५. उपोसथवग्गो
१. सङ्खित्तूपोसथसुत्तं
४१. एवं
‘‘अट्ठङ्गसमन्नागतो, भिक्खवे, उपोसथो उपवुत्थो महप्फलो होति महानिसंसो महाजुतिको महाविप्फारो। कथं उपवुत्थो च, भिक्खवे, अट्ठङ्गसमन्नागतो उपोसथो महप्फलो होति महानिसंसो महाजुतिको महाविप्फारो? इध
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो अदिन्नादानं पहाय अदिन्नादाना पटिविरता दिन्नादायी दिन्नपाटिकङ्खी, अथेनेन सुचिभूतेन अत्तना विहरन्ति। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं अदिन्नादानं पहाय अदिन्नादाना पटिविरतो दिन्नादायी दिन्नपाटिकङ्खी, अथेनेन सुचिभूतेन अत्तना विहरामि। इमिनापङ्गेन अरहतं अनुकरोमि, उपोसथो च मे उपवुत्थो भविस्सती’ति। इमिना दुतियेन अङ्गेन समन्नागतो होति।
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो अब्रह्मचरियं पहाय ब्रह्मचारिनो आराचारिनो विरता मेथुना गामधम्मा। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं अब्रह्मचरियं पहाय ब्रह्मचारी आराचारी
‘‘‘यावजीवं
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो सुरामेरयमज्जपमादट्ठानं पहाय सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना पटिविरता। अहं
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो एकभत्तिका रत्तूपरता विरता विकालभोजना। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं एकभत्तिको रत्तूपरतो विरतो विकालभोजना। इमिनापङ्गेन अरहतं अनुकरोमि, उपोसथो च मे उपवुत्थो भविस्सती’ति। इमिना छट्ठेन अङ्गेन समन्नागतो होति।
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो नच्चगीतवादितविसूकदस्सनमालागन्धविलेपनधारणमण्डनविभूसनट्ठानं पहाय नच्चगीतवादितविसूकदस्सनमालागन्धविलेपनधारणमण्डनविभूसनट्ठाना पटिविरता। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं नच्चगीतवादितविसूकदस्सनमालागन्धविलेपनधारणमण्डनविभूसनट्ठानं पहाय नच्चगीतवादितविसूकदस्सनमालागन्धविलेपनधारणमण्डनविभूसनट्ठाना पटिविरतो। इमिनापङ्गेन अरहतं अनुकरोमि, उपोसथो च मे उपवुत्थो भविस्सती’ति। इमिना सत्तमेन अङ्गेन समन्नागतो होति।
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो उच्चासयनमहासयनं पहाय उच्चासयनमहासयना पटिविरता नीचसेय्यं कप्पेन्ति – मञ्चके वा तिणसन्थारके वा। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं
२. वित्थतूपोसथसुत्तं
४२. ‘‘अट्ठङ्गसमन्नागतो
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो उच्चासयनमहासयनं पहाय उच्चासयनमहासयना पटिविरता नीचसेय्यं कप्पेन्ति – मञ्चके वा तिणसन्थारके वा। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं उच्चासयनमहासयनं पहाय उच्चासयनमहासयना पटिविरतो नीचसेय्यं कप्पेमि – मञ्चके वा तिणसन्थारके वा। इमिनापङ्गेन अरहतं अनुकरोमि, उपोसथो च मे उपवुत्थो भविस्सती’ति। इमिना अट्ठमेन अङ्गेन समन्नागतो होति। एवं उपवुत्थो खो, भिक्खवे, अट्ठङ्गसमन्नागतो उपोसथो महप्फलो होति महानिसंसो महाजुतिको महाविप्फारो
