(১১) ১. সম্বোধৰগ্গো
১. পুব্বেৰসম্বোধসুত্তং
১০৪. ‘‘পুব্বেৰ মে, ভিক্খৰে, সম্বোধা অনভিসম্বুদ্ধস্স বোধিসত্তস্সেৰ সতো এতদহোসি – ‘কো নু খো লোকে অস্সাদো, কো আদীনৰো, কিং নিস্সরণ’ন্তি? তস্স ময্হং, ভিক্খৰে, এতদহোসি – ‘যং খো লোকং লোকে (সী॰ স্যা॰ কং॰ পী॰) পটিচ্চ উপ্পজ্জতি সুখং সোমনস্সং, অযং লোকে অস্সাদো। যং লোকো লোকে (পী॰ ক॰) অনিচ্চো দুক্খো ৰিপরিণামধম্মো, অযং লোকে আদীনৰো। যো লোকে ছন্দরাগৰিনযো ছন্দরাগপ্পহানং, ইদং লোকে নিস্সরণ’ন্তি লোকনিস্সরণং (অট্ঠ॰) ‘‘লোকে নিস্সরণ’’ন্তি পদেন সংসন্দিতব্বং। যাৰকীৰঞ্চাহং, ভিক্খৰে, এৰং লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং নাব্ভঞ্ঞাসিং, নেৰ তাৰাহং, ভিক্খৰে, সদেৰকে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায ‘অনুত্তরং সম্মাসম্বোধিং অভিসম্বুদ্ধো’তি অভিসম্বুদ্ধো (সী॰ স্যা॰ কং॰ ক॰) পচ্চঞ্ঞাসিং। যতো চ খ্ৰাহং খো অহং (সী॰ পী॰), খোহং (স্যা॰ কং॰ ক॰), ভিক্খৰে, এৰং লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং অব্ভঞ্ঞাসিং, অথাহং, ভিক্খৰে, সদেৰকে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায ‘অনুত্তরং সম্মাসম্বোধিং অভিসম্বুদ্ধো’তি পচ্চঞ্ঞাসিং। ঞাণঞ্চ পন মে দস্সনং উদপাদি – ‘অকুপ্পা মে ৰিমুত্তি চেতোৰিমুত্তি (সী॰ পী॰ ক॰), অযমন্তিমা জাতি, নত্থি দানি পুনব্ভৰো’’’তি। পঠমং।
২. পঠমঅস্সাদসুত্তং
১০৫. ‘‘লোকস্সাহং , ভিক্খৰে, অস্সাদপরিযেসনং অচরিং। যো লোকে অস্সাদো তদজ্ঝগমং। যাৰতকো লোকে অস্সাদো, পঞ্ঞায মে সো সুদিট্ঠো। লোকস্সাহং, ভিক্খৰে, আদীনৰপরিযেসনং অচরিং । যো লোকে আদীনৰো তদজ্ঝগমং। যাৰতকো লোকে আদীনৰো, পঞ্ঞায মে সো সুদিট্ঠো। লোকস্সাহং, ভিক্খৰে, নিস্সরণপরিযেসনং অচরিং। যং লোকে নিস্সরণং তদজ্ঝগমং। যাৰতকং লোকে নিস্সরণং, পঞ্ঞায মে তং সুদিট্ঠং। যাৰকীৰঞ্চাহং, ভিক্খৰে, লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং নাব্ভঞ্ঞাসিং, নেৰ তাৰাহং, ভিক্খৰে, সদেৰকে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায ‘অনুত্তরং সম্মাসম্বোধিং অভিসম্বুদ্ধো’তি পচ্চঞ্ঞাসিং। যতো চ খ্ৰাহং, ভিক্খৰে, লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং অব্ভঞ্ঞাসিং, অথাহং, ভিক্খৰে, সদেৰকে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায ‘অনুত্তরং সম্মাসম্বোধিং অভিসম্বুদ্ধো’তি পচ্চঞ্ঞাসিং। ঞাণঞ্চ পন মে দস্সনং উদপাদি – ‘অকুপ্পা মে ৰিমুত্তি, অযমন্তিমা জাতি, নত্থি দানি পুনব্ভৰো’’’তি। দুতিযং।
৩. দুতিযঅস্সাদসুত্তং
