়িঅনুসন্ধিপুব্বাপরৰসেন উগ্গহিতং হোতীতি অত্থো। সুতধরোতি সুতস্স আধারভূতো। যস্স হি ইতো গহিতং ইতো পলাযতি, ছিদ্দঘটে উদকং ৰিয ন তিট্ঠতি, পরিসমজ্ঝে একসুত্তং ৰা জাতকং ৰা কথেতুং ৰা ৰাচেতুং ৰা ন সক্কোতি, অযং ন সুতধরো নাম। যস্স পন উগ্গহিতং বুদ্ধৰচনং উগ্গহিতকালসদিসমেৰ হোতি, দসপি ৰীসতিপি ৰস্সানি সজ্ঝাযং অকরোন্তস্স নেৰ নস্সতি, অযং সুতধরো নাম। সুতসন্নিচযোতি সুতস্স সন্নিচযভূতো। যস্স হি সুতং হদযমঞ্জূসায সন্নিচিতং সিলায লেখা ৰিয সুৰণ্ণপত্তে পক্খিত্তসীহৰসা ৰিয ধাতাতি ধাতা পগুণা। একচ্চস্স হি উগ্গহিতবুদ্ধৰচনং ধাতং পগুণং নিচ্চলিকং ন হোতি, ‘‘অসুকং সুত্তং ৰা জাতকং ৰা কথেহী’’তি ৰুত্তে ‘‘সজ্ঝাযিত্ৰা সংসন্দিত্ৰা সমনুগ্গাহিত্ৰা জানিস্সামী’’তি ৰদতি। একচ্চস্স ধাতং পগুণং ভৰঙ্গসোতসদিসং হোতি, ‘‘অসুকং সুত্তং ৰা জাতকং ৰা কথেহী’’তি ৰুত্তে উদ্ধরিত্ৰা তমেৰ কথেতি। তং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘ধাতা’’তি। ৰচসা পরিচিতাতি সুত্তদসক-ৰগ্গদসকপণ্ণাসদসকৰসেন ৰাচায সজ্ঝাযিতা। মনসানুপেক্খিতাতি চিত্তেন অনুপেক্খিতা। যস্স ৰাচায সজ্ঝাযিতং বুদ্ধৰচনং মনসা চিন্তেন্তস্স তত্থ তত্থ পাকটং হোতি, মহাদীপং জালেত্ৰা ঠিতস্স রূপগতং ৰিয পঞ্ঞাযতি, তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং। দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধাতি অত্থতো চ কারণতো চ পঞ্ঞায সুপ্পটিৰিদ্ধা।
আভিচেতসিকানন্তি অভিচেতোতি অভিক্কন্তং ৰিসুদ্ধং চিত্তং ৰুচ্চতি, অধিচিত্তং ৰা, অভিচেতসি জাতানি আভিচেতসিকানি, অভিচেতোসন্নিস্সিতানীতি ৰা আভিচেতসিকানি। দিট্ঠধম্মসুখৰিহারানন্তি নিকামলাভীতি নিকামেন লাভী, অত্তনো ইচ্ছাৰসেন লাভী, ইচ্ছিতিচ্ছিতক্খণে সমাপজ্জিতুং সমত্থোতি ৰুত্তং হোতি। অকিচ্ছলাভীতি সুখেনেৰ পচ্চনীকধম্মে ৰিক্খম্ভেত্ৰা সমাপজ্জিতুং সমত্থোতি ৰুত্তং হোতি। অকসিরলাভীতি অকসিরানং লাভী ৰিপুলানং, যথাপরিচ্ছেদেন ৰুট্ঠাতুং সমত্থোতি ৰুত্তং হোতি। একচ্চো হি লাভীযেৰ হোতি, ন পন ইচ্ছিতিচ্ছিতক্খণে সক্কোতি সমাপজ্জিতুং। একচ্চো সক্কোতি তথাসমাপজ্জিতুং, পারিপন্থিকে আসৰানং খযাতিআদীনি ৰুত্তত্থানেৰ। এৰমিধ সীলম্পি বাহুসচ্চম্পি খীণাসৰস্সেৰ সীলং বাহুসচ্চঞ্চ, ঝানানিপি খীণাসৰস্সেৰ ৰল়ঞ্জনকজ্ঝানানি কথিতানি। ‘‘আসৰানং খযা’’তিআদীহি
উদ্ধতেনাতি উদ্ধচ্চসহগতেন। সম্ফন্তি পলাপকথং। অসমাহিতসঙ্কপ্পোতি অট্ঠপিতসঙ্কপ্পো। মগোতি মগসদিসো। আরাতি দূরে। থাৰরেয্যম্হাতি থাৰরভাৰতো। পাপদিট্ঠীতি লামকদিট্ঠি। অনাদরোতি আদররহিতো। সুতৰাতি সুতেন উপগতো। পটিভানৰাতি দুৰিধেন পটিভানেন সমন্নাগতো। পঞ্ঞাযত্থং ৰিপস্সতীতি সহৰিপস্সনায মগ্গপঞ্ঞায চতুন্নং সচ্চানং অত্থং ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা পস্সতি। পারগূ সব্বধম্মানন্তি সব্বেসং খন্ধাদিধম্মানং অখিলোতি রাগখিলাদিৰিরহিতো। পটিভানৰাতি দুৰিধেনেৰ পটিভানেন সমন্নাগতো। ব্রহ্মচরিযস্স কেৰলীতি সকলব্রহ্মচরিযো। সেসমেত্থ উত্তানমেৰাতি।
৩. লোকসুত্তৰণ্ণনা
২৩. ততিযে লোকোতি দুক্খসচ্চং। অভিসম্বুদ্ধোতি ঞাতো পচ্চক্খো কতো। লোকস্মাতি পহীনোতি মহাবোধিমণ্ডে অরহত্তমগ্গঞাণেন পহীনো। তথাগতস্স ভাৰিতাতি তথাগতেন ভাৰিতা।
এৰং এত্তকেন ঠানেন চতূহি সচ্চেহি অত্তনো বুদ্ধভাৰং কথেত্ৰা ইদানি তথাগতভাৰং কথেতুং যং, ভিক্খৰেতিআদিমাহ। তত্থ দিট্ঠন্তি রূপাযতনং। সুতন্তি সদ্দাযতনং। মুতন্তি পত্ৰা গহেতব্বতো গন্ধাযতনং রসাযতনং ফোট্ঠব্বাযতনং। ৰিঞ্ঞাতন্তি সুখদুক্খাদি ধম্মারম্মণং। পত্তন্তি পরিযেসিত্ৰা ৰা অপরিযেসিত্ৰা ৰা পত্তং। পরিযেসিতন্তি পত্তং ৰা অপ্পত্তং ৰা পরিযেসিতং। অনুৰিচরিতং মনসাতি চিত্তেন অনুসঞ্চরিতং।
তথাগতেন অভিসম্বুদ্ধন্তি ইমিনা এতং দস্সেতি – যং অপরিমাণাসু লোকধাতূসু ইমস্স সদেৰকস্স লোকস্স নীলং পীতকন্তিআদি রূপারম্মণং চক্খুদ্ৰারে আপাথং আগচ্ছতি, ‘‘অযং সত্তো ইমস্মিং খণে ইমং নাম রূপারম্মণং
তস্মা তথাগতোতি ৰুচ্চতীতি যং যথা লোকেন গতং, তস্স তথেৰ অঞ্ঞদত্থূতি একংসত্থে নিপাতো। দক্খতীতি দসো। ৰসং ৰত্তেতীতি ৰসৰত্তী।
সব্বং লোকং অভিঞ্ঞাতি তেধাতুকং লোকসন্নিৰাসং জানিত্ৰা। সব্বং লোকে যথাতথন্তি তস্মিং তেধাতুকলোকসন্নিৰাসে যংকিঞ্চি নেয্যং, সব্বং তং যথাতথং অৰিপরীতং জানিত্ৰা। ৰিসংযুত্তোতি চতুন্নং অনূপযোতি তণ্হাদিট্ঠিউপযেহি ৰিরহিতো। সব্বাভিভূতি রূপাদীনি সব্বারম্মণানি অভিভৰিত্ৰা ঠিতো। ধীরোতি ধিতিসম্পন্নো। সব্বগন্থপ্পমোচনোতি সব্বে চত্তারোপি গন্থে মোচেত্ৰা ঠিতো। ফুট্ঠস্সাতি ফুট্ঠা অস্স। ইদঞ্চ করণত্থে সামিৰচনং। পরমা সন্তীতি নিব্বানং। তঞ্হি তেন ঞাণফুসনেন ফুট্ঠং। তেনেৰাহ – নিব্বানং অকুতোভযন্তি। অথ পরমাসন্তীতি উত্তমা সন্তি। কতরা সাতি? নিব্বানং। যস্মা পন নিব্বানে কুতোচি ভযং নত্থি, তস্মা তং অকুতোভযন্তি ৰুচ্চতি। ৰিমুত্তো উপধিসঙ্খযেতি উপধিসঙ্খযসঙ্খাতে নিব্বানে তদারম্মণায ফলৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তো। সীহো অনুত্তরোতি পরিস্সযানং সহনট্ঠেন কিলেসানঞ্চ হিংসনট্ঠেন তথাগতো অনুত্তরো সীহো নাম। ব্রহ্মন্তি সেট্ঠং। ইতীতি এৰং তথাগতস্স গুণে জানিত্ৰা। সঙ্গম্মাতি সমাগন্ত্ৰা। তং নমস্সন্তীতি তং তথাগতং তে সরণং গতা নমস্সন্তি। ইদানি যং ৰদন্তা তে নমস্সন্তি, তং দস্সেতুং দন্তোতিআদি ৰুত্তং। তং উত্তানত্থমেৰাতি।
৪. কাল়কারামসুত্তৰণ্ণনা
২৪. চতুত্থং অত্থুপ্পত্তিযং নিক্খিত্তং। কতরায অত্থুপ্পত্তিযন্তি? দসবলগুণকথায। অনাথপিণ্ডিকস্স কির ধীতা চূল়সুভদ্দা ‘‘সাকেতনগরে কাল়কসেট্ঠিপুত্তস্স গেহং গচ্ছিস্সামী’’তি সত্থারং উপসঙ্কমিত্ৰা, ‘‘ভন্তে, অহং মিচ্ছাদিট্ঠিককুলং গচ্ছামি। সচে তত্থ সক্কারং লভিস্সামি, একস্মিং পুরিসে পেসিযমানে পপঞ্চো ভৰিস্সতি, মং আৰজ্জেয্যাথ ভগৰা’’তি পটিঞ্ঞং গহেত্ৰা অগমাসি। সেট্ঠি ‘‘সুণিসা মে আগতা’’তি মঙ্গলং করোন্তোৰ বহুং খাদনীযভোজনীযং পটিযাদেত্ৰা পঞ্চ অচেলকসতানি নিমন্তেসি। সো তেসু নিসিন্নেসু ‘‘ধীতা
ততো
‘‘কীদিসা সমণা তুয্হং, বাল়্হং খো নে পসংসসি।
কিংসীলা কিংসমাচারা, তং মে অক্খাহি পুচ্ছিতা’’তি॥
সা আহ –
‘‘সন্তিন্দ্রিযা সন্তমনা, সন্ততেজা গুণমগ্গসণ্ঠিতা।
ওক্খিত্তচক্খূ মিতভাণী, তাদিসা সমণা মম॥
‘‘ৰসন্তি ৰনমোগয্হ, নাগো ছেত্ৰাৰ বন্ধনং।
এককিযা অদুতিযা, তাদিসা সমণা মমা’’তি॥
এৰঞ্চ
‘‘দূরে
অসন্তেত্থ ন দিস্সন্তি, রত্তিং খিত্তা যথা সরা’’তি॥ (ধ॰ প॰ ৩০৪) –
ইমং গাথমাহ। অনাথপিণ্ডিকো ‘‘ভন্তে, মম, ধীতু সঙ্গহং করোথা’’তি ৰন্দিত্ৰা পক্কামি।
সত্থা আনন্দত্থেরং আমন্তেসি – ‘‘অহং, আনন্দ, সাকেতং গমিস্সামি, পঞ্চন্নং
সুভদ্দা বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স দানং দত্ৰা সত্থারং ৰন্দিত্ৰা আহ – ‘‘ভন্তে, ময্হং সসুরপক্খো মিচ্ছাদিট্ঠিকো, সাধু তেসং অনুচ্ছৰিকধম্মং কথেথা’’তি। সত্থা ধম্মং দেসেসি। কাল়কসেট্ঠি সোতাপন্নো হুত্ৰা অত্তনো উয্যানং দসবলস্স অদাসি। অচেলকা ‘‘অম্হাকং পঠমং দিন্ন’’ন্তি নিক্খমিতুং ন ইচ্ছন্তি। ‘‘গচ্ছথ নীহরিতব্বনিযামেন তে নীহরথা’’তি সব্বে নীহরাপেত্ৰা তত্থেৰ সত্থু ৰিহারং কারেত্ৰা ব্রহ্মদেয্যং কত্ৰা
ভিক্খূ আমন্তেসীতি পঞ্চসতে ভিক্খূ আমন্তেসি। তে কির সাকেতনগরৰাসিনো কুলপুত্তা সত্থু ধম্মদেসনং সুত্ৰা সত্থু সন্তিকে পব্বজিত্ৰা উপট্ঠানসালায নিসিন্না ‘‘অহো বুদ্ধগুণা নাম মহন্তা, এৰরূপং নাম মিচ্ছাদিট্ঠিকং কাল়কসেট্ঠিং দিট্ঠিতো মোচেত্ৰা সোতাপত্তিফলং পাপেত্ৰা যং, ভিক্খৰে, সদেৰকস্স লোকস্সাতি ইমং দেসনং আরভি। এৰমিদং সুত্তং গুণকথায নিক্খিত্তন্তি ৰেদিতব্বং।
তত্থ ‘‘তমহং জানামী’’তি পদপরিযোসানে মহাপথৰী উদকপরিযন্তং কত্ৰা অকম্পিত্থ। অব্ভঞ্ঞাসিন্তি অভিঅঞ্ঞাসিং, জানিন্তি অত্থো। ৰিদিতন্তি পাকটং কত্ৰা ঞাতং। ইমিনা এতং দস্সেতি – অঞ্ঞে জানন্তিযেৰ, মযা পন পাকটং কত্ৰা ৰিদিতন্তি। ইমেহি তীহি পদেহি সব্বঞ্ঞুতভূমি নাম কথিতা। তং তথাগতো ন উপট্ঠাসীতি তং ছদ্ৰারিকং আরম্মণং তথাগতো তণ্হায ৰা দিট্ঠিযা ৰা ন উপট্ঠাসি ন উপগঞ্ছি। অযঞ্হি পস্সতি ভগৰা চক্খুনা রূপং, ছন্দরাগো
তং মমস্স মুসাতি তং মে ৰচনং মুসাৰাদো নাম ভৰেয্য। তং পস্স তাদিসমেৰাতি তম্পি মুসাৰাদো ভৰেয্য। তং মমস্স কলীতি তং ৰচনং ময্হং দোসো ভৰেয্যাতি অত্থো। এত্তাৰতা সচ্চভূমি নাম কথিতাতি ৰেদিতব্বা।
দট্ঠা দট্ঠব্বন্তি দিস্ৰা দট্ঠব্বং। দিট্ঠং ন মঞ্ঞতীতি তং দিট্ঠং রূপাযতনং ‘‘অহং মহাজনেন দিট্ঠমেৰ পস্সামী’’তি তণ্হামানদিট্ঠীহি ন মঞ্ঞতি। অদিট্ঠং ন মঞ্ঞতীতি ‘‘অহং মহাজনেন অদিট্ঠমেৰ এতং পস্সামী’’তি এৰম্পি তণ্হাদীহি মঞ্ঞনাহি ন মঞ্ঞতি। দট্ঠব্বং ন মঞ্ঞতীতি ‘‘মহাজনেন দিট্ঠং পস্সামী’’তি এৰম্পি তাহি মঞ্ঞনাহি ন মঞ্ঞতি। দট্ঠব্বঞ্হি অদিট্ঠম্পি হোতিযেৰ। এৰরূপানি হি ৰচনানি তীসুপি কালেসু লব্ভন্তি, তেনস্স অত্থো ৰুত্তো। দট্ঠারং ন মঞ্ঞতীতি পস্সিতারং
ইতি খো, ভিক্খৰেতি এৰং খো, ভিক্খৰে। তাদীযেৰ তাদীতি তাদিতা নাম একসদিসতা। তথাগতো চ যাদিসো লাভাদীসু, তাদিসোৰ অলাভাদীসু। তেন ৰুত্তং – ‘‘লাভেপি তাদী, অলাভেপি তাদী। যসেপি তাদী, অযসেপি তাদী। নিন্দাযপি তাদী, পসংসাযপি তাদী। সুখেপি তাদী, দুক্খেপি তাদী’’তি (মহানি॰ ৩৮, ১৯২)। ইমায তাদিতায তাদী। তম্হা চ পন তাদিম্হাতি ততো তথাগততাদিতো অঞ্ঞো উত্তরিতরো ৰা পণীততরো ৰা তাদী নত্থীতি এত্তাৰতা তাদিভূমি নাম কথিতা। ইমাহি পঞ্চভূমীহি দেসনং নিট্ঠাপেন্তস্স পঞ্চসুপি ঠানেসু মহাপথৰী সক্খিভাৰেন অকম্পিত্থ। দেসনাপরিযোসানে তে পঞ্চসতে অধুনাপব্বজিতে কুলপুত্তে আদিং কত্ৰা তং ঠানং পত্তানং দেৰমনুস্সানং চতুরাসীতি পাণসহস্সানি অমতপানং পিৰিংসু।
ভগৰাপি সুত্তং নিট্ঠাপেত্ৰা গাথাহি কূটং গণ্হন্তো যংকিঞ্চীতিআদিমাহ। তত্থ অজ্ঝোসিতং সচ্চমুতং পরেসন্তি পরেসং সদ্ধায পরপত্তিযাযনায সচ্চমুতন্তি মঞ্ঞিত্ৰা অজ্ঝোসিতং গিলিত্ৰা পরিনিট্ঠাপেত্ৰা গহিতং। সযসংৰুতেসূতি সযমেৰ সংৰরিত্ৰা পিযাযিত্ৰা গহিতগহণেসু, দিট্ঠিগতিকেসূতি অত্থো। দিট্ঠিগতিকা হি সযং সংৰুতাতি ৰুচ্চন্তি। সচ্চং মুসা ৰাপি পরং দহেয্যাতি তেসু সযং সংৰুতসঙ্খাতেসু দিট্ঠিগতিকেসু তথাগতো তাদী তেসং একম্পি ৰচনং ‘‘ইদমেৰ সচ্চং মোঘমঞ্ঞ’’ন্তি এৰং সচ্চং মুসা ৰাপি পরং উত্তমং কত্ৰা ন ওদহেয্য, ন সদ্দহেয্য, ন পত্তিযাযেয্য। এতঞ্চ সল্লন্তি এতং দিট্ঠিসল্লং। পটিকচ্চ দিস্ৰাতি পুরেতরং বোধিমূলেযেৰ দিস্ৰা। ৰিসত্তাতি লগ্গা লগিতা পলিবুদ্ধা। জানামি পস্সামি তথেৰ এতন্তি যথাযং পজা অজ্ঝোসিতা গিলিত্ৰা পরিনিট্ঠাপেত্ৰা ৰিসত্তা লগ্গা লগিতা, এৰং অহম্পি
৫. ব্রহ্মচরিযসুত্তৰণ্ণনা
২৫. পঞ্চমে জনকুহনত্থন্তি তীহি কুহনৰত্থূহি জনস্স কুহনত্থায। ন জনলপনত্থন্তি ন জনস্স উপলাপনত্থং। ন লাভসক্কারসিলোকানিসংসত্থন্তি ন চীৰরাদিথুতিৰচনত্থং। ন ইতিৰাদপ্পমোক্খানিসংসত্থন্তি ন তেন তেন কারণেন ন ইতি মং জনো জানাতূতি ন ‘‘এৰং কির এস ভিক্খু, এৰং কির এস ভিক্খূ’’তি জনস্স জাননত্থায। সংৰরত্থন্তি পঞ্চহি সংৰরেহি সংৰরণত্থায। পহানত্থন্তি তীহি পহানেহি পজহনত্থায। ৰিরাগত্থন্তি রাগাদীনং ৰিরজ্জনত্থায। নিরোধত্থন্তি তেসংযেৰ নিরুজ্ঝনত্থায। অনীতিহন্তি ইতিহপরিৰজ্জিতং, অপরপত্তিযন্তি অত্থো। নিব্বানোগধগামিনন্তি নিব্বানস্স অন্তোগামিনং। মগ্গব্রহ্মচরিযঞ্হি নিব্বানং আরম্মণং করিত্ৰা নিব্বানস্স অন্তোযেৰ ৰত্ততি পৰত্ততি। পটিপজ্জন্তীতি দুৰিধম্পি পটিপজ্জন্তি। ইমস্মিং সুত্তে ৰট্টৰিৰট্টং কথেত্ৰা গাথাসু ৰিৰট্টমেৰ কথিতং।
৬. কুহসুত্তৰণ্ণনা
২৬. ছট্ঠে কুহাতি কুহকা। থদ্ধাতি কোধেন চ মানেন চ থদ্ধা। লপাতি উপলাপকা। সিঙ্গীতি ‘‘তত্থ কতমং সিঙ্গং, যং সিঙ্গং সিঙ্গারতা চাতুরতা চাতুরিযং পরিক্খত্ততা পারিক্খত্তিয’’ন্তি (ৰিভ॰ ৮৫২) এৰং ৰুত্তেহি সিঙ্গসদিসেহি পাকটকিলেসেহি সমন্নাগতা। উন্নল়াতি উগ্গতনল়া তুচ্ছমানং উক্খিপিত্ৰা ঠিতা। অসমাহিতাতি চিত্তেকগ্গমত্তস্সাপি অলাভিনো। ন মে তে, ভিক্খৰে, ভিক্খূ মামকাতি তে ময্হং ভিক্খূ মম সন্তকা ন হোন্তি। ‘‘তে ময্হ’’ন্তি ইদং পন সত্থারং উদ্দিস্স পব্বজিতত্তা ৰুত্তং। তে খো মে, ভিক্খৰে, ভিক্খূ মামকাতি ইধাপি মেতি অত্তানং উদ্দিস্স পব্বজিতত্তা ৰদতি, সম্মাপটিপন্নত্তা পন ‘‘মামকা’’তি আহ। ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং আপজ্জন্তীতি সীলাদীহি গুণেহি ৰড্ঢনতো ৰুদ্ধিং, নিচ্চলভাৰেন ৰিরূল়্হিং, সব্বত্থ পত্থটতায ৰেপুল্লং পাপুণন্তি। তে পনেতে যাৰ
৭. সন্তুট্ঠিসুত্তৰণ্ণনা
২৭. সত্তমে অপ্পানীতি পরিত্তানি। সুলভানীতি সুখেন লদ্ধব্বানি, যত্থ কত্থচি সক্কা হোন্তি লভিতুং। অনৰজ্জানীতি নিদ্দোসানি। পিণ্ডিযালোপভোজনন্তি জঙ্ঘাপিণ্ডিযবলেন চরিত্ৰা আলোপমত্তং লদ্ধং ভোজনং। পূতিমুত্তন্তি যংকিঞ্চি মুত্তং। যথা হি সুৰণ্ণৰণ্ণোপি কাযো পূতিকাযোতি ৰুচ্চতি, এৰং অভিনৰম্পি মুত্তং পূতিমুত্তমেৰ।