‘‘कीवमहप्फलो होति कीवमहानिसंसो कीवमहाजुतिको कीवमहाविप्फारो? सेय्यथापि, भिक्खवे, यो इमेसं सोळसन्नं महाजनपदानं पहूतरत्तरतनानं
‘‘यानि, भिक्खवे, मानुसकानि पञ्ञास वस्सानि, चातुमहाराजिकानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो
‘‘यानि, भिक्खवे, मानुसकानि वस्ससतानि, तावतिंसानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बं वस्ससहस्सं तावतिंसानं देवानं
‘‘यानि, भिक्खवे, मानुसकानि द्वे वस्ससतानि, यामानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि द्वे वस्ससहस्सानि यामानं देवानं आयुप्पमाणं। ठानं खो पनेतं, भिक्खवे, विज्जति यं इधेकच्चो इत्थी वा पुरिसो वा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसित्वा कायस्स भेदा परं मरणा यामानं देवानं सहब्यतं उपपज्जेय्य। इदं खो पनेतं, भिक्खवे, सन्धाय भासितं – ‘कपणं मानुसकं रज्जं दिब्बं सुखं उपनिधाय’’’।
‘‘यानि, भिक्खवे, मानुसकानि चत्तारि वस्ससतानि, तुसितानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि चत्तारि वस्ससहस्सानि
‘‘यानि, भिक्खवे, मानुसकानि अट्ठ वस्ससतानि, निम्मानरतीनं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि अट्ठ वस्ससहस्सानि निम्मानरतीनं देवानं आयुप्पमाणं। ठानं खो पनेतं, भिक्खवे, विज्जति यं इधेकच्चो इत्थी वा पुरिसो वा अट्ठङ्गसमन्नागतं
‘‘यानि, भिक्खवे, मानुसकानि सोळस वस्ससतानि, परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि सोळस वस्ससहस्सानि परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं आयुप्पमाणं। ठानं खो पनेतं, भिक्खवे, विज्जति यं इधेकच्चो इत्थी वा पुरिसो वा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसित्वा कायस्स भेदा परं मरणा परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं सहब्यतं उपपज्जेय्य। इदं खो पनेतं, भिक्खवे, सन्धाय भासितं – ‘कपणं मानुसकं रज्जं दिब्बं सुखं उपनिधाया’’’ति।
‘‘पाणं न हञ्ञे
मुसा न भासे न च मज्जपो सिया।
अब्रह्मचरिया विरमेय्य मेथुना,
रत्तिं न भुञ्जेय्य विकालभोजनं॥
‘‘मालं न धारे न च गन्धमाचरे
मञ्चे छमायं व सयेथ सन्थते।
एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं,
बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥
‘‘चन्दो
ओभासयं
तमोनुदा ते पन अन्तलिक्खगा,
नभे पभासन्ति दिसाविरोचना॥
‘‘एतस्मिं
मुत्ता मणि वेळुरियञ्च भद्दकं।
सिङ्गीसुवण्णं अथ वापि कञ्चनं,
यं जातरूपं हटकन्ति वुच्चति॥
‘‘अट्ठङ्गुपेतस्स उपोसथस्स,
कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।
चन्दप्पभा तारगणा च सब्बे॥
‘‘तस्मा हि नारी च नरो च सीलवा,
अट्ठङ्गुपेतं उपवस्सुपोसथं।
पुञ्ञानि कत्वान सुखुद्रयानि,
अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति॥ दुतियं।
३. विसाखासुत्तं
४३.
‘‘‘यावजीवं अरहन्तो उच्चासयनमहासयनं पहाय उच्चासयनमहासयना पटिविरता नीचसेय्यं कप्पेन्ति – मञ्चके वा तिणसन्थारके वा। अहं पज्ज इमञ्च रत्तिं इमञ्च दिवसं उच्चासयनमहासयनं पहाय उच्चासयनमहासयना पटिविरतो नीचसेय्यं कप्पेमि – मञ्चके वा तिणसन्थारके वा। इमिनापङ्गेन अरहतं अनुकरोमि, उपोसथो च मे उपवुत्थो भविस्सती’ति। इमिना अट्ठमेन अङ्गेन समन्नागतो होति। एवं उपवुत्थो खो, विसाखे, अट्ठङ्गसमन्नागतो उपोसथो महप्फलो होति महानिसंसो महाजुतिको महाविप्फारो।
‘‘कीवमहप्फलो होति, कीवमहानिसंसो, कीवमहाजुतिको, कीवमहाविप्फारो? सेय्यथापि, विसाखे, यो इमेसं सोळसन्नं महाजनपदानं पहूतरत्तरतनानं इस्सरियाधिपच्चं रज्जं कारेय्य, सेय्यथिदं – अङ्गानं मगधानं कासीनं कोसलानं वज्जीनं मल्लानं चेतीनं वङ्गानं कुरूनं पञ्चालानं मच्छानं सूरसेनानं
‘‘यानि, विसाखे, मानुसकानि पञ्ञास वस्सानि, चातुमहाराजिकानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि पञ्च वस्ससतानि चातुमहाराजिकानं देवानं आयुप्पमाणं। ठानं खो पनेतं, विसाखे, विज्जति यं इधेकच्चो इत्थी वा पुरिसो वा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसित्वा कायस्स भेदा परं मरणा चातुमहाराजिकानं देवानं सहब्यतं उपपज्जेय्य
‘‘यं
‘‘यानि, विसाखे, मानुसकानि द्वे वस्ससतानि…पे॰… चत्तारि वस्ससतानि…पे॰… अट्ठ वस्ससतानि…पे॰… सोळस वस्ससतानि परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो
‘‘पाणं न हञ्ञे न चदिन्नमादिये,
मुसा न भासे न च मज्जपो सिया।
अब्रह्मचरिया विरमेय्य मेथुना,
रत्तिं न भुञ्जेय्य विकालभोजनं॥
‘‘मालं न धारे न च गन्धमाचरे,
मञ्चे
एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं,
बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥
‘‘चन्दो च सुरियो च उभो सुदस्सना,
ओभासयं अनुपरियन्ति यावता।
तमोनुदा
नभे पभासन्ति दिसाविरोचना॥
‘‘एतस्मिं यं विज्जति अन्तरे धनं,
मुत्ता
सिङ्गीसुवण्णं अथ वापि कञ्चनं,
यं जातरूपं हटकन्ति वुच्चति॥
‘‘अट्ठङ्गुपेतस्स
कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।
चन्दप्पभा तारगणा च सब्बे॥
‘‘तस्मा हि नारी च नरो च सीलवा,
अट्ठङ्गुपेतं उपवस्सुपोसथं।
पुञ्ञानि कत्वान सुखुद्रयानि,
अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति॥ ततियं।
४. वासेट्ठसुत्तं
४४. एकं समयं भगवा वेसालियं विहरति महावने कूटागारसालायं। अथ खो वासेट्ठो उपासको येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो वासेट्ठं उपासकं भगवा एतदवोच – ‘‘अट्ठङ्गसमन्नागतो, वासेट्ठ, उपोसथो उपवुत्थो महप्फलो होति…पे॰… अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति।
एवं वुत्ते वासेट्ठो उपासको भगवन्तं एतदवोच – ‘‘पिया
