॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
खुद्दकनिकाये
जातकपाळि
(दुतियो भागो)
१७. चत्तालीसनिपातो
५२१. तेसकुणजातकं (१)
१.
‘‘वेस्सन्तरं
रज्जं कारेतुकामेन, किं सु किच्चं कतं वरं’’॥
२.
‘‘चिरस्सं वत मं तातो, कंसो बाराणसिग्गहो।
पमत्तो अप्पमत्तं मं, पिता पुत्तं अचोदयि॥
३.
‘‘पठमेनेव वितथं, कोधं हासं निवारये।
ततो किच्चानि कारेय्य, तं वतं आहु खत्तिय॥
४.
‘‘यं
रत्तो दुट्ठो च यं कयिरा, न तं कयिरा ततो पुन
५.
‘‘खत्तियस्स पमत्तस्स, रट्ठस्मिं रट्ठवड्ढन।
सब्बे भोगा विनस्सन्ति, रञ्ञो तं वुच्चते अघं॥
६.
‘‘सिरी तात अलक्खी च
उट्ठान
७.
‘‘उसूयके
कालकण्णी महाराज, रमति
८.
‘‘सो त्वं सब्बेसु सुहदयो
अलक्खिं नुद महाराज, लक्ख्या भव निवेसनं॥
९.
‘‘स
अमित्तानं कासिपति, मूलं अग्गञ्च छिन्दति॥
१०.
‘‘सक्कोपि हि भूतपति, उट्ठाने नप्पमज्जति।
स कल्याणे धितिं कत्वा, उट्ठाने कुरुते मनो॥
११.
‘‘गन्धब्बा पितरो देवा, साजीवा
उट्ठाहतो
१२.
‘‘सो अप्पमत्तो अक्कुद्धो
वायमस्सु च किच्चेसु, नालसो विन्दते सुखं॥
१३.
‘‘तत्थेव ते वत्तपदा, एसाव
अलं मित्ते सुखापेतुं, अमित्तानं दुखाय
१४.
‘‘सक्खिसि त्वं
रज्जं कारेतुकामेन, किं सु किच्चं कतं वरं’’॥
१५.
‘‘द्वेव तात पदकानि, यत्थ
अलद्धस्स च यो लाभो, लद्धस्स चानुरक्खणा॥
१६.
‘‘अमच्चे तात जानाहि, धीरे अत्थस्स कोविदे।
अनक्खा कितवे तात, असोण्डे अविनासके॥
१७.
‘‘यो च तं तात रक्खेय्य, धनं यञ्चेव ते सिया।
सूतोव रथं सङ्गण्हे, सो ते किच्चानि कारये॥
१८.
‘‘सुसङ्गहितन्तजनो, सयं वित्तं अवेक्खिय।
निधिञ्च इणदानञ्च, न करे परपत्तिया॥
१९.
‘‘सयं
निग्गण्हे निग्गहारहं, पग्गण्हे पग्गहारहं॥
२०.
‘‘सयं जानपदं अत्थं, अनुसास रथेसभ।
मा ते अधम्मिका युत्ता, धनं रट्ठञ्च नासयुं॥
२१.
‘‘मा च वेगेन किच्चानि, करोसि
वेगसा हि कतं कम्मं, मन्दो पच्छानुतप्पति॥
२२.
‘‘मा ते अधिसरे मुञ्च, सुबाळ्हमधिकोधितं
कोधसा हि बहू फीता, कुला अकुलतं गता॥
२३.
‘‘मा तात इस्सरोम्हीति, अनत्थाय पतारयि।
इत्थीनं पुरिसानञ्च, मा ते आसि दुखुद्रयो॥
२४.
‘‘अपेतलोमहंसस्स, रञ्ञो कामानुसारिनो।
सब्बे भोगा विