८. वङ्गीससंयुत्तं
१. निक्खन्तसुत्तं
२०९. एवं मे सुतं – एकं समयं आयस्मा वङ्गीसो आळवियं विहरति अग्गाळवे चेतिये आयस्मता निग्रोधकप्पेन उपज्झायेन सद्धिं। तेन खो पन समयेन आयस्मा वङ्गीसो नवको होति अचिरपब्बजितो ओहिय्यको विहारपालो। अथ खो सम्बहुला इत्थियो समलङ्करित्वा येन अग्गाळवको आरामो तेनुपसङ्कमिंसु विहारपेक्खिकायो। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स ता इत्थियो दिस्वा अनभिरति उप्पज्जति, रागो चित्तं अनुद्धंसेति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अलाभा वत मे, न वत मे लाभा; दुल्लद्धं वत मे, न वत मे सुलद्धं; यस्स मे अनभिरति उप्पन्ना, रागो चित्तं अनुद्धंसेति, तं कुतेत्थ लब्भा, यं मे परो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेय्य। यंनूनाहं अत्तनाव अत्तनो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेय्य’’न्ति। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो अत्तनाव अत्तनो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेत्वा तायं वेलायं इमा गाथायो अभासि –
‘‘निक्खन्तं वत मं सन्तं, अगारस्मानगारियं।
वितक्का उपधावन्ति, पगब्भा कण्हतो इमे॥
‘‘उग्गपुत्ता महिस्सासा, सिक्खिता दळ्हधम्मिनो।
समन्ता परिकिरेय्युं, सहस्सं अपलायिनं॥
‘‘सचेपि एततो एत्ततो (सी॰ पी॰ क॰), एत्तका (स्या॰ कं॰) भिय्यो, आगमिस्सन्ति इत्थियो।
नेव मं ब्याधयिस्सन्ति ब्याथयिस्सन्ति (?), धम्मे सम्हि पतिट्ठितं॥
‘‘सक्खी हि मे सुतं एतं, बुद्धस्सादिच्चबन्धुनो।
निब्बानगमनं मग्गं, तत्थ मे निरतो मनो॥
‘‘एवञ्चे मं विहरन्तं, पापिम उपगच्छसि।
तथा मच्चु करिस्सामि, न मे मग्गम्पि दक्खसी’’ति॥
२. अरतिसुत्तं
२१०. एकं समयं…पे॰… आयस्मा वङ्गीसो आळवियं विहरति अग्गाळवे चेतिये आयस्मता निग्रोधकप्पेन उपज्झायेन सद्धिं। तेन खो पन समयेन आयस्मा निग्रोधकप्पो पच्छाभत्तं पिण्डपातपटिक्कन्तो विहारं पविसति, सायं वा निक्खमति अपरज्जु वा काले। तेन खो पन समयेन आयस्मतो वङ्गीसस्स अनभिरति उप्पन्ना होति, रागो चित्तं अनुद्धंसेति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अलाभा वत मे, न वत मे लाभा; दुल्लद्धं वत मे, न वत मे सुलद्धं; यस्स मे अनभिरति उप्पन्ना, रागो चित्तं अनुद्धंसेति; तं कुतेत्थ लब्भा, यं मे परो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेय्य। यंनूनाहं अत्तनाव अत्तनो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेय्य’’न्ति। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो अत्तनाव अत्तनो अनभिरतिं विनोदेत्वा अभिरतिं उप्पादेत्वा तायं वेलायं इमा गाथायो अभासि –
‘‘अरतिञ्च रतिञ्च पहाय, सब्बसो गेहसितञ्च वितक्कं।