‘‘एवमेतं, वासेट्ठ, एवमेतं, वासेट्ठ! सब्बे चेपि, वासेट्ठ, खत्तिया अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसेय्युं, सब्बेसम्पिस्स खत्तियानं दीघरत्तं हिताय सुखाय। सब्बे चेपि, वासेट्ठ, ब्राह्मणा…पे॰… वेस्सा… सुद्दा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसेय्युं, सब्बेसम्पिस्स सुद्दानं दीघरत्तं हिताय सुखाय। सदेवको चेपि, वासेट्ठ, लोको समारको सब्रह्मको सस्समणब्राह्मणी पजा सदेवमनुस्सा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसेय्युं
५. बोज्झसुत्तं
४५. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति जेतवने अनाथपिण्डिकस्स आरामे। अथ खो बोज्झा उपासिका येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नं खो बोज्झं उपासिकं भगवा एतदवोच –
‘‘अट्ठङ्गसमन्नागतो, बोज्झे, उपोसथो उपवुत्थो महप्फलो होति महानिसंसो महाजुतिको महाविप्फारो। कथं
‘‘‘यावजीवं
‘‘कीवमहप्फलो
‘‘यानि, बोज्झे, मानुसकानि पञ्ञास वस्सानि, चातुमहाराजिकानं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि पञ्च वस्ससतानि चातुमहाराजिकानं देवानं आयुप्पमाणं। ठानं खो पनेतं, बोज्झे, विज्जति यं इधेकच्चो इत्थी वा पुरिसो वा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसित्वा कायस्स भेदा परं मरणा चातुमहाराजिकानं देवानं सहब्यतं उपपज्जेय्य। इदं खो पनेतं, बोज्झे, सन्धाय भासितं – ‘कपणं मानुसकं रज्जं दिब्बं सुखं उपनिधाय’’’।
‘‘यं, बोज्झे, मानुसकं वस्ससतं…पे॰… तानि, बोज्झे, मानुसकानि द्वे वस्ससतानि…पे॰… चत्तारि वस्ससतानि…पे॰… अट्ठ वस्ससतानि…पे॰… सोळस वस्ससतानि परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं एसो एको रत्तिन्दिवो। ताय रत्तिया तिंसरत्तियो मासो। तेन मासेन द्वादसमासियो संवच्छरो। तेन संवच्छरेन दिब्बानि सोळस वस्ससहस्सानि परनिम्मितवसवत्तीनं देवानं आयुप्पमाणं। ठानं खो पनेतं, बोज्झे, विज्जति यं इधेकच्चो इत्थी वा पुरिसो वा अट्ठङ्गसमन्नागतं उपोसथं उपवसित्वा कायस्स भेदा
‘‘पाणं
मुसा न भासे न च मज्जपो सिया।
अब्रह्मचरिया
रत्तिं न भुञ्जेय्य विकालभोजनं॥
‘‘मालं
मञ्चे छमायं व सयेथ सन्थते।
एतञ्हि अट्ठङ्गिकमाहुपोसथं,
बुद्धेन दुक्खन्तगुना पकासितं॥
‘‘चन्दो च सुरियो च उभो सुदस्सना,
ओभासयं अनुपरियन्ति यावता।
तमोनुदा ते पन अन्तलिक्खगा,
नभे पभासन्ति दिसाविरोचना॥
‘‘एतस्मिं यं विज्जति अन्तरे धनं,
मुत्ता मणि वेळुरियञ्च भद्दकं।
सिङ्गीसुवण्णं अथ वापि कञ्चनं,
यं जातरूपं हटकन्ति वुच्चति॥
‘‘अट्ठङ्गुपेतस्स उपोसथस्स,
कलम्पि ते नानुभवन्ति सोळसिं।
चन्दप्पभा तारगणा च सब्बे॥
‘‘तस्मा
अट्ठङ्गुपेतं उपवस्सुपोसथं।
पुञ्ञानि कत्वान सुखुद्रयानि,
अनिन्दिता सग्गमुपेन्ति ठान’’न्ति॥ पञ्चमं।
६. अनुरुद्धसुत्तं
