৬. জরাসুত্তনিদ্দেসো
অথ
৩৯.
অপ্পং ৰত জীৰিতং ইদং, ওরং ৰস্সসতাপি মিয্যতি ।
যো চেপি অতিচ্চ জীৰতি, অথ খো সো জরসাপি মিয্যতি॥
অপ্পং ৰত জীৰিতং ইদন্তি। জীৰিতন্তি আযু ঠিতি যপনা যাপনা ইরিযনা ৰত্তনা পালনা জীৰিতং জীৰিতিন্দ্রিযং। অপি চ, দ্ৰীহি কারণেহি অপ্পকং জীৰিতং থোকং জীৰিতং – ঠিতিপরিত্ততায ৰা অপ্পকং জীৰিতং, সরসপরিত্ততায ৰা অপ্পকং জীৰিতং। কথং ঠিতিপরিত্ততায ৰা অপ্পকং জীৰিতং? অতীতে চিত্তক্খণে জীৰিত্থ, ন জীৰতি ন জীৰিস্সতি; অনাগতে চিত্তক্খণে জীৰিস্সতি, ন জীৰতি ন জীৰিত্থ; পচ্চুপ্পন্নে চিত্তক্খণে জীৰতি, ন জীৰিত্থ ন জীৰিস্সতি।
‘‘জীৰিতং অত্তভাৰো চ, সুখদুক্খা চ কেৰলা।
একচিত্তসমাযুত্তা, লহুসো ৰত্ততে খণো॥
‘‘চুল্লাসীতিসহস্সানি, কপ্পা তিট্ঠন্তি যে মরূ।
ন ত্ৰেৰ তেপি জীৰন্তি, দ্ৰীহি চিত্তেহি সংযুতা
‘‘যে
সব্বেপি সদিসা খন্ধা, গতা অপ্পটিসন্ধিকা॥
‘‘অনন্তরা
তদন্তরে নিরুদ্ধানং, ৰেসমং নত্থি লক্খণে॥
‘‘অনিব্বত্তেন
চিত্তভগ্গা মতো লোকো, পঞ্ঞত্তি পরমত্থিযা॥
‘‘যথা
অচ্ছিন্নধারা ৰত্তন্তি, সল়াযতনপচ্চযা॥
‘‘অনিধানগতা ভগ্গা, পুঞ্জো নত্থি অনাগতে।
নিব্বত্তা যে চ তিট্ঠন্তি, আরগ্গে সাসপূপমা॥
‘‘নিব্বত্তানঞ্চ ধম্মানং, ভঙ্গো নেসং পুরক্খতো।
পলোকধম্মা তিট্ঠন্তি, পুরাণেহি অমিস্সিতা॥
‘‘অদস্সনতো আযন্তি, ভঙ্গা গচ্ছন্তি দস্সনং।
ৰিজ্জুপ্পাদোৰ আকাসে, উপ্পজ্জন্তি ৰযন্তি চা’’তি॥
এৰং ঠিতিপরিত্ততায অপ্পকং জীৰিতং।
কথং সরসপরিত্ততায অপ্পকং জীৰিতং? অস্সাসূপনিবদ্ধং
‘‘ন চ কেনচি কোচি হাযতি, গন্ধব্বা চ ইমে হি সব্বসো।
পুরিমেহি পভাৰিকা ইমে, যেপি পভাৰিকা তে পুরে মতা।
পুরিমাপি চ পচ্ছিমাপি চ, অঞ্ঞমঞ্ঞং ন কদাচি মদ্দসংসূ’’তি॥
এৰং
অপি চ, চাতুমহারাজিকানং
‘‘অপ্পমাযু মনুস্সানং, হীল়েয্য নং সুপোরিসো।
চরেয্যাদিত্তসীসোৰ নত্থি মচ্চুস্সনাগমো॥
‘‘অচ্চযন্তি
আযু খিয্যতি মচ্চানং, কুন্নদীনংৰ ওদক’’ন্তি॥
অপ্পং
ওরং ৰস্সসতাপি মিয্যতীতি। কললকালেপি চৰতি মরতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, অব্বুদকালেপি চৰতি মরতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, পেসিকালেপি চৰতি মরতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, ঘনকালেপি চৰতি মরতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, পসাখকালেপি চৰতি মরতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, জাতমত্তোপি চৰতি মরতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, সূতিঘরেপি
যো চেপি অতিচ্চ জীৰতীতি। যো ৰস্সসতং অতিক্কমিত্ৰা জীৰতি সো একং ৰা ৰস্সং জীৰতি, দ্ৰে ৰা ৰস্সানি জীৰতি, তীণি ৰা ৰস্সানি জীৰতি, চত্তারি ৰা ৰস্সানি জীৰতি, পঞ্চ ৰা ৰস্সানি জীৰতি…পে॰… দস ৰা ৰস্সানি জীৰতি, ৰীসতি ৰা ৰস্সানি জীৰতি, তিংসং ৰা ৰস্সানি জীৰতি, চত্তারীসং ৰা ৰস্সানি জীৰতীতি – যো চেপি অতিচ্চ জীৰতি। অথ খো সো জরসাপি মিয্যতীতি। যদা জিণ্ণো হোতি ৰুদ্ধো মহল্লকো অদ্ধগতো ৰযোঅনুপ্পত্তো খণ্ডদন্তো
‘‘ফলানমিৰ পক্কানং, পাতো পতনতো
এৰং জাতান মচ্চানং, নিচ্চং মরণতো ভযং॥
‘‘যথাপি কুম্ভকারস্স, কতা মত্তিকভাজনা।
সব্বে ভেদনপরিযন্তা, এৰং মচ্চান জীৰিতং॥
‘‘দহরা চ মহন্তা চ, যে বালা যে চ পণ্ডিতা।
সব্বে মচ্চুৰসং যন্তি, সব্বে মচ্চুপরাযনা॥
‘‘তেসং মচ্চুপরেতানং, গচ্ছতং পরলোকতো।
ন পিতা তাযতে পুত্তং, ঞাতী ৰা পন ঞাতকে॥
‘‘পেক্খতঞ্ঞেৰ ঞাতীনং, পস্স লালপ্পতং পুথু।
একমেকোৰ
এৰমব্ভাহতো লোকো, মচ্চুনা চ জরায চা’’তি॥
অথ
তেনাহ ভগৰা –
‘‘অপ্পং ৰত জীৰিতং ইদং, ওরং ৰস্সসতাপি মিয্যতি।
যো চেপি অতিচ্চ জীৰতি, অথ খো সো জরসাপি মিয্যতী’’তি॥
৪০.
সোচন্তি জনা মমাযিতে, ন হি সন্তি নিচ্চা পরিগ্গহা।
ৰিনাভাৰং সন্তমেৰিদং, ইতি দিস্ৰা নাগারমাৰসে॥
সোচন্তি জনা মমাযিতেতি। জনাতি খত্তিযা চ ব্রাহ্মণা চ ৰেস্সা চ সুদ্দা চ গহট্ঠা চ পব্বজিতা চ দেৰা চ মনুস্সা মমত্তাতি দ্ৰে মমত্তা – তণ্হামমত্তঞ্চ দিট্ঠিমমত্তঞ্চ…পে॰… ইদং তণ্হামমত্তং…পে॰… ইদং দিট্ঠিমমত্তং। মমাযিতং ৰত্থুং অচ্ছেদসঙ্কিনোপি সোচন্তি, অচ্ছিজ্জন্তেপি সোচন্তি, অচ্ছিন্নেপি সোচন্তি। মমাযিতং ৰত্থুং ৰিপরিণামসঙ্কিনোপি সোচন্তি, ৰিপরিণামন্তেপি সোচন্তি, ৰিপরিণতেপি সোচন্তি কিলমন্তি পরিদেৰন্তি উরত্তাল়িং কন্দন্তি সম্মোহং আপজ্জন্তীতি – সোচন্তি জনা মমাযিতে।
ন হি সন্তি নিচ্চা পরিগ্গহাতি। দ্ৰে পরিগ্গহা – তণ্হাপরিগ্গহো চ দিট্ঠিপরিগ্গহো চ…পে॰… অযং তণ্হাপরিগ্গহো…পে॰… অযং দিট্ঠিপরিগ্গহো। তণ্হাপরিগ্গহো অনিচ্চো সঙ্খতো পটিচ্চসমুপ্পন্নো খযধম্মো ৰযধম্মো ৰিরাগধম্মো নিরোধধম্মো ৰিপরিণামধম্মো। দিট্ঠিপরিগ্গহোপি অনিচ্চো সঙ্খতো পটিচ্চসমুপ্পন্নো খযধম্মো ৰযধম্মো ৰিরাগধম্মো নিরোধধম্মো ৰিপরিণামধম্মো। ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা – ‘‘পস্সথ নো তুম্হে, ভিক্খৰে, তং পরিগ্গহং য্ৰাযং পরিগ্গহো নিচ্চো ধুৰো সস্সতো অৰিপরিণামধম্মো সস্সতিসমং তথেৰ ঠস্সতী’’তি? ‘‘নো হেতং, ভন্তে’’। ‘‘সাধু, ভিক্খৰে! অহম্পি খো এতং, ভিক্খৰে, পরিগ্গহং ন সমনুপস্সামি, য্ৰাযং পরিগ্গহো নিচ্চো ধুৰো সস্সতো অৰিপরিণামধম্মো সস্সতিসমং তথেৰ ঠস্সতী’’তি। পরিগ্গহা নিচ্চা ধুৰা সস্সতা অৰিপরিণামধম্মা নত্থি ন সন্তি ন সংৰিজ্জন্তি ন লব্ভন্তীতি – ন হি সন্তি নিচ্চা পরিগ্গহা।
ৰিনাভাৰং সন্তমেৰিদন্তি। নানাভাৰে ৰিনাভাৰে অঞ্ঞথাভাৰে সন্তে সংৰিজ্জমানে উপলব্ভিযমানে। ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা – ‘‘অলং, আনন্দ! মা সোচি মা পরিদেৰি। ননু এতং, আনন্দ, মযা পটিকচ্চেৰ
ইতি দিস্ৰা নাগারমাৰসেতি। ইতীতি পদসন্ধি পদসংসগ্গো পদপারিপূরী অক্খরসমৰাযো ব্যঞ্জনসিলিট্ঠতা পদানুপুব্বতাপেতং। ইতীতি ইতি দিস্ৰা পস্সিত্ৰা তুলযিত্ৰা তীরযিত্ৰা ৰিভাৰযিত্ৰা ৰিভূতং কত্ৰা মমত্তেসূতি – ইতি দিস্ৰা। নাগারমাৰসেতি সব্বং ঘরাৰাসপলিবোধং ছিন্দিত্ৰা পুত্তদারপলিবোধং ছিন্দিত্ৰা ঞাতিপলিবোধং ছিন্দিত্ৰা মিত্তামচ্চপলিবোধং ছিন্দিত্ৰা সন্নিধিপলিবোধং ছিন্দিত্ৰা কেসমস্সুং ওহারেত্ৰা কাসাযানি ৰত্থানি অচ্ছাদেত্ৰা অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিত্ৰা অকিঞ্চনভাৰং উপগন্ত্ৰা একো চরেয্য ৰিহরেয্য ইরিযেয্য ৰত্তেয্য পালেয্য যপেয্য যাপেয্যাতি – ইতি দিস্ৰা নাগারমাৰসে।
তেনাহ ভগৰা –
‘‘সোচন্তি জনা মমাযিতে, ন হি সন্তি নিচ্চা পরিগ্গহা।
ৰিনাভাৰং সন্তমেৰিদং, ইতি দিস্ৰা নাগারমাৰসে’’তি॥
৪১.
মরণেনপি তং পহীযতি যং পুরিসো মমিদন্তি মঞ্ঞতি।
এতম্পি ৰিদিত্ৰান পণ্ডিতো, ন মমত্তায নমেথ মামকো॥
মরণেনপি তং পহীযতীতি। মরণন্তি যা তেসং তেসং সত্তানং তম্হা তম্হা সত্তনিকাযা চুতি চৰনতা ভেদো তন্তি রূপগতং ৰেদনাগতং সঞ্ঞাগতং সঙ্খারগতং ৰিঞ্ঞাণগতং। পহীযতীতি পহীযতি জহীযতি ৰিজহীযতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি। ভাসিতম্পি হেতং –
‘‘পুব্বেৰ
অসস্সতা ভোগিনো কামকামী, তস্মা ন সোচামহং সোককালে॥
‘‘উদেতি আপূরতি ৰেতি চন্দো, অত্তং গমেত্ৰান পলেতি সূরিযো।
ৰিদিতা মযা সত্তুক লোকধম্মা, তস্মা ন সোচামহং সোককালে’’তি॥
মরণেনপি যং পুরিসো মমিদন্তি মঞ্ঞতীতি। যন্তি রূপগতং ৰেদনাগতং সঞ্ঞাগতং সঙ্খারগতং ৰিঞ্ঞাণগতং। পুরিসোতি সঙ্খা সমঞ্ঞা পঞ্ঞত্তি ৰোহারো মমিদন্তি মঞ্ঞতীতি তণ্হামঞ্ঞনায মঞ্ঞতি, দিট্ঠিমঞ্ঞনায মঞ্ঞতি, মানমঞ্ঞনায মঞ্ঞতি, কিলেসমঞ্ঞনায মঞ্ঞতি, দুচ্চরিতমঞ্ঞনায মঞ্ঞতি, পযোগমঞ্ঞনায মঞ্ঞতি, ৰিপাকমঞ্ঞনায মঞ্ঞতীতি – যং পুরিসো মমিদন্তি মঞ্ঞতি।
এতম্পি ৰিদিত্ৰান পণ্ডিতোতি। এতং আদীনৰং ঞত্ৰা জানিত্ৰা তুলযিত্ৰা তীরযিত্ৰা ৰিভাৰযিত্ৰা ৰিভূতং কত্ৰা মমত্তেসূতি, এতম্পি ৰিদিত্ৰা পণ্ডিতো ধীরো পণ্ডিতো পঞ্ঞৰা বুদ্ধিমা ঞাণী ৰিভাৰী মেধাৰীতি – এতম্পি ৰিদিত্ৰান পণ্ডিতো।
ন মমত্তায নমেথ মামকোতি। মমত্তাতি দ্ৰে মমত্তা মামকোতি বুদ্ধমামকো ধম্মমামকো সঙ্ঘমামকো। সো ভগৰন্তং মমাযতি, ভগৰা তং পুগ্গলং পরিগ্গণ্হাতি। ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা – ‘‘যে তে, ভিক্খৰে, ভিক্খূ কুহা থদ্ধা
‘‘কুহা
ন তে ধম্মে ৰিরূহন্তি, সম্মাসম্বুদ্ধদেসিতে॥
‘‘নিক্কুহা নিল্লপা ধীরা, অত্থদ্ধা সুসমাহিতা।
তে ৰে ধম্মে ৰিরূহন্তি, সম্মাসম্বুদ্ধদেসিতে’’॥
ন মমত্তায নমেথ মামকোতি। মামকো তণ্হামমত্তং পহায দিট্ঠিমমত্তং পটিনিস্সজ্জিত্ৰা মমত্তায ন নমেয্য ন ওনমেয্য, ন তংনিন্নো অস্স ন তপ্পোণো ন তপ্পব্ভারো ন তদধিমুত্তো ন তদধিপতেয্যোতি – ন মমত্তায নমেথ মামকো।
তেনাহ
‘‘মরণেনপি তং পহীযতি, যং পুরিসো মমিদন্তি মঞ্ঞতি।
এতম্পি ৰিদিত্ৰান পণ্ডিতো, ন মমত্তায নমেথ মামকো’’তি॥
৪২.
সুপিনেন যথাপি সঙ্গতং, পটিবুদ্ধো পুরিসো ন পস্সতি।
এৰম্পি পিযাযিতং জনং, পেতং কালঙ্কতং ন পস্সতি॥
সুপিনেন যথাপি সঙ্গতন্তি। সঙ্গতং সমাগতং সমাহিতং সন্নিপতিতন্তি – সুপিনেন যথাপি সঙ্গতং। পটিবুদ্ধো পুরিসো ন পস্সতীতি যথা পুরিসো সুপিনগতো চন্দং পস্সতি, সূরিযং পস্সতি, মহাসমুদ্দং পস্সতি, সিনেরুং পব্বতরাজানং পস্সতি, হত্থিং পস্সতি, অস্সং পস্সতি, রথং পস্সতি, পত্তিং পস্সতি, সেনাব্যূহং পস্সতি, আরামরামণেয্যকং পস্সতি, ৰনরামণেয্যকং…পে॰… ভূমিরামণেয্যকং… পোক্খরণীরামণেয্যকং পস্সতি; পটিবুদ্ধো ন কিঞ্চি পস্সতীতি – পটিবুদ্ধো পুরিসো ন পস্সতি।
এৰম্পি পিযাযিতং জনন্তি। এৰন্তি ওপম্মসম্পটিপাদনং। পিযাযিতং জনন্তি মমাযিতং জনং মাতরং ৰা পিতরং ৰা ভাতরং ৰা ভগিনিং ৰা পুত্তং ৰা ধীতরং ৰা মিত্তং ৰা অমচ্চং ৰা ঞাতিং ৰা সালোহিতং ৰাতি – এৰম্পি পিযাযিতং জনং।
পেতং কালঙ্কতং ন পস্সতীতি। পেতো ৰুচ্চতি মতো। কালঙ্কতং ন পস্সতি ন দক্খতি নাধিগচ্ছতি ন ৰিন্দতি ন পটিলভতীতি – পেতং কালঙ্কতং ন পস্সতি।
তেনাহ ভগৰা –
‘‘সুপিনেন যথাপি সঙ্গতং, পটিবুদ্ধো পুরিসো ন পস্সতি।
এৰম্পি পিযাযিতং জনং, পেতং কালঙ্কতং ন পস্সতী’’তি॥
৪৩.
দিট্ঠাপি সুতাপি তে জনা, যেসং নামমিদং পৰুচ্চতি।
নামংযেৰাৰসিস্সতি অক্খেয্যং পেতস্স জন্তুনো॥
দিট্ঠাপি সুতাপি তে জনাতি। দিট্ঠাতি যে চক্খুৰিঞ্ঞাণাভিসম্ভূতা। সুতাতি যে সোতৰিঞ্ঞাণাভিসম্ভূতা তে জনাতি খত্তিযা চ ব্রাহ্মণা চ ৰেস্সা চ সুদ্দা চ গহট্ঠা চ পব্বজিতা চ দেৰা চ মনুস্সা চাতি – দিট্ঠাপি সুতাপি তে জনা।
যেসং নামমিদং পৰুচ্চতীতি। যেসন্তি যেসং খত্তিযানং ব্রাহ্মণানং ৰেস্সানং সুদ্দানং গহট্ঠানং পব্বজিতানং দেৰানং মনুস্সানং। নামন্তি সঙ্খা সমঞ্ঞা পঞ্ঞত্তি ৰোহারো নামং নামকম্মং নামধেয্যং নিরুত্তি ব্যঞ্জনং অভিলাপো। পৰুচ্চতীতি ৰুচ্চতি পৰুচ্চতি কথীযতি ভণীযতি দীপীযতি ৰোহরীযতীতি – যেসং নামমিদং পৰুচ্চতি।
নামংযেৰাৰসিস্সতি অক্খেয্যন্তি। রূপগতং ৰেদনাগতং সঞ্ঞাগতং সঙ্খারগতং ৰিঞ্ঞাণগতং পহীযতি জহীযতি ৰিজহীযতি অন্তরধাযতি ৰিপ্পলুজ্জতি, নামংযেৰাৰসিস্সতি। অক্খেয্যন্তি। অক্খাতুং কথেতুং ভণিতুং দীপযিতুং ৰোহরিতুন্তি – নামং এৰাৰসিস্সতি অক্খেয্যং। পেতস্স জন্তুনোতি। পেতস্সাতি মতস্স কালঙ্কতস্স। জন্তুনোতি সত্তস্স নরস্স মানৰস্স পোসস্স পুগ্গলস্স জীৰস্স জাগুস্স জন্তুস্স ইন্দগুস্স মনুজস্সাতি – পেতস্স জন্তুনো।
তেনাহ ভগৰা –
‘‘দিট্ঠাপি
নামংযেৰাৰসিস্সতি, অক্খেয্যং পেতস্স জন্তুনো’’তি॥
৪৪.
সোকপ্পরিদেৰমচ্ছরং ন পজহন্তি গিদ্ধা মমাযিতে।
তস্মা মুনযো পরিগ্গহং, হিত্ৰা অচরিংসু খেমদস্সিনো॥
সোকপ্পরিদেৰমচ্ছরং ন পজহন্তি গিদ্ধা মমাযিতেতি। সোকোতি ঞাতিব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স ভোগব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স রোগব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স সীলব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স দিট্ঠিব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স অঞ্ঞতরঞ্ঞতরেন ব্যসনেন সমন্নাগতস্স অঞ্ঞতরঞ্ঞতরেন দুক্খধম্মেন ফুট্ঠস্স সোকো সোচনা সোচিতত্তং অন্তোসোকো অন্তোপরিসোকো অন্তোদাহো অন্তোপরিদাহো পরিদেৰোতি ঞাতিব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স…পে॰… দিট্ঠিব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স অঞ্ঞতরঞ্ঞতরেন ব্যসনেন সমন্নাগতস্স অঞ্ঞতরঞ্ঞতরেন দুক্খধম্মেন ফুট্ঠস্স আদেৰো পরিদেৰো আদেৰনা পরিদেৰনা আদেৰিতত্তং পরিদেৰিতত্তং ৰাচা পলাপো ৰিপ্পলাপো লালপ্পো লালপ্পাযনা লালপ্পাযিতত্তং। মচ্ছরিযন্তি পঞ্চ মচ্ছরিযানি – আৰাসমচ্ছরিযং মমত্তাতি দ্ৰে মমত্তা – তণ্হামমত্তঞ্চ দিট্ঠিমমত্তঞ্চ
তস্মা মুনযো পরিগ্গহং, হিত্ৰা অচরিংসু খেমদস্সিনোতি। তস্মাতি তস্মা তংকারণা তংহেতু তপ্পচ্চযা তংনিদানা এতং আদীনৰং মুনযোতি মোনং ৰুচ্চতি ঞাণং। যা পঞ্ঞা পজাননা…পে॰… অমোহো ধম্মৰিচযো সম্মাদিট্ঠি। তেন ঞাণেন সমন্নাগতা মুনযো মোনপ্পত্তা। তীণি মোনেয্যানি – কাযমোনেয্যং, ৰচীমোনেয্যং, মনোমোনেয্যং…পে॰… সঙ্গজালমতিচ্চ সো মুনি। পরিগ্গহোতি দ্ৰে পরিগ্গহা – তণ্হাপরিগ্গহো চ দিট্ঠিপরিগ্গহো চ…পে॰… অযং তণ্হাপরিগ্গহো…পে॰… অযং দিট্ঠিপরিগ্গহো। মুনযো তণ্হাপরিগ্গহং পরিচ্চজিত্ৰা দিট্ঠিপরিগ্গহং পটিনিস্সজ্জিত্ৰা চজিত্ৰা পজহিত্ৰা ৰিনোদেত্ৰা ব্যন্তিং করিত্ৰা অনভাৰং গমেত্ৰা অচরিংসু ৰিহরিংসু ইরিযিংসু ৰত্তিংসু পালিংসু যপিংসু যাপিংসু। খেমদস্সিনোতি খেমং ৰুচ্চতি অমতং নিব্বানং। যো সো সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বানং। খেমদস্সিনোতি খেমদস্সিনো তাণদস্সিনো লেণদস্সিনো সরণদস্সিনো অভযদস্সিনো অচ্চুতদস্সিনো অমতদস্সিনো নিব্বানদস্সিনোতি – তস্মা মুনযো পরিগ্গহং হিত্ৰা অচরিংসু খেমদস্সিনো।
তেনাহ
‘‘সোকপ্পরিদেৰমচ্ছরং, ন জহন্তি গিদ্ধা মমাযিতে।
তস্মা মুনযো পরিগ্গহং, হিত্ৰা অচরিংসু খেমদস্সিনো’’তি॥
৪৫.