১০৬. ‘‘নো চেদং নো চেতং (স্যা॰ কং॰ পী॰ ক॰) সং॰ নি॰ ৩.২৮ পস্সিতব্বং, ভিক্খৰে, লোকে অস্সাদো অভৰিস্স, নযিদং সত্তা লোকে সারজ্জেয্যুং। যস্মা চ খো, ভিক্খৰে, অত্থি লোকে অস্সাদো, তস্মা সত্তা লোকে সারজ্জন্তি। নো চেদং, ভিক্খৰে, লোকে আদীনৰো অভৰিস্স, নযিদং সত্তা লোকে নিব্বিন্দেয্যুং। যস্মা চ খো, ভিক্খৰে, অত্থি লোকে আদীনৰো, তস্মা সত্তা লোকে নিব্বিন্দন্তি। নো চেদং, ভিক্খৰে, লোকে নিস্সরণং অভৰিস্স, নযিদং সত্তা লোকম্হা লোকে (ক॰) নিস্সরেয্যুং। যস্মা চ খো, ভিক্খৰে, অত্থি লোকে নিস্সরণং, তস্মা সত্তা লোকম্হা নিস্সরন্তি। যাৰকীৰঞ্চ, ভিক্খৰে, সত্তা লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং নাব্ভঞ্ঞাসুং নাব্ভঞ্ঞংসু (সং॰ নি॰ ৩.২৮, নেৰ তাৰ, ভিক্খৰে, সত্তা সদেৰকা লোকা সমারকা সব্রহ্মকা সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায নিস্সটা ৰিসংযুত্তা ৰিপ্পমুত্তা ৰিপ্পযুত্তা (ক॰) ৰিমরিযাদীকতেন ৰিমরিযাদিকতেন (সী॰ পী॰ ক॰) চেতসা ৰিহরিংসু। যতো চ খো, ভিক্খৰে, সত্তা লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং অব্ভঞ্ঞাসুং, অথ, ভিক্খৰে, সত্তা সদেৰকা লোকা সমারকা সব্রহ্মকা সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায নিস্সটা ৰিসংযুত্তা ৰিপ্পমুত্তা ৰিমরিযাদীকতেন চেতসা ৰিহরন্তী’’তি। ততিযং।
৪. সমণব্রাহ্মণসুত্তং
১০৭. ‘‘যে কেচি, ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং নপ্পজানন্তি, ন মে তে ন তে (ক॰), ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা সমণেসু ৰা সমণসম্মতা ব্রাহ্মণেসু ৰা ব্রাহ্মণসম্মতা, ন চ পন তে আযস্মন্তো সামঞ্ঞত্থং ৰা ব্রহ্মঞ্ঞত্থং ৰা দিট্ঠেৰ ধম্মে সযং অভিঞ্ঞা সচ্ছিকত্ৰা উপসম্পজ্জ ৰিহরন্তি। যে চ খো কেচি , ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা লোকস্স অস্সাদঞ্চ অস্সাদতো আদীনৰঞ্চ আদীনৰতো নিস্সরণঞ্চ নিস্সরণতো যথাভূতং পজানন্তি, তে খো, ভিক্খৰে, সমণা ৰা ব্রাহ্মণা ৰা সমণেসু ৰা সমণসম্মতা ব্রাহ্মণেসু ৰা ব্রাহ্মণসম্মতা, তে চ পনাযস্মন্তো সামঞ্ঞত্থঞ্চ ব্রহ্মঞ্ঞত্থঞ্চ দিট্ঠেৰ ধম্মে সযং অভিঞ্ঞা সচ্ছিকত্ৰা উপসম্পজ্জ ৰিহরন্তী’’তি ৰিহরিস্সন্তি (সী॰ পী॰)। চতুত্থং।
৫. রুণ্ণসুত্তং
১০৮. ‘‘রুণ্ণমিদং , ভিক্খৰে, অরিযস্স ৰিনযে যদিদং গীতং। উম্মত্তকমিদং, ভিক্খৰে, অরিযস্স ৰিনযে যদিদং নচ্চং। কোমারকমিদং, ভিক্খৰে, অরিযস্স ৰিনযে যদিদং অতিৰেলং দন্তৰিদংসকহসিতং দন্তৰিদংসকং হসিতং (সী॰ পী॰)। তস্মাতিহ, ভিক্খৰে, সেতুঘাতো গীতে, সেতুঘাতো নচ্চে, অলং ৰো ধম্মপ্পমোদিতানং সতং সিতং সিতমত্তাযা’’তি। পঞ্চমং।
৬. অতিত্তিসুত্তং
১০৯. ‘‘তিণ্ণং, ভিক্খৰে, পটিসেৰনায নত্থি তিত্তি। কতমেসং তিণ্ণং? সোপ্পস্স, ভিক্খৰে, পটিসেৰনায নত্থি তিত্তি। সুরামেরযপানস্স, ভিক্খৰে, পটিসেৰনায নত্থি তিত্তি। মেথুনধম্মসমাপত্তিযা, ভিক্খৰে, পটিসেৰনায নত্থি তিত্তি। ইমেসং, ভিক্খৰে, তিণ্ণং পটিসেৰনায নত্থি তিত্তী’’তি। ছট্ঠং।
৭. অরক্খিতসুত্তং