४६. एकं समयं भगवा कोसम्बियं विहरति घोसितारामे। तेन खो पन समयेन आयस्मा अनुरुद्धो दिवाविहारं गतो होति पटिसल्लीनो। अथ खो सम्बहुला मनापकायिका देवता येनायस्मा अनुरुद्धो तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा आयस्मन्तं अनुरुद्धं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो ता देवता आयस्मन्तं अनुरुद्धं एतदवोचुं – ‘‘मयं, भन्ते
अथ खो आयस्मतो अनुरुद्धस्स एतदहोसि – ‘‘अहो वतिमा देवता सब्बाव नीला अस्सु नीलवण्णा नीलवत्था नीलालङ्कारा’’ति। अथ खो ता देवता आयस्मतो अनुरुद्धस्स चित्तमञ्ञाय सब्बाव नीला अहेसुं नीलवण्णा नीलवत्था नीलालङ्कारा।
अथ खो आयस्मतो अनुरुद्धस्स एतदहोसि – ‘‘अहो वतिमा देवता सब्बाव पीता अस्सु…पे॰… सब्बाव लोहितका अस्सु… सब्बाव ओदाता
अथ खो ता देवता एका च
अथ खो ता देवता ‘‘न ख्वय्यो अनुरुद्धो सादियती’’ति
‘‘इधाहं, भन्ते, दिवाविहारं गतो होमि पटिसल्लीनो। अथ खो, भन्ते, सम्बहुला मनापकायिका देवता येनाहं तेनुपसङ्कमिंसु; उपसङ्कमित्वा मं अभिवादेत्वा एकमन्तं अट्ठंसु। एकमन्तं ठिता खो, भन्ते, ता
‘‘तस्स मय्हं, भन्ते, एतदहोसि – ‘अहो वतिमा देवता सब्बाव पीता अस्सु…पे॰… सब्बाव लोहितका अस्सु…पे॰… सब्बाव ओदाता अस्सु ओदातवण्णा ओदातवत्था ओदातालङ्कारा’ति
‘‘अथ खो, भन्ते, ता देवता एका च गायि एका च नच्चि एका च अच्छरं वादेसि। सेय्यथापि नाम पञ्चङ्गिकस्स तूरियस्स सुविनीतस्स सुप्पटिपताळितस्स कुसलेहि सुसमन्नाहतस्स सद्दो होति वग्गु च रजनीयो च कमनीयो च पेमनीयो च मदनीयो च; एवमेवं
‘‘अथ खो, भन्ते, ता देवता ‘न ख्वय्यो अनुरुद्धो सादियती’ति तत्थेवन्तरधायिंसु। कतिहि नु खो, भन्ते, धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो कायस्स भेदा परं मरणा मनापकायिकानं देवानं सहब्यतं उपपज्जती’’ति?
‘‘अट्ठहि
‘‘ये ते भत्तु गरुनो
‘‘ये ते भत्तु अब्भन्तरा कम्मन्ता – उण्णाति वा कप्पासाति वा – तत्थ दक्खा होति अनलसा तत्रुपायाय
‘‘यो सो भत्तु अब्भन्तरो अन्तोजनो
‘‘यं भत्तु आहरति धनं वा धञ्ञं वा जातरूपं वा तं आरक्खेन गुत्तिया सम्पादेति, तत्थ च होति अधुत्ती अथेनी असोण्डी अविनासिका।
‘‘उपासिका खो पन होति बुद्धं सरणं गता धम्मं सरणं गता सङ्घं सरणं गता।
‘‘सीलवती
‘‘चागवती खो पन होति। विगतमलमच्छेरेन चेतसा अगारं अज्झावसति मुत्तचागा
‘‘इमेहि खो, अनुरुद्ध, अट्ठहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो कायस्स भेदा परं मरणा मनापकायिकानं देवानं सहब्यतं उपपज्जती’’ति।
‘‘यो
तं सब्बकामदं
‘‘न चापि सोत्थि भत्तारं, इस्सावादेन रोसये।
भत्तु च गरुनो सब्बे, पटिपूजेति पण्डिता॥
‘‘उट्ठाहिका
भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥
‘‘या एवं वत्तति नारी, भत्तु छन्दवसानुगा।
मनापा नाम ते
७. दुतियविसाखासुत्तं
४७. एकं
‘‘अट्ठहि खो, विसाखे, धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो कायस्स भेदा परं मरणा मनापकायिकानं
‘‘चागवती खो
‘‘यो नं भरति सब्बदा, निच्चं आतापि उस्सुको।
तं सब्बकामदं पोसं, भत्तारं नातिमञ्ञति॥