वनथं न करेय्य कुहिञ्चि, निब्बनथो अरतो स हि भिक्खु स भिक्खु (क॰)॥
‘‘यमिध पथविञ्च वेहासं, रूपगतञ्च जगतोगधं।
किञ्चि परिजीयति सब्बमनिच्चं, एवं समेच्च चरन्ति मुतत्ता॥
‘‘उपधीसु जना गधितासे गथितासे (सी॰), दिट्ठसुते पटिघे च मुते च।
एत्थ विनोदय छन्दमनेजो, यो एत्थ न लिम्पति तं मुनिमाहु॥
‘‘अथ सट्ठिनिस्सिता सवितक्का, पुथू जनताय अधम्मा निविट्ठा।
न च वग्गगतस्स कुहिञ्चि, नो पन दुट्ठुल्लभाणी स भिक्खु॥
‘‘दब्बो चिररत्तसमाहितो, अकुहको निपको अपिहालु।
सन्तं पदं अज्झगमा मुनि पटिच्च, परिनिब्बुतो कङ्खति काल’’न्ति॥
३. पेसलसुत्तं
२११. एकं समयं आयस्मा वङ्गीसो आळवियं विहरति अग्गाळवे चेतिये आयस्मता निग्रोधकप्पेन उपज्झायेन सद्धिं। तेन खो पन समयेन आयस्मा वङ्गीसो अत्तनो पटिभानेन अञ्ञे पेसले भिक्खू अतिमञ्ञति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अलाभा वत मे, न वत मे लाभा; दुल्लद्धं वत मे, न वत मे सुलद्धं; य्वाहं अत्तनो पटिभानेन अञ्ञे पेसले भिक्खू अतिमञ्ञामी’’ति। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो अत्तनाव अत्तनो विप्पटिसारं उप्पादेत्वा तायं वेलायं इमा गाथायो अभासि –
‘‘मानं पजहस्सु गोतम, मानपथञ्च पजहस्सु।
असेसं मानपथस्मिं, समुच्छितो विप्पटिसारीहुवा चिररत्तं॥
‘‘मक्खेन मक्खिता पजा, मानहता निरयं पपतन्ति।
सोचन्ति जना चिररत्तं, मानहता निरयं उपपन्ना॥
‘‘न हि सोचति भिक्खु कदाचि, मग्गजिनो सम्मापटिपन्नो।
कित्तिञ्च सुखञ्च अनुभोति, धम्मदसोति तमाहु पहितत्तं॥
‘‘तस्मा अखिलोध पधानवा, नीवरणानि पहाय विसुद्धो।
मानञ्च पहाय असेसं, विज्जायन्तकरो समितावी’’ति॥
४. आनन्दसुत्तं
२१२. एकं समयं आयस्मा आनन्दो सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो आयस्मा आनन्दो पुब्बण्हसमयं निवासेत्वा पत्तचीवरमादाय सावत्थिं पिण्डाय पाविसि आयस्मता वङ्गीसेन पच्छासमणेन। तेन खो पन समयेन आयस्मतो वङ्गीसस्स अनभिरति उप्पन्ना होति, रागो चित्तं अनुद्धंसेति। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो आयस्मन्तं आनन्दं गाथाय अज्झभासि –
‘‘कामरागेन डय्हामि, चित्तं मे परिडय्हति।
साधु निब्बापनं ब्रूहि, अनुकम्पाय गोतमा’’ति॥
‘‘सञ्ञाय विपरियेसा, चित्तं ते परिडय्हति।
निमित्तं परिवज्जेहि, सुभं रागूपसंहितं॥
‘‘सङ्खारे परतो पस्स, दुक्खतो मा च अत्ततो।
निब्बापेहि महारागं, मा डय्हित्थो पुनप्पुनं॥
‘‘असुभाय चित्तं भावेहि, एकग्गं सुसमाहितं।
सति कायगता त्यत्थु, निब्बिदाबहुलो भव॥
‘‘अनिमित्तञ्च भावेहि, मानानुसयमुज्जह।
ततो मानाभिसमया, उपसन्तो चरिस्ससी’’ति॥
५. सुभासितसुत्तं
२१३. सावत्थिनिदानं। तत्र खो भगवा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘भिक्खवो’’ति। ‘‘भदन्ते’’ति ते भिक्खू भगवतो पच्चस्सोसुं। भगवा एतदवोच –
