৬. সেনাসনক্খন্ধকং
১. পঠমভাণৰারো
ৰিহারানুজাননং
২৯৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন ভগৰতা ভিক্খূনং সেনাসনং অপঞ্ঞত্তং হোতি। তে চ ভিক্খূ তহং তহং ৰিহরন্তি – অরঞ্ঞে, রুক্খমূলে, পব্বতে, কন্দরাযং, গিরিগুহাযং, সুসানে, ৰনপত্থে, অজ্ঝোকাসে, পলালপুঞ্জে। তে কালস্সেৰ ততো ততো উপনিক্খমন্তি – অরঞ্ঞা রুক্খমূলা পব্বতা কন্দরা গিরিগুহা সুসানা ৰনপত্থা অজ্ঝোকাসা পলালপুঞ্জা, পাসাদিকেন অভিক্কন্তেন পটিক্কন্তেন, আলোকিতেন ৰিলোকিতেন, সমিঞ্জিতেন পসারিতেন, ওক্খিত্তচক্খূ, ইরিযাপথসম্পন্না। তেন খো পন সমযেন রাজগহকো সেট্ঠী সেট্ঠি (ক॰) কালস্সেৰ উয্যানং অগমাসি। অদ্দসা খো রাজগহকো সেট্ঠী তে ভিক্খূ কালস্সেৰ ততো ততো উপনিক্খমন্তে – অরঞ্ঞা রুক্খমূলা পব্বতা কন্দরা গিরিগুহা সুসানা ৰনপত্থা অজ্ঝোকাসা পলালপুঞ্জা, পাসাদিকেন অভিক্কন্তেন পটিক্কন্তেন, আলোকিতেন ৰিলোকিতেন, সমিঞ্জিতেন পসারিতেন, ওক্খিত্তচক্খূ, ইরিযাপথসম্পন্নে। দিস্ৰানস্স চিত্তং পসীদি। অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী যেন তে ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা তে ভিক্খূ এতদৰোচ – ‘‘সচাহং, ভন্তে, ৰিহারে কারাপেয্যং, ৰসেয্যাথ মে ৰিহারেসূ’’তি? ‘‘ন খো, গহপতি, ভগৰতা ৰিহারা অনুঞ্ঞাতা’’তি। ‘‘তেন হি, ভন্তে, ভগৰন্তং পটিপুচ্ছিত্ৰা মম আরোচেয্যাথা’’তি। ‘‘এৰং গহপতী’’তি খো তে ভিক্খূ রাজগহকস্স সেট্ঠিস্স পটিস্সুত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু। একমন্তং নিসিন্না খো তে ভিক্খূ ভগৰন্তং এতদৰোচুং – ‘‘রাজগহকো, ভন্তে, সেট্ঠী ৰিহারে কারাপেতুকামো। কথং নু খো, ভন্তে, অম্হেহি ভন্তে (সী॰ ক॰) পটিপজ্জিতব্ব’’ন্তি? অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চ লেণানি পঞ্চ সেনাসনানি (স্যা॰) – ৰিহারং, অড্ঢযোগং, পাসাদং, হম্মিযং, গুহ’’ন্তি।
অথ খো তে ভিক্খূ যেন রাজগহকো সেট্ঠী তেনুপসঙ্কমিংসু, উপসঙ্কমিত্ৰা রাজগহকং সেট্ঠিং এতদৰোচুং – ‘‘অনুঞ্ঞাতা খো, গহপতি, ভগৰতা ৰিহারা; যস্সদানি কালং মঞ্ঞসী’’তি। অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী একাহেনেৰ সট্ঠিৰিহারে পতিট্ঠাপেসি। অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী তে সট্ঠিৰিহারে পরিযোসাপেত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো রাজগহকো সেট্ঠী ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে, ভন্তে, ভগৰা স্ৰাতনায ভত্তং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন। অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি।
অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন রাজগহকস্স সেট্ঠিস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা, ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং, একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো রাজগহকো সেট্ঠী ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘এতে মে, ভন্তে, সট্ঠিৰিহারা পুঞ্ঞত্থিকেন সগ্গত্থিকেন কারাপিতা। কথাহং, ভন্তে, তেসু ৰিহারেসু পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, গহপতি, তে সট্ঠিৰিহারে আগতানাগতস্স চাতুদ্দিসস্স সঙ্ঘস্স পতিট্ঠাপেহী’’তি। ‘‘এৰং ভন্তে’’তি খো রাজগহকো সেট্ঠী ভগৰতো পটিস্সুত্ৰা তে সট্ঠিৰিহারে আগতানাগতস্স চাতুদ্দিসস্স সঙ্ঘস্স পতিট্ঠাপেসি।
২৯৫. অথ খো ভগৰা রাজগহকং সেট্ঠিং ইমাহি গাথাহি অনুমোদি –
‘‘সীতং উণ্হং পটিহন্তি পটিহনতি (ক॰), ততো ৰাল়মিগানি চ।
সরীসপে চ মকসে, সিসিরে চাপি ৰুট্ঠিযো॥
‘‘ততো ৰাতাতপো ঘোরে, সঞ্জাতো ৰাতাতপে ঘোরে, সঞ্জাতে (ক॰ সদ্দনীতি) পটিহঞ্ঞতি।
লেণত্থঞ্চ সুখত্থঞ্চ, ঝাযিতুঞ্চ ৰিপস্সিতুং॥
‘‘ৰিহারদানং সঙ্ঘস্স, অগ্গং বুদ্ধেন বুদ্ধেহি (স্যা॰) ৰণ্ণিতং।
তস্মা হি পণ্ডিতো, পোসো সম্পস্সং অত্থমত্তনো॥
‘‘ৰিহারে কারযে রম্মে, ৰাসযেত্থ বহুস্সুতে।
তেসং অন্নঞ্চ পানঞ্চ, ৰত্থসেনাসনানি চ।
দদেয্য উজুভূতেসু, ৰিপ্পসন্নেন চেতসা॥
‘‘তে তস্স ধম্মং দেসেন্তি, সব্বদুক্খাপনূদনং।
যং সো ধম্মং ইধঞ্ঞায, পরিনিব্বাতি অনাসৰো’’তি॥
অথ খো ভগৰা রাজগহকং সেট্ঠিং ইমাহি গাথাহি অনুমোদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি।
২৯৬. অস্সোসুং খো মনুস্সা – ‘‘ভগৰতা কির ৰিহারা অনুঞ্ঞাতা’’তি সক্কচ্চং তে সক্কচ্চং (স্যা॰ কং॰) ৰিহারে কারাপেন্তি। তে ৰিহারা অকৰাটকা হোন্তি; অহীপি ৰিচ্ছিকাপি সতপদিযোপি পৰিসন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কৰাট’’ন্তি। ভিত্তিছিদ্দং করিত্ৰা ৰল্লিযাপি রজ্জুযাপি কৰাটং বন্ধন্তি। উন্দূরেহিপি উপচিকাহিপি খজ্জন্তি। খযিতবন্ধনানি কৰাটানি পতন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পিট্ঠসঙ্ঘাটং উদুক্খলিকং উত্তরপাসক’’ন্তি । কৰাটা ন ফুসীযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আৰিঞ্ছনচ্ছিদ্দং আৰিঞ্ছনরজ্জু’’ন্তি। কৰাটা ন থকিযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অগ্গল়ৰট্টিং কপিসীসকং সূচিকং ঘটিক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ন সক্কোন্তি কৰাটং অপাপুরিতুং। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তাল়চ্ছিদ্দং। তীণি তাল়ানি – লোহতাল়ং, কট্ঠতাল়ং, ৰিসাণতাল়’’ন্তি। যেহি যেপি (সী॰ স্যা॰) তে উগ্ঘাটেত্ৰা পৰিসন্তি ৰিসাণতাল়ং, যেহি তে উগ্ঘাটেত্ৰা পৰিসন্তীতি (ক॰), ৰিহারা অগুত্তা হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যন্তকং সূচিক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ৰিহারা তিণচ্ছদনা হোন্তি; সীতকালে সীতা, উণ্হকালে উণ্হা। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ৰিহারা অৰাতপানকা হোন্তি অচক্খুস্সা দুগ্গন্ধা। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তীণি ৰাতপানানি – ৰেদিকাৰাতপানং, জালৰাতপানং, সলাকৰাতপান’’ন্তি। ৰাতপানন্তরিকায কাল়কাপি ৰগ্গুলিযোপি পৰিসন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰাতপানচক্কলিক’’ন্তি। চক্কলিকন্তরিকাযপি কাল়কাপি ৰগ্গুলিযোপি পৰিসন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰাতপানকৰাটকং ৰাতপানভিসিক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ছমাযং সযন্তি। গত্তানিপি চীৰরানিপি পংসুকিতানি হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিণসন্থারক’’ন্তি। তিণসন্থারকো উন্দূরেহিপি উপচিকাহিপি খজ্জতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মিড্ঢি’’ন্তি মীঢন্তি (সী॰), মিঢিন্তি (স্যা॰)। মিড্ঢিযা গত্তানি দুক্খা হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, বিদলমঞ্চক’’ন্তি।
মঞ্চপীঠাদিঅনুজাননং
২৯৭. তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সোসানিকো মসারকো মঞ্চো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মসারকং মঞ্চ’’ন্তি। মসারকং পীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মসারকং পীঠ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সোসানিকো বুন্দিকাবদ্ধো মঞ্চো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, বুন্দিকাবদ্ধং মঞ্চ’’ন্তি। বুন্দিকাবদ্ধং পীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, বুন্দিকাবদ্ধং পীঠ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সোসানিকো কুল়ীরপাদকো মঞ্চো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে , কুল়ীরপাদকং মঞ্চ’’ন্তি। কুল়ীরপাদকং পীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে , কুল়ীরপাদকং পীঠ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সোসানিকো আহচ্চপাদকো মঞ্চো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং ওরাচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আহচ্চপাদকং মঞ্চ’’ন্তি। আহচ্চপাদকং পীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আহচ্চপাদকং পীঠ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স আসন্দিকো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আসন্দিক’’ন্তি। উচ্চকো আসন্দিকো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চকম্পি আসন্দিক’’ন্তি। সত্তঙ্গো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সত্তঙ্গ’’ন্তি। উচ্চকো সত্তঙ্গো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চকম্পি সত্তঙ্গ’’ন্তি। ভদ্দপীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভদ্দপীঠ’’ন্তি। পীঠিকা উপ্পন্না হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পীঠিক’’ন্তি। এল়কপাদকং পীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, এল়কপাদকং পীঠ’’ন্তি। আমলকৰট্টিকং আমলকৰণ্টিকং (স্যা॰) পীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আমলকৰট্টিকং পীঠ’’ন্তি। ফলকং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ফলক’’ন্তি। কোচ্ছং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কোচ্ছ’’ন্তি। পলালপীঠং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পলালপীঠ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উচ্চে মঞ্চে সযন্তি। মনুস্সা ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তা পস্সিত্ৰা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, উচ্চে মঞ্চে সযিতব্বং। যো সযেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু নীচে মঞ্চে সযন্তো অহিনা দট্ঠো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মঞ্চপটিপাদক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ উচ্চে মঞ্চপটিপাদকে ধারেন্তি, সহ মঞ্চপটিপাদকেহি পৰেধেন্তি। মনুস্সা ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তা পস্সিত্ৰা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, উচ্চা মঞ্চপটিপাদকা ধারেতব্বা। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অট্ঠঙ্গুলপরমং মঞ্চপটিপাদক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সুত্তং উপ্পন্নং হোতি । ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সুত্তং মঞ্চং ৰেঠেতু’’ন্তি ৰেতুন্তি (সী॰)। অঙ্গানি বহুসুত্তং পরিযাদিযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অঙ্গে ৰিজ্ঝিত্ৰা অট্ঠপদকং ৰেঠেতু’’ন্তি। চোল়কং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চিমিলিকং কাতু’’ন্তি। তূলিকা উপ্পন্না হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিজটেত্ৰা বিব্বোহনং বিম্বোহনং (সী॰ স্যা॰ বিম্ব + ওহনং) কাতুং। তীণি তূলানি – রুক্খতূলং, লতাতূলং, পোটকিতূল’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অদ্ধকাযিকানি অড্ঢকাযিকানি (ক॰) বিব্বোহনানি ধারেন্তি। মনুস্সা ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তা পস্সিত্ৰা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, অড্ঢকাযিকানি বিব্বোহনানি ধারেতব্বানি। যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সীসপ্পমাণং বিব্বোহনং কাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন রাজগহে গিরগ্গসমজ্জো হোতি। মনুস্সা মহামত্তানং অত্থায ভিসিযো পটিযাদেন্তি – উণ্ণভিসিং, চোল়ভিসিং, ৰাকভিসিং, তিণভিসিং, পণ্ণভিসিং। তে ৰীতিৰত্তে সমজ্জে ছৰিং উপ্পাটেত্ৰা হরন্তি। অদ্দসাসুং খো ভিক্খূ সমজ্জট্ঠানে বহুং উণ্ণম্পি চোল়কম্পি ৰাকম্পি তিণম্পি পণ্ণম্পি ছট্টিতং। দিস্ৰান ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চ ভিসিযো – উণ্ণভিসিং, চোল়ভিসিং, ৰাকভিসিং, তিণভিসিং, পণ্ণভিসি’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সেনাসনপরিক্খারিকং দুস্সং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভিসিং ওনন্ধিতু’’ন্তি ওনদ্ধিতুং (স্যা॰)।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মঞ্চভিসিং পীঠে সন্থরন্তি, পীঠভিসিং মঞ্চে সন্থরন্তি। ভিসিযো পরিভিজ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওনদ্ধমঞ্চং ওনদ্ধমঞ্চং (ক॰) এৰমুপরিপি ওনদ্ধপীঠ’’ন্তি। উল্লোকং অকরিত্ৰা সন্থরন্তি, হেট্ঠতো নিপতন্তি নিপটন্তি (ক॰), নিপ্ফটন্তি (সী॰), নিপ্পাটেন্তি (স্যা॰) …পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উল্লোকং করিত্ৰা সন্থরিত্ৰা ভিসিং ওনন্ধিতু’’ন্তি। ছৰিং উপ্পাটেত্ৰা হরন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ফোসিতু’’ন্তি। হরন্তিযেৰ…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভত্তিকম্ম’’ন্তি। হরন্তিযেৰ…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, হত্থভত্তিকম্ম’’ন্তি। হরন্তিযেৰ…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, হত্থভত্তি’’ন্তি।
সেতৰণ্ণাদিঅনুজাননং
২৯৮. তেন খো পন সমযেন তিত্থিযানং সেয্যাযো সেতৰণ্ণা হোন্তি, কাল়ৰণ্ণকতা ভূমি, গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি। বহূ মনুস্সা সেয্যাপেক্খকা গচ্ছন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিহারে সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্ম’’ন্তি ।
তেন খো পন সমযেন ফরুসায ভিত্তিযা সেতৰণ্ণো ন নিপততি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, থুসপিণ্ডং দত্ৰা পাণিকায পটিবাহেত্ৰা সেতৰণ্ণং নিপাতেতু’’ন্তি। সেতৰণ্ণো অনিবন্ধনীযো হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সণ্হমত্তিকং দত্ৰা পাণিকায পটিবাহেত্ৰা সেতৰণ্ণং নিপাতেতু’’ন্তি। সেতৰণ্ণো অনিবন্ধনীযো হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইক্কাসং পিট্ঠমদ্দ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ফরুসায ভিত্তিযা গেরুকা ন নিপততি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, থুসপিণ্ডং দত্ৰা পাণিকায পটিবাহেত্ৰা গেরুকং নিপাতেতু’’ন্তি। গেরুকা অনিবন্ধনীযা হোতি …পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কুণ্ডকমত্তিকং দত্ৰা পাণিকায পটিবাহেত্ৰা গেরুকং নিপাতেতু’’ন্তি। গেরুকা অনিবন্ধনীযা হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সাসপকুট্টং সিত্থতেলক’’ন্তি। অচ্চুস্সন্নং হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চোল়কেন পচ্চুদ্ধরিতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ফরুসায ভূমিযা কাল়ৰণ্ণো ন নিপততি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, থুসপিণ্ডং দত্ৰা পাণিকায পটিবাহেত্ৰা কাল়ৰণ্ণং নিপাতেতু’’ন্তি। কাল়ৰণ্ণো অনিবন্ধনীযো হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গণ্ডুমত্তিকং দত্ৰা পাণিকায পটিবাহেত্ৰা কাল়ৰণ্ণং নিপাতেতু’’ন্তি। কাল়ৰণ্ণো অনিবন্ধনীযো হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইক্কাসং কসাৰ’’ন্তি।
পটিভানচিত্তপটিক্খেপং
২৯৯. তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ৰিহারে পটিভানচিত্তং কারাপেন্তি – ইত্থিরূপকং পুরিসরূপকং। মনুস্সা ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তা পস্সিত্ৰা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – সেয্যথাপি গিহী কামভোগিনোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, পটিভানচিত্তং কারাপেতব্বং – ইত্থিরূপকং পুরিসরূপকং। যো কারাপেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিক’’ন্তি।
ইট্ঠকাচযাদিঅনুজাননং
৩০০. তেন খো পন সমযেন ৰিহারা নীচৰত্থুকা হোন্তি, উদকেন ওত্থরিয্যন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চৰত্থুকং কাতু’’ন্তি। চযো পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চিনিতুং তযো চযে – ইট্ঠকাচযং, সিলাচযং, দারুচয’’ন্তি। আরোহন্তা ৰিহঞ্ঞন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তযো সোপানে – ইট্ঠকাসোপানং, সিলাসোপানং, দারুসোপান’’ন্তি। আরোহন্তা পরিপতন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আলম্বনবাহ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ৰিহারা আল়কমন্দা হোন্তি । ভিক্খূ হিরিযন্তি নিপজ্জিতুং। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিরোকরণি’’ন্তি। তিরোকরণিং উক্খিপিত্ৰা ওলোকেন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে , অড্ঢকুট্টক’’ন্তি। অড্ঢকুট্টকা উপরিতো ওলোকেন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তযো গব্ভে – সিৰিকাগব্ভং, নাল়িকাগব্ভং, হম্মিযগব্ভ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ খুদ্দকে ৰিহারে মজ্ঝে গব্ভং করোন্তি। উপচারো ন হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, খুদ্দকে ৰিহারে একমন্তং গব্ভং কাতুং, মহল্লকে মজ্ঝে’’তি।
তেন খো পন সমযেন ৰিহারস্স কুট্টপাদো জীরতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি , ভিক্খৰে, কুলঙ্কপাদক’’ন্তি কুল়ুঙ্কপাদকন্তি (সী॰)। ৰিহারস্স কুট্টো ওৰস্সতি…পে॰…‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পরিত্তাণকিটিকং উদ্দসুধ’’ন্তি উদ্ধাসুধন্তি (স্যা॰)।
তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো তিণচ্ছদনা অহি খন্ধে পততি। সো ভীতো ৰিস্সরমকাসি। ভিক্খূ উপধাৰিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচুং – ‘‘কিস্স ত্ৰং, আৰুসো, ৰিস্সরমকাসী’’তি? অথ খো সো ভিক্খূনং এতমত্থং আরোচেসি। ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিতান’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মঞ্চপাদেপি পীঠপাদেপি থৰিকাযো লগ্গেন্তি। উন্দূরেহিপি উপচিকাহিপি খজ্জন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভিত্তিখিলং নাগদন্তক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ মঞ্চেপি পীঠেপি চীৰরং নিক্খিপন্তি। চীৰরং পরিভিজ্জিতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিহারে চীৰরৰংসং চীৰররজ্জু’’ন্তি ।
তেন খো পন সমযেন ৰিহারা অনাল়িন্দকা হোন্তি অপ্পটিস্সরণা। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আল়িন্দং পঘনং পকুট্টং পকুড্ডং (সী॰) ওসারক’’ন্তি। আল়িন্দা পাকটা হোন্তি। ভিক্খূ হিরিযন্তি নিপজ্জিতুং…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সংসরণকিটিকং উগ্ঘাটনকিটিক’’ন্তি।
উপট্ঠানসালাঅনুজাননং
৩০১. তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে ভত্তৰিস্সগ্গং করোন্তা সীতেনপি উণ্হেনপি কিলমন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উপট্ঠানসাল’’ন্তি। উপট্ঠানসালা নীচৰত্থুকা হোতি , উদকেন ওত্থরিয্যতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চৰত্থুকং কাতু’’ন্তি। চযো পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চিনিতুং তযো চযে – ইট্ঠকাচযং, সিলাচযং, দারুচয’’ন্তি। আরোহন্তা ৰিহঞ্ঞন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তযো সোপানে – ইট্ঠকাসোপানং, সিলাসোপানং, দারুসোপান’’ন্তি। আরোহন্তা পরিপতন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আলম্বনবাহ’’ন্তি। উপট্ঠানসালায তিণচুণ্ণং পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতুং – সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্মং মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিকং চীৰরৰংসং চীৰররজ্জু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অজ্ঝোকাসে ছমায চীৰরং পত্থরন্তি। চীৰরং পংসুকিতং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অজ্ঝোকাসে চীৰরৰংসং চীৰররজ্জু’’ন্তি। পানীযং ওতপ্পতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পানীযসালং পানীযমণ্ডপ’’ন্তি। পানীযসালা নীচৰত্থুকা হোতি, উদকেন ওত্থরিয্যতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চৰত্থুকং কাতু’’ন্তি। চযো পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চিনিতুং তযো চযে – ইট্ঠকাচযং, সিলাচযং, দারুচয’’ন্তি। আরোহন্তা ৰিহঞ্ঞন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তযো সোপানে – ইট্ঠকাসোপানং, সিলাসোপানং, দারুসোপান’’ন্তি। আরোহন্তা পরিপতন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আলম্বনবাহ’’ন্তি। পানীযসালায তিণচুণ্ণং পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতুং – সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্মং মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিকং চীৰরৰংসং চীৰররজ্জু’’ন্তি। পানীযভাজনং ন সংৰিজ্জতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পানীযসঙ্খং পানীযসরাৰক’’ন্তি।
পাকারাদিঅনুজাননং
৩০২. তেন খো পন সমযেন ৰিহারা অপরিক্খিত্তা হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পরিক্খিপিতুং তযো পাকারে – ইট্ঠকাপাকারং, সিলাপাকারং, দারুপাকার’’ন্তি। কোট্ঠকো ন হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কোট্ঠক’’ন্তি। কোট্ঠকো নীচৰত্থুকো হোতি, উদকেন ওত্থরিয্যতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চৰত্থুকং কাতু’’ন্তি। কোট্ঠকস্স কৰাটং ন হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কৰাটং পিট্ঠসঙ্ঘাটং উদুক্খলিকং উত্তরপাসকং অগ্গল়ৰট্টিং কপিসীসকং সূচিকং ঘটিকং তাল়চ্ছিদ্দং আৰিঞ্ছনচ্ছিদ্দং আৰিঞ্ছনরজ্জু’’ন্তি। কোট্ঠকে তিণচুণ্ণং পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতুং – সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্মং মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন পরিৰেণং চিক্খল্লং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মরুম্বং উপকিরিতু’’ন্তি। ন পরিযাপুণন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে , পদরসিলং নিক্খিপিতু’’ন্তি। উদকং সন্তিট্ঠতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদকনিদ্ধমন’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পরিৰেণে তহং তহং অগ্গিট্ঠানং করোন্তি। পরিৰেণং উক্লাপং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, একমন্তং অগ্গিসালং কাতু’’ন্তি । অগ্গিসালা নীচৰত্থুকা হোতি, উদকেন ওত্থরিয্যতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উচ্চৰত্থুকং কাতু’’ন্তি। চযো পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চিনিতুং তযো চযে – ইট্ঠকাচযং, সিলাচযং, দারুচয’’ন্তি। আরোহন্তা ৰিহঞ্ঞন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তযো সোপানে – ইট্ঠকাসোপানং, সিলাসোপানং, দারুসোপান’’ন্তি। আরোহন্তা পরিপতন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আলম্বনবাহ’’ন্তি। অগ্গিসালায কৰাটং ন হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কৰাটং পিট্ঠসঙ্ঘাটং উদুক্খলিকং উত্তরপাসকং অগ্গল়ৰট্টিং কপিসীসকং সূচিকং ঘটিকং তাল়চ্ছিদ্দং আৰিঞ্ছনচ্ছিদ্দং আৰিঞ্ছনরজ্জু’’ন্তি। অগ্গিসালায তিণচুণ্ণং পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতুং – সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্মং মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিকং চীৰরৰংসং চীৰররজ্জু’’ন্তি।
আরামপরিক্খেপঅনুজাননং
৩০৩. তেন খো পন সমযেন আরামো অপরিক্খিত্তো হোতি। অজকাপি পসুকাপি উপরোপে ৰিহেঠেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পরিক্খিপিতুং তযো ৰাটে – ৰেল়ুৰাটং, কণ্ডকৰাটং ৰটে ৰেল়ুৰটং কণ্ডকৰটং (স্যা॰), পরিখ’’ন্তি। কোট্ঠকো ন হোতি। তথেৰ অজকাপি পসুকাপি উপরোপে ৰিহেঠেন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কোট্ঠকং অপেসিং যমককৰাটং তোরণং পলিঘ’’ন্তি। কোট্ঠকে তিণচুণ্ণং পরিপততি…পে॰… ‘‘অনুজানামি , ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতুং – সেতৰণ্ণং কাল়ৰণ্ণং গেরুকপরিকম্মং মালাকম্মং লতাকম্মং মকরদন্তকং পঞ্চপটিক’’ন্তি। আরামো চিক্খল্লো হোতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মরুম্বং উপকিরিতু’’ন্তি। ন পরিযাপুণন্তি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পদরসিলং নিক্খিপিতু’’ন্তি। উদকং সন্তিট্ঠতি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, উদকনিদ্ধমন’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো সঙ্ঘস্স অত্থায সুধামত্তিকালেপনং পাসাদং কারেতুকামো হোতি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিং নু খো ভগৰতা ছদনং অনুঞ্ঞাতং, কিং অননুঞ্ঞাত’’ন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চ ছদনানি – ইট্ঠকাছদনং, সিলাছদনং, সুধাছদনং, তিণচ্ছদনং, পণ্ণচ্ছদন’’ন্তি।
পঠমভাণৰারো নিট্ঠিতো।
২. দুতিযভাণৰারো
অনাথপিণ্ডিকৰত্থু
৩০৪. তেন খো পন সমযেন অনাথপিণ্ডিকো গহপতি রাজগহকস্স সেট্ঠিস্স ভগিনিপতিকো হোতি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি রাজগহং অগমাসি কেনচিদেৰ করণীযেন। তেন খো পন সমযেন রাজগহকেন সেট্ঠিনা স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো হোতি। অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী দাসে চ কম্মকারে কম্মকরে (সী॰ স্যা॰) চ আণাপেসি – ‘‘তেন হি, ভণে, কালস্সেৰ উট্ঠায যাগুযো পচথ, ভত্তানি পচথ, সূপানি সম্পাদেথ, উত্তরিভঙ্গানি সম্পাদেথা’’তি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স এতদহোসি – ‘‘পুব্বে খ্ৰাযং গহপতি মযি আগতে সব্বকিচ্চানি নিক্খিপিত্ৰা মমঞ্ঞেৰ সদ্ধিং পটিসম্মোদতি। সোদানাযং ৰিক্খিত্তরূপো দাসে চ কম্মকারে চ আণাপেসি – ‘তেন হি, ভণে, কালস্সেৰ উট্ঠায যাগুযো পচথ, ভত্তানি পচথ, সূপানি সম্পাদেথ, উত্তরিভঙ্গানি সম্পাদেথা’তি। কিং নু খো ইমস্স গহপতিস্স আৰাহো ৰা ভৰিস্সতি, ৰিৰাহো ৰা ভৰিস্সতি, মহাযঞ্ঞো ৰা পচ্চুপট্ঠিতো , রাজা ৰা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো নিমন্তিতো স্ৰাতনায সদ্ধিং বলকাযেনা’’তি?
অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী দাসে চ কম্মকারে চ আণাপেত্ৰা যেন অনাথপিণ্ডিকো গহপতি তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা অনাথপিণ্ডিকেন গহপতিনা সদ্ধিং পটিসম্মোদিত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নং খো রাজগহকং সেট্ঠিং অনাথপিণ্ডিকো গহপতি এতদৰোচ – ‘‘পুব্বে খো ত্ৰং, গহপতি, মযি আগতে সব্বকিচ্চানি নিক্খিপিত্ৰা মমঞ্ঞেৰ সদ্ধিং পটিসম্মোদসি। সোদানি ত্ৰং ৰিক্খিত্তরূপো দাসে চ কম্মকারে চ আণাপেসি – ‘তেন হি, ভণে, কালস্সেৰ উট্ঠায যাগুযো পচথ, ভত্তানি পচথ, সূপানি সম্পাদেথ, উত্তরিভঙ্গানি সম্পাদেথা’তি। কিং নু খো তে, গহপতি, আৰাহো ৰা ভৰিস্সতি, ৰিৰাহো ৰা ভৰিস্সতি, মহাযঞ্ঞো ৰা পচ্চুপট্ঠিতো, রাজা ৰা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো নিমন্তিতো স্ৰাতনায সদ্ধিং বলকাযেনা’’তি? ‘‘ন মে, গহপতি, আৰাহো ৰা ভৰিস্সতি, নাপি ৰিৰাহো ৰা ভৰিস্সতি, নাপি রাজা ৰা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো নিমন্তিতো স্ৰাতনায সদ্ধিং বলকাযেন; অপি চ মে মহাযঞ্ঞো পচ্চুপট্ঠিতো; স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো’’তি। ‘‘বুদ্ধোতি ত্ৰং, গহপতি, ৰদেসী’’তি? ‘‘বুদ্ধো ত্যাহং, গহপতি, ৰদামী’’তি। ‘‘বুদ্ধোতি ত্ৰং, গহপতি, ৰদেসী’’তি? ‘‘বুদ্ধো ত্যাহং, গহপতি, ৰদামী’’তি। ‘‘বুদ্ধোতি ত্ৰং, গহপতি, ৰদেসী’’তি? ‘‘বুদ্ধো ত্যাহং, গহপতি, ৰদামী’’তি। ‘‘ঘোসোপি খো এসো, গহপতি, দুল্লভো লোকস্মিং যদিদং – বুদ্ধো বুদ্ধোতি। সক্কা নু খো, গহপতি, ইমং কালং তং ভগৰন্তং দস্সনায উপসঙ্কমিতুং অরহন্তং সম্মাসম্বুদ্ধ’’ন্তি? ‘‘অকালো খো, গহপতি, ইমং কালং তং ভগৰন্তং দস্সনায উপসঙ্কমিতুং অরহন্তং সম্মাসম্বুদ্ধং। স্ৰেদানি ত্ৰং কালেন তং ভগৰন্তং দস্সনায উপসঙ্কমিস্সসি অরহন্তং সম্মাসম্বুদ্ধ’’ন্তি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি – স্ৰেদানাহং কালেন তং ভগৰন্তং দস্সনায উপসঙ্কমিস্সামি অরহন্তং সম্মাসম্বুদ্ধন্তি – বুদ্ধগতায সতিযা নিপজ্জিত্ৰা রত্তিযা সুদং তিক্খত্তুং ৰুট্ঠাসি পভাতং মঞ্ঞমানো।
৩০৫. সং॰ নি॰ ১.২৪২ অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি যেন সিৰকদ্ৰারং সীৰদ্ৰারং (সী॰), সীতৰনদ্ৰারং (স্যা॰) তেনুপসঙ্কমি। অমনুস্সা দ্ৰারং ৰিৰরিংসু। অথ খো অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স নগরম্হা নিক্খন্তস্স আলোকো অন্তরধাযি, অন্ধকারো পাতুরহোসি, ভযং ছম্ভিতত্তং লোমহংসো উদপাদি; ততোৰ পুন নিৰত্তিতুকামো অহোসি। অথ খো সিৰকো সীৰকো (সী॰ স্যা॰) যক্খো অন্তরহিতো সদ্দমনুস্সাৰেসি –
‘‘সতং হত্থী সতং অস্সা, সতং অস্সতরীরথা।
সতং কঞ্ঞাসহস্সানি, আমুক্কমণিকুণ্ডলা।
একস্স পদৰীতিহারস্স, কলং নাগ্ঘন্তি সোল়সিং সোল়সিন্তি (সী॰ ক॰)॥
‘‘অভিক্কম গহপতি অভিক্কম গহপতি।
অভিক্কন্তং তে সেয্যো নো পটিক্কন্ত’’ন্তি॥
অথ খো অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স অন্ধকারো অন্তরধাযি, আলোকো পাতুরহোসি। যং অহোসি ভযং ছম্ভিতত্তং লোমহংসো সো পটিপ্পস্সম্ভি। দুতিযম্পি খো…পে॰… ততিযম্পি খো…পে॰… অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স আলোকো অন্তরধাযি, অন্ধকারো পাতুরহোসি, ভযং ছম্ভিতত্তং লোমহংসো উদপাদি, ততোৰ পুন নিৰত্তিতুকামো অহোসি। ততিযম্পি খো সিৰকো যক্খো অন্তরহিতো সদ্দমনুস্সাৰেসি –
‘‘সতং হত্থী সতং অস্সা, সতং অস্সতরীরথা।
সতং কঞ্ঞাসহস্সানি, আমুক্কমণিকুণ্ডলা।
একস্স পদৰীতিহারস্স, কলং নাগ্ঘন্তি সোল়সিং॥
‘‘অভিক্কম গহপতি অভিক্কম গহপতি,
অভিক্কন্তং তে সেয্যো নো পটিক্কন্ত’’ন্তি॥
ততিযম্পি খো অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স অন্ধকারো অন্তরধাযি , আলোকো পাতুরহোসি, যং অহোসি ভযং ছম্ভিতত্তং লোমহংসো, সো পটিপ্পস্সম্ভি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি যেন সীতৰনং তেনুপসঙ্কমি। তেন খো পন সমযেন ভগৰা রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায অজ্ঝোকাসে চঙ্কমতি। অদ্দসা খো ভগৰা অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং। দিস্ৰান চঙ্কমা ওরোহিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি। নিসজ্জ খো ভগৰা অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘এহি সুদত্তা’’তি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি – নামেন মং ভগৰা আলপতীতি – হট্ঠো উদগ্গো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰতো পাদেসু সিরসা নিপতিত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘কচ্চি, ভন্তে, ভগৰা সুখং সযিত্থা’’তি?
সং॰ নি॰ ১.২৪২ ‘‘সব্বদা ৰে সুখং সেতি, ব্রাহ্মণো পরিনিব্বুতো।
যো ন লিম্পতি কামেসু, সীতিভূতো নিরূপধি॥
‘‘সব্বা আসত্তিযো ছেত্ৰা, ৰিনেয্য হদযে দরং।
উপসন্তো সুখং সেতি, সন্তিং পপ্পুয্য চেতসা’’তি চেতসোতি (সী॰ স্যা॰)॥
অথ খো ভগৰা অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স অনুপুব্বিং কথং আনুপুব্বিকথং (সী॰) কথেসি, সেয্যথিদং – দানকথং সীলকথং সগ্গকথং, কামানং আদীনৰং ওকারং সংকিলেসং, নেক্খম্মে আনিসংসং পকাসেসি। যদা ভগৰা অঞ্ঞাসি অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং কল্লচিত্তং মুদুচিত্তং ৰিনীৰরণচিত্তং উদগ্গচিত্তং পসন্নচিত্তং, অথ যা বুদ্ধানং সামুক্কংসিকা ধম্মদেসনা তং পকাসেসি – দুক্খং, সমুদযং, নিরোধং, মগ্গং। সেয্যথাপি নাম সুদ্ধং ৰত্থং অপগতকাল়কং সম্মদেৰ রজনং পটিগ্গণ্হেয্য, এৰমেৰ অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স তস্মিংযেৰ আসনে ৰিরজং ৰীতমলং ধম্মচক্খুং উদপাদি – যং কিঞ্চি সমুদযধম্মং, সব্বং তং নিরোধধম্মন্তি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি দিট্ঠধম্মো পত্তধম্মো ৰিদিতধম্মো পরিযোগাল়্হধম্মো তিণ্ণৰিচিকিচ্ছো ৰিগতকথংকথো ৰেসারজ্জপ্পত্তো অপরপ্পচ্চযো সত্থুসাসনে ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অভিক্কন্তং ভন্তে, অভিক্কন্তং ভন্তে! সেয্যথাপি, ভন্তে, নিক্কুজ্জিতং ৰা উক্কুজ্জেয্য, পটিচ্ছন্নং ৰা ৰিৰরেয্য, মূল়্হস্স ৰা মগ্গং আচিক্খেয্য, অন্ধকারে ৰা তেলপজ্জোতং ধারেয্য – চক্খুমন্তো রূপানি দক্খন্তীতি – এৰমেৰং ভগৰতা অনেকপরিযাযেন ধম্মো পকাসিতো। এসাহং, ভন্তে, ভগৰন্তং সরণং গচ্ছামি, ধম্মঞ্চ, ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ। উপাসকং মং ভগৰা ধারেতু অজ্জতগ্গে পাণুপেতং সরণং গতং। অধিৰাসেতু চ মে, ভন্তে, ভগৰা স্ৰাতনায ভত্তং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন।
অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অস্সোসি খো রাজগহকো সেট্ঠী – ‘‘অনাথপিণ্ডিকেন কির গহপতিনা স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো’’তি।
৩০৬. অথ খো রাজগহকো সেট্ঠী অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘তযা কির, গহপতি, স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো। ত্ৰঞ্চাসি আগন্তুকো। দেমি তে, গহপতি, ৰেয্যাযিকং যেন ত্ৰং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স ভত্তং করেয্যাসী’’তি। ‘‘অলং, গহপতি অত্থি মে ৰেয্যাযিকং যেনাহং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স ভত্তং করিস্সামী’’তি।
অস্সোসি খো রাজগহকো নেগমো – ‘‘অনাথপিণ্ডিকেন কির গহপতিনা স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো’’তি। অথ খো রাজগহকো নেগমো অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘তযা কির, গহপতি, স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো। ত্ৰঞ্চাসি আগন্তুকো। দেমি তে, গহপতি, ৰেয্যাযিকং যেন ত্ৰং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স ভত্তং করেয্যাসী’’তি। ‘‘অলং অয্য; অত্থি মে ৰেয্যাযিকং যেনাহং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স ভত্তং করিস্সামী’’তি।
অস্সোসি খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো – ‘‘অনাথপিণ্ডিকেন কির গহপতিনা স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো’’তি। অথ খো রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘তযা কির, গহপতি, স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখো সঙ্ঘো নিমন্তিতো। ত্ৰঞ্চাসি আগন্তুকো। দেমি তে, গহপতি, ৰেয্যাযিকং যেন ত্ৰং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স ভত্তং করেয্যাসী’’তি। ‘‘অলং দেৰ; অত্থি মে ৰেয্যাযিকং যেনাহং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স ভত্তং করিস্সামী’’তি।
অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন রাজগহকস্স সেট্ঠিস্স নিৰেসনে পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন রাজগহকস্স সেট্ঠিস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা, ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং, একমন্তং নিসীদি । একমন্তং নিসিন্নো খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে, ভন্তে, ভগৰা সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। ‘‘সুঞ্ঞাগারে খো, গহপতি, তথাগতা অভিরমন্তী’’তি। ‘‘অঞ্ঞাতং ভগৰা, অঞ্ঞাতং সুগতা’’তি। অথ খো ভগৰা অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং ধম্মিযা কথায সন্দস্সেত্ৰা সমাদপেত্ৰা সমুত্তেজেত্ৰা সম্পহংসেত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি।
৩০৭. তেন খো পন সমযেন অনাথপিণ্ডিকো গহপতি বহুমিত্তো হোতি বহুসহাযো আদেয্যৰাচো। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি রাজগহে তং করণীযং তীরেত্ৰা যেন সাৰত্থি তেন পক্কামি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি অন্তরামগ্গে মনুস্সে আণাপেসি – ‘‘আরামে , অয্যা, করোথ, ৰিহারে পতিট্ঠাপেথ, দানানি পট্ঠপেথ। বুদ্ধো লোকে উপ্পন্নো। সো চ মযা ভগৰা নিমন্তিতো ইমিনা মগ্গেন আগচ্ছিস্সতী’’তি। অথ খো তে মনুস্সা অনাথপিণ্ডিকেন গহপতিনা উয্যোজিতা আরামে অকংসু, ৰিহারে পতিট্ঠাপেসুং, দানানি পট্ঠপেসুং।
অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি সাৰত্থিং গন্ত্ৰা সমন্তা সাৰত্থিং অনুৰিলোকেসি – ‘‘কত্থ নু খো ভগৰা ৰিহরেয্য? যং অস্স গামতো নেৰ অতিদূরে ন অচ্চাসন্নে, গমনাগমনসম্পন্নং, অত্থিকানং অত্থিকানং মনুস্সানং অভিক্কমনীযং, দিৰা অপ্পাকিণ্ণং, রত্তিং অপ্পসদ্দং, অপ্পনিগ্ঘোসং, ৰিজনৰাতং, মনুস্সরাহস্সেয্যকং, পটিসল্লানসারুপ্প’’ন্তি।
অদ্দসা খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি জেতস্স কুমারস্স রাজকুমারস্স (সী॰ স্যা॰ কং॰) উয্যানং – গামতো নেৰ অতিদূরে ন অচ্চাসন্নে, গমনাগমনসম্পন্নং, অত্থিকানং অত্থিকানং মনুস্সানং অভিক্কমনীযং, দিৰা অপ্পাকিণ্ণং, রত্তিং অপ্পসদ্দং, অপ্পনিগ্ঘোসং, ৰিজনৰাতং, মনুস্সরাহস্সেয্যকং, পটিসল্লানসারুপ্পং। দিস্ৰান যেন জেতো কুমারো তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা জেতং কুমারং এতদৰোচ – ‘‘দেহি মে, অয্যপুত্ত, উয্যানং আরামং কাতু’’ন্তি কেতুং (ৰজীরবুদ্ধিটীকাযং)। ‘‘অদেয্যো, গহপতি, আরামো অপি কোটিসন্থরেনা’’তি। ‘‘গহিতো, অয্যপুত্ত, আরামো’’তি। ‘‘ন, গহপতি, গহিতো আরামো’’তি। গহিতো ন গহিতোতি ৰোহারিকে মহামত্তে পুচ্ছিংসু। মহামত্তা এৰমাহংসু – ‘‘যতো তযা , অয্যপুত্ত, অগ্ঘো কতো, গহিতো আরামো’’তি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি সকটেহি হিরঞ্ঞং নিব্বাহাপেত্ৰা জেতৰনং কোটিসন্থরং সন্থরাপেসি। সকিং নীহটং হিরঞ্ঞং থোকস্স ওকাসস্স কোট্ঠকসামন্তা নপ্পহোতি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি মনুস্সে আণাপেসি – ‘‘গচ্ছথ, ভণে, হিরঞ্ঞং আহরথ; ইমং ওকাসং সন্থরিস্সামা’’তি।