ৰিঘাতোতি ৰিগতঘাতো, চিত্তস্স দুক্খং ন হোতীতি অত্থো। দিসা নপ্পটিহঞ্ঞতীতি যস্স হি ‘‘অসুকট্ঠানং নাম গতো চীৰরাদীনি লভিস্সামী’’তি চিত্তং উপ্পজ্জতি, তস্স দিসা পটিহঞ্ঞতি নাম। যস্স এৰং ন উপ্পজ্জতি, তস্স নপ্পটিহঞ্ঞতি নাম। ধম্মাতি পটিপত্তিধম্মা। সামঞ্ঞস্সানুলোমিকাতি সমণধম্মস্স অনুলোমা। অধিগ্গহিতাতি সব্বেতে তুট্ঠচিত্তস্স ভিক্খুনো অধিগ্গহিতা হোন্তি অন্তোগতা ন পরিবাহিরাতি।
৮. অরিযৰংসসুত্তৰণ্ণনা
২৮. অট্ঠমস্স অজ্ঝাসযিকো নিক্খেপো। ইমং কির মহাঅরিযৰংসসুত্তন্তং ভগৰা জেতৰনমহাৰিহারে ধম্মসভাযং পঞ্ঞত্তৰরবুদ্ধাসনে নিসিন্নো অত্তনোপি পরপুগ্গলানম্পি অজ্ঝাসযৰসেন পরিৰারেত্ৰা নিসিন্নানি চত্তালীস ভিক্খুসহস্সানি, ‘‘ভিক্খৰে’’তি আমন্তেত্ৰা চত্তারোমে, ভিক্খৰে, অরিযৰংসাতি আরভি। তত্থ অরিযৰংসাতি অরিযানং ৰংসা। যথা হি খত্তিযৰংসো ব্রাহ্মণৰংসো ৰেস্সৰংসো সুদ্দৰংসো সমণৰংসো কুলৰংসো রাজৰংসো, এৰং অযম্পি অট্ঠমো অরিযৰংসো অরিযতন্তি অরিযপৰেণী নাম হোতি। সো খো পনাযং অরিযৰংসো ইমেসং ৰংসানং মূলগন্ধাদীনং কাল়ানুসারিগন্ধাদযো ৰিয অগ্গমক্খাযতি।
কে পন তে অরিযা, যেসং এতে ৰংসাতি? অরিযা ৰুচ্চন্তি বুদ্ধা চ পচ্চেকবুদ্ধা চ তথাগতসাৰকা চ, এতেসং অরিযানং ৰংসাতি অরিযৰংসা। ইতো পুব্বে হি সতসহস্সকপ্পাধিকানং
তে খো পনেতে অগ্গঞ্ঞা অগ্গাতি জানিতব্বা, রত্তঞ্ঞা দীঘরত্তং পৰত্তাতি জানিতব্বা, ৰংসঞ্ঞা ৰংসাতি জানিতব্বা। পোরাণা ন অধুনুপ্পত্তিকা। অসংকিণ্ণা অৰিকিণ্ণা অনপনীতা। অসংকিণ্ণপুব্বা অতীতবুদ্ধেহিপি ন সংকিণ্ণপুব্বা, ‘‘কি ইমেহী’’তি ন অপনীতপুব্বা। ন সংকীযন্তীতি ইদানিপি ন অপনীযন্তি। ন সংকীযিস্সন্তীতি অনাগতবুদ্ধেহিপি ন অপনীযিস্সন্তি। যে লোকে ৰিঞ্ঞূ সমণব্রাহ্মণা, তেহি অপ্পটিকুট্ঠা, সমণেহি ব্রাহ্মণেহি ৰিঞ্ঞূহি অনিন্দিতা অগরহিতা।
সন্তুট্ঠো হোতীতি পচ্চযসন্তোসৰসেন সন্তুট্ঠো হোতি। ইতরীতরেনাতি ন থূলসুখুমলূখপণীতথিরজিণ্ণানং যেন কেনচি, অথ খো যথালদ্ধাদীনং ইতরীতরেন যেন কেনচি সন্তুট্ঠো হোতীতি অত্থো। চীৰরস্মিঞ্হি তযো সন্তোসা
এত্থ চ চীৰরং জানিতব্বং, চীৰরক্খেত্তং জানিতব্বং, পংসুকূলং জানিতব্বং, চীৰরসন্তোসো জানিতব্বো, চীৰরপ্পটিসংযুত্তানি ধুতঙ্গানি জানিতব্বানি। তত্থ চীৰরং জানিতব্বন্তি খোমাদীনি ছ চীৰরানি দুকূলাদীনি ছ অনুলোমচীৰরানি জানিতব্বানি। ইমানি দ্ৰাদস কপ্পিযচীৰরানি। কুসচীরং, ৰাকচীরং, ফলকচীরং, কেসকম্বলং, ৰাল়কম্বলং, পোত্থকো, চম্মং, উলূকপক্খং, রুক্খদুস্সং, লতাদুস্সং, এরকদুস্সং, কদলিদুস্সং, ৰেল়ুদুস্সন্তি এৰমাদীনি পন অকপ্পিযচীৰরানি।
চীৰরক্খেত্তন্তি
পংসুকূলন্তি সোসানিকং, পাপণিকং, রথিযং, সঙ্কারকূটকং, সোত্থিযং, সিনানং, তিত্থং, গতপচ্চাগতং, অগ্গিদড্ঢং, গোখাযিতং, উপচিকখাযিতং, উন্দূরখাযিতং সোত্থিযন্তি গব্ভমলহরণং। গতপচ্চাগতন্তি মতকসরীরং পারুপিত্ৰা সুসানং নেত্ৰা আনীতচীৰরং। ধজাহটন্তি ধজং উস্সাপেত্ৰা ততো আনীতং। থূপন্তি ৰম্মিকে পূজিতচীৰরং। সামুদ্দিযন্তি সমুদ্দৰীচীহি থলং পাপিতং। পন্থিকন্তি পন্থং গচ্ছন্তেহি চোরভযেন পাসাণেহি কোট্টেত্ৰা পারুতচীৰরং। ইদ্ধিমযন্তি এহিভিক্খুচীৰরং। সেসং পাকটমেৰাতি।
চীৰরসন্তোসোতি ৰীসতি চীৰরসন্তোসা – চীৰরে ৰিতক্কসন্তোসো, গমনসন্তোসো, পরিযেসনসন্তোসো, পটিলাভসন্তোসো, মত্তপটিগ্গহণসন্তোসো, লোলুপ্পৰিৰজ্জনসন্তোসো, যথালাভসন্তোসো, যথাবলসন্তোসো, যথাসারুপ্পসন্তোসো, উদকসন্তোসো, ধোৰনসন্তোসো, করণসন্তোসো, পরিমাণসন্তোসো, সুত্তসন্তোসো, সিব্বনসন্তোসো, রজনসন্তোসো, কপ্পসন্তোসো, পরিভোগসন্তোসো, সন্নিধিপরিৰজ্জনসন্তোসো, ৰিস্সজ্জনসন্তোসোতি।
তত্থ সাদকভিক্খুনা তেমাসং নিবদ্ধৰাসং ৰসিত্ৰা একমাসমত্তং ৰিতক্কেতুং ৰট্টতি। সো হি পৰারেত্ৰা চীৰরমাসে চীৰরং করোতি, পংসুকূলিকো অড্ঢমাসেনেৰ করোতি। ইদং মাসড্ঢমাসমত্তং ৰিতক্কনং ৰিতক্কসন্তোসো নাম। ৰিতক্কসন্তোসেন পন সন্তুট্ঠেন ভিক্খুনা পাচীনখণ্ডরাজিৰাসিকপংসুকূলিকত্থেরসদিসেন
থেরো কির ‘‘চেতিযপব্বতৰিহারে চেতিযং ৰন্দিস্সামী’’তি আগতো চেতিযং ৰন্দিত্ৰা চিন্তেসি – ‘‘ময্হং চীৰরং জিণ্ণং, বহূনং ৰসনট্ঠানে লভিস্সামী’’তি। সো মহাৰিহারং গন্ত্ৰা সঙ্ঘত্থেরং দিস্ৰা ৰসনট্ঠানং পুচ্ছিত্ৰা তত্থ ৰুত্থো পুনদিৰসে চীৰরং আদায আগন্ত্ৰা থেরং ৰন্দি। থেরো ‘‘কিং