‘‘चतूहि, भिक्खवे, अङ्गेहि समन्नागता वाचा सुभासिता होति, नो दुब्भासिता; अनवज्जा च अननुवज्जा च विञ्ञूनं। कतमेहि चतूहि? इध, भिक्खवे, भिक्खु सुभासितंयेव भासति नो दुब्भासितं, धम्मंयेव भासति नो अधम्मं, पियंयेव भासति नो अप्पियं, सच्चंयेव भासति नो अलिकं। इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि अङ्गेहि समन्नागता वाचा सुभासिता होति, नो दुब्भासिता, अनवज्जा च अननुवज्जा च विञ्ञून’’न्ति। इदमवोच भगवा, इदं वत्वान सुगतो अथापरं एतदवोच सत्था –
‘‘सुभासितं उत्तममाहु सन्तो,
धम्मं भणे नाधम्मं तं दुतियं।
पियं भणे नाप्पियं तं ततियं,
सच्चं भणे नालिकं तं चतुत्थ’’न्ति॥
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं भगवा, पटिभाति मं सुगता’’ति। ‘‘पटिभातु तं वङ्गीसा’’ति भगवा अवोच। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो भगवन्तं सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘तमेव वाचं भासेय्य, यायत्तानं न तापये।
परे च न विहिंसेय्य, सा वे वाचा सुभासिता॥
‘‘पियवाचंव भासेय्य, या वाचा पटिनन्दिता।
यं अनादाय पापानि, परेसं भासते पियं॥
‘‘सच्चं वे अमता वाचा, एस धम्मो सनन्तनो।
सच्चे अत्थे च धम्मे च, आहु सन्तो पतिट्ठिता॥
‘‘यं बुद्धो भासते वाचं, खेमं निब्बानपत्तिया।
दुक्खस्सन्तकिरियाय, सा वे वाचानमुत्तमा’’ति॥
६. सारिपुत्तसुत्तं
२१४. एकं समयं आयस्मा सारिपुत्तो सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। तेन खो पन समयेन आयस्मा सारिपुत्तो भिक्खू धम्मिया कथाय सन्दस्सेति समादपेति समुत्तेजेति सम्पहंसेति पोरिया वाचाय विस्सट्ठाय अनेलगलाय अनेळगलाय (सी॰ क॰), अनेलगळाय (स्या॰ कं॰ पी॰) अत्थस्स विञ्ञापनिया। ते च भिक्खू अट्ठिं कत्वा मनसि कत्वा सब्बचेतसा समन्नाहरित्वा ओहितसोता धम्मं सुणन्ति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो आयस्मा सारिपुत्तो भिक्खू धम्मिया कथाय सन्दस्सेति समादपेति समुत्तेजेति सम्पहंसेति पोरिया वाचाय विस्सट्ठाय अनेलगलाय अत्थस्स विञ्ञापनिया। ते च भिक्खू अट्ठिं कत्वा मनसि कत्वा सब्बचेतसा समन्नाहरित्वा ओहितसोता धम्मं सुणन्ति। यंनूनाहं आयस्मन्तं सारिपुत्तं सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवेय्य’’न्ति।
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येनायस्मा सारिपुत्तो तेनञ्जलिं पणामेत्वा आयस्मन्तं सारिपुत्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं, आवुसो सारिपुत्त, पटिभाति मं, आवुसो सारिपुत्ता’’ति। ‘‘पटिभातु तं, आवुसो वङ्गीसा’’ति। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो आयस्मन्तं सारिपुत्तं सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘गम्भीरपञ्ञो मेधावी, मग्गामग्गस्स कोविदो।
