6. суманаб̣уд̣̇д̇хавам̣саван̣н̣анаа
звам̣ сумано наама б̣од̇хисад̇д̇о баарамияо буурзд̇ваа д̇усид̇абурз ниб̣б̣ад̇д̇ид̇ваа д̇ад̇о жавид̇ваа мзкаланаг̇арз суд̣̇ад̇д̇асса наама ран̃н̃о гулз сиримааяа наама д̣̇звияаа гужчисмим̣ бадисанд̇хим̣ аг̇г̇ахзси. баадихаарияаани буб̣б̣з вуд̇д̇анаяаанзва.
со ануггамзна вуд̣̇д̇хиббад̇д̇о сиривад̣дханасомавад̣дханаид̣̇д̇хивад̣дхананаамад̇хзяязсу д̇ийсу баасаад̣̇зсу д̇зсадтияаа наадагид̇т̇исад̇асахассзхи барижаарияамаано сураяувад̇ийхи барижаарияамаано д̣̇звагумааро вияа нававассасахассаани д̣̇иб̣б̣асукасад̣̇исам̣ висаяасукаманубхавамаано вадам̣сигааяа наама д̣̇звияаа анубамам̣ наама нирубамам̣ буд̇д̇ам̣ ж̇анзд̇ваа жад̇д̇аари нимид̇д̇аани д̣̇исваа хад̇т̇ияаанзна нигкамид̇ваа баб̣б̣аж̇и. д̇ам̣ бана баб̣б̣аж̇анд̇ам̣ д̇им̣сагодияо анубаб̣б̣аж̇им̣су.
со д̇зхи баривуд̇о д̣̇асамаасз бад̇хаанажарияам̣ жарид̇ваа висаакабун̣н̣амааяа аноманиг̇амз аномасздтино д̇хийд̇ааяа анубамааяа наама д̣̇иннам̣ багкид̇д̇ад̣̇иб̣б̣ож̇ам̣
1.
‘‘ман̇г̇аласса абарзна, сумано наама нааяаго;
саб̣б̣ад̇хаммзхи асамо, саб̣б̣асад̇д̇аанамуд̇д̇амо’’д̇и.
д̇ад̇т̇а ман̇г̇аласса абарзнаад̇и ман̇г̇аласса бхаг̇авад̇о абарабхааг̇з. саб̣б̣ад̇хаммзхи асамод̇и саб̣б̣зхиби сийласамаад̇хибан̃н̃аад̇хаммзхи асамо асад̣̇исо.
сумано гира бхаг̇аваа б̣од̇хисамийбзязва сад̇д̇асад̇д̇аахаани вийд̇инаамзд̇ваа д̇хаммад̣̇зсанад̇т̇ам̣ б̣рахмааяаажанам̣ самбадижчид̇ваа – ‘‘гасса ну ко ахам̣ батамам̣ д̇хаммам̣ д̣̇зсзяяа’’нд̇и (д̣̇ий. ни. 2.72; ма. ни. 1.284; 2.341; махаава. 10) убад̇хаарзнд̇о ад̇д̇анаа саха баб̣б̣аж̇ид̇аанам̣ д̇им̣сагодияо жа ад̇д̇ано ганидтабхаад̇игам̣ взмаад̇игам̣ саран̣агумааран̃жа бурохид̇абуд̇д̇ам̣ бхаавид̇ад̇д̇амаан̣аваган̃жа убаниссаяасамбаннз д̣̇исваа – ‘‘зд̇зсам̣ батамам̣ д̇хаммам̣ д̣̇зсзяяа’’нд̇и жинд̇зд̇ваа хам̣сарааж̇аа вияа г̇аг̇анабат̇зна мзкалуяяаанз од̇арид̇ваа уяяаанабаалам̣ бзсзд̇ваа ад̇д̇ано ганидтабхаад̇игам̣ саран̣агумааран̃жа бурохид̇абуд̇д̇ам̣ бхаавид̇ад̇д̇агумааран̃жа баггосаабзд̇ваа д̇зсам̣ бариваарабхууд̇аа сад̇д̇ад̇им̣сагодияо ад̇д̇анаа саха баб̣б̣аж̇ид̇аа д̇им̣сагодияо жа ан̃н̃з жа б̣ахуу д̣̇звамануссагодияо жаад̇и звам̣ годисад̇асахассам̣ д̇хаммажаггаббавад̇д̇анзна д̇хаммаамад̇ам̣ бааязси. д̇зна вуд̇д̇ам̣ –
2.
‘‘д̇ад̣̇аа амад̇абхзрим̣ со, ааханий мзкалз бурз;
д̇хаммасан̇касамааяуд̇д̇ам̣, наван̇г̇ам̣ ж̇инасаасана’’нд̇и.
д̇ад̇т̇а амад̇абхзринд̇и амад̇аад̇хиг̇амааяа ниб̣б̣аанаад̇хиг̇амааяа бхзрим̣. ааханийд̇и ваад̣̇аяи, д̇хаммам̣ д̣̇зсзсийд̇и ад̇т̇о. сааяам̣ амад̇абхзрий наама амад̇абарияосаанам̣ наван̇г̇ам̣ б̣уд̣̇д̇хаважанам̣. д̇знзвааха – ‘‘д̇хаммасан̇касамааяуд̇д̇ам̣, наван̇г̇ам̣ ж̇инасаасана’’нд̇и. д̇ад̇т̇а д̇хаммасан̇касамааяуд̇д̇анд̇и жад̇усажжад̇хаммагат̇аасан̇каварасамааяуд̇д̇ам̣.
сумано
3.
‘‘ниж̇ж̇инид̇ваа
маабзси наг̇арам̣ сад̇т̇аа, сад̣̇д̇хаммабураваруд̇д̇ама’’нд̇и.
д̇ад̇т̇а ниж̇ж̇инид̇ваад̇и виж̇инид̇ваа абхибхуяяа, гилзсаабхисан̇каарад̣̇звабуд̇д̇амаарз вид̣̇д̇хам̣сзд̇ваад̇и ад̇т̇о сод̇и со сумано бхаг̇аваа. ‘‘виж̇инид̇ваа гилзсз хий’’д̇иби баато. д̇ад̇т̇а хи-гааро бад̣̇абууран̣амад̇д̇з нибаад̇о. бад̇ваад̇и ад̇хиг̇анд̇ваа. ‘‘бад̇д̇о’’д̇иби баато. наг̇аранд̇и ниб̣б̣аананаг̇арам̣. сад̣̇д̇хаммабураваруд̇д̇аманд̇и сад̣̇д̇хаммасан̇каад̇ам̣ бураварзсу уд̇д̇амам̣ сздтам̣ бад̇хаанабхууд̇ам̣. ат̇а ваа сад̣̇д̇хаммамаязсу бурзсу баварзсу уд̇д̇амам̣ сад̣̇д̇хаммабураваруд̇д̇амам̣. буримасмим̣ ад̇т̇авигаббз ‘‘наг̇ара’’нд̇и д̇ассзва взважананд̇и д̣̇адтаб̣б̣ам̣. бадивид̣̇д̇хад̇хаммасабхааваанам̣ сзгкаасзгкаанам̣ арияабуг̇г̇алаанам̣ бад̇идтаанам̣ г̇ожараниваасадтзна ниб̣б̣аанам̣ ‘‘наг̇ара’’нд̇и вужжад̇и. д̇асмим̣ бана сад̣̇д̇хаммаваранаг̇арз со сад̇т̇аа авижчиннам̣ агудилам̣ уж̇ум̣ бут̇улан̃жа вид̇т̇ад̇ан̃жа сад̇ибадтаанамаяам̣ махаавийт̇им̣ маабзси. д̇зна вуд̇д̇ам̣ –
4.
‘‘ниранд̇арам̣ агудилам̣, уж̇ум̣ вибулавид̇т̇ад̇ам̣;
маабзси со махаавийт̇им̣, сад̇ибадтаанаваруд̇д̇ама’’нд̇и.