১১০. অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘চিত্তে, গহপতি, অরক্খিতে কাযকম্মম্পি অরক্খিতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অরক্খিতং হোতি , মনোকম্মম্পি অরক্খিতং হোতি। তস্স অরক্খিতকাযকম্মন্তস্স অরক্খিতৰচীকম্মন্তস্স অরক্খিতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি অৰস্সুতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অৰস্সুতং হোতি, মনোকম্মম্পি অৰস্সুতং হোতি। তস্স অৰস্সুতকাযকম্মন্তস্স অৰস্সুতৰচীকম্মন্তস্স অৰস্সুতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি পূতিকং হোতি, ৰচীকম্মম্পি পূতিকং হোতি, মনোকম্মম্পি পূতিকং হোতি। তস্স পূতিকাযকম্মন্তস্স পূতিৰচীকম্মন্তস্স পূতিমনোকম্মন্তস্স ন ভদ্দকং মরণং হোতি, ন ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা।
‘‘সেয্যথাপি, গহপতি, কূটাগারে দুচ্ছন্নে কূটম্পি অরক্খিতং হোতি, গোপানসিযোপি অরক্খিতা হোন্তি, ভিত্তিপি অরক্খিতা হোতি; কূটম্পি অৰস্সুতং হোতি, গোপানসিযোপি অৰস্সুতা হোন্তি, ভিত্তিপি অৰস্সুতা হোতি; কূটম্পি পূতিকং হোতি, গোপানসিযোপি পূতিকা হোন্তি, ভিত্তিপি পূতিকা হোতি।
‘‘এৰমেৰং খো, গহপতি, চিত্তে অরক্খিতে কাযকম্মম্পি অরক্খিতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অরক্খিতং হোতি, মনোকম্মম্পি অরক্খিতং হোতি। তস্স অরক্খিতকাযকম্মন্তস্স অরক্খিতৰচীকম্মন্তস্স অরক্খিতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি অৰস্সুতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অৰস্সুতং হোতি, মনোকম্মম্পি অৰস্সুতং হোতি। তস্স অৰস্সুতকাযকম্মন্তস্স অৰস্সুতৰচীকম্মন্তস্স অৰস্সুতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি পূতিকং হোতি, ৰচীকম্মম্পি পূতিকং হোতি, মনোকম্মম্পি পূতিকং হোতি। তস্স পূতিকাযকম্মন্তস্স পূতিৰচীকম্মন্তস্স পূতিমনোকম্মন্তস্স ন ভদ্দকং মরণং হোতি, ন ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা।
‘‘চিত্তে , গহপতি, রক্খিতে কাযকম্মম্পি রক্খিতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি রক্খিতং হোতি, মনোকম্মম্পি রক্খিতং হোতি। তস্স রক্খিতকাযকম্মন্তস্স রক্খিতৰচীকম্মন্তস্স রক্খিতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি অনৰস্সুতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অনৰস্সুতং হোতি, মনোকম্মম্পি অনৰস্সুতং হোতি। তস্স অনৰস্সুতকাযকম্মন্তস্স অনৰস্সুতৰচীকম্মন্তস্স অনৰস্সুতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি অপূতিকং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অপূতিকং হোতি, মনোকম্মম্পি অপূতিকং হোতি। তস্স অপূতিকাযকম্মন্তস্স অপূতিৰচীকম্মন্তস্স অপূতিমনোকম্মন্তস্স ভদ্দকং মরণং হোতি, ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা।
‘‘সেয্যথাপি, গহপতি , কূটাগারে সুচ্ছন্নে কূটম্পি রক্খিতং হোতি, গোপানসিযোপি রক্খিতা হোন্তি, ভিত্তিপি রক্খিতা হোতি; কূটম্পি অনৰস্সুতং হোতি, গোপানসিযোপি অনৰস্সুতা হোন্তি, ভিত্তিপি অনৰস্সুতা হোতি; কূটম্পি অপূতিকং হোতি, গোপানসিযোপি অপূতিকা হোন্তি, ভিত্তিপি অপূতিকা হোতি।