অথ খো জেতস্স কুমারস্স এতদহোসি – ‘‘ন খো ইদং ওরকং ভৰিস্সতি, যথাযং গহপতি তাৰ বহুং হিরঞ্ঞং পরিচ্চজতী’’তি। অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং এতদৰোচ – ‘‘অলং, গহপতি; মা তং ওকাসং সন্থরাপেসি। দেহি মে এতং ওকাসং। মমেতং দানং ভৰিস্সতী’’তি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি – অযং খো জেতো কুমারো অভিঞ্ঞাতো ঞাতমনুস্সো; মহত্থিকো খো পন এৰরূপানং ঞাতমনুস্সানং ইমস্মিং ধম্মৰিনযে পসাদোতি – তং ওকাসং জেতস্স কুমারস্স পাদাসি অদাসি (স্যা॰)। অথ খো জেতো কুমারো তস্মিং ওকাসে কোট্ঠকং মাপেসি।
অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি জেতৰনে ৰিহারে কারাপেসি, পরিৰেণানি কারাপেসি, কোট্ঠকে কারাপেসি, উপট্ঠানসালাযো কারাপেসি, অগ্গিসালাযো কারাপেসি, কপ্পিযকুটিযো কারাপেসি, ৰচ্চকুটিযো কারাপেসি, চঙ্কমে কারাপেসি, চঙ্কমনসালাযো কারাপেসি, উদপানে কারাপেসি, উদপানসালাযো কারাপেসি, জন্তাঘরে কারাপেসি, জন্তাঘরসালাযো কারাপেসি, পোক্খরণিযো কারাপেসি, মণ্ডপে কারাপেসি।
নৰকম্মদানং
৩০৮. অথ খো ভগৰা রাজগহে যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন ৰেসালী তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন ৰেসালী তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযং। তেন খো পন সমযেন মনুস্সা সক্কচ্চং নৰকম্মং করোন্তি। যেপি ভিক্খূ নৰকম্মং অধিট্ঠেন্তি তেপি সক্কচ্চং উপট্ঠেন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারেন । অথ খো অঞ্ঞতরস্স দলিদ্দস্স তুন্নৰাযস্স এতদহোসি – ‘‘ন খো ইদং ওরকং ভৰিস্সতি, যথযিমে মনুস্সা সক্কচ্চং নৰকম্মং করোন্তি; যংনূনাহম্পি নৰকম্মং করেয্য’’ন্তি। অথ খো সো দলিদ্দো তুন্নৰাযো সামং চিক্খল্লং মদ্দিত্ৰা ইট্ঠকাযো চিনিত্ৰা কুট্টং উট্ঠাপেসি। তেন অকুসলকেন চিতা ৰঙ্কা ভিত্তি পরিপতি। দুতিযম্পি খো…পে॰… ততিযম্পি খো সো দলিদ্দো তুন্নৰাযো সামং চিক্খল্লং মদ্দিত্ৰা ইট্ঠকাযো চিনিত্ৰা কুট্টং উট্ঠাপেসি। তেন অকুসলকেন চিতা ৰঙ্কা ভিত্তি পরিপতি। অথ খো সো দলিদ্দো তুন্নৰাযো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘যে ইমেসং সমণানং সক্যপুত্তিযানং দেন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপ্পচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং, তে ইমে ওৰদন্তি অনুসাসন্তি, তেসঞ্চ নৰকম্মং অধিট্ঠেন্তি। অহং পনম্হি দলিদ্দো। ন মং কোচি ওৰদতি ৰা অনুসাসতি ৰা নৰকম্মং ৰা অধিট্ঠেতী’’তি। অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স দলিদ্দস্স তুন্নৰাযস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, নৰকম্মং দাতুং। নৰকম্মিকো, ভিক্খৰে, ভিক্খু উস্সুক্কং আপজ্জিস্সতি – ‘কিন্তি নু খো ৰিহারো খিপ্পং পরিযোসানং গচ্ছেয্যা’তি; খণ্ডং ফুল্লং পটিসঙ্খরিস্সতি। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, দাতব্বং। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো, যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
৩০৯. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামস্স গহপতিনো ৰিহারং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নৰকম্মং দদেয্য। এসা ঞত্তি।
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামস্স গহপতিনো ৰিহারং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নৰকম্মং দেতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স গহপতিনো ৰিহারং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নৰকম্মস্স দানং, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য।
‘‘দিন্নো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামস্স গহপতিনো ৰিহারো ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নৰকম্মং। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি।
অগ্গাসনাদিঅনুজাননং
৩১০. অথ খো ভগৰা ৰেসালিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন সাৰত্থি তেন চারিকং পক্কামি । তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং অন্তেৰাসিকা ভিক্খূ বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা ৰিহারে পরিগ্গণ্হন্তি, সেয্যাযো পরিগ্গণ্হন্তি – ইদং অম্হাকং উপজ্ঝাযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং আচরিযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং ভৰিস্সতী’’তি।
অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো গন্ত্ৰা ৰিহারেসু পরিগ্গহিতেসু, সেয্যাসু পরিগ্গহিতাসু, সেয্যং অলভমানো অঞ্ঞতরস্মিং রুক্খমূলে নিসীদি। অথ খো ভগৰা রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায উক্কাসি। আযস্মাপি সারিপুত্তো উক্কাসি। ‘‘কো এত্থা’’তি? ‘‘অহং, ভগৰা, সারিপুত্তো’’তি। ‘‘কিস্স ত্ৰং, সারিপুত্তং, ইধ নিসিন্নো’’তি? অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং অন্তেৰাসিকা ভিক্খূ বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা ৰিহারে পরিগ্গণ্হন্তি, সেয্যাযো পরিগ্গণ্হন্তি – ইদং অম্হাকং উপজ্ঝাযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং আচরিযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং ভৰিস্সতী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… ‘‘কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা ৰিহারে পরিগ্গহেস্সন্তি, সেয্যাযো পরিগ্গহেস্সন্তি – ইদং অম্হাকং উপজ্ঝাযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং আচরিযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং ভৰিস্সতীতি! নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘কো, ভিক্খৰে, অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি?
একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, খত্তিযকুলা পব্বজিতো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, ব্রাহ্মণকুলা পব্বজিতো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, গহপতিকুলা পব্বজিতো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, সুত্তন্তিকো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, ৰিনযধরো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, ধম্মকথিকো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, পঠমস্স ঝানস্স লাভী সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, দুতিযস্স ঝানস্স লাভী সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, ততিযস্স ঝানস্স লাভী সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, চতুত্থস্স ঝানস্স লাভী সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, সোতাপন্নো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, সকদাগামী…পে॰… যো, ভগৰা, অনাগামী…পে॰… যো, ভগৰা , অরহা সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, তেৰিজ্জো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি। একচ্চে ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘যো, ভগৰা, ছল়ভিঞ্ঞো সো অরহতি অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ড’’ন্তি।
৩১১. অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ভূতপুব্বং, ভিক্খৰে, হিমৰন্তপদেসে হিমৰন্তপস্সে (সী॰ স্যা॰) মহানিগ্রোধো অহোসি। তং তযো সহাযা উপনিস্সায ৰিহরিংসু – তিত্তিরো চ, মক্কটো চ, হত্থিনাগো চ। তে অঞ্ঞমঞ্ঞং অগারৰা অপ্পতিস্সা অসভাগৰুত্তিকা ৰিহরন্তি। অথ খো, ভিক্খৰে, তেসং সহাযানং এতদহোসি – ‘অহো নূন মযং জানেয্যাম যং অম্হাকং জাতিযা মহন্ততরং তং মযং সক্করেয্যাম গরুং করেয্যাম মানেয্যাম পূজেয্যাম, তস্স চ মযং ওৰাদে তিট্ঠেয্যামা’তি।
‘‘অথ খো, ভিক্খৰে, তিত্তিরো চ মক্কটো চ হত্থিনাগং পুচ্ছিংসু – ‘ত্ৰং, সম্ম, কিং পোরাণং সরসী’তি? ‘যদাহং, সম্মা, পোতো হোমি, ইমং নিগ্রোধং অন্তরা সত্থীনং অন্তরাসত্থিকং (সী॰) করিত্ৰা অতিক্কমামি, অগ্গঙ্কুরকং মে উদরং ছুপতি। ইমাহং, সম্মা, পোরাণং সরামী’তি।
‘‘অথ খো, ভিক্খৰে, তিত্তিরো চ হত্থিনাগো চ মক্কটং পুচ্ছিংসু – ‘ত্ৰং, সম্ম, কিং পোরাণং সরসী’তি? ‘যদাহং, সম্মা, ছাপো হোমি, ছমাযং নিসীদিত্ৰা ইমস্স নিগ্রোধস্স অগ্গঙ্কুরকং খাদামি। ইমাহং, সম্মা, পোরাণং সরামী’তি।
‘‘অথ খো, ভিক্খৰে, মক্কটো চ হত্থিনাগো চ তিত্তিরং পুচ্ছিংসু – ‘ত্ৰং, সম্ম, কিং পোরাণং সরসী’তি? ‘অমুকস্মিং, সম্মা, ওকাসে মহানিগ্রোধো অহোসি। ততো অহং ফলং ভক্খিত্ৰা ইমস্মিং ওকাসে ৰচ্চং অকাসিং; তস্সাযং নিগ্রোধো জাতো। তদাহং, সম্মা, জাতিযা মহন্ততরো’তি ।
‘‘অথ খো, ভিক্খৰে, মক্কটো চ হত্থিনাগো চ তিত্তিরং এতদৰোচুং – ‘ত্ৰং, সম্ম, অম্হাকং জাতিযা মহন্ততরো। তং মযং সক্করিস্সাম গরুং করিস্সাম মানেস্সাম পূজেস্সাম, তুয্হঞ্চ মযং ওৰাদে পতিট্ঠিস্সামা’তি। অথ খো, ভিক্খৰে, তিত্তিরো মক্কটঞ্চ হত্থিনাগঞ্চ পঞ্চসু সীলেসু সমাদপেসি, অত্তনা চ পঞ্চসু সীলেসু সমাদায ৰত্ততি। তে অঞ্ঞমঞ্ঞং সগারৰা সপ্পতিস্সা সভাগৰুত্তিকা ৰিহরিত্ৰা কাযস্স ভেদা পরং মরণা সুগতিং সগ্গং লোকং উপপজ্জিংসু। এৰং খো তং, ভিক্খৰে, তিত্তিরিযং নাম ব্রহ্মচরিযং অহোসি।
জা॰ ১.১.৩৭ ‘‘যে ৰুড্ঢমপচাযন্তি, নরা ধম্মস্স কোৰিদা।
দিট্ঠে ধম্মে চ পাসংসা, সম্পরাযে চ সুগ্গতী’’তি॥
‘‘তে হি নাম, ভিক্খৰে, তিরচ্ছানগতা পাণা অঞ্ঞমঞ্ঞং সগারৰা সপ্পতিস্সা সভাগৰুত্তিকা ৰিহরিস্সন্তি। ইধ খো তং, ভিক্খৰে, সোভেথ যং তুম্হে এৰং স্ৰাক্খাতে ধম্মৰিনযে পব্বজিতা সমানা অঞ্ঞমঞ্ঞং অগারৰা অপ্পতিস্সা অসভাগৰুত্তিকা ৰিহরেয্যাথ? নেতং, ভিক্খৰে , অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যথাৰুড্ঢং অভিৰাদনং, পচ্চুট্ঠানং, অঞ্জলিকম্মং, সামীচিকম্মং, অগ্গাসনং, অগ্গোদকং, অগ্গপিণ্ডং। ন চ, ভিক্খৰে, সঙ্ঘিকং যথাৰুড্ঢং পটিবাহিতব্বং। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
অৰন্দিযাদিপুগ্গলা
৩১২. ‘‘দসযিমে , ভিক্খৰে, অৰন্দিযা – পুরে উপসম্পন্নেন পচ্ছা উপসম্পন্নো অৰন্দিযো, অনুপসম্পন্নো অৰন্দিযো, নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো অধম্মৰাদী অৰন্দিযো, মাতুগামো অৰন্দিযো, পণ্ডকো অৰন্দিযো, পারিৰাসিকো অৰন্দিযো, মূলাযপটিকস্সনারহো অৰন্দিযো, মানত্তারহো অৰন্দিযো, মানত্তচারিকো অৰন্দিযো, অব্ভানারহো অৰন্দিযো। ইমে খো, ভিক্খৰে, দস অৰন্দিযা।
‘‘তযোমে, ভিক্খৰে, ৰন্দিযা – পচ্ছা উপসম্পন্নেন পুরে উপসম্পন্নো ৰন্দিযো, নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো ধম্মৰাদী ৰন্দিযো, সদেৰকে ভিক্খৰে লোকে সমারকে সব্রহ্মকে সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজায সদেৰমনুস্সায তথাগতো অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰন্দিযো। ইমে খো, ভিক্খৰে, তযো ৰন্দিযা’’তি।
আসনপ্পটিবাহনপটিক্খেপং
৩১৩. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা সঙ্ঘং উদ্দিস্স মণ্ডপে পটিযাদেন্তি, সন্থরে পটিযাদেন্তি, ওকাসে পটিযাদেন্তি। ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং অন্তেৰাসিকা ভিক্খূ – ‘সঙ্ঘিকঞ্ঞেৰ ভগৰতা যথাৰুড্ঢং অনুঞ্ঞাতং , নো উদ্দিস্সকত’ন্তি বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা মণ্ডপেপি পরিগ্গণ্হন্তি, সন্থরেপি পরিগ্গণ্হন্তি, ওকাসেপি পরিগ্গণ্হন্তি – ইদং অম্হাকং উপজ্ঝাযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং আচরিযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং ভৰিস্সতীতি। অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো গন্ত্ৰা মণ্ডপেসু পরিগ্গহিতেসু, সন্থরেসু পরিগ্গহিতেসু, ওকাসেসু পরিগ্গহিতেসু, ওকাসং অলভমানো অঞ্ঞতরস্মিং রুক্খমূলে নিসীদি। অথ খো ভগৰা রত্তিযা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায উক্কাসি। আযস্মাপি সারিপুত্তো উক্কাসি। ‘‘কো এত্থা’’তি? ‘‘অহং, ভগৰা, সারিপুত্তো’’তি। ‘‘কিস্স ত্ৰং, সারিপুত্ত, ইধ নিসিন্নো’’তি? অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসি। অথ খো ভগৰা এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা ভিক্খূ পটিপুচ্ছি – ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ছব্বগ্গিযানং ভিক্খূনং অন্তেৰাসিকা ভিক্খূ – ‘সঙ্ঘিকঞ্ঞেৰ ভগৰতা যথাৰুড্ঢং অনুঞ্ঞাতং, নো উদ্দিস্সকত’ন্তি বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা মণ্ডপে পরিগ্গণ্হন্তি, সন্থরে পরিগ্গণ্হন্তি, ওকাসে পরিগ্গণ্হন্তি – ইদং অম্হাকং উপজ্ঝাযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং আচরিযানং ভৰিস্সতি, ইদং অম্হাকং ভৰিস্সতী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, উদ্দিস্সকতম্পি যথাৰুড্ঢং পটিবাহেতব্বং। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