д̇ад̇т̇а ниранд̇аранд̇и гусалаж̇аванасан̃жаран̣аананд̇арабхаавад̇о ниранд̇арам̣. агудиланд̇и гудилабхаавагарад̣̇осавирахид̇ад̇о агудилам̣. уж̇унд̇и агудилад̇д̇аава уж̇ум̣. буримабад̣̇ассзва ад̇т̇ад̣̇ийбагамид̣̇ам̣ важанам̣. вибулавид̇т̇ад̇анд̇и ааяаамад̇о жа вид̇т̇аарад̇о жа бут̇улавид̇т̇ад̇ам̣, бут̇улавид̇т̇ад̇абхааво логияалогуд̇д̇арасад̇ибадтаанавасзна д̣̇адтаб̣б̣о. махаавийт̇инд̇и махаамаг̇г̇ам̣. сад̇ибадтаанаваруд̇д̇аманд̇и сад̇ибадтаанан̃жа д̇ам̣ варзсу уд̇д̇аман̃жаад̇и сад̇ибадтаанаваруд̇д̇амам̣. ат̇а ваа варам̣ сад̇ибадтаанамаяам̣ уд̇д̇амавийт̇инд̇и ад̇т̇о.
ид̣̇аани д̇асса ниб̣б̣аанамахаанаг̇арасса д̇ассам̣ сад̇ибадтаанавийт̇ияам̣ жад̇д̇аари сааман̃н̃апалаани жад̇ассо бадисамбхид̣̇аа ча абхин̃н̃аа адта самаабад̇д̇ияод̇и имаани
5.
‘‘палз жад̇д̇аари сааман̃н̃з, жад̇ассо бадисамбхид̣̇аа;
чал̣абхин̃н̃аадтасамаабад̇д̇ий, басаарзси д̇ад̇т̇а вийт̇ияа’’нд̇и.
ид̣̇аани
6.
‘‘яз аббамад̇д̇аа акилаа, хиривийриязхубааг̇ад̇аа;
д̇з д̇з имз г̇ун̣аварз, аад̣̇ияанд̇и яат̇аасука’’нд̇и. – ааха;
д̇ад̇т̇а язд̇и анияамуд̣̇д̣̇зсо. аббамад̇д̇аад̇и бамаад̣̇асса бадибагкабхууд̇зна сад̇ияаа авиббаваасалагкан̣зна аббамаад̣̇зна саманнааг̇ад̇аа. акилаад̇и бан̃жажзд̇окиларахид̇аа. хиривийриязхубааг̇ад̇аад̇и гааяад̣̇ужжарид̇аад̣̇ийхи хирийяад̇ийд̇и хирий, лаж̇ж̇ааязд̇ам̣ ад̇хиважанам̣. вийрасса бхааво вийрияам̣, д̇ам̣ уссаахалагкан̣ам̣. д̇зхи хиривийриязхи убааг̇ад̇аа саманнааг̇ад̇аа бхаб̣б̣абуг̇г̇алаа. д̇зд̇и ид̣̇ам̣ буб̣б̣з анияамуд̣̇д̣̇зсасса нияамуд̣̇д̣̇зсо. буна д̇зд̇и вуд̇д̇аббагаарз г̇ун̣арад̇анависзсз д̇з гулабуд̇д̇аа аад̣̇ияанд̇и бадилабханд̇и ад̇хиг̇ажчанд̇ийд̇и ад̇т̇о. саб̣б̣ам̣ бана сумано бхаг̇аваа гад̇авид̣̇ид̇амано д̇хаммабхзрим̣ ааханид̇ваа д̇хамманаг̇арам̣ маабзд̇ваа иминаа наязна батамамзва сад̇асахассагодияо б̣од̇хзси. д̇зна вуд̇д̇ам̣ –
7.
‘‘звамзд̇зна яог̇зна, уд̣̇д̇харанд̇о махааж̇анам̣;
б̣од̇хзси батамам̣ сад̇т̇аа, годисад̇асахассияо’’д̇и.
д̇ад̇т̇а уд̣̇д̇харанд̇од̇и сам̣саарасааг̇арад̇о арияамаг̇г̇анаавааяа самуд̣̇д̇харанд̇о. годисад̇асахассияод̇и сад̇асахассагодияод̇и ад̇т̇о. вибарияааязна нид̣̇д̣̇идтам̣.