‘‘न
भत्तु च गरुनो सब्बे, पटिपूजेति पण्डिता॥
‘‘उट्ठाहिका अनलसा, सङ्गहितपरिज्जना।
भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥
‘‘या एवं वत्तति नारी, भत्तु छन्दवसानुगा।
मनापा नाम ते
८. नकुलमातासुत्तं
४८. एकं
‘‘अट्ठहि खो, नकुलमाते, धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो कायस्स भेदा परं मरणा मनापकायिकानं
‘‘ये ते भत्तु गरुनो होन्ति – माताति वा पिताति वा समणब्राह्मणाति वा – ते सक्करोति गरुं करोति मानेति पूजेति, अब्भागते च आसनोदकेन पटिपूजेति।
‘‘ये ते भत्तु अब्भन्तरा कम्मन्ता – उण्णाति वा कप्पासाति वा – तत्थ दक्खा होति अनलसा तत्रुपायाय वीमंसाय समन्नागता अलं कातुं अलं संविधातुं।
‘‘यो सो भत्तु अब्भन्तरो अन्तोजनो – दासाति वा पेस्साति वा कम्मकराति वा – तेसं कतञ्च कततो जानाति अकतञ्च अकततो जानाति, गिलानकानञ्च बलाबलं जानाति खादनीयं भोजनीयञ्चस्स पच्चंसेन संविभजति।
‘‘यं
‘‘उपासिका खो पन होति बुद्धं सरणं गता धम्मं सरणं गता सङ्घं सरणं गता।
‘‘सीलवती खो पन होति – पाणातिपाता पटिविरता…पे॰… सुरामेरयमज्जपमादट्ठाना पटिविरता…पे॰…।
‘‘चागवती खो पन होति विगतमलमच्छेरेन चेतसा
‘‘इमेहि खो, नकुलमाते, अट्ठहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो कायस्स भेदा परं मरणा मनापकायिकानं देवानं सहब्यतं उपपज्जती’’ति।
‘‘यो
तं सब्बकामदं पोसं, भत्तारं नातिमञ्ञति॥
‘‘न चापि सोत्थि भत्तारं, इस्सावादेन रोसये।
भत्तु च गरुनो सब्बे, पटिपूजेति पण्डिता॥
‘‘उट्ठाहिका अनलसा, सङ्गहितपरिज्जना।
भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥
‘‘या एवं वत्तति नारी, भत्तु छन्दवसानुगा।
मनापा नाम ते
९. पठमइधलोकिकसुत्तं
४९. एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति पुब्बारामे मिगारमातुपासादे। अथ खो विसाखा मिगारमाता येन भगवा तेनुपसङ्कमि…पे॰…। एकमन्तं निसिन्नं खो विसाखं मिगारमातरं भगवा एतदवोच –
‘‘चतूहि
‘‘कथञ्च
‘‘कथञ्च, विसाखे, मातुगामो सङ्गहितपरिजनो होति? इध, विसाखे, मातुगामो यो सो
‘‘कथञ्च, विसाखे, मातुगामो भत्तु मनापं चरति? इध, विसाखे, मातुगामो यं भत्तु अमनापसङ्खातं तं जीवितहेतुपि न अज्झाचरति। एवं खो, विसाखे, मातुगामो भत्तु मनापं चरति।
‘‘कथञ्च, विसाखे, मातुगामो सम्भतं अनुरक्खति? इध, विसाखे, मातुगामो यं भत्ता आहरति धनं वा धञ्ञं वा रजतं वा जातरूपं वा तं आरक्खेन गुत्तिया सम्पादेति, तत्थ च होति अधुत्ती अथेनी असोण्डी अविनासिका। एवं खो, विसाखे, मातुगामो सम्भतं अनुरक्खति। इमेहि खो, विसाखे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो इधलोकविजयाय पटिपन्नो होति, अयंस लोको आरद्धो होति।
‘‘चतूहि खो
‘‘कथञ्च
‘‘कथञ्च, विसाखे, मातुगामो सीलसम्पन्नो होति? इध
‘‘कथञ्च
‘‘कथञ्च, विसाखे, मातुगामो पञ्ञासम्पन्नो होति? इध, विसाखे, मातुगामो पञ्ञवा होति…पे॰… एवं खो, विसाखे, मातुगामो पञ्ञासम्पन्नो होति। इमेहि खो, विसाखे, चतूहि