গিহিৰিকতঅনুজাননং
৩১৪. তেন খো পন সমযেন মনুস্সা ভত্তগ্গে অন্তরঘরে উচ্চাসযনমহাসযনানি পঞ্ঞপেন্তি, সেয্যথিদং – আসন্দিং, পল্লঙ্কং, গোনকং, চিত্তকং, পটিকং, পটলিকং, তূলিকং, ৰিকতিকং, উদ্দলোমিং, একন্তলোমিং, কট্টিস্সং, কোসেয্যং কোসেয্যং কম্বলং (সী॰ স্যা॰), কুত্তকং, হত্থত্থরং, অস্সত্থরং, রথত্থরং, অজিনপৰেণিং, কদলিমিগপৰরপচ্চত্থরণং, সউত্তরচ্ছদং, উভতোলোহিতকূপধানং। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাভিনিসীদন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ঠপেত্ৰা তীণি – আসন্দিং, পল্লঙ্কং, তূলিকং – গিহিৰিকতং গিহিৰিকটং (সী॰ ক॰), অৰসেসং গিহিৰিকটং (স্যা॰) অভিনিসীদিতুং, নত্ৰেৰ অভিনিপজ্জিতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন মনুস্সা ভত্তগ্গে অন্তরঘরে তূলোনদ্ধং মঞ্চম্পি পীঠম্পি পঞ্ঞপেন্তি । ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা নাভিনিসীদন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিহিৰিকতং অভিনিসীদিতুং, নত্ৰেৰ অভিনিপজ্জিতু’’ন্তি।
জেতৰনৰিহারানুমোদনা
৩১৫. অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন সাৰত্থি তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অধিৰাসেতু মে, ভন্তে, ভগৰা স্ৰাতনায ভত্তং সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেনা’’তি। অধিৰাসেসি ভগৰা তুণ্হীভাৰেন। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি ভগৰতো অধিৰাসনং ৰিদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি তস্সা রত্তিযা অচ্চযেন পণীতং খাদনীযং ভোজনীযং পটিযাদাপেত্ৰা ভগৰতো কালং আরোচাপেসি – ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি। অথ খো ভগৰা পুব্বণ্হসমযং নিৰাসেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায যেন অনাথপিণ্ডিকস্স গহপতিস্স নিৰেসনং তেনুপসঙ্কমি, উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি সদ্ধিং ভিক্খুসঙ্ঘেন। অথ খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেত্ৰা সম্পৰারেত্ৰা, ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং, একমন্তং নিসীদি। একমন্তং নিসিন্নো খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘কথাহং, ভন্তে, জেতৰনে পটিপজ্জামী’’তি? ‘‘তেন হি ত্ৰং, গহপতি, জেতৰনং আগতানাগতস্স চাতুদ্দিসস্স সঙ্ঘস্স পতিট্ঠপেহী’’তি। ‘‘এৰং ভন্তে’’তি খো অনাথপিণ্ডিকো গহপতি ভগৰতো পটিস্সুত্ৰা জেতৰনং আগতানাগতস্স চাতুদ্দিসস্স সঙ্ঘস্স পতিট্ঠাপেসি।
অথ খো ভগৰা অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং ইমাহি গাথাহি অনুমোদি –
‘‘সীতং উণ্হং পটিহন্তি, ততো ৰাল়মিগানি চ।
সরীসপে চ মকসে, সিসিরে চাপি ৰুট্ঠিযো॥
‘‘ততো ৰাতাতপো ঘোরো, সঞ্জাতো পটিহঞ্ঞতি।
লেণত্থঞ্চ সুখত্থঞ্চ, ঝাযিতুঞ্চ ৰিপস্সিতুং॥
‘‘ৰিহারদানং সঙ্ঘস্স, অগ্গং বুদ্ধেন ৰণ্ণিতং।
তস্মা হি পণ্ডিতো পোসো, সম্পস্সং অত্থমত্তনো॥
‘‘ৰিহারে কারযে রম্মে, ৰাসযেত্থ বহুস্সুতে।
তেসং অন্নঞ্চ পানঞ্চ, ৰত্থসেনাসনানি চ।
দদেয্য উজুভূতেসু, ৰিপ্পসন্নেন চেতসা॥
‘‘তে তস্স ধম্মং দেসেন্তি, সব্বদুক্খাপনূদনং।
যং সো ধম্মং ইধঞ্ঞায, পরিনিব্বাতি অনাসৰো’’তি॥
অথ খো ভগৰা অনাথপিণ্ডিকং গহপতিং ইমাহি গাথাহি অনুমোদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি।
আসনপ্পটিবাহনাদি
৩১৬. তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স আজীৰকসাৰকস্স মহামত্তস্স সঙ্ঘভত্তং হোতি। আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো পচ্ছা আগন্ত্ৰা ৰিপ্পকতভোজনং আনন্তরিকং ভিক্খুং ৰুট্ঠাপেসি। ভত্তগ্গং কোলাহলং অহোসি। অথ খো সো মহামত্তো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম সমণা সক্যপুত্তিযা পচ্ছা আগন্ত্ৰা ৰিপ্পকতভোজনং আনন্তরিকং ভিক্খুং ৰুট্ঠাপেস্সন্তি! ভত্তগ্গং কোলাহলং অহোসি। ননু নাম লব্ভা অঞ্ঞত্রাপি নিসিন্নেন যাৰদত্থং ভুঞ্জিতু’’ন্তি? অস্সোসুং খো ভিক্খূ তস্স মহামত্তস্স উজ্ঝাযন্তস্স খিয্যন্তস্স ৰিপাচেন্তস্স। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো পচ্ছা আগন্ত্ৰা ৰিপ্পকতভোজনং আনন্তরিকং ভিক্খুং ৰুট্ঠাপেস্সতি! ভত্তগ্গং কোলাহলং অহোসী’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, পচ্ছা আগন্ত্ৰা ৰিপ্পকতভোজনং আনন্তরিকং ভিক্খুং ৰুট্ঠাপেসি, ভত্তগ্গং কোলাহলং অহোসী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… ‘‘কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, পচ্ছা আগন্ত্ৰা ৰিপ্পকতভোজনং আনন্তরিকং ভিক্খুং ৰুট্ঠাপেস্সসি? ভত্তগ্গং কোলাহলং অহোসি। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, ৰিপ্পকতভোজনো ভোজনো আনন্তরিকো (স্যা॰) ভিক্খু ৰুট্ঠাপেতব্বো। যো ৰুট্ঠাপেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। সচে ৰুট্ঠাপেতি, পৰারিতো চ হোতি, ‘গচ্ছ উদকং আহরা’তি ৰত্তব্বো। এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং। নো চে লভেথ, সাধুকং সিত্থানি গিলিত্ৰা ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো আসনং দাতব্বং। ন ত্ৰেৰাহং, ভিক্খৰে, কেনচি পরিযাযেন ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো আসনং পটিবাহিতব্বন্তি ৰদামি। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সাতি’’।
তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ গিলানে ভিক্খূ ৰুট্ঠাপেন্তি। গিলানা এৰং ৰদেন্তি – ‘‘ন মযং, আৰুসো, সক্কোম ৰুট্ঠাতুং, গিলানাম্হা’’তি। ‘‘মযং আযস্মন্তে ৰুট্ঠাপেস্সামা’’তি পরিগ্গহেত্ৰা ৰুট্ঠাপেত্ৰা ঠিতকে মুঞ্চন্তি। গিলানা মুচ্ছিতা পপতন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । ‘‘ন, ভিক্খৰে, গিলানো ৰুট্ঠাপেতব্বো। যো ৰুট্ঠাপেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ ‘গিলানা মযম্হা অৰুট্ঠাপনীযা’তি ৰরসেয্যাযো পলিবুদ্ধেন্তি পলিবুন্ধন্তি (ক॰)। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গিলানস্স পতিরূপং সেয্যং দাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ লেসকপ্পেন সেনাসনং পটিবাহন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, লেসকপ্পেন সেনাসনং পটিবাহিতব্বং। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
পাচি॰ ১২২ তেন খো পন সমযেন সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ অঞ্ঞতরং পচ্চন্তিমং মহাৰিহারং পটিসঙ্খরোন্তি – ‘ইধ মযং ৰস্সং ৰসিস্সামা’তি। অদ্দসংসু অদ্দসাসুং (ক॰) খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ ৰিহারং অঞ্ঞতরং ৰিহারং (ক॰) পটিসঙ্খরোন্তে। দিস্ৰান এৰমাহংসু – ‘‘ইমে, আৰুসো, সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ ৰিহারং পটিসঙ্খরোন্তি। হন্দ নে ৰুট্ঠাপেস্সামা’’তি। একচ্চে এৰমাহংসু – ‘‘আগমেথাৰুসো, যাৰ পটিসঙ্খরোন্তি, পটিসঙ্খতে ৰুট্ঠাপেস্সামা’’তি। অথ খো ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘উট্ঠেথাৰুসো, অম্হাকং ৰিহারো পাপুণাতী’’তি। ‘‘ননু, আৰুসো, পটিকচ্চেৰ আচিক্খিতব্বং? মযঞ্চঞ্ঞং পটিসঙ্খরেয্যামা’’তি। ‘‘ননু, আৰুসো, সঙ্ঘিকো ৰিহারো’’তি? ‘‘আমাৰুসো, সঙ্ঘিকো ৰিহারো’’তি। ‘‘উট্ঠেথাৰুসো, অম্হাকং ৰিহারো পাপুণাতী’’তি। ‘‘মহল্লকো, আৰুসো, ৰিহারো; তুম্হেপি ৰসথ, মযম্পি ৰসিস্সামা’’তি। ‘‘উট্ঠেথাৰুসো, অম্হাকং ৰিহারো পাপুণাতী’’তি কুপিতা অনত্তমনা গীৰাযং গহেত্ৰা নিক্কড্ঢন্তি। তে নিক্কড্ঢিযমানা রোদন্তি। ভিক্খূ এৰমাহংসু – ‘‘কিস্স তুম্হে, আৰুসো, রোদথা’’তি? ‘‘ইমে, আৰুসো, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা অম্হে সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢন্তী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ কুপিতা অনত্তমনা ভিক্খূ সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢিস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, তুম্হে ভিক্খৰে, কুপিতা অনত্তমনা সঙ্ঘিকা ৰিহারা ভিক্খূ নিক্কড্ঢথা’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, কুপিতেন অনত্তমনেন ভিক্খু সঙ্ঘিকা ৰিহারা নিক্কড্ঢিতব্বো। যো নিক্কড্ঢেয্য, যথাধম্মো কারেতব্বো। অনুজানামি, ভিক্খৰে, সেনাসনং গাহেতু’’ন্তি।
সেনাসনগ্গাহাপকসম্মুতি
৩১৭. অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘কেন নু খো সেনাসনং গাহেতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং …পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং সেনাসনগ্গাহাপকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, গহিতাগহিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো –
‘‘পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো, যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সেনাসনগ্গাহাপকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি।
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সেনাসনগ্গাহাপকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো সেনাসনগ্গাহাপকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য।
‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু সেনাসনগ্গাহাপকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি ।
৩১৮. অথ খো সেনাসনগ্গাহাপকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো সেনাসনং গাহেতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঠমং ভিক্খূ গণেতুং , ভিক্খূ গণেত্ৰা সেয্যা গণেতুং, সেয্যা গণেত্ৰা সেয্যগ্গেন গাহেতু’’ন্তি। সেয্যগ্গেন গাহেন্তা সেয্যা উস্সারযিংসু…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰিহারগ্গেন গাহেতু’’ন্তি। ৰিহারগ্গেন গাহেন্তা ৰিহারা উস্সারযিংসু…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পরিৰেণগ্গেন গাহেতু’’ন্তি। পরিৰেণগ্গেন গাহেন্তা পরিৰেণা উস্সারযিংসু…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অনুভাগম্পি দাতুং। গহিতে অনুভাগে অঞ্ঞো ভিক্খু আগচ্ছতি, ন অকামা দাতব্বো’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নিস্সীমে ঠিতস্স সেনাসনং গাহেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, নিস্সীমে ঠিতস্স সেনাসনং গাহেতব্বং। যো গাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ সেনাসনং গহেত্ৰা সব্বকালং পটিবাহন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, সেনাসনং গহেত্ৰা সব্বকালং পটিবাহেতব্বং। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰস্সানং তেমাসং পটিবাহিতুং, উতুকালং পন ন পটিবাহিতু’’ন্তি।
অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কতি নু খো সেনাসনগ্গাহা’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘তযো মে, ভিক্খৰে, সেনাসনগ্গাহা – পুরিমকো, পচ্ছিমকো, অন্তরামুত্তকো। অপরজ্জুগতায আসাল়্হিযা পুরিমকো গাহেতব্বো। মাসগতায আসাল়্হিযা পচ্ছিমকো গাহেতব্বো। অপরজ্জুগতায পৰারণায আযতিং ৰস্সাৰাসত্থায অন্তরামুত্তকো গাহেতব্বো। ইমে খো, ভিক্খৰে, তযো সেনাসনগ্গাহা’’তি।
দুতিযভাণৰারো নিট্ঠিতো।
৩. ততিযভাণৰারো
৩১৯. তেন খো পন সমযেন আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো সাৰত্থিযং সেনাসনং গহেত্ৰা অঞ্ঞতরং গামকাৰাসং অগমাসি। তত্থপি সেনাসনং অগ্গহেসি। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘অযং, আৰুসো, আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো ভণ্ডনকারকো কলহকারকো ৰিৰাদকারকো ভস্সকারকো সঙ্ঘে অধিকরণকারকো। সচাযং ইধ ৰস্সং ৰসিস্সতি, সব্বেৰ মযং ন ফাসু ভৰিস্সাম। হন্দ নং পুচ্ছামা’’তি। অথ খো তে ভিক্খূ আযস্মন্তং উপনন্দং সক্যপুত্তং এতদৰোচুং – ‘‘ননু তযা, আৰুসো উপনন্দ, সাৰত্থিযং সেনাসনং গহিত’’ন্তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। ‘‘কিং পন ত্ৰং, আৰুসো উপনন্দ, একো দ্ৰে পটিবাহসী’’তি? ‘‘ইধদানাহং আৰুসো, মুঞ্চামি; তত্থ গণ্হামী’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আযস্মা উপনন্দো সক্যপুত্তো একো দ্ৰে পটিবাহেস্সতী’’তি! ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির ত্ৰং, উপনন্দ, একো দ্ৰে পটিবাহসী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… ‘‘কথঞ্হি নাম ত্ৰং, মোঘপুরিস, একো দ্ৰে পটিবাহিস্সসি? তত্থ তযা, মোঘপুরিস, গহিতং ইধ মুত্তং, ইধ তযা গহিতং তত্র মুত্তং। এৰং খো ত্ৰং, মোঘপুরিস, উভযত্থ পরিবাহিরো। নেতং, মোঘপুরিস, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, একেন দ্ৰে পটিবাহেতব্বা। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
৩২০. পাচি॰ ৪৩৮ তেন খো পন সমযেন ভগৰা ভিক্খূনং অনেকপরিযাযেন ৰিনযকথং কথেতি, ৰিনযস্স ৰণ্ণং ভাসতি, ৰিনযপরিযত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতি, আদিস্স আদিস্স আযস্মতো উপালিস্স ৰণ্ণং ভাসতি। ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘ভগৰা খো অনেকপরিযাযেন ৰিনযকথং কথেতি, ৰিনযস্স ৰণ্ণং ভাসতি, ৰিনযপরিযত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতি, আদিস্স আদিস্স আযস্মতো উপালিস্স ৰণ্ণং ভাসতি। হন্দ মযং, আৰুসো, আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং পরিযাপুণামা’’তি। তেধ তে চ (স্যা॰ ক॰) বহূ ভিক্খূ থেরা চ নৰা চ মজ্ঝিমা চ আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং পরিযাপুণন্তি। আযস্মা উপালি ঠিতকোৰ উদ্দিসতি থেরানং ভিক্খূনং গারৰেন। থেরাপি ভিক্খূ ঠিতকাৰ উদ্দিসাপেন্তি ধম্মগারৰেন। তত্থ থেরা চেৰ ভিক্খূ কিলমন্তি, আযস্মা চ উপালি কিলমতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, নৰকেন ভিক্খুনা উদ্দিসন্তেন সমকে ৰা আসনে নিসীদিতুং, উচ্চতরে ৰা ধম্মগারৰেন; থেরেন ভিক্খুনা উদ্দিসাপেন্তেন সমকে ৰা আসনে নিসীদিতুং, নীচতরে ৰা ধম্মগারৰেনা’’তি।
তেন খো পন সমযেন বহূ ভিক্খূ আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ঠিতকা উদ্দেসং পটিমানেন্তা কিলমন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সমানাসনিকেহি সহ নিসীদিতু’’ন্তি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিত্তাৰতা নু খো সমানাসনিকো হোতী’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিৰস্সন্তরেন সহ নিসীদিতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ সমানাসনিকা মঞ্চে একমঞ্চে (স্যা॰) নিসীদিত্ৰা মঞ্চং ভিন্দিংসু, পীঠে একপীঠে (স্যা॰) নিসীদিত্ৰা পীঠং ভিন্দিংসু। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিৰগ্গস্স মঞ্চং, তিৰগ্গস্স পীঠ’’ন্তি। তিৰগ্গোপি মঞ্চে নিসীদিত্ৰা মঞ্চং ভিন্দি, পীঠে নিসীদিত্ৰা পীঠং ভিন্দি…পে॰… ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দুৰগ্গস্স মঞ্চং, দুৰগ্গস্স পীঠ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অসমানাসনিকেহি সহ দীঘাসনে নিসীদিতুং কুক্কুচ্চাযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ঠপেত্ৰা পণ্ডকং, মাতুগামং, উভতোব্যঞ্জনকং, অসমানাসনিকেহি সহ দীঘাসনে নিসীদিতু’’ন্তি। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিত্তকং পচ্ছিমং নু খো দীঘাসনং হোতী’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যং তিণ্ণং পহোতি, এত্তকং পচ্ছিমং দীঘাসন’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ৰিসাখা মিগারমাতা সঙ্ঘস্স অত্থায সাল়িন্দং পাসাদং কারাপেতুকামা হোতি হত্থিনখকং। অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কিং নু খো ভগৰতা পাসাদপরিভোগো অনুঞ্ঞাতো কিং অননুঞ্ঞাতো’’তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সব্বং পাসাদপরিভোগ’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন রঞ্ঞো পসেনদিস্স কোসলস্স অয্যিকা কালঙ্কতা হোতি। তস্স কালঙ্কিরিযায সঙ্ঘস্স বহুং অকপ্পিযভণ্ডং উপ্পন্নং হোতি, সেয্যথিদং – আসন্দি, পল্লঙ্কো, গোনকো , চিত্তকো, পটিকা, পটলিকা, তূলিকা, ৰিকতিকা, উদ্দলোমী, একন্তলোমী, কট্টিস্সং, কোসেয্যং, কুত্তকং, হত্থত্থরং, অস্সত্থরং, রথত্থরং, অজিনপ্পৰেণি, কদলিমিগপ্পৰরপচ্চত্থরণং, সউত্তরচ্ছদং, উভতোলোহিতকূপধানং। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আসন্দিযা পাদে ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং, পল্লঙ্কস্স ৰাল়ে ভিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং, তূলিকং ৰিজটেত্ৰা বিব্বোহনং কাতুং, অৰসেসং ভূমত্থরণং সুম্মত্থরণং (সী॰ স্যা॰) কাতু’’ন্তি।
অৰিস্সজ্জিযৰত্থু
৩২১. তেন খো পন সমযেন সাৰত্থিযা অৰিদূরে অঞ্ঞতরস্মিং গামকাৰাসে আৰাসিকা ভিক্খূ উপদ্দুতা হোন্তি আগন্তুকগমিকানং ভিক্খূনং সেনাসনং পঞ্ঞপেন্তা। অথ খো তেসং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘এতরহি খো মযং, আৰুসো, উপদ্দুতা আগন্তুকগমিকানং ভিক্খূনং সেনাসনং পঞ্ঞপেন্তা। হন্দ মযং, আৰুসো, সব্বং সঙ্ঘিকং সেনাসনং একস্স দেম। তস্স সন্তকং পরিভুঞ্জিস্সামা’’তি। তে সব্বং সঙ্ঘিকং সেনাসনং একস্স অদংসু। আগন্তুকা ভিক্খূ তে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘অম্হাকং, আৰুসো, সেনাসনং পঞ্ঞাপেথা’’তি। ‘‘নত্থাৰুসো, সঙ্ঘিকং সেনাসনং; সব্বং অম্হেহি একস্স দিন্ন’’ন্তি। ‘‘কিং পন তুম্হে, আৰুসো, সঙ্ঘিকং সেনাসনং ৰিস্সজ্জেথা’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভিক্খূ সঙ্ঘিকং সেনাসনং ৰিস্সজ্জেস্সন্তী’’তি ৰিস্সজ্জিস্সন্তীতি (ক॰)! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… ‘‘সচ্চং কির, ভিক্খৰে, ভিক্খূ সঙ্ঘিকং সেনাসনং ৰিস্সজ্জেন্তী’’তি? ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… ‘‘কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা সঙ্ঘিকং সেনাসনং ৰিস্সজ্জেস্সন্তি? নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি –
‘‘পঞ্চিমানি, ভিক্খৰে, অৰিস্সজ্জিযানি, ন ৰিস্সজ্জেতব্বানি ন ৰিস্সজ্জিতব্বানি (ক॰), সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতানিপি অৰিস্সজ্জিতানি হোন্তি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স। কতমানি পঞ্চ? আরামো, আরামৰত্থু – ইদং পঠমং অৰিস্সজ্জিযং, ন ৰিস্সজ্জেতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতম্পি অৰিস্সজ্জিতং হোতি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘ৰিহারো, ৰিহারৰত্থু – ইদং দুতিযং অৰিস্সজ্জিযং, ন ৰিস্সজ্জেতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গল্লেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতম্পি অৰিস্সজ্জিতং হোতি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘মঞ্চো, পীঠং, ভিসি, বিব্বোহনং – ইদং ততিযং অৰিস্সজ্জিযং, ন ৰিস্সজ্জেতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতম্পি অৰিস্সজ্জিতং হোতি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘লোহকুম্ভী , লোহভাণকং, লোহৰারকো, লোহকটাহং, ৰাসি, পরসু ফরসু (সী॰ স্যা॰ ক॰), কুঠারী কুধারী (ক॰), কুদালো, নিখাদনং – ইদং চতুত্থং অৰিস্সজ্জিযং, ন ৰিস্সজ্জেতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতম্পি অৰিস্সজ্জিতং হোতি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘ৰল্লি, ৰেল়ু, মুঞ্জং, পব্বজং বব্বজং (সী॰), তিণং, মত্তিকা, দারুভণ্ডং, মত্তিকাভণ্ডং – ইদং পঞ্চমং অৰিস্সজ্জিযং, ন ৰিস্সজ্জেতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতম্পি অৰিস্সজ্জিতং হোতি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স। ইমানি খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ অৰিস্সজ্জিযানি, ন ৰিস্সজ্জেতব্বানি, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিস্সজ্জিতানিপি অৰিস্সজ্জিতানি হোন্তি। যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি।
অৰেভঙ্গিযৰত্থু
৩২২. অথ খো ভগৰা সাৰত্থিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন কীটাগিরি তেন চারিকং পক্কামি মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সারিপুত্তমোগ্গল্লানেহি চ। অস্সোসুং খো অস্সজিপুনব্বসুকা ভিক্খূ – ‘‘ভগৰা কির কীটাগিরিং আগচ্ছতি মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সারিপুত্তমোগ্গল্লানেহি চ’’। ‘‘হন্দ মযং, আৰুসো, সব্বং সঙ্ঘিকং সেনাসনং ভাজেম। পাপিচ্ছা সারিপুত্তমোগ্গল্লানা, পাপিকানং ইচ্ছানং ৰসং গতা; ন মযং তেসং সেনাসনং পঞ্ঞপেস্সামা’’তি, তে সব্বং সঙ্ঘিকং সেনাসনং ভাজেসুং। অথ খো ভগৰা অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন কীটাগিরি তদৰসরি। অথ খো ভগৰা সম্বহুলে ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘গচ্ছথ তুম্হে, ভিক্খৰে; অস্সজিপুনব্বসুকে ভিক্খূ উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদেথ – ‘ভগৰা, আৰুসো, আগচ্ছতি মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সারিপুত্তমোগ্গল্লানেহি চ। ভগৰতো চ, আৰুসো, সেনাসনং পঞ্ঞপেথ, ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ, সারিপুত্তমোগ্গল্লানানঞ্চা’’’তি। ‘‘এৰং ভন্তে’’তি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পটিস্সুত্ৰা যেন অস্সজিপুনব্বসুকা ভিক্খূ তেনুপসঙ্কমিংসু, উপসঙ্কমিত্ৰা অস্সজিপুনব্বসুকে ভিক্খূ এতদৰোচুং – ‘‘ভগৰা, আৰুসো, আগচ্ছতি মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সারিপুত্তমোগ্গল্লানেহি চ । ভগৰতো চ, আৰুসো, সেনাসনং পঞ্ঞপেথ, ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ, সারিপুত্তমোগ্গল্লানানঞ্চা’’তি। ‘‘নত্থাৰুসো, সঙ্ঘিকং সেনাসনং। সব্বং অম্হেহি ভাজিতং। স্ৰাগতং, আৰুসো, ভগৰতো। যস্মিং ৰিহারে ভগৰা ইচ্ছিস্সতি তস্মিং ৰিহারে ৰসিস্সতি। পাপিচ্ছা সারিপুত্তমোগ্গল্লানা, পাপিকানং ইচ্ছানং ৰসং গতা। ন মযং তেসং সেনাসনং পঞ্ঞপেস্সামা’’তি। ‘‘কিং পন তুম্হে, আৰুসো, সঙ্ঘিকং সেনাসনং ভাজিত্থা’’তি? ‘‘এৰমাৰুসো’’তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম অস্সজিপুনব্বসুকা ভিক্খূ সঙ্ঘিকং সেনাসনং ভাজেস্সন্তী’’তি! অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে…পে॰… ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি। ৰিগরহি বুদ্ধো ভগৰা…পে॰… ‘‘কথঞ্হি নাম তে, ভিক্খৰে, মোঘপুরিসা সঙ্ঘিকং সেনাসনং ভাজেস্সন্তি? নেতং, ভিক্খৰে, অপ্পসন্নানং ৰা পসাদায…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি –
‘‘পঞ্চিমানি, ভিক্খৰে, অৰেভঙ্গিযানি অৰেভঙ্গিকানি (ক॰), ন ৰিভজিতব্বানি, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তানিপি অৰিভত্তানি হোন্তি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স। কতমানি পঞ্চ? আরামো, আরামৰত্থু – ইদং পঠমং অৰেভঙ্গিযং, ন ৰিভজিতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তম্পি অৰিভত্তং হোতি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘ৰিহারো, ৰিহারৰত্থু – ইদং দুতিযং অৰেভঙ্গিযং, ন ৰিভজিতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তম্পি অৰিভত্তং হোতি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘মঞ্চো, পীঠং, ভিসি, বিব্বোহনং – ইদং ততিযং অৰেভঙ্গিযং, ন ৰিভজিতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তম্পি অৰিভত্তং হোতি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘লোহকুম্ভী, লোহভাণকং, লোহৰারকো, লোহকটাহং, ৰাসী, পরসু, কুঠারী, কুদালো, নিখাদনং – ইদং চতুত্থং অৰেভঙ্গিযং, ন ৰিভজিতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তম্পি অৰিভত্তং হোতি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স।
‘‘ৰল্লী, ৰেল়ু, মুঞ্জং, পব্বজং, তিণং, মত্তিকা, দারুভণ্ডং, মত্তিকাভণ্ডং – ইদং পঞ্চমং অৰেভঙ্গিযং, ন ৰিভজিতব্বং, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তম্পি অৰিভত্তং হোতি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স। ইমানি খো, ভিক্খৰে, পঞ্চ অৰেভঙ্গিযানি, ন ৰিভজিতব্বানি, সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা। ৰিভত্তানিপি অৰিভত্তানি হোন্তি। যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি।
নৰকম্মদানকথা
৩২৩. অথ খো ভগৰা কীটাগিরিস্মিং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন আল়ৰী তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন আল়ৰী তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা আল়ৰিযং ৰিহরতি অগ্গাল়ৰে চেতিযে। তেন খো পন সমযেন আল়ৰকা আল়ৰিকা (স্যা॰ ক॰) ভিক্খূ এৰরূপানি নৰকম্মানি দেন্তি – পিণ্ডনিক্খেপনমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; কুট্টলেপনমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; দ্ৰারট্ঠপনমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; অগ্গল়ৰট্টিকরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; আলোকসন্ধিকরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; সেতৰণ্ণকরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; কাল়ৰণ্ণকরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; গেরুকপরিকম্মকরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; ছাদনমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; বন্ধনমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; ভণ্ডিকাট্ঠপনমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; খণ্ডফুল্লপটিসঙ্খরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; পরিভণ্ডকরণমত্তেনপি নৰকম্মং দেন্তি; ৰীসতিৰস্সিকম্পি নৰকম্মং দেন্তি; তিংসৰস্সিকম্পি নৰকম্মং দেন্তি; যাৰজীৰিকম্পি নৰকম্মং দেন্তি; ধূমকালিকম্পি পরিযোসিতং ৰিহারং নৰকম্মং দেন্তি। যে তে ভিক্খূ অপ্পিচ্ছা…পে॰… তে উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি – ‘‘কথঞ্হি নাম আল়ৰকা ভিক্খূ এৰরূপানি নৰকম্মানি দস্সন্তি – পিণ্ডনিক্খেপনমত্তেনপি নৰকম্মং দস্সন্তি; কুট্টলেপনমত্তেনপি… দ্ৰারট্ঠপনমত্তেনপি … অগ্গল়ৰট্টিকরণমত্তেনপি… আলোকসন্ধিকরণমত্তেনপি… সেতৰণ্ণকরণমত্তেনপি… কাল়ৰণ্ণকরণমত্তেনপি… গেরুকপরিকম্মকরণমত্তেনপি… ছাদেনমত্তেনপি… বন্ধনমত্তেনপি… ভণ্ডিকাল়পনমত্তেনপি… খণ্ডফুল্লপটিসঙ্খরণমত্তেনপি… পরিভণ্ডকরণমত্তেনপি… ৰিসতিৰস্সিকম্পি… তিংসৰস্সিকম্পি… যাৰজীৰিকম্পি… ধূমকালিকম্পি পরিযোসিতং ৰিহারং নৰকম্মং দস্সন্তী’’তি! ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং…পে॰… সচ্চং কির, ভিক্খৰে…পে॰… ‘‘সচ্চং ভগৰা’’তি…পে॰… ৰিগরহিত্ৰা…পে॰… ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ন, ভিক্খৰে, পিণ্ডনিক্খেপনমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং; ন কুট্টলেপনমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন দ্ৰারট্ঠপনমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন অগ্গল়ৰট্টিকরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন আলোকসন্ধিকরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন সেতৰণ্ণকরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন কাল়ৰণ্ণকরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন গেরুকপরিকম্মকরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন ছাদেনমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন বন্ধনমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন ভণ্ডিকাল়পনমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন খণ্ডফুল্লপটিসঙ্খরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন পরিভণ্ডকরণমত্তেন নৰকম্মং দাতব্বং। ন ৰিসতিৰস্সিকং নৰকম্মং দাতব্বং। ন তিংসৰস্সিকং নৰকম্মং দাতব্বং। ন যাৰজীৰিকং নৰকম্মং দাতব্বং। ন ধূমকালিকম্পি পরিযোসিতং ৰিহারং নৰকম্মং দাতব্বং। যো দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অকতং ৰা ৰিপ্পকতং ৰা নৰকম্মং দাতুং, খুদ্দকে ৰিহারে কম্মং ওলোকেত্ৰা ছপ্পঞ্চৰস্সিকং নৰকম্মং দাতুং, অড্ঢযোগে কম্মং ওলোকেত্ৰা সত্তট্ঠৰস্সিকং নৰকম্মং দাতুং, মহল্লকে ৰিহারে পাসাদে ৰা কম্মং ওলোকেত্ৰা দসদ্ৰাদসৰস্সিকং নৰকম্মং দাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ সব্বে ৰিহারে নৰকম্মং দেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, সব্বে ৰিহারে নৰকম্মং দাতব্বং। যো দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ একস্স দ্ৰে দেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, একস্স দ্ৰে দাতব্বা। যো দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নৰকম্মং গহেত্ৰা অঞ্ঞং ৰাসেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, নৰকম্মং গহেত্ৰা অঞ্ঞো ৰাসেতব্বো। যো ৰাসেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নৰকম্মং গহেত্ৰা সঙ্ঘিকং পটিবাহেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, নৰকম্মং গহেত্ৰা সঙ্ঘিকং পটিবাহিতব্বং। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, একং ৰরসেয্যং গহেতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নিস্সীমে ঠিতস্স নৰকম্মং দেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, নিস্সীমে ঠিতস্স নৰকম্মং দাতব্বং। যো দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নৰকম্মং গহেত্ৰা সব্বকালং পটিবাহন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, নৰকম্মং গহেত্ৰা সব্বকালং পটিবাহিতব্বং। যো পটিবাহেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰস্সানং তেমাসং পটিবাহিতুং, উতুকালং পন ন পটিবাহিতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ নৰকম্মং গহেত্ৰা পক্কমন্তিপি, ৰিব্ভমন্তিপি, কালম্পি করোন্তি; সামণেরাপি পটিজানন্তি; সিক্খং পচ্চক্খাতকাপি পটিজানন্তি; অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকাপি পটিজানন্তি; উম্মত্তকাপি পটিজানন্তি; খিত্তচিত্তাপি পটিজানন্তি; ৰেদনাট্টাপি পটিজানন্তি; আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকাপি পটিজানন্তি; আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকাপি পটিজানন্তি; পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকাপি পটিজানন্তি; পণ্ডকাপি পটিজানন্তি; থেয্যসংৰাসকাপি পটিজানন্তি; তিত্থিযপক্কন্তকাপি
পটিজানন্তি; তিরচ্ছানগতাপি পটিজানন্তি; মাতুঘাতকাপি পটিজানন্তি; পিতুঘাতকাপি পটিজানন্তি ; অরহন্তঘাতকাপি পটিজানন্তি; ভিক্খুনিদূসকাপি পটিজানন্তি; সঙ্ঘভেদকাপি পটিজানন্তি; লোহিতুপ্পাদকাপি পটিজানন্তি; উভতোব্যঞ্জনকাপি পটিজানন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা পক্কমতি – মা সঙ্ঘস্স হাযীতি অঞ্ঞস্স দাতব্বং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা ৰিব্ভমতি…পে॰… কালঙ্করোতি, সামণেরো পটিজানাতি, সিক্খং পচ্চক্খাতকো পটিজানাতি, অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকো পটিজানাতি, উম্মত্তকো পটিজানাতি, খিত্তচিত্তো পটিজানাতি, ৰেদনাট্টো পটিজানাতি, আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, পণ্ডকো পটিজানাতি, থেয্যসংৰাসকো পটিজানাতি, তিত্থিযপক্কন্তকো পটিজানাতি, তিরচ্ছানগতো পটিজানাতি, মাতুঘাতকো পটিজানাতি, পিতুঘাতকো পটিজানাতি, অরহন্তঘাতকো পটিজানাতি, ভিক্খুনীদূসকো পটিজানাতি, সঙ্ঘভেদকো পটিজানাতি, লোহিতুপ্পাদকো পটিজানাতি, উভতোব্যঞ্জনকো পটিজানাতি – মা সঙ্ঘস্স হাযীতি অঞ্ঞস্স দাতব্বং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা ৰিপ্পকতে পক্কমতি – মা সঙ্ঘস্স হাযীতি অঞ্ঞস্স দাতব্বং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা ৰিপ্পকতে ৰিব্ভমতি…পে॰… উভতোব্যঞ্জনকো পটিজানাতি – মা সঙ্ঘস্স হাযীতি অঞ্ঞস্স দাতব্বং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা পরিযোসিতে পক্কমতি – তস্সেৰেতং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা পরিযোসিতে ৰিব্ভমতি…পে॰… কালঙ্করোতি, সামণেরো পটিজানাতি, সিক্খং পচ্চক্খাতকো পটিজানাতি, অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকো পটিজানাতি – সঙ্ঘো সামী।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা পরিযোসিতে উম্মত্তকো পটিজানাতি, খিত্তচিত্তো পটিজানাতি, ৰেদনাট্টো পটিজানাতি, আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকো পটিজানাতি, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকো পটিজানাতি – তস্সেৰেতং।
‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু নৰকম্মং গহেত্ৰা পরিযোসিতে পণ্ডকো পটিজানাতি, থেয্যসংৰাসকো পটিজানাতি, তিত্থিযপক্কন্তকো পটিজানাতি, তিরচ্ছানগতো পটিজানাতি, মাতুঘাতকো পটিজানাতি, পিতুঘাতকো পটিজানাতি, অরহন্তঘাতকো পটিজানাতি, ভিক্খুনীদূসকো পটিজানাতি, সঙ্ঘভেদকো পটিজানাতি, লোহিতুপ্পাদকো পটিজানাতি, উভতোব্যঞ্জনকো পটিজানাতি – সঙ্ঘো সামী’’তি।
অঞ্ঞত্রপরিভোগপটিক্খেপাদি
৩২৪. পারা॰ ১৫৭ তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অঞ্ঞতরস্স উপাসকস্স ৰিহারপরিভোগং সেনাসনং অঞ্ঞত্র পরিভুঞ্জন্তি। অথ খো সো উপাসকো উজ্ঝাযতি খিয্যতি ৰিপাচেতি – ‘‘কথঞ্হি নাম ভদন্তা অঞ্ঞত্র পরিভোগং অঞ্ঞত্র পরিভুঞ্জিস্সন্তী’’তি! ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, অঞ্ঞত্র পরিভোগো অঞ্ঞত্র পরিভুঞ্জিতব্বো। যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
পারা॰ ১৫৭ তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ উপোসথগ্গম্পি সন্নিসজ্জম্পি হরিতুং কুক্কুচ্চাযন্তা ছমায নিসীদন্তি। গত্তানিপি চীৰরানিপি পংসুকিতানি হোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তাৰকালিকং হরিতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স মহাৰিহারো উন্দ্রিযতি। ভিক্খূ কুক্কুচ্চাযন্তা সেনাসনং নাতিহরন্তি নাভিহরন্তি (ক॰)। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, গুত্তত্থায হরিতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সেনাসনপরিক্খারিকো মহগ্ঘো কম্বলো উপ্পন্নো হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ফাতিকম্মত্থায পরিৰত্তেতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সেনাসনপরিক্খারিকং মহগ্ঘং দুস্সং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ফাতিকম্মত্থায পরিৰত্তেতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স অচ্ছচম্মং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পাদপুঞ্ছনিং কাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স চক্কলিকং উপ্পন্নং হোতি । ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পাদপুঞ্ছনিং কাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স চোল়কং উপ্পন্নং হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পাদপুঞ্ছনিং কাতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অধোতেহি পাদেহি সেনাসনং অক্কমন্তি। সেনাসনং দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, অধোতেহি পাদেহি সেনাসনং অক্কমিতব্বং। যো অক্কমেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ অল্লেহি পাদেহি সেনাসনং অক্কমন্তি। সেনাসনং দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং । ‘‘ন, ভিক্খৰে, অল্লেহি পাদেহি সেনাসনং অক্কমিতব্বং। যো অক্কমেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ সউপাহনা সেনাসনং অক্কমন্তি। সেনাসনং দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, সউপাহনেন সেনাসনং অক্কমিতব্বং। যো অক্কমেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পরিকম্মকতায ভূমিযা নিট্ঠুভন্তি। ৰণ্ণো দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন , ভিক্খৰে, পরিকম্মকতায ভূমিযা নিট্ঠুভিতব্বং। যো নিট্ঠুভেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, খেল়মল্লক’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন মঞ্চপাদাপি পীঠপাদাপি পরিকম্মকতং ভূমিং ৰিলিখন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চোল়কেন পলিৰেঠেতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পরিকম্মকতং ভিত্তিং অপস্সেন্তি। ৰণ্ণো দুস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘ন, ভিক্খৰে, পরিকম্মকতা ভিত্তি অপস্সেতব্বা। যো অপস্সেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স। অনুজানামি, ভিক্খৰে, অপস্সেনফলক’’ন্তি। অপস্সেনফলকং হেট্ঠতো ভূমিং ৰিলিখতি, উপরিতো ভিত্তিঞ্চ। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, হেট্ঠতো চ উপরিতো চ চোল়কেন পলিৰেঠেতু’’ন্তি।
তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ ধোতপাদকা নিপজ্জিতুং কুক্কুচ্চাযন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পচ্চত্থরিত্ৰা নিপজ্জিতু’’ন্তি।
সঙ্ঘভত্তাদিঅনুজাননং
৩২৫. অথ খো ভগৰা আল়ৰিযং যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰা যেন রাজগহং তেন চারিকং পক্কামি। অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন রাজগহং তদৰসরি। তত্র সুদং ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপে। তেন খো পন সমযেন রাজগহং দুব্ভিক্খং হোতি। মনুস্সা ন সক্কোন্তি সঙ্ঘভত্তং কাতুং; ইচ্ছন্তি উদ্দেসভত্তং নিমন্তনং সলাকভত্তং পক্খিকং উপোসথিকং পাটিপদিকং কাতুং। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘভত্তং উদ্দেসভত্তং নিমন্তনং সলাকভত্তং পক্খিকং উপোসথিকং পাটিপদিক’’ন্তি।
ভত্তুদ্দেসকসম্মুতি
৩২৬. তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অত্তনো ৰরভত্তানি গহেত্ৰা লামকানি ভত্তানি ভিক্খূনং দেন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং ভত্তুদ্দেসকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, উদ্দিট্ঠানুদ্দিট্ঠঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো, যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভত্তুদ্দেসকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি।
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং ভত্তুদ্দেসকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো ভত্তুদ্দেসকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য।
‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু ভত্তুদ্দেসকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি।
অথ খো ভত্তুদ্দেসকানং ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘কথং নু খো ভত্তং উদ্দিসিতব্ব’’ন্তি? ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সলাকায ৰা পট্টিকায ৰা পটিকায ৰা (স্যা॰) উপনিবন্ধিত্ৰা ওপুঞ্জিত্ৰা ভত্তং উদ্দিসিতু’’ন্তি।
সেনাসনপঞ্ঞাপকাদিসম্মুতি
৩২৭. তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সেনাসনপঞ্ঞাপকো ন হোতি…পে॰… ভণ্ডাগারিকো ন হোতি…পে॰… চীৰরপ্পটিগ্গাহকো ন হোতি…পে॰… চীৰরভাজকো ন হোতি…পে॰… যাগুভাজকো ন হোতি…পে॰… ফলভাজকো ন হোতি…পে॰… খজ্জকভাজকো ন হোতি। খজ্জকং অভাজিযমানং নস্সতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং খজ্জকভাজকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য , ভাজিতাভাজিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো, যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং খজ্জকভাজকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি।
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং খজ্জকভাজকং সম্মন্নতি । যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো খজ্জকভাজকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য।
‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু খজ্জকভাজকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি।
অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকসম্মুতি
৩২৮. তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স ভণ্ডাগারে অপ্পমত্তকো পরিক্খারো উপ্পন্নো উস্সন্নো (স্যা॰) হোতি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, ৰিস্সজ্জিতাৰিস্সজ্জিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো, যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি।
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য।
‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী , এৰমেতং ধারযামী’’তি।
তেন অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জকেন ভিক্খুনা একা একেকা (সী॰) সূচি দাতব্বা, সত্থকং দাতব্বং, উপাহনা দাতব্বা, কাযবন্ধনং দাতব্বং, অংসবন্ধকো দাতব্বো, পরিস্সাৰনং দাতব্বং, ধম্মকরণো দাতব্বো, কুসি দাতব্বা, অড্ঢকুসি দাতব্বা, মণ্ডলং দাতব্বং, অড্ঢমণ্ডলং দাতব্বং, অনুৰাতো দাতব্বো, পরিভণ্ডং দাতব্বং। সচে হোতি সঙ্ঘস্স সপ্পি ৰা তেলং ৰা মধু ৰা ফাণিতং ৰা, সকিং পটিসাযিতুং দাতব্বং। সচে পুনপি অত্থো হোতি, পুনপি দাতব্বং।
সাটিযগ্গাহাপকাদিসম্মুতি
৩২৯. তেন খো পন সমযেন সঙ্ঘস্স সাটিযগ্গাহাপকো ন হোতি…পে॰… পত্তগ্গাহাপকো ন হোতি…পে॰… আরামিকপেসকো ন হোতি…পে॰… সামণেরপেসকো ন হোতি। সামণেরা অপেসিযমানা কম্মং ন করোন্তি। ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং। ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতং ভিক্খুং সামণেরপেসকং সম্মন্নিতুং – যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য, ন দোসাগতিং গচ্ছেয্য, ন মোহাগতিং গচ্ছেয্য, ন ভযাগতিং গচ্ছেয্য, পেসিতাপেসিতঞ্চ জানেয্য। এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বো। পঠমং ভিক্খু যাচিতব্বো, যাচিত্ৰা ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সামণেরপেসকং সম্মন্নেয্য। এসা ঞত্তি।
‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো। সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুং সামণেরপেসকং সম্মন্নতি। যস্সাযস্মতো খমতি ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো সামণেরপেসকস্স সম্মুতি, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য।
‘‘সম্মতো সঙ্ঘেন ইত্থন্নামো ভিক্খু সামণেরপেসকো। খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি।
ততিযভাণৰারো নিট্ঠিতো।
সেনাসনক্খন্ধকো ছট্ঠো।
তস্সুদ্দানং –
ৰিহারং বুদ্ধসেট্ঠেন, অপঞ্ঞত্তং তদা অহু।
তহং তহং নিক্খমন্তি, ৰাসা তে জিনসাৰকা॥
সেট্ঠী গহপতি দিস্ৰা, ভিক্খূনং ইদমব্রৰি।
কারাপেয্যং ৰসেয্যাথ, পটিপুচ্ছিংসু নাযকং॥
ৰিহারং অড্ঢযোগঞ্চ, পাসাদং হম্মিযং গুহং।
পঞ্চলেণং অনুঞ্ঞাসি, ৰিহারে সেট্ঠি কারযি॥
জনো ৰিহারং কারেতি, অকৰাটং অসংৰুতং।
কৰাটং পিট্ঠসঙ্ঘাটং, উদুক্খলঞ্চ উত্তরি॥
আৰিঞ্ছনচ্ছিদ্দং রজ্জুং, ৰট্টিঞ্চ কপিসীসকং।
সূচিঘটিতাল়চ্ছিদ্দং , লোহকট্ঠৰিসাণকং॥
যন্তকং সূচিকঞ্চেৰ, ছদনং উল্লিত্তাৰলিত্তং।
ৰেদিজালসলাকঞ্চ, চক্কলি সন্থরেন চ॥
মিড্ঢি বিদলমঞ্চঞ্চ, সোসানিকমসারকো।
বুন্দিকুল়িরপাদঞ্চ, আহচ্চাসন্দি উচ্চকে॥
সত্তঙ্গো চ ভদ্দপীঠং, পীঠকেল়কপাদকং।
আমলাফলকা কোচ্ছা, পলালপীঠমেৰ চ॥
উচ্চাহিপটিপাদকা, অট্ঠঙ্গুলি চ পাদকা।
সুত্তং অট্ঠপদং চোল়ং, তূলিকং অড্ঢকাযিকং॥
গিরগ্গো ভিসিযো চাপি, দুস্সং সেনাসনম্পি চ।
ওনদ্ধং হেট্ঠা পততি, উপ্পাটেত্ৰা হরন্তি চ॥
ভত্তিঞ্চ হত্থভত্তিঞ্চ, অনুঞ্ঞাসি তথাগতো।
তিত্থিযা ৰিহারে চাপি, থুসং সণ্হঞ্চ মত্তিকা॥
ইক্কাসং পাণিকং কুণ্ডং, সাসপং সিত্থতেলকং।
উস্সন্নে পচ্চুদ্ধরিতুং, ফরুসং গণ্ডুমত্তিকং॥
ইক্কাসং পটিভানঞ্চ, নীচা চযো চ আরুহং।
পরিপতন্তি আল়কা, অড্ঢকুট্টং তযো পুন॥
খুদ্দকে কুট্টপাদো চ, ওৰস্সতি সরং খিলং।
চীৰরৰংসং রজ্জুঞ্চ, আল়িন্দং কিটিকেন চ॥
আলম্বনং তিণচুণ্ণং, হেট্ঠামগ্গে নযং করে।
অজ্ঝোকাসে ওতপ্পতি, সালং হেট্ঠা চ ভাজনং॥
ৰিহারো কোট্ঠকো চেৰ, পরিৰেণগ্গিসালকং।
আরামে চ পুন কোট্ঠে, হেট্ঠঞ্ঞেৰ নযং করে॥
সুধং অনাথপিণ্ডি চ, সদ্ধো সীতৰনং অগা।
দিট্ঠধম্মো নিমন্তেসি, সহ সঙ্ঘেন নাযকং॥
আণাপেসন্তরামগ্গে, আরামং কারযী গণো।
ৰেসালিযং নৰকম্মং, পুরতো চ পরিগ্গহি॥
কো অরহতি ভত্তগ্গে, তিত্তিরঞ্চ অৰন্দিযা।
পরিগ্গহিতন্তরঘরা, তূলো সাৰত্থি ওসরি॥
পতিট্ঠাপেসি আরামং, ভত্তগ্গে চ কোলাহলং।
গিলানা ৰরসেয্যা চ, লেসা সত্তরসা তহিং॥
কেন নু খো কথং নু খো, ৰিহারগ্গেন ভাজযি।
পরিৰেণং অনুভাগঞ্চ, অকামা ভাগং নো দদে॥
নিস্সীমং সব্বকালঞ্চ, গাহা সেনাসনে তযো।
উপনন্দো চ ৰণ্ণেসি, ঠিতকা সমকাসনা॥
সমানাসনিকা ভিন্দিংসু, তিৰগ্গা চ দুৰগ্গিকং।
অসমানাসনিকা দীঘং, সাল়িন্দং পরিভুঞ্জিতুং॥
অয্যিকা চ অৰিদূরে, ভাজিতঞ্চ কীটাগিরে।
আল়ৰী পিণ্ডককুট্টেহি, দ্ৰারঅগ্গল়ৰট্টিকা॥
আলোকসেতকাল়ঞ্চ , গেরুছাদনবন্ধনা।
ভণ্ডিখণ্ডপরিভণ্ডং, ৰীস তিংসা চ কালিকা॥
ওসিতে অকতং ৰিপ্পং, খুদ্দে ছপ্পঞ্চৰস্সিকং।
অড্ঢযোগে চ সত্তট্ঠ, মহল্লে দস দ্ৰাদস॥
সব্বং ৰিহারং একস্স, অঞ্ঞং ৰাসেন্তি সঙ্ঘিকং।
নিস্সীমং সব্বকালঞ্চ, পক্কমি ৰিব্ভমন্তি চ॥
কালঞ্চ সামণেরঞ্চ, সিক্খাপচ্চক্খঅন্তিমং।
উম্মত্তখিত্তচিত্তা চ, ৰেদনাপত্তিদস্সনা॥
অপ্পটিকম্মদিট্ঠিযা, পণ্ডকা থেয্যতিত্থিযা।
তিরচ্ছানমাতুপিতু, অরহন্তা চ দূসকা॥
ভেদকা লোহিতুপ্পাদা, উভতো চাপি ব্যঞ্জনকা।
মা সঙ্ঘস্স পরিহাযি, কম্মং অঞ্ঞস্স দাতৰে॥
ৰিপ্পকতে চ অঞ্ঞস্স, কতে তস্সেৰ পক্কমে।
ৰিব্ভমতি কালঙ্কতো, সামণেরো চ জাযতি॥
পচ্চক্খাতো চ সিক্খায, অন্তিমজ্ঝাপন্নকো যদি।
সঙ্ঘোৰ সামিকো হোতি, উম্মত্তখিত্তৰেদনা॥
অদস্সনাপ্পটিকম্মে, দিট্ঠি তস্সেৰ হোতি তং।
পণ্ডকো থেয্যতিত্থী চ, তিরচ্ছানমাতুপেত্তিকং॥
ঘাতকো দূসকো চাপি, ভেদলোহিতব্যঞ্জনা।
পটিজানাতি যদি সো, সঙ্ঘোৰ হোতি সামিকো॥
হরন্তঞ্ঞত্র কুক্কুচ্চং, উন্দ্রিযতি চ কম্বলং।
দুস্সঞ্চ চম্মচক্কলী, চোল়কং অক্কমন্তি চ॥
অল্লা উপাহনানিট্ঠু, লিখন্তি অপস্সেন্তি চ।
অপস্সেনং লিখতেৰ, ধোতপচ্চত্থরেন চ॥
রাজগহে ন সক্কোন্তি, লামকং ভত্তুদ্দেসকং।
কথং নু খো পঞ্ঞাপকং, ভণ্ডাগারিকসম্মুতি॥
পটিগ্গাহভাজকো চাপি, যাগু চ ফলভাজকো।
খজ্জকভাজকো চেৰ, অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জে॥
সাটিযগ্গাহাপকো চেৰ, তথেৰ পত্তগ্গাহকো।
আরামিকসামণের, পেসকস্স চ সম্মুতি॥
সব্বাভিভূ লোকৰিদূ, হিতচিত্তো ৰিনাযকো।
লেণত্থঞ্চ সুখত্থঞ্চ, ঝাযিতুঞ্চ ৰিপস্সিতুন্তি॥
সেনাসনক্খন্ধকং নিট্ঠিতং।