яад̣̇аа бана сумано логанааяаго сунанд̣̇авад̇ийнаг̇арз амб̣аругкамуулз д̇ид̇т̇ияамад̣̇амаанамад̣̇д̣̇анам̣ яамагабаадихаарияам̣ гад̇ваа сад̇д̇аанам̣ годисахассам̣ д̇хаммаамад̇ам̣
8.
‘‘яамхи гаалз махаавийро, овад̣̇ий д̇ид̇т̇ияз г̇ан̣з;
годисахассаа бхисамим̣су, д̣̇уд̇ияз д̇хаммад̣̇зсанз’’д̇и.
д̇ад̇т̇а д̇ид̇т̇ияз г̇ан̣зд̇и д̇ид̇т̇ияабхууд̇з г̇ан̣з, д̇ид̇т̇ияаанам̣ г̇ан̣з ваа ‘‘д̇ид̇т̇ияз абхимад̣̇д̣̇анд̇о, б̣уд̣̇д̇хо д̇хаммамад̣̇зсаяий’’д̇и батанд̇и гзжи.
яад̣̇аа бана д̣̇асасу жаггаваал̣асахассзсу д̣̇звад̇аа имасмим̣ жаггаваал̣з саннибад̇ид̇ваа мануссаа жа нирод̇хагат̇ам̣ самудтаабзсум̣ – ‘‘гат̇ам̣ нирод̇хам̣ самаабаж̇ж̇анд̇и, гат̇ам̣ нирод̇хасамаабаннаа хонд̇и, гат̇ам̣
9.
‘‘яад̣̇аа д̣̇зваа мануссаа жа, самаг̇г̇аа згамаанасаа;
нирод̇хабан̃хам̣ бужчим̣су, сам̣саяам̣ жааби маанасам̣.
10.
‘‘д̇ад̣̇ааби д̇хаммад̣̇зсанз, нирод̇хабарид̣̇ийбанз;
навуд̇игодисахассаанам̣, д̇ад̇ияаабхисамаяо ахуу’’д̇и.
д̇асса бана суманасса бхаг̇авад̇о д̇аяо саавагасаннибаад̇аа ахзсум̣. д̇ад̇т̇а батамасаннибаад̇з мзкаланаг̇арам̣ убаниссааяа вассам̣ васид̇ваа батамабавааран̣ааяа араханд̇аанам̣ годисахассзна зхибхигкубаб̣б̣аж̇ж̇ааяа баб̣б̣аж̇ид̇зна сад̣̇д̇хим̣ бхаг̇аваа баваарзси, аяам̣ батамо саннибаад̇о ахоси. ат̇аабарзна самаязна сан̇гассанаг̇арассаавид̣̇уурз аринд̣̇амарааж̇агусалаб̣аланиб̣б̣ад̇д̇з яож̇анаббамаан̣з ганагабаб̣б̣ад̇з нисинно сарад̣̇асамаяаружирагаранигаро д̣̇ивасагаро вияа яуг̇анд̇харабаб̣б̣ад̇з муниварад̣̇ивасагаро аринд̣̇амарааж̇аанам̣ бариваарзд̇ваа
11.
‘‘саннибаад̇аа д̇аяо аасум̣, суманасса махзсино;
кийн̣аасаваанам̣ вималаанам̣, санд̇ажид̇д̇аана д̇аад̣̇инам̣.
12.
‘‘вассам̣вудтасса бхаг̇авад̇о, абхигхудтз бавааран̣з;
годисад̇асахассзхи, баваарзси д̇ат̇ааг̇ад̇о.
13.
‘‘д̇ад̇о барам̣ саннибаад̇з, вималз ган̃жанабаб̣б̣ад̇з;
навуд̇игодисахассаанам̣, д̣̇уд̇ияо ааси самааг̇амо.
14.
‘‘яад̣̇аа
асийд̇игодисахассаанам̣, д̇ад̇ияо ааси самааг̇амо’’д̇и.
д̇ад̇т̇а абхигхудтз бавааран̣зд̇и лин̇г̇авибаллаасо д̣̇адтаб̣б̣о, абхигхудтааяа бавааран̣ааяаад̇и ад̇т̇о. д̇ад̇обаранд̇и д̇ад̇о абарабхааг̇з. ган̃жанабаб̣б̣ад̇зд̇и ганагамаяз баб̣б̣ад̇з. б̣уд̣̇д̇хад̣̇ассанубааг̇амийд̇и б̣уд̣̇д̇хад̣̇ассанад̇т̇амубааг̇ами. д̇ад̣̇аа гира амхаагам̣ б̣од̇хисад̇д̇о ад̇уло наама нааг̇арааж̇аа ахоси махид̣̇д̇хиго махаанубхааво. со ‘‘логз б̣уд̣̇д̇хо уббанно’’д̇и суд̇ваа н̃аад̇иг̇ан̣абаривуд̇о сагабхаванаа нигкамид̇ваа годисад̇асахассабхигкубариваарасса суманасса бхаг̇авад̇о д̣̇иб̣б̣зхи д̇уриязхи убахаарам̣ гаарзд̇ваа махаад̣̇аанам̣ бавад̇д̇зд̇ваа бажжзгад̣̇уссаяуг̇аани д̣̇ад̇ваа саран̣зсу бад̇идтааси. соби нам̣ сад̇т̇аа ‘‘анааг̇ад̇з б̣уд̣̇д̇хо бхависсад̇ий’’д̇и б̣яаагааси. д̇зна вуд̇д̇ам̣ –
15.
‘‘ахам̣ д̇зна самаязна, нааг̇арааж̇аа махид̣̇д̇хиго;
ад̇уло наама наамзна, уссаннагусаласан̃жаяо.
16.
‘‘д̇ад̣̇аахам̣ нааг̇абхаванаа, нигкамид̇ваа сан̃аад̇ибхи;
нааг̇аанам̣ д̣̇иб̣б̣ад̇уриязхи, сасан̇гхам̣ ж̇инамубадтахим̣.
17.
‘‘годисад̇асахассаанам̣
бажжзгад̣̇уссаяуг̇ам̣ д̣̇ад̇ваа, саран̣ам̣ д̇амубааг̇амим̣.
18.
‘‘соби мам̣ б̣уд̣̇д̇хо б̣яаагааси, сумано логанааяаго;
абаримзяяид̇о габбз, аяам̣ б̣уд̣̇д̇хо бхависсад̇и.
19.
‘‘бад̇хаанам̣ бад̣̇ахид̇ваана…бз… хзссаама саммукаа имам̣’’.
яат̇аа гон̣д̣ан̃н̃аб̣уд̣̇д̇хавам̣сз, звам̣ адта г̇аат̇аа вид̇т̇аарзд̇аб̣б̣аад̇и.
20.
‘‘д̇ассааби важанам̣ суд̇ваа, бхияяо жид̇д̇ам̣ басаад̣̇аяим̣;
уд̇д̇арим̣ вад̇амад̇хидтаасим̣, д̣̇асабаарамибуурияаа’’д̇и.
д̇асса суманасса бхаг̇авад̇о мзкалам̣ наама наг̇арам̣ ахоси, суд̣̇ад̇д̇о наама рааж̇аа бид̇аа, сиримаа наама д̣̇звий маад̇аа, саран̣о жа бхаавид̇ад̇д̇о жа д̣̇вз аг̇г̇асаавагаа, уд̣̇зно наамубадтааго, сон̣аа жа убасон̣аа жа д̣̇вз аг̇г̇асаавигаа, нааг̇аругко б̣од̇хи, навуд̇ихад̇т̇уб̣б̣зд̇хам̣ сарийрам̣, навуд̇иязва вассасахассаани ааяуббамаан̣ам̣ ахоси, вадам̣сигаа наамасса махзсий д̣̇звий, ануубамо наама буд̇д̇о ахоси, хад̇т̇ияаанзна нигками. убадтааго ан̇г̇арааж̇аа. ан̇г̇аараамз васийд̇и. д̇зна вуд̇д̇ам̣ –
21.
‘‘наг̇арам̣
сиримаа наама ж̇анигаа, суманасса махзсино.
22.
‘‘нававассасахассаани, аг̇аарам̣ аж̇жха со васи;
жанд̣̇о сужанд̣̇о вадам̣со жа, д̇аяо баасаад̣̇амуд̇д̇амаа.
23.
‘‘д̇зсадтисад̇асахассаани, наарияо самалан̇гад̇аа;
вадам̣сигаа наама наарий, ануубамо наама ад̇раж̇о.
24.
‘‘нимид̇д̇з жад̇уро д̣̇исваа, хад̇т̇ияаанзна нигками;
ануунад̣̇асамаасаани, бад̇хаанам̣ бад̣̇ахий ж̇ино.
25.
‘‘б̣рахмунаа яаажид̇о санд̇о, сумано логанааяаго;
вад̇д̇и жаггам̣ махаавийро, мзкалз бурамуд̇д̇амз.
26.
‘‘саран̣о бхаавид̇ад̇д̇о жа, ахзсум̣ аг̇г̇асаавагаа;
уд̣̇зно наамубадтааго, суманасса махзсино.
27.
‘‘сон̣аа
соби б̣уд̣̇д̇хо амид̇аяасо, нааг̇амуулз аб̣уж̇жхат̇а.
28.
‘‘варун̣о жзва саран̣о жа, ахзсум̣ аг̇г̇убадтагаа;
жаалаа жа убажаалаа жа, ахзсум̣ аг̇г̇убадтигаа.
29.
‘‘ужжад̇д̇анзна
ган̃жанаг̇гхияасан̇гаасо, д̣̇асасахассий вирожад̇и.
30.
‘‘навуд̇ивассасахассаани, ааяу виж̇ж̇ад̇и д̇аавад̣̇з;
д̇аавад̇аа д̇идтамаано со, д̇аарзси ж̇анад̇ам̣ б̣ахум̣.
31.
‘‘д̇ааран̣ийяз д̇аараяид̇ваа, б̣од̇ханийяз жа б̣од̇хаяи;
бариниб̣б̣ааяи самб̣уд̣̇д̇хо, ул̣урааж̇аава ад̇т̇ами.
32.
‘‘д̇з жа кийн̣аасаваа бхигкуу, со жа б̣уд̣̇д̇хо асаад̣̇исо;
ад̇улаббабхам̣ д̣̇ассаяид̇ваа, ниб̣б̣уд̇аа д̇з махааяасаа.
33.
‘‘д̇ан̃жа н̃аан̣ам̣ ад̇улияам̣, д̇аани жа ад̇улаани рад̇анаани;
саб̣б̣ам̣ д̇аманд̇арахид̇ам̣, нану рид̇д̇аа саб̣б̣асан̇каараа.
34.
‘‘сумано яасад̇харо б̣уд̣̇д̇хо, ан̇г̇аараамамхи ниб̣б̣уд̇о;
д̇ад̇т̇зва д̇асса ж̇инат̇уубо, жад̇уяож̇анамуг̇г̇ад̇о’’д̇и.
д̇ад̇т̇а ган̃жанаг̇гхияасан̇гаасод̇и вивид̇харад̇анавижид̇д̇аган̃жанамаяаг̇гхигасад̣̇исаруубасобхо. д̣̇асасахассий вирожад̇ийд̇и д̇асса бабхааяа д̣̇асасахассийби логад̇хаад̇у вирожад̇ийд̇и ад̇т̇о. д̇ааран̣ийязд̇и д̇аараяид̇аб̣б̣з, д̇аараяид̇ум̣ вуд̇д̇з саб̣б̣з б̣уд̣̇д̇хавзнзяязд̇и ад̇т̇о. ул̣урааж̇ааваад̇и жанд̣̇о вияа. ад̇т̇амийд̇и ад̇т̇ан̇г̇ад̇о. гзжи ‘‘ад̇т̇ам̣ г̇ад̇о’’д̇и батанд̇и. асаад̣̇исод̇и асад̣̇исо. махааяасаад̇и махаагид̇д̇исад̣̇д̣̇аа махаабариваараа жа. д̇ан̃жа н̃аан̣анд̇и д̇ам̣ саб̣б̣ан̃н̃уд̇ан̃н̃аан̣ан̃жа. ад̇улияанд̇и ад̇уляам̣ асад̣̇исам̣. сзсам̣ саб̣б̣ад̇т̇а уд̇д̇аанамзваад̇и.
суманаб̣уд̣̇д̇хавам̣саван̣н̣анаа нидтид̇аа.
нидтид̇о жад̇уд̇т̇о б̣уд̣̇д̇хавам̣со.