এৰমেৰং খো, গহপতি, চিত্তে রক্খিতে কাযকম্মম্পি রক্খিতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি রক্খিতং হোতি, মনোকম্মম্পি রক্খিতং হোতি। তস্স রক্খিতকাযকম্মন্তস্স রক্খিতৰচীকম্মন্তস্স রক্খিতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি অনৰস্সুতং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অনৰস্সুতং হোতি, মনোকম্মম্পি অনৰস্সুতং হোতি। তস্স অনৰস্সুতকাযকম্মন্তস্স অনৰস্সুতৰচীকম্মন্তস্স অনৰস্সুতমনোকম্মন্তস্স কাযকম্মম্পি অপূতিকং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অপূতিকং হোতি, মনোকম্মম্পি অপূতিকং হোতি। তস্স অপূতিকাযকম্মন্তস্স অপূতিৰচীকম্মন্তস্স অপূতিমনোকম্মন্তস্স ভদ্দকং মরণং হোতি, ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা’’তি। সত্তমং।
৮. ব্যাপন্নসুত্তং
১১১. একমন্তং নিসিন্নং খো অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘চিত্তে, গহপতি, ব্যাপন্নে কাযকম্মম্পি ব্যাপন্নং হোতি, ৰচীকম্মম্পি ব্যাপন্নং হোতি, মনোকম্মম্পি ব্যাপন্নং হোতি। তস্স ব্যাপন্নকাযকম্মন্তস্স ব্যাপন্নৰচীকম্মন্তস্স ব্যাপন্নমনোকম্মন্তস্স ন ভদ্দকং মরণং হোতি, ন ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা। সেয্যথাপি, গহপতি, কূটাগারে দুচ্ছন্নে কূটম্পি ব্যাপন্নং হোতি, গোপানসিযোপি ব্যাপন্না হোন্তি, ভিত্তিপি ব্যাপন্না হোতি; এৰমেৰং খো, গহপতি, চিত্তে ব্যাপন্নে কাযকম্মম্পি ব্যাপন্নং হোতি, ৰচীকম্মম্পি ব্যাপন্নং হোতি, মনোকম্মম্পি ব্যাপন্নং হোতি। তস্স ব্যাপন্নকাযকম্মন্তস্স ব্যাপন্নৰচীকম্মন্তস্স ব্যাপন্নমনোকম্মন্তস্স ন ভদ্দকং মরণং হোতি, ন ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা।
‘‘চিত্তে , গহপতি, অব্যাপন্নে কাযকম্মম্পি অব্যাপন্নং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অব্যাপন্নং হোতি, মনোকম্মম্পি অব্যাপন্নং হোতি। তস্স অব্যাপন্নকাযকম্মন্তস্স অব্যাপন্নৰচীকম্মন্তস্স অব্যাপন্নমনোকম্মন্তস্স ভদ্দকং মরণং হোতি, ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা। সেয্যথাপি, গহপতি, কূটাগারে সুচ্ছন্নে কূটম্পি অব্যাপন্নং হোতি, গোপানসিযোপি অব্যাপন্না হোন্তি, ভিত্তিপি অব্যাপন্না হোতি; এৰমেৰং খো, গহপতি, চিত্তে অব্যাপন্নে কাযকম্মম্পি অব্যাপন্নং হোতি, ৰচীকম্মম্পি অব্যাপন্নং হোতি, মনোকম্মম্পি অব্যাপন্নং হোতি। তস্স অব্যাপন্নকাযকম্মন্তস্স…পে॰… অব্যাপন্নমনোকম্মন্তস্স ভদ্দকং মরণং হোতি, ভদ্দিকা কালঙ্কিরিযা’’তি। অট্ঠমং।
৯. পঠমনিদানসুত্তং
১১২. ‘‘তীণিমানি, ভিক্খৰে, নিদানানি কম্মানং সমুদযায। কতমানি তীণি? লোভো নিদানং কম্মানং সমুদযায, দোসো নিদানং কম্মানং সমুদযায, মোহো নিদানং কম্মানং সমুদযায। যং, ভিক্খৰে, লোভপকতং কম্মং লোভজং লোভনিদানং লোভসমুদযং, তং কম্মং অকুসলং তং কম্মং সাৰজ্জং তং কম্মং দুক্খৰিপাকং, তং কম্মং কম্মসমুদযায সংৰত্ততি, ন তং কম্মং কম্মনিরোধায সংৰত্ততি। যং, ভিক্খৰে, দোসপকতং কম্মং দোসজং দোসনিদানং দোসসমুদযং, তং কম্মং অকুসলং তং কম্মং সাৰজ্জং তং কম্মং দুক্খৰিপাকং, তং কম্মং কম্মসমুদযায সংৰত্ততি, ন তং কম্মং কম্মনিরোধায সংৰত্ততি। যং, ভিক্খৰে, মোহপকতং কম্মং মোহজং মোহনিদানং মোহসমুদযং, তং কম্মং অকুসলং তং কম্মং সাৰজ্জং তং কম্মং দুক্খৰিপাকং, তং কম্মং কম্মসমুদযায সংৰত্ততি, ন তং কম্মং কম্মনিরোধায সংৰত্ততি। ইমানি খো, ভিক্খৰে, তীণি নিদানানি কম্মানং সমুদযায।
‘‘তীণিমানি, ভিক্খৰে, নিদানানি কম্মানং সমুদযায। কতমানি তীণি? অলোভো নিদানং কম্মানং সমুদযায, অদোসো নিদানং কম্মানং সমুদযায, অমোহো নিদানং কম্মানং সমুদযায। যং, ভিক্খৰে, অলোভপকতং কম্মং অলোভজং অলোভনিদানং অলোভসমুদযং, তং কম্মং কুসলং তং কম্মং অনৰজ্জং তং কম্মং সুখৰিপাকং, তং কম্মং কম্মনিরোধায সংৰত্ততি, ন তং কম্মং কম্মসমুদযায সংৰত্ততি। যং, ভিক্খৰে, অদোসপকতং কম্মং অদোসজং অদোসনিদানং অদোসসমুদযং, তং কম্মং কুসলং তং কম্মং অনৰজ্জং তং কম্মং সুখৰিপাকং, তং কম্মং কম্মনিরোধায সংৰত্ততি, ন তং কম্মং কম্মসমুদযায সংৰত্ততি। যং, ভিক্খৰে, অমোহপকতং কম্মং অমোহজং অমোহনিদানং অমোহসমুদযং, তং কম্মং কুসলং তং কম্মং অনৰজ্জং তং কম্মং সুখৰিপাকং, তং কম্মং কম্মনিরোধায সংৰত্ততি, ন তং কম্মং কম্মসমুদযায সংৰত্ততি। ইমানি খো, ভিক্খৰে, তীণি নিদানানি কম্মানং সমুদযাযা’’তি। নৰমং।
১০. দুতিযনিদানসুত্তং
১১৩. ‘‘তীণিমানি , ভিক্খৰে, নিদানানি কম্মানং সমুদযায। কতমানি তীণি? অতীতে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি; অনাগতে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি; পচ্চুপ্পন্নে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি। কথঞ্চ, ভিক্খৰে, অতীতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি? অতীতে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ চেতসা অনুৰিতক্কেতি অনুৰিচারেতি। তস্স অতীতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ চেতসা অনুৰিতক্কযতো অনুৰিচারযতো ছন্দো জাযতি। ছন্দজাতো তেহি ধম্মেহি সংযুত্তো হোতি। এতমহং, ভিক্খৰে, সংযোজনং ৰদামি যো চেতসো সারাগো। এৰং খো, ভিক্খৰে, অতীতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি।
‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, অনাগতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি? অনাগতে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ চেতসা অনুৰিতক্কেতি অনুৰিচারেতি। তস্স অনাগতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ চেতসা অনুৰিতক্কযতো অনুৰিচারযতো ছন্দো জাযতি। ছন্দজাতো তেহি ধম্মেহি সংযুত্তো হোতি। এতমহং, ভিক্খৰে, সংযোজনং ৰদামি যো চেতসো সারাগো। এৰং খো, ভিক্খৰে, অনাগতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি।
‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, পচ্চুপ্পন্নে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি? পচ্চুপ্পন্নে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ চেতসা অনুৰিতক্কেতি অনুৰিচারেতি। তস্স পচ্চুপ্পন্নে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ চেতসা অনুৰিতক্কযতো অনুৰিচারযতো ছন্দো জাযতি। ছন্দজাতো তেহি ধম্মেহি সংযুত্তো হোতি। এতমহং, ভিক্খৰে, সংযোজনং ৰদামি যো চেতসো সারাগো। এৰং খো, ভিক্খৰে, পচ্চুপ্পন্নে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো জাযতি। ইমানি খো, ভিক্খৰে, তীণি নিদানানি কম্মানং সমুদযায।
‘‘তীণিমানি , ভিক্খৰে, নিদানানি কম্মানং সমুদযায। কতমানি তীণি? অতীতে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি; অনাগতে ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি; পচ্চুপ্পন্নে, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি। কথঞ্চ, ভিক্খৰে, অতীতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি? অতীতানং, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযানং ধম্মানং আযতিং ৰিপাকং পজানাতি। আযতিং ৰিপাকং ৰিদিত্ৰা তদভিনিৰত্তেতি। তদভিনিৰত্তেত্ৰা তদভিনিৰজ্জেতি, তদভিনিৰজ্জেত্ৰা (সী॰ স্যা॰ কং॰) চেতসা অভিনিৰিজ্ঝিত্ৰা অভিৰিরাজেত্ৰা (সী॰ স্যা॰ কং॰ পী॰) পঞ্ঞায অতিৰিজ্ঝ অভিনিৰিজ্ঝ (ক॰) পস্সতি। এৰং খো, ভিক্খৰে, অতীতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি।
‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, অনাগতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি? অনাগতানং, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযানং ধম্মানং আযতিং ৰিপাকং পজানাতি। আযতিং ৰিপাকং ৰিদিত্ৰা তদভিনিৰত্তেতি। তদভিনিৰত্তেত্ৰা চেতসা অভিনিৰিজ্ঝিত্ৰা পঞ্ঞায অতিৰিজ্ঝ পস্সতি। এৰং খো, ভিক্খৰে, অনাগতে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি।
‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, পচ্চুপ্পন্নে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি? পচ্চুপ্পন্নানং, ভিক্খৰে, ছন্দরাগট্ঠানিযানং ধম্মানং আযতিং ৰিপাকং পজানাতি, আযতিং ৰিপাকং ৰিদিত্ৰা তদভিনিৰত্তেতি, তদভিনিৰত্তেত্ৰা চেতসা অভিনিৰিজ্ঝিত্ৰা পঞ্ঞায অতিৰিজ্ঝ পস্সতি। এৰং খো, ভিক্খৰে, পচ্চুপ্পন্নে ছন্দরাগট্ঠানিযে ধম্মে আরব্ভ ছন্দো ন জাযতি। ইমানি খো, ভিক্খৰে, তীণি নিদানানি কম্মানং সমুদযাযা’’তি। দসমং।
সম্বোধৰগ্গো পঠমো।
তস্সুদ্দানং –
পুব্বেৰ দুৰে অস্সাদা, সমণো রুণ্ণপঞ্চমং।
অতিত্তি দ্ৰে চ ৰুত্তানি, নিদানানি অপরে দুৰেতি॥