‘‘सुसंविहितकम्मन्ता, सङ्गहितपरिज्जना।
भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥
‘‘सद्धा सीलेन सम्पन्ना, वदञ्ञू वीतमच्छरा।
निच्चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥
‘‘इच्चेते अट्ठ धम्मा च, यस्सा विज्जन्ति नारिया।
तम्पि सीलवतिं आहु, धम्मट्ठं सच्चवादिनिं॥
‘‘सोळसाकारसम्पन्ना, अट्ठङ्गसुसमागता।
तादिसी सीलवती उपासिका।
उपपज्जति देवलोकं मनाप’’न्ति॥ नवमं।
१०. दुतियइधलोकिकसुत्तं
५०. ‘‘चतूहि
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, मातुगामो सुसंविहितकम्मन्तो होति? इध, भिक्खवे, मातुगामो ये
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, मातुगामो सङ्गहितपरिजनो होति? इध, भिक्खवे, मातुगामो यो सो भत्तु अब्भन्तरो अन्तोजनो…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, मातुगामो सङ्गहितपरिजनो होति।
‘‘कथञ्च
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, मातुगामो सम्भतं अनुरक्खति? इध, भिक्खवे, मातुगामो यं भत्ता आहरति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, मातुगामो सम्भतं अनुरक्खति। इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो इधलोकविजयाय पटिपन्नो होति, अयंस लोको आरद्धो होति।
‘‘चतूहि, भिक्खवे, धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो परलोकविजयाय पटिपन्नो होति, परलोको आरद्धो होति। कतमेहि चतूहि? इध, भिक्खवे, मातुगामो सद्धासम्पन्नो होति, सीलसम्पन्नो होति, चागसम्पन्नो होति, पञ्ञासम्पन्नो होति।
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, मातुगामो सद्धासम्पन्नो होति? इध, भिक्खवे, मातुगामो सद्धो होति…पे॰… एवं
‘‘कथञ्च
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, मातुगामो चागसम्पन्नो होति? इध, भिक्खवे, मातुगामो विगतमलमच्छेरेन
‘‘कथञ्च, भिक्खवे, मातुगामो पञ्ञासम्पन्नो होति? इध, भिक्खवे, मातुगामो पञ्ञवा होति…पे॰… एवं खो, भिक्खवे, मातुगामो पञ्ञासम्पन्नो होति। इमेहि खो, भिक्खवे, चतूहि धम्मेहि समन्नागतो मातुगामो परलोकविजयाय पटिपन्नो होति, परलोको आरद्धो होती’’ति।
‘‘सुसंविहितकम्मन्ता, सङ्गहितपरिज्जना।
भत्तु मनापं चरति, सम्भतं अनुरक्खति॥
‘‘सद्धा सीलेन सम्पन्ना, वदञ्ञू वीतमच्छरा।
निच्चं मग्गं विसोधेति, सोत्थानं सम्परायिकं॥
‘‘इच्चेते अट्ठ धम्मा च, यस्सा विज्जन्ति नारिया।
तम्पि सीलवतिं आहु, धम्मट्ठं सच्चवादिनिं॥
‘‘सोळसाकारसम्पन्ना, अट्ठङ्गसुसमागता।
तादिसी सीलवती उपासिका, उपपज्जति देवलोकं मनाप’’न्ति॥ दसमं।
उपोसथवग्गो पञ्चमो।
तस्सुद्दानं –
संखित्ते वित्थते विसाखे, वासेट्ठो बोज्झाय पञ्चमं।
अनुरुद्धं पुन विसाखे, नकुला इधलोकिका द्वेति॥
पठमपण्णासकं समत्तं।
२. दुतियपण्णासकं