सारिपुत्तो महापञ्ञो, धम्मं देसेति भिक्खुनं॥
‘‘संखित्तेनपि देसेति, वित्थारेनपि भासति।
साळिकायिव निग्घोसो, पटिभानं उदीरयि उदीरियि (स्या॰ कं॰) उदीरियति (सामञ्ञफलसुत्तटीकानुरूपं)॥
‘‘तस्स तं देसयन्तस्स, सुणन्ति मधुरं गिरं।
सरेन रजनीयेन, सवनीयेन वग्गुना।
उदग्गचित्ता मुदिता, सोतं ओधेन्ति भिक्खवो’’ति॥
७. पवारणासुत्तं
२१५. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति पुब्बारामे मिगारमातुपासादे महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सब्बेहेव अरहन्तेहि। तेन खो पन समयेन भगवा तदहुपोसथे पन्नरसे पवारणाय भिक्खुसङ्घपरिवुतो अब्भोकासे निसिन्नो होति। अथ खो भगवा तुण्हीभूतं भिक्खुसङ्घं अनुविलोकेत्वा भिक्खू आमन्तेसि – ‘‘हन्द दानि, भिक्खवे, पवारेमि वो। न च मे किञ्चि गरहथ कायिकं वा वाचसिकं वा’’ति।
एवं वुत्ते, आयस्मा सारिपुत्तो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘न खो मयं, भन्ते, भगवतो किञ्चि गरहाम कायिकं वा वाचसिकं वा। भगवा हि , भन्ते, अनुप्पन्नस्स मग्गस्स उप्पादेता, असञ्जातस्स मग्गस्स सञ्जनेता, अनक्खातस्स मग्गस्स अक्खाता, मग्गञ्ञू मग्गविदू मग्गकोविदो। मग्गानुगा च, भन्ते, एतरहि सावका विहरन्ति पच्छा समन्नागता; अहञ्च खो, भन्ते, भगवन्तं पवारेमि। न च मे भगवा किञ्चि गरहति कायिकं वा वाचसिकं वा’’ति।
‘‘न ख्वाहं ते, सारिपुत्त, किञ्चि गरहामि कायिकं वा वाचसिकं वा। पण्डितो त्वं, सारिपुत्त, महापञ्ञो त्वं, सारिपुत्त , पुथुपञ्ञो त्वं, सारिपुत्त, हासपञ्ञो त्वं, सारिपुत्त, जवनपञ्ञो त्वं, सारिपुत्त, तिक्खपञ्ञो त्वं, सारिपुत्त, निब्बेधिकपञ्ञो त्वं, सारिपुत्त। सेय्यथापि, सारिपुत्त, रञ्ञो चक्कवत्तिस्स जेट्ठपुत्तो पितरा पवत्तितं चक्कं सम्मदेव अनुप्पवत्तेति; एवमेव खो त्वं, सारिपुत्त, मया अनुत्तरं धम्मचक्कं पवत्तितं सम्मदेव अनुप्पवत्तेसी’’ति।
‘‘नो चे किर मे, भन्ते, भगवा किञ्चि गरहति कायिकं वा वाचसिकं वा। इमेसं पन, भन्ते, भगवा पञ्चन्नं भिक्खुसतानं न किञ्चि गरहति कायिकं वा वाचसिकं वा’’ति। ‘‘इमेसम्पि ख्वाहं, सारिपुत्त, पञ्चन्नं भिक्खुसतानं न किञ्चि गरहामि कायिकं वा वाचसिकं वा। इमेसञ्हि, सारिपुत्त, पञ्चन्नं भिक्खुसतानं सट्ठि भिक्खू तेविज्जा, सट्ठि भिक्खू छळभिञ्ञा, सट्ठि भिक्खू उभतोभागविमुत्ता, अथ इतरे पञ्ञाविमुत्ता’’ति।
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं भगवा, पटिभाति मं सुगता’’ति। ‘‘पटिभातु तं, वङ्गीसा’’ति भगवा अवोच। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो भगवन्तं सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘अज्ज पन्नरसे विसुद्धिया, भिक्खू पञ्चसता समागता।