পতিলীনচরস্স ভিক্খুনো, ভজমানস্স ৰিৰিত্তমাসনং।
সামগ্গিযমাহু তস্স তং, যো অত্তানং ভৰনে ন দস্সযে॥
পতিলীনচরস্স ভিক্খুনোতি। পতিলীনচরা ৰুচ্চন্তি সত্ত সেক্খা ভিক্খুনোতি পুথুজ্জনকল্যাণকস্স ৰা ভিক্খুনো সেক্খস্স ৰা ভিক্খুনোতি – পতিলীনচরস্স ভিক্খুনো।
ভজমানস্স ৰিৰিত্তমাসনন্তি আসনং ৰুচ্চতি যত্থ নিসীদন্তি – মঞ্চো পীঠং ভিসি তট্টিকা চম্মখণ্ডো তিণসন্থারো পণ্ণসন্থারো পলালসন্থারো। তং আসনং অসপ্পাযরূপদস্সনেন রিত্তং ৰিৰিত্তং পৰিৰিত্তং, অসপ্পাযসদ্দস্সৰনেন রিত্তং ৰিৰিত্তং পৰিৰিত্তং, অসপ্পাযগন্ধঘাযনেন… অসপ্পাযরসসাযনেন… অসপ্পাযফোট্ঠব্বফুসনেন… অসপ্পাযেহি পঞ্চহি কামগুণেহি
সামগ্গিযমাহু তস্স তং, যো অত্তানং ভৰনে ন দস্সযেতি। সামগ্গিযোতি তিস্সো সামগ্গিযো – গণসামগ্গী, ধম্মসামগ্গী, অনভিনিব্বত্তিসামগ্গী। কতমা গণসামগ্গী? বহু চেপি ভিক্খূ সমগ্গা সম্মোদমানা ভৰনেতি নেরযিকানং নিরযো ভৰনং, তিরচ্ছানযোনিকানং তিরচ্ছানযোনি ভৰনং, পেত্তিৰিসযিকানং পেত্তিৰিসযো ভৰনং, মনুস্সানং মনুস্সলোকো ভৰনং, দেৰানং দেৰলোকো ভৰনন্তি। সামগ্গিযমাহু তস্স তং, যো অত্তানং ভৰনে ন দস্সযেতি। তস্সেসা সামগ্গী এতং ছন্নং এতং পতিরূপং এতং অনুচ্ছৰিকং এতং অনুলোমং, যো এৰং পটিচ্ছন্নে নিরযে অত্তানং ন দস্সেয্য, তিরচ্ছানযোনিযং অত্তানং ন দস্সেয্য, পেত্তিৰিসযে অত্তানং ন দস্সেয্য, মনুস্সলোকে অত্তানং ন দস্সেয্য, দেৰলোকে অত্তানং ন দস্সেয্যাতি এৰমাহংসু এৰং কথেন্তি এৰং ভণন্তি এৰং দীপযন্তি এৰং ৰোহরন্তীতি – সামগ্গিযমাহু তস্স তং, যো অত্তানং ভৰনে ন দস্সযে।
তেনাহ ভগৰা –
‘‘পতিলীনচরস্স
সামগ্গিযমাহু তস্স তং, যো অত্তানং ভৰনে ন দস্সযে’’তি॥
৪৬.