চীৰরত্থায গচ্ছন্তস্স পন ‘‘কত্থ লভিস্সামী’’তি অচিন্তেত্ৰা কম্মট্ঠানসীসেনেৰ গমনং গমনসন্তোসো নাম। পরিযেসন্তস্স পন যেন ৰা তেন ৰা সদ্ধিং অপরিযেসিত্ৰা লজ্জিং পেসলং ভিক্খুং গহেত্ৰা পরিযেসনং পরিযেসনসন্তোসো নাম। এৰং পরিযেসন্তস্স আহরিযমানং চীৰরং দূরতো দিস্ৰা ‘‘এতং মনাপং ভৰিস্সতি, এতং অমনাপ’’ন্তি এৰং অৰিতক্কেত্ৰা থূলসুখুমাদীসু যথালদ্ধেনেৰ সন্তুস্সনং পটিলাভসন্তোসো নাম। এৰং লদ্ধং গণ্হন্তস্সাপি ‘‘এত্তকং দুপট্টস্স ভৰিস্সতি, এত্তকং একপট্টস্সা’’তি অত্তনো পহোনকমত্তেনেৰ সন্তুস্সনং মত্তপটিগ্গহণসন্তোসো নাম। চীৰরং পরিযেসন্তস্স পন ‘‘অসুকস্স ঘরদ্ৰারে মনাপং লভিস্সামী’’তি অচিন্তেত্ৰা দ্ৰারপটিপাটিযা চরণং লোলুপ্পৰিৰজ্জনসন্তোসো নাম।
লূখপণীতেসু যেন কেনচি যাপেতুং সক্কোন্তস্স যথালদ্ধেনেৰ যাপনং যথালাভসন্তোসো নাম। অত্তনো থামং জানিত্ৰা যেন যাপেতুং সক্কোতি, তেন যাপনং যথাবলসন্তোসো নাম। মনাপং অঞ্ঞস্স যথাসারুপ্পসন্তোসো নাম।
‘‘কত্থ উদকং মনাপং, কত্থ অমনাপ’’ন্তি অৰিচারেত্ৰা যেন কেনচি ধোৰনূপগেন উদকেন উদকসন্তোসো নাম। পণ্ডুমত্তিকগেরুকপূতিপণ্ণরসকিলিট্ঠানি পন উদকানি ৰজ্জেতুং ৰট্টতি। ধোৰন্তস্স পন মুগ্গরাদীহি অপহরিত্ৰা ধোৰনসন্তোসো নাম। তথা অসুজ্ঝন্তং পণ্ণানি পক্খিপিত্ৰা তাপিতউদকেনাপি ধোৰিতুং ৰট্টতি। এৰং ধোৰিত্ৰা করোন্তস্স ‘‘ইদং থূলং, ইদং সুখুম’’ন্তি অকোপেত্ৰা পহোনকনীহারেনেৰ করণং করণসন্তোসো নাম। তিমণ্ডলপতিচ্ছাদনমত্তস্সেৰ করণং পরিমাণসন্তোসো নাম। চীৰরকরণত্থায পন মনাপং সুত্তং পরিযেসিস্সামীতি অৰিচারেত্ৰা রথিকাদীসু ৰা দেৰট্ঠানে ৰা আহরিত্ৰা পাদমূলে ৰা ঠপিতং যংকিঞ্চিদেৰ সুত্তং গহেত্ৰা করণং সুত্তসন্তোসো নাম।
কুসিবন্ধনকালে পন অঙ্গুলমত্তে সত্ত ৰারে ন ৰিজ্ঝিতব্বং। এৰং করোন্তস্স হি যো ভিক্খু সহাযো ন হোতি, তস্স ৰত্তভেদোপি নত্থি। তিৰঙ্গুলমত্তে পন সত্ত ৰারে ৰিজ্ঝিতব্বং। এৰং করোন্তস্স মগ্গপ্পটিপন্নেনাপি সহাযেন ভৰিতব্বং। যো ন হোতি, তস্স ৰত্তভেদো। অযং সিব্বনসন্তোসো নাম। রজন্তেন পন কাল়কচ্ছকাদীনি পরিযেসন্তেন ন চরিতব্বং, সোমৰক্কলাদীসু যং লভতি, তেন রজিতব্বং। অলভন্তেন পন মনুস্সেহি অরঞ্ঞে ৰাকং গহেত্ৰা ছড্ডিতরজনং ৰা ভিক্খূহি পচিত্ৰা ছড্ডিতকসটং ৰা গহেত্ৰা রজিতব্বং। অযং রজনসন্তোসো নাম। নীলকদ্দমকাল়সামেসু যংকিঞ্চি গহেত্ৰা হত্থিপিট্ঠে নিসিন্নস্স পঞ্ঞাযমানকপ্পকরণং কপ্পসন্তোসো নাম।
হিরিকোপীনপ্পটিচ্ছাদনমত্তৰসেন পরিভুঞ্জনং পরিভোগসন্তোসো নাম। দুস্সং পন লভিত্ৰা সুত্তং ৰা সূচিং ৰা কারকং ৰা অলভন্তেন ঠপেতুং ৰট্টতি, লভন্তেন ন ৰট্টতি। কতম্পি সচে অন্তেৰাসিকাদীনং মহাসীৰত্থেরো আহ। অযং সন্নিধিপরিৰজ্জনসন্তোসো নাম। ৰিস্সজ্জেন্তেন পন ন মুখং ওলোকেত্ৰা দাতব্বং, সারণীযধম্মে ঠত্ৰা ৰিস্সজ্জেতব্বন্তি অযং ৰিস্সজ্জনসন্তোসো নাম।
চীৰরপ্পটিসংযুত্তানি ধুতঙ্গানি নাম পংসুকূলিকঙ্গঞ্চেৰ তেচীৰরিকঙ্গঞ্চ। তেসং ৰিত্থারকথা ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি॰ ১.২৪-২৫) ৰেদিতব্বা। ইতি চীৰরসন্তোসমহাঅরিযৰংসং পূরযমানো
ৰণ্ণৰাদীতি একো সন্তুট্ঠো হোতি, সন্তোসস্স ৰণ্ণং ন কথেতি। একো ন সন্তুট্ঠো হোতি, সন্তোসস্স ৰণ্ণং কথেতি। একো নেৰ সন্তুট্ঠো হোতি, ন সন্তোসস্স ৰণ্ণং কথেতি। একো সন্তুট্ঠো চেৰ হোতি, সন্তোসস্স চ ৰণ্ণং কথেতি। তং দস্সেতুং ‘‘ইতরীতরচীৰরসন্তুট্ঠিযা চ ৰণ্ণৰাদী’’তি ৰুত্তং।
অনেসনন্তি দূতেয্যপহিনগমনানুযোগপভেদং নানপ্পকারং অনেসনং। অপ্পতিরূপন্তি অযুত্তং। অলদ্ধা চাতি অলভিত্ৰা। যথা একচ্চো ‘‘কথং নু খো চীৰরং লভিস্সামী’’তি পুঞ্ঞৰন্তেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং একতো হুত্ৰা কোহঞ্ঞং করোন্তো উত্তসতি পরিতস্সতি, সন্তুট্ঠো ভিক্খু এৰং অলদ্ধা চীৰরং ন পরিতস্সতি। লদ্ধা চাতি ধম্মেন সমেন লভিত্ৰা। অগধিতোতি ৰিগতলোভগিদ্ধো। অমুচ্ছিতোতি অধিমত্ততণ্হায মুচ্ছং অনাপন্নো। অনজ্ঝোপন্নোতি তণ্হায অনোত্থতো অপরিযোনদ্ধো। আদীনৰদস্সাৰীতি অনেসনাপত্তিযঞ্চ গেধিতপরিভোগে চ আদীনৰং পস্সমানো। নিস্সরণপঞ্ঞোতি ‘‘যাৰদেৰ সীতস্স পটিঘাতাযা’’তি ৰুত্তং নিস্সরণমেৰ পজানন্তো।