संयोजनबन्धनच्छिदा , अनीघा खीणपुनब्भवा इसी॥
‘‘चक्कवत्ती यथा राजा, अमच्चपरिवारितो।
समन्ता अनुपरियेति, सागरन्तं महिं इमं॥
‘‘एवं विजितसङ्गामं, सत्थवाहं अनुत्तरं।
सावका पयिरुपासन्ति, तेविज्जा मच्चुहायिनो॥
‘‘सब्बे भगवतो पुत्ता, पलापेत्थ न विज्जति।
तण्हासल्लस्स हन्तारं, वन्दे आदिच्चबन्धुन’’न्ति॥
८. परोसहस्ससुत्तं
२१६. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं अड्ढतेलसेहि भिक्खुसतेहि। तेन खो पन समयेन भगवा भिक्खू निब्बानपटिसंयुत्ताय धम्मिया कथाय सन्दस्सेति समादपेति समुत्तेजेति सम्पहंसेति। ते च भिक्खू अट्ठिं कत्वा मनसि कत्वा सब्बचेतसा समन्नाहरित्वा ओहितसोता धम्मं सुणन्ति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो भगवा भिक्खू निब्बानपटिसंयुत्ताय धम्मिया कथाय सन्दस्सेति समादपेति समुत्तेजेति सम्पहंसेति। ते च भिक्खू अट्ठिं कत्वा मनसि कत्वा सब्बचेतसा समन्नाहरित्वा ओहितसोता धम्मं सुणन्ति। यंनूनाहं भगवन्तं सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवेय्य’’न्ति।
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं भगवा, पटिभाति मं सुगता’’ति। ‘‘पटिभातु तं, वङ्गीसा’’ति भगवा अवोच। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो भगवन्तं सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘परोसहस्सं भिक्खूनं, सुगतं पयिरुपासति।
देसेन्तं विरजं धम्मं, निब्बानं अकुतोभयं॥
‘‘सुणन्ति धम्मं विमलं, सम्मासम्बुद्धदेसितं।
सोभति वत सम्बुद्धो, भिक्खुसङ्घपुरक्खतो॥
‘‘नागनामोसि भगवा, इसीनं इसिसत्तमो।
महामेघोव हुत्वान, सावके अभिवस्सति॥
‘‘दिवाविहारा निक्खम्म, सत्थुदस्सनकम्यता सत्थुदस्सनकामता (सी॰ स्या॰ कं॰)।
सावको ते महावीर, पादे वन्दति वङ्गीसो’’ति॥
‘‘किं नु ते, वङ्गीस, इमा गाथायो पुब्बे परिवितक्किता, उदाहु ठानसोव तं पटिभन्ती’’ति? ‘न खो मे, भन्ते, इमा गाथायो पुब्बे परिवितक्किता, अथ खो ठानसोव मं पटिभन्ती’ति। ‘तेन हि तं, वङ्गीस, भिय्योसोमत्ताय पुब्बे अपरिवितक्किता गाथायो पटिभन्तू’ति। ‘एवं, भन्ते’ति खो आयस्मा वङ्गीसो भगवतो पटिस्सुत्वा भिय्योसोमत्ताय भगवन्तं पुब्बे अपरिवितक्किताहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘उम्मग्गपथं उम्मग्गसतं (स्या॰ कं॰ क॰) मारस्स अभिभुय्य, चरति पभिज्ज खिलानि।
तं पस्सथ बन्धपमुञ्चकरं, असितं भागसो पविभजं॥
‘‘ओघस्स नित्थरणत्थं, अनेकविहितं मग्गं अक्खासि।
तस्मिञ्चे अमते अक्खाते, धम्मद्दसा ठिता असंहीरा॥
‘‘पज्जोतकरो अतिविज्झ अतिविज्झ धम्मं (सी॰ स्या॰ कं॰), सब्बट्ठितीनं अतिक्कममद्दस।
ञत्वा च सच्छिकत्वा च, अग्गं सो देसयि दसद्धानं॥
‘‘एवं सुदेसिते धम्मे,
को पमादो विजानतं धम्मं को पमादो विजानतं (सी॰ स्या॰ कं॰)।
तस्मा हि तस्स भगवतो सासने।
अप्पमत्तो सदा नमस्समनुसिक्खे’’ति॥
९. कोण्डञ्ञसुत्तं
२१७. एकं समयं भगवा राजगहे विहरति वेळुवने कलन्दकनिवापे। अथ खो आयस्मा अञ्ञासिकोण्डञ्ञो अञ्ञाकोण्डञ्ञो (सी॰ स्या॰ कं॰) सुचिरस्सेव येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवतो पादेसु सिरसा निपतित्वा भगवतो पादानि मुखेन च परिचुम्बति, पाणीहि च परिसम्बाहति, नामञ्च सावेति – ‘‘कोण्डञ्ञोहं, भगवा, कोण्डञ्ञोहं, सुगता’’ति। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो आयस्मा अञ्ञासिकोण्डञ्ञो सुचिरस्सेव येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवतो पादेसु सिरसा निपतित्वा भगवतो पादानि मुखेन च परिचुम्बति, पाणीहि च परिसम्बाहति, नामञ्च सावेति – ‘कोण्डञ्ञोहं, भगवा, कोण्डञ्ञोहं, सुगता’ति। यंनूनाहं आयस्मन्तं अञ्ञासिकोण्डञ्ञं भगवतो सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवेय्य’’न्ति।
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं, भगवा, पटिभाति मं, सुगता’’ति। ‘‘पटिभातु तं, वङ्गीसा’’ति भगवा अवोच। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो आयस्मन्तं अञ्ञासिकोण्डञ्ञं भगवतो सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘बुद्धानुबुद्धो सो थेरो, कोण्डञ्ञो तिब्बनिक्कमो।
लाभी सुखविहारानं, विवेकानं अभिण्हसो॥
‘‘यं सावकेन पत्तब्बं, सत्थुसासनकारिना।
सब्बस्स तं अनुप्पत्तं, अप्पमत्तस्स सिक्खतो॥
‘‘महानुभावो तेविज्जो, चेतोपरियायकोविदो।
कोण्डञ्ञो बुद्धदायादो बुद्धसावको (पी॰), पादे वन्दति सत्थुनो’’ति॥
१०. मोग्गल्लानसुत्तं
२१८. एकं समयं भगवा राजगहे विहरति इसिगिलिपस्से काळसिलायं महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सब्बेहेव अरहन्तेहि। तेसं सुदं आयस्मा महामोग्गल्लानो चेतसा चित्तं समन्नेसति समन्वेसति (स्या॰ अट्ठ॰) विप्पमुत्तं निरुपधिं। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो भगवा राजगहे विहरति इसिगिलिपस्से काळसिलायं महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सब्बेहेव अरहन्तेहि। तेसं सुदं आयस्मा महामोग्गल्लानो चेतसा चित्तं समन्नेसति विप्पमुत्तं निरुपधिं। यंनूनाहं आयस्मन्तं महामोग्गल्लानं भगवतो सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवेय्य’’न्ति।
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं, भगवा, पटिभाति मं, सुगता’’ति। ‘‘पटिभातु तं, वङ्गीसा’’ति भगवा अवोच। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो आयस्मन्तं महामोग्गल्लानं भगवतो सम्मुखा सारुप्पाहि गाथाहि अभित्थवि –
‘‘नगस्स पस्से आसीनं, मुनिं दुक्खस्स पारगुं।
सावका पयिरुपासन्ति, तेविज्जा मच्चुहायिनो॥
‘‘ते चेतसा अनुपरियेति अनुपरियेसति (सी॰ स्या॰ कं॰), मोग्गल्लानो महिद्धिको।
चित्तं नेसं समन्नेसं समन्वेसं (स्या॰ अट्ठ॰), विप्पमुत्तं निरूपधिं॥
‘‘एवं सब्बङ्गसम्पन्नं, मुनिं दुक्खस्स पारगुं।
अनेकाकारसम्पन्नं, पयिरुपासन्ति गोतम’’न्ति॥
११. गग्गरासुत्तं
२१९. एकं समयं भगवा चम्पायं विहरति गग्गराय पोक्खरणिया तीरे महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सत्तहि च उपासकसतेहि सत्तहि च उपासिकासतेहि अनेकेहि च देवतासहस्सेहि। त्यास्सुदं भगवा अतिरोचति अतिविरोचति (क॰) वण्णेन चेव यससा च। अथ खो आयस्मतो वङ्गीसस्स एतदहोसि – ‘‘अयं खो भगवा चम्पायं विहरति गग्गराय पोक्खरणिया तीरे महता भिक्खुसङ्घेन सद्धिं पञ्चमत्तेहि भिक्खुसतेहि सत्तहि च उपासकसतेहि सत्तहि च उपासिकासतेहि अनेकेहि च देवतासहस्सेहि। त्यास्सुदं भगवा अतिरोचति वण्णेन चेव यससा च। यंनूनाहं भगवन्तं सम्मुखा सारुप्पाय गाथाय अभित्थवेय्य’’न्ति।
अथ खो आयस्मा वङ्गीसो उट्ठायासना एकंसं उत्तरासङ्गं करित्वा येन भगवा तेनञ्जलिं पणामेत्वा भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पटिभाति मं, भगवा, पटिभाति मं, सुगता’’ति। ‘‘पटिभातु तं, वङ्गीसा’’ति भगवा अवोच। अथ खो आयस्मा वङ्गीसो भगवन्तं सम्मुखा सारुप्पाय गाथाय अभित्थवि –
‘‘चन्दो यथा विगतवलाहके नभे,
विरोचति विगतमलोव भाणुमा।
एवम्पि अङ्गीरस त्वं महामुनि,
अतिरोचसि यससा सब्बलोक’’न्ति॥
१२. वङ्गीससुत्तं
२२०. एकं समयं आयस्मा वङ्गीसो सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे । तेन खो पन समयेन आयस्मा वङ्गीसो अचिरअरहत्तप्पत्तो हुत्वा होति (सी॰ स्या॰ कं॰) विमुत्तिसुखं पटिसंवेदी विमुत्तिसुखपटिसंवेदी (सी॰ पी॰) तायं वेलायं इमा गाथायो अभासि –
‘‘कावेय्यमत्ता विचरिम्ह पुब्बे, गामा गामं पुरा पुरं।
अथद्दसाम सम्बुद्धं, सद्धा नो उपपज्जथ॥
‘‘सो मे धम्ममदेसेसि, खन्धायतनधातुयो खन्धे आयतनानि धातुयो (स्या॰ कं॰ पी॰ क॰)।
तस्साहं धम्मं सुत्वान, पब्बजिं अनगारियं॥
‘‘बहुन्नं वत अत्थाय, बोधिं अज्झगमा मुनि।
भिक्खूनं भिक्खुनीनञ्च, ये नियामगतद्दसा॥
‘‘स्वागतं वत मे आसि, मम बुद्धस्स सन्तिके।
तिस्सो विज्जा अनुप्पत्ता, कतं बुद्धस्स सासनं॥
‘‘पुब्बेनिवासं जानामि, दिब्बचक्खुं विसोधितं।
तेविज्जो इद्धिपत्तोम्हि, चेतोपरियायकोविदो’’ति॥
वङ्गीससंयुत्तं समत्तं।
तस्सुद्दानं –
निक्खन्तं अरति चेव, पेसला अतिमञ्ञना।
आनन्देन सुभासिता, सारिपुत्तपवारणा।
परोसहस्सं कोण्डञ्ञो, मोग्गल्लानेन गग्गरा।
वङ्गीसेन द्वादसाति॥