সব্বত্থ মুনী অনিস্সিতো, ন পিযং কুব্বতি নোপি অপ্পিযং।
তস্মিং পরিদেৰমচ্ছরং, পণ্ণে ৰারি যথা ন লিম্পতি॥
সব্বত্থ মুনী অনিস্সিতোতি। সব্বং ৰুচ্চতি দ্ৰাদসাযতনানি – চক্খুঞ্চেৰ রূপা চ, সোতঞ্চ সদ্দা চ, ঘানঞ্চ গন্ধা চ, জিৰ্হা চ রসা চ, কাযো চ ফোট্ঠব্বা চ, মনো চ ধম্মা চ। মুনীতি। মোনং ৰুচ্চতি ঞাণং…পে॰… সঙ্গজালমতিচ্চ সো মুনি। অনিস্সিতোতি
ন পিযং কুব্বতি নোপি অপ্পিযন্তি। পিযাতি দ্ৰে পিযা – সত্তা ৰা সঙ্খারা ৰা। কতমে সত্তা পিযা? ইধ যস্স তে হোন্তি অত্থকামা হিতকামা ফাসুকামা যোগক্খেমকামা মাতা ৰা পিতা ৰা ভাতা অপ্পিযাতি দ্ৰে অপ্পিযা – সত্তা ৰা সঙ্খারা ৰা। কতমে সত্তা অপ্পিযা? ইধ যস্স তে হোন্তি অনত্থকামা অহিতকামা অফাসুকামা অযোগক্খেমকামা জীৰিতা ৰোরোপেতুকামা – ইমে সত্তা অপ্পিযা। কতমে সঙ্খারা অপ্পিযা? অমনাপিকা রূপা অমনাপিকা সদ্দা অমনাপিকা গন্ধা অমনাপিকা রসা অমনাপিকা ফোট্ঠব্বা – ইমে সঙ্খারা ন পিযং কুব্বতি নোপি অপ্পিযন্তি। ‘‘অযং মে সত্তো পিযো, ইমে চ সঙ্খারা মনাপা’’তি রাগৰসেন পিযং ন করোতি; ‘‘অযং মে সত্তো অপ্পিযো, ইমে চ সঙ্খারা অমনাপা’’তি পটিঘৰসেন
তস্মিং পরিদেৰমচ্ছরং পণ্ণে ৰারি যথা ন লিম্পতীতি। তস্মিন্তি তস্মিং পুগ্গলে অরহন্তে খীণাসৰে। পরিদেৰোতি ঞাতিব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স ভোগব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স রোগব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স সীলব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স দিট্ঠিব্যসনেন ৰা ফুট্ঠস্স অঞ্ঞতরঞ্ঞতরেন ব্যসনেন সমন্নাগতস্স অঞ্ঞতরঞ্ঞতরেন দুক্খধম্মেন ফুট্ঠস্স আদেৰো পরিদেৰো আদেৰনা পরিদেৰনা আদেৰিতত্তং মচ্ছরিযন্তি পঞ্চ মচ্ছরিযানি – আৰাসমচ্ছরিযং, কুলমচ্ছরিযং, লাভমচ্ছরিযং, ৰণ্ণমচ্ছরিযং, ধম্মমচ্ছরিযং। যং এৰরূপং মচ্ছরিযং মচ্ছরাযনা মচ্ছরাযিতত্তং ৰেৰিচ্ছং কদরিযং কটুকঞ্চুকতা অগ্গহিতত্তং চিত্তস্স – ইদং ৰুচ্চতি মচ্ছরিযং। অপি চ খন্ধমচ্ছরিযম্পি মচ্ছরিযং, ধাতুমচ্ছরিযম্পি
পণ্ণে ৰারি যথা ন লিম্পতীতি। পণ্ণং ৰুচ্চতি পদুমপত্তং। ৰারি ৰুচ্চতি উদকং। যথা
তেনাহ ভগৰা –
‘‘সব্বত্থ মুনী অনিস্সিতো, ন পিযং কুব্বতি নোপি অপ্পিযং।
তস্মিং পরিদেৰমচ্ছরং, পণ্ণে ৰারি যথা ন লিম্পতী’’তি॥
৪৭.
উদবিন্দু যথাপি পোক্খরে, পদুমে ৰারি যথা ন লিম্পতি।
এৰং মুনি নোপলিম্পতি, যদিদং দিট্ঠসুতমুতেসু ৰা॥
উদবিন্দু যথাপি পোক্খরেতি। উদবিন্দু ৰুচ্চতি উদকথেৰো। পোক্খরং ৰুচ্চতি পদুমপত্তং। যথা উদবিন্দু পদুমপত্তে ন লিম্পতি ন পলিম্পতি ন উপলিম্পতি পদুমে ৰারি যথা ন লিম্পতীতি। পদুমং ৰুচ্চতি পদুমপুপ্ফং। ৰারি ৰুচ্চতি উদকং। যথা ৰারি পদুমপুপ্ফং ন লিম্পতি ন পলিম্পতি ন উপলিম্পতি অলিত্তং অপলিত্তং অনুপলিত্তন্তি – পদুমে ৰারি যথা ন লিম্পতি।
এৰং মুনি নোপলিম্পতি, যদিদং দিট্ঠসুতমুতেসু ৰাতি। এৰন্তি ওপম্মসম্পটিপাদনং। মুনীতি। মোনং ৰুচ্চতি ঞাণং…পে॰… সঙ্গজালমতিচ্চ সো মুনি। লেপাতি দ্ৰে লেপা – তণ্হালেপো
তেনাহ ভগৰা –
‘‘উদবিন্দু যথাপি পোক্খরে, পদুমে ৰারি যথা ন লিম্পতি।
এৰং মুনি নোপলিম্পতি, যদিদং দিট্ঠসুতমুতেসু ৰা’’তি॥
৪৮.