ইতরীতরচীৰরসন্তুট্ঠিযাতি যেন কেনচি চীৰরেন সন্তুট্ঠিযা। নেৰত্তানুক্কংসেতীতি ‘‘অহং পংসুকূলিকো, মযা উপসম্পদমাল়েযেৰ পংসুকূলিকঙ্গং গহিতং, কো মযা সদিসো অত্থী’’তি অত্তুক্কংসনং ন করোতি। নো পরং ৰম্ভেতীতি ‘‘ইমে পনঞ্ঞে ভিক্খূ ন পংসুকূলিকা’’তি ৰা, ‘‘পংসুকূলিকঙ্গমত্তম্পি এতেসং নত্থী’’তি ৰা এৰং পরং ন ৰম্ভেতি। যো হি তত্থ দক্খোতি যো তস্মিং চীৰরসন্তোসে ৰণ্ণৰাদাদীসু ৰা দক্খো ছেকো অনলসোতি সাতচ্চকিরিযায আলসিযৰিরহিতো। সম্পজানো পটিস্সতোতি সম্পজানপঞ্ঞায চেৰ সতিযা চ যুত্তো। অরিযৰংসে ঠিতোতি অরিযৰংসে পতিট্ঠিতো।
ইতরীতরেন পিণ্ডপাতেনাতি যেন কেনচি পিণ্ডপাতেন। এত্থাপি পিণ্ডপাতো জানিতব্বো, পিণ্ডপাতক্খেত্তং জানিতব্বং, পিণ্ডপাতসন্তোসো জানিতব্বো, পিণ্ডপাতপ্পটিসংযুত্তং ধুতঙ্গং জানিতব্বং পিণ্ডপাতোতি ওদনো কুম্মাসো সত্তু মচ্ছো মংসং খীরং দধি সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু ফাণিতং যাগু খাদনীযং সাযনীযং লেহনীযন্তি সোল়স পিণ্ডপাতা।
পিণ্ডপাতক্খেত্তন্তি সঙ্ঘভত্তং উদ্দেসভত্তং নিমন্তনং সলাকভত্তং পক্খিকং উপোসথিকং পাটিপদিকভত্তং আগন্তুকভত্তং গমিকভত্তং গিলানভত্তং গিলানুপট্ঠাকভত্তং ধুরভত্তং কুটিভত্তং ৰারভত্তং ৰিহারভত্তন্তি পন্নরস পিণ্ডপাতক্খেত্তানি।
পিণ্ডপাতসন্তোসোতি পিণ্ডপাতে ৰিতক্কসন্তোসো গমনসন্তোসো পরিযেসনসন্তোসো পটিলাভসন্তোসো পটিগ্গহণসন্তোসো মত্তপটিগ্গহণসন্তোসো লোলুপ্পৰিৰজ্জনসন্তোসো যথালাভসন্তোসো যথাবলসন্তোসো যথাসারুপ্পসন্তোসো উপকারসন্তোসো পরিমাণসন্তোসো পরিভোগসন্তোসো সন্নিধিপরিৰজ্জনসন্তোসো ৰিস্সজ্জনসন্তোসোতি পন্নরস সন্তোসা।
তত্থ সাদকো ভিক্খু মুখং ধোৰিত্ৰা ৰিতক্কেতি। পিণ্ডপাতিকেন পন গণেন সদ্ধিং চরতা সাযং থেরূপট্ঠানকালে ‘‘স্ৰে কত্থ পিণ্ডায চরিস্সামাতি? অসুকগামে, ভন্তে’’তি এত্তকং চিন্তেত্ৰা ততো পট্ঠায ন ৰিতক্কেতব্বং। একচারিকেন ৰিতক্কমাল়কে ঠত্ৰা ৰিতক্কেতব্বং। ততো পট্ঠায ৰিতক্কেন্তো অরিযৰংসা চুতো হোতি পরিবাহিরো। অযং ৰিতক্কসন্তোসো নাম।
পিণ্ডায পৰিসন্তেন ‘‘কুহিং লভিস্সামী’’তি অচিন্তেত্ৰা কম্মট্ঠানসীসেন গন্তব্বং। অযং গমনসন্তোসো নাম। পরিযেসন্তেন যং ৰা তং ৰা অগ্গহেত্ৰা লজ্জিং পেসলমেৰ গহেত্ৰা পরিযেসিতব্বং। অযং পরিযেসনসন্তোসো নাম। দূরতোৰ আহরিযমানং দিস্ৰা ‘‘এতং মনাপং পটিলাভসন্তোসো নাম। ‘‘ইমং মনাপং গণ্হিস্সামি, ইমং অমনাপং ন গণ্হিস্সামী’’তি অচিন্তেত্ৰা যংকিঞ্চি যাপনমত্তং গহেতব্বমেৰ। অযং পটিগ্গহণসন্তোসো নাম।
এত্থ পন দেয্যধম্মো বহু, দাযকো অপ্পং দাতুকামো, অপ্পং গহেতব্বং। দেয্যধম্মোপি বহু, দাযকোপি বহুং দাতুকামো, পমাণেনেৰ গহেতব্বং। দেয্যধম্মো ন বহু, দাযকোপি অপ্পং দাতুকামো, অপ্পং গহেতব্বং। দেয্যধম্মো ন বহু, দাযকো পন বহুং দাতুকামো, পমাণেন গহেতব্বং মত্তপটিগ্গহণসন্তোসো নাম। অড্ঢকুলানিযেৰ অগন্ত্ৰা দ্ৰারপটিপাটিযা গন্তব্বং। অযং লোলুপ্পৰিৰজ্জনসন্তোসো নাম। যথালাভসন্তোসাদযো চীৰরে ৰুত্তনযা এৰ।
পিণ্ডপাতং পরিভুঞ্জিত্ৰা ‘‘সমণধম্মং অনুপালেস্সামী’’তি এৰং উপকারং ঞত্ৰা পরিভুঞ্জনং উপকারসন্তোসো নাম। পত্তং পূরেত্ৰা আনীতং ন পটিগ্গহেতব্বং। অনুপসম্পন্নে সতি তেন গাহাপেতব্বং, অসতি হরাপেত্ৰা পটিগ্গহণমত্তং গহেতব্বং। অযং পরিমাণসন্তোসো পরিভোগসন্তোসো নাম। নিদহিত্ৰা ন পরিভুঞ্জিতব্বন্তি অযং সন্নিধিপরিৰজ্জনসন্তোসো নাম। মুখং অনোলোকেত্ৰা সারণীযধম্মে ঠিতেন ৰিস্সজ্জেতব্বং। অযং ৰিস্সজ্জনসন্তোসো নাম।
পিণ্ডপাতপ্পটিসংযুত্তানি পন পঞ্চ ধুতঙ্গানি পিণ্ডপাতিকঙ্গং সপদানচারিকঙ্গং একাসনিকঙ্গং পত্তপিণ্ডিকঙ্গং খলুপচ্ছাভত্তিকঙ্গন্তি। তেসং ৰিত্থারকথা ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি॰ ১.২৬-৩০) ৰুত্তা। ইতি পিণ্ডপাতসন্তোসমহাঅরিযৰংসং পূরযমানো ভিক্খু ইমানি পঞ্চ ধুতঙ্গানি গোপেতি, ইমানি গোপেন্তো পিণ্ডপাতসন্তোসমহাঅরিযৰংসেন সন্তুট্ঠো হোতি। ৰণ্ণৰাদীতিআদীনি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বানি।
সেনাসনেনাতি ইধ সেনাসনং জানিতব্বং, সেনাসনক্খেত্তং জানিতব্বং, সেনাসনসন্তোসো জানিতব্বো, সেনাসনপ্পটিসংযুত্তং ধুতঙ্গং সেনাসনন্তি মঞ্চো পীঠং ভিসি বিম্বোহনং ৰিহারো অড্ঢযোগো পাসাদো হম্মিযং গুহা লেণং অট্টো মাল়ো ৰেল়ুগুম্বো রুক্খমূলং যত্থ ৰা পন ভিক্খূ পটিক্কমন্তীতি ইমানি পন্নরস সেনাসনানি।
সেনাসনক্খেত্তন্তি সঙ্ঘতো ৰা গণতো ৰা ঞাতিতো ৰা মিত্ততো ৰা অত্তনো ৰা ধনেন পংসুকূলং ৰাতি ছ খেত্তানি।
সেনাসনসন্তোসোতি সেনাসনে ৰিতক্কসন্তোসাদযো পন্নরস সন্তোসা। তে পিণ্ডপাতে ৰুত্তনযেনেৰ সেনাসনপ্পটিসংযুত্তানি পন পঞ্চ ধুতঙ্গানি আরঞ্ঞিকঙ্গং রুক্খমূলিকঙ্গং অব্ভোকাসিকঙ্গং সোসানিকঙ্গং যথাসন্থতিকঙ্গন্তি। তেসং ৰিত্থারকথা ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি॰ ১.৩১-৩৫) ৰুত্তা। ইতি
গিলানপচ্চযো পন পিণ্ডপাতেযেৰ পৰিট্ঠো। তত্থ যথালাভযথাবলযথাসারুপ্পসন্তোসেনেৰ সন্তুস্সিতব্বং। নেসজ্জিকঙ্গং ভাৰনারামঅরিযৰংসং ভজতি। ৰুত্তম্পি চেতং –
‘‘পঞ্চ সেনাসনে ৰুত্তা, পঞ্চ আহারনিস্সিতা।
একো ৰীরিযসংযুত্তো, দ্ৰে চ চীৰরনিস্সিতা’’তি॥
ইতি ভগৰা পথৰিং পত্থরমানো ৰিয সাগরকুচ্ছিং পূরযমানো ৰিয আকাসং ৰিত্থারযমানো ৰিয চ পঠমং চীৰরসন্তোসং অরিযৰংসং কথেত্ৰা চন্দং উট্ঠাপেন্তো ৰিয সূরিযং উল্লঙ্ঘেন্তো ৰিয চ দুতিযং পিণ্ডপাতসন্তোসং কথেত্ৰা সিনেরুং উক্খিপন্তো ৰিয ততিযং সেনাসনসন্তোসং অরিযৰংসং কথেত্ৰা ইদানি সহস্সনযপটিমণ্ডিতং চতুত্থং ভাৰনারামং অরিযৰংসং কথেতুং পুন চপরং, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভাৰনারামো হোতীতি দেসনং আরভি।
তত্থ আরমণং আরামো, অভিরতীতি অত্থো। ভাৰনায আরামো অস্সাতি ভাৰনারামো। ভাৰনায রতোতি ভাৰনারতো। পঞ্চৰিধে পহানে আরামো অস্সাতি পহানারামো। অপিচ ভাৰেন্তো ভাৰনারামো। পজহন্তো রমতীতি পহানারামোতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো। অযঞ্হি চত্তারো সতিপট্ঠানে ভাৰেন্তো রমতি, রতিং ৰিন্দতীতি অত্থো। তথা চত্তারো সম্মপ্পধানে। চত্তারো ইদ্ধিপাদে, পঞ্চিন্দ্রিযানি, পঞ্চ বলানি, সত্ত বোজ্ঝঙ্গে, সত্ত অনুপস্সনা, অট্ঠারস মহাৰিপস্সনা, সত্ততিংস বোধিপক্খিযধম্মে, অট্ঠতিংস
ইমেসু পন চতূসু অরিযৰংসেসু পুরিমেহি তীহি তেরসন্নং ধুতঙ্গানং চতুপচ্চযসন্তোসস্স চ ৰসেন সকলং ৰিনযপিটকং কথিতং হোতি, ভাৰনারামেন অৰসেসং পিটকদ্ৰযং। ইমং পন ভাৰনারামং
তত্থ পটিসম্ভিদামগ্গে নেক্খম্মপাল়িযাতি –
‘‘নেক্খম্মং ভাৰেন্তো রমতি, কামচ্ছন্দং পজহন্তো রমতি। অব্যাপাদং, ব্যাপাদং… আলোকসঞ্ঞং… থিনমিদ্ধং… অৰিক্খেপং, উদ্ধচ্চং… ধম্মৰৰত্থানং… ৰিচিকিচ্ছং… ঞাণং… অৰিজ্জং… পামোজ্জং… অরতিং… পঠমজ্ঝানং, পঞ্চ নীৰরণে… দুতিযজ্ঝানং… ৰিতক্কৰিচারে… ততিযজ্ঝানং… পীতিং… চতুত্থজ্ঝানং… সুখদুক্খে… আকাসানঞ্চাযতনসমাপত্তিং ভাৰেন্তো রমতি, রূপসঞ্ঞং পটিঘসঞ্ঞং নানত্তসঞ্ঞং পজহন্তো রমতি। ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসমাপত্তিং…পে॰… নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসমাপত্তিং ভাৰেন্তো রমতি, আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞং পজহন্তো রমতি।
‘‘অনিচ্চানুপস্সনং ভাৰেন্তো রমতি, নিচ্চসঞ্ঞং পজহন্তো রমতি। দুক্খানুপস্সনং… সুখসঞ্ঞং… অনত্তানুপস্সনং… অত্তসঞ্ঞং… নিব্বিদানুপস্সনং… নন্দিং… ৰিরাগানুপস্সনং… রাগং… নিরোধানুপস্সনং… সমুদযং… পটিনিস্সগ্গানুপস্সনং… আদানং… খযানুপস্সনং
এৰং পটিসম্ভিদামগ্গে নেক্খম্মপাল়িযা কথেতব্বো।
দীঘনিকাযে দসুত্তরসুত্তন্তপরিযাযেনাতি –
‘‘একং ধম্মং ভাৰেন্তো রমতি, একং ধম্মং পজহন্তো রমতি…পে॰… দস ধম্মে ভাৰেন্তো রমতি, দস ধম্মে পজহন্তো রমতি। কতমং একং ধম্মং ভাৰেন্তো রমতি? কাযগতাসতিং সাতসহগতং, ইমং একং ধম্মং ভাৰেন্তো রমতি। কতমং একং ধম্মং পজহন্তো রমতি? অস্মিমানং, ইমং একং ধম্মং পজহন্তো রমতি। কতমে দ্ৰে ধম্মে…পে॰… কতমে দস ধম্মে ভাৰেন্তো রমতি? দস কসিণাযতনানি, ইমে দস ধম্মে ভাৰেন্তো রমতি। কতমে দস ধম্মে পজহন্তো রমতি? দস মিচ্ছত্তে, ইমে দস ধম্মে পজহন্তো রমতি। এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ভাৰনারামো হোতী’’তি (দী॰ নি॰ ৩.৩৫১-৩৬০)।
এৰং দীঘনিকাযে দসুত্তরসুত্তন্তপরিযাযেন কথেতব্বো।
মজ্ঝিমনিকাযে সতিপট্ঠানসুত্তন্তপরিযাযেনাতি –
‘‘একাযনো অযং, ভিক্খৰে, মগ্গো…পে॰… যাৰদেৰ ঞাণমত্তায পটিস্সতিমত্তায। অনিস্সিতো চ ৰিহরতি, ন চ কিঞ্চি
এৰং মজ্ঝিমনিকাযে সতিপট্ঠানসুত্তন্তপরিযাযেন কথেতব্বো।
অভিধম্মে নিদ্দেসপরিযাযেনাতি সব্বেপি সঙ্খতে ‘‘অনিচ্চতো দুক্খতো রোগতো গণ্ডতো
নেৰত্তানুক্কংসেতীতি ‘‘অজ্জ মে সট্ঠি ৰা সত্ততি ৰা ৰস্সানি অনিচ্চং দুক্খং অনত্তাতি ৰিপস্সনায কম্মং করোন্তস্স কো মযা সদিসো অত্থী’’তি এৰং অত্তুক্কংসনং ন করোতি। নো পরং ৰম্ভেতীতি ‘‘অনিচ্চং দুক্খন্তি ৰিপস্সনামত্তকম্পি নত্থি, কিং ইমে ৰিস্সট্ঠকম্মট্ঠানা চরন্তী’’তি এৰং পরৰম্ভনং ন করোতি। সেসং ৰুত্তনযমেৰ।
ইমে খো, ভিক্খৰে, চত্তারো অরিযৰংসাতি, ভিক্খৰে, ইমে চত্তারো অরিযৰংসা অরিযতন্তিযো অরিযপৰেণিযো অরিযঞ্জসা অরিযৰটুমানীতি সুত্তন্তং ৰিনিৰট্টেত্ৰা ইদানি মহাঅরিযৰংসপরিপূরকস্স ইমেহি চ পন, ভিক্খৰেতিআদিমাহ। তত্থ স্ৰেৰ অরতিং সহতীতি সোযেৰ অরতিং অনভিরতিং উক্কণ্ঠিতং সহতি অভিভৰতি। ন তং অরতি সহতীতি তং পন ভিক্খুং যা এসা পন্তেসু সেনাসনেসু অধিকুসলানং ধম্মানং ভাৰনায অরতি নাম হোতি, সা সহিতুং অধিভৰিতুং ন সক্কোতি। অরতিরতিসহোতি অরতিঞ্চ পঞ্চকামগুণরতিঞ্চ সহতি, অধিভৰিতুং সক্কোতি।
ইদানি গাথাহি কূটং গণ্হন্তো নারতীতিআদিমাহ। তত্থ ধীরন্তি ৰীরিযৰন্তং। নারতি ধীরং সহতীতি ইদং পুরিমস্সেৰ কারণৰচনং। যস্মা সা ধীরং ন সহতি নপ্পহোতি ধীরং সহিতুং অধিভৰিতুং ন সক্কোতি, তস্মা নারতি ধীরো হি অরতিস্সহোতি অরতিসহত্তা হি সো ধীরো নাম, তস্মা অরতিং সহতীতি অত্থো। সব্বকম্মৰিহাযীনন্তি সব্বং তেভূমককম্মং চজিত্ৰা পরিচ্ছিন্নং পরিৰটুমং কত্ৰা ঠিতং। পনুণ্ণং কো নিৰারযেতি কিলেসে পনুদিত্ৰা ঠিতং কো নাম রাগো ৰা দোসো ৰা নিৰারেয্য। নেক্খং জম্বোনদস্সেৰ, কো তং নিন্দিতুমরহতীতি জম্বোনদসঙ্খাতস্স জাতিরত্তসুৰণ্ণস্স নিক্খসদিসং গরহিতব্বদোসৰিমুত্তং কো তং পুগ্গলং নিন্দিতুং অরহতি। ব্রহ্মুনাপি পসংসিতোতি মহাব্রহ্মুনাপি এস পুগ্গলো পসংসিতোযেৰাতি। দেসনাপরিযোসানে চত্তালীস ভিক্খুসহস্সানি অরহত্তে পতিট্ঠহিংসু।
৯. ধম্মপদসুত্তৰণ্ণনা
২৯. নৰমে ধম্মপদানীতি ধম্মকোট্ঠাসা। অনভিজ্ঝাতিআদীসু অভিজ্ঝাপটিক্খেপেন অনভিজ্ঝা, ব্যাপাদপটিক্খেপেন অব্যাপাদো, মিচ্ছাসতিপটিক্খেপেন সম্মাসতি, মিচ্ছাসমাধিপটিক্খেপেন সম্মাসমাধি ৰেদিতব্বো।
অনভিজ্ঝালূতি নিত্তণ্হো হুত্ৰা। অব্যাপন্নেন চেতসাতি সব্বকালং পকতিভাৰং অৰিজহন্তেন চিত্তেন। সতো একগ্গচিত্তস্সাতি সতিযা সমন্নাগতো আরম্মণে একগ্গচিত্তো অস্স। অজ্ঝত্তং সুসমাহিতোতি নিযকজ্ঝত্তে সুট্ঠু ঠপিতচিত্তো ইমস্মিং সুত্তেপি গাথাযপি ৰট্টৰিৰট্টং কথিতং।
১০. পরিব্বাজকসুত্তৰণ্ণনা
৩০. দসমে অভিঞ্ঞাতাতি ঞাতা পাকটা। অন্নভারোতিআদীনি তেসং নামানি। পটিসল্লানা ৰুট্ঠিতোতি ফলসমাপত্তিতো ৰুট্ঠিতো। সা হি ইধ পটিসল্লানন্তি অধিপ্পেতা। পচ্চক্খাযাতি পটিক্খিপিত্ৰা। অভিজ্ঝালুন্তি সতণ্হং। কামেসু তিব্বসারাগন্তি ৰত্থুকামেসু বহলরাগং। তমহং তত্থ এৰং ৰদেয্যন্তি তং অহং তস্মিং কারণে এৰং ৰদেয্যং। পটিক্কোসিতব্বং মঞ্ঞেয্যাতি পটিক্কোসিতব্বানি পটিবাহিতব্বনি ৰা মঞ্ঞেয্য। সহধম্মিকাতি সকারণা। ৰাদানুপাতাতি ধম্মিকৰাদে ঘট্টযমানা অধম্মিকৰাদানুপাতা, ৰাদপ্পৰত্তিযোতি অত্থো। গারয্হা ঠানাতি গরহিতব্বযুত্তকা পচ্চযা। আগচ্ছন্তীতি উপগচ্ছন্তি।
উক্কলাতি ৰস্সভঞ্ঞাতি ৰস্সো চ ভঞ্ঞো চাতি দ্ৰে জনা। অহেতুকৰাদাতি ‘‘নত্থি হেতু নত্থি পচ্চযো সত্তানং ৰিসুদ্ধিযা’’তিএৰমাদিৰাদিনো। অকিরিযৰাদাতি ‘‘করোতো ন করীযতি পাপ’’ন্তি এৰং কিরিযপটিক্খেপৰাদিনো। নত্থিকৰাদাতি ‘‘নত্থি দিন্ন’’ন্তিআদিৰাদিনো। তে ইমেসু তীসুপি দস্সনেসু ওক্কন্তনিযামা অহেসুং। কথং পন তেসু নিযামো হোতীতি? যো হি এৰরূপং লদ্ধিং গহেত্ৰা রত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানেসু নিসিন্নো সজ্ঝাযতি ৰীমংসতি, তস্স ‘‘নত্থি হেতু নত্থি পচ্চযো করোতো ন করীযতি পাপং…পে॰… নত্থি দিন্নং…পে॰… কাযস্স ভেদা উচ্ছিজ্জতী’’তি তস্মিং আরম্মণে নিন্দাব্যারোসনউপারম্ভভযাতি অত্তনো নিন্দভযেন ঘট্টনভযেন উপৰাদভযেন চাতি অত্থো। অভিজ্ঝাৰিনযে সিক্খন্তি অভিজ্ঝাৰিনযো ৰুচ্চতি অরহত্তং, অরহত্তে সিক্খমানো অপ্পমত্তো নাম ৰুচ্চতীতি সুত্তন্তে ৰট্টৰিট্টং কথেত্ৰা গাথায ফলসমাপত্তি কথিতাতি।
উরুৰেলৰগ্গো ততিযো।