ধোনো ন হি তেন মঞ্ঞতি, যদিদং দিট্ঠসুতমুতেসু ৰা।
নাঞ্ঞেন ৰিসুদ্ধিমিচ্ছতি, ন হি সো রজ্জতি নো ৰিরজ্জতি॥
ধোনো ন হি তেন মঞ্ঞতি, যদিদং দিট্ঠসুতমুতেসু ৰাতি। ধোনোতি ধোনা ৰুচ্চতি পঞ্ঞা। যা পঞ্ঞা পজাননা…পে॰… অমোহো ধম্মৰিচযো সম্মাদিট্ঠি। কিংকারণা ধোনা ৰুচ্চতি পঞ্ঞা? তায পঞ্ঞায কাযদুচ্চরিতং ধুতঞ্চ ধোত চ সন্ধোতঞ্চ নিদ্ধোতঞ্চ, ৰচীদুচ্চরিতং…পে॰… মনোদুচ্চরিতং ধুতঞ্চ ধোতঞ্চ সন্ধোতঞ্চ নিদ্ধোতঞ্চ, রাগো ধুতো চ ধোতো চ সন্ধোতো চ নিদ্ধোতো চ, দোসো… মোহো… কোধো… উপনাহো… মক্খো… পল়াসো… ইস্সা… মচ্ছরিযং… মাযা… সাঠেয্যং… থম্ভো… সারম্ভো… মানো… অতিমানো… মদো… পমাদো… সব্বে কিলেসা… সব্বে দুচ্চরিতা… সব্বে দরথা… সব্বে পরিল়াহা… সব্বে
অথ
অথ
ধোনো ন হি তেন মঞ্ঞতি, যদিদং দিট্ঠসুতমুতেসু ৰাতি। ধোনো দিট্ঠং ন মঞ্ঞতি, দিট্ঠস্মিং ন মঞ্ঞতি, দিট্ঠতো ন মঞ্ঞতি, দিট্ঠা মেতি ন মঞ্ঞতি; সুতং ন মঞ্ঞতি, সুতস্মিং ন মঞ্ঞতি, সুততো ন মঞ্ঞতি, সুতং মেতি ন মঞ্ঞতি; মুতং ন মঞ্ঞতি, মুতস্মিং ন মঞ্ঞতি, মুততো ন মঞ্ঞতি, মুতং মেতি ন মঞ্ঞতি; ৰিঞ্ঞাতং ন মঞ্ঞতি, ৰিঞ্ঞাতস্মিং ন মঞ্ঞতি, ৰিঞ্ঞাততো ন মঞ্ঞতি, ৰিঞ্ঞাতং মেতি ন মঞ্ঞতি। ৰুত্তম্পি হেতং ভগৰতা – ‘‘অস্মীতি, ভিক্খৰে, মঞ্ঞিতমেতং, অযমহমস্মীতি মঞ্ঞিতমেতং, ভৰিস্সন্তি মঞ্ঞিতমেতং, ন ভৰিস্সন্তি মঞ্ঞিতমেতং, রূপী ভৰিস্সন্তি মঞ্ঞিতমেতং, অরূপী ভৰিস্সন্তি
নাঞ্ঞেন ৰিসুদ্ধিমিচ্ছতীতি। ধোনো অঞ্ঞেন অসুদ্ধিমগ্গেন মিচ্ছাপটিপদায অনিয্যানিকপথেন অঞ্ঞত্র সতিপট্ঠানেহি অঞ্ঞত্র সম্মপ্পধানেহি অঞ্ঞত্র ইদ্ধিপাদেহি অঞ্ঞত্র ইন্দ্রিযেহি অঞ্ঞত্র বলেহি অঞ্ঞত্র বোজ্ঝঙ্গেহি অঞ্ঞত্র অরিযা অট্ঠঙ্গিকা মগ্গা সুদ্ধিং ৰিসুদ্ধিং পরিসুদ্ধিং মুত্তিং ৰিমুত্তিং পরিমুত্তিং ন ইচ্ছতি ন সাদিযতি ন পত্থেতি ন পিহেতি নাভিজপ্পতীতি – নাঞ্ঞেন ৰিসুদ্ধিমিচ্ছতি।
ন হি সো রজ্জতি নো ৰিরজ্জতীতি। সব্বে বালপুথুজ্জনা রজ্জন্তি, পুথুজ্জনকল্যাণকং উপাদায সত্ত সেক্খা ৰিরজ্জন্তি; অরহা নেৰ রজ্জতি নো ৰিরজ্জতি। ৰিরত্তো সো খযা রাগস্স ৰীতরাগত্তা, খযা দোসস্স ৰীতদোসত্তা, খযা মোহস্স ৰীতমোহত্তা। সো ৰুট্ঠৰাসো চিণ্ণচরণো…পে॰… জাতিজরামরণসংসারো, নত্থি তস্স পুনব্ভৰোতি – ন হি সো রজ্জতি নো ৰিরজ্জতি।
তেনাহ
‘‘ধোনো
নাঞ্ঞেন ৰিসুদ্ধিমিচ্ছতি, ন হি সো রজ্জতি নো ৰিরজ্জতী’’তি॥
জরাসুত্তনিদ্দেসো ছট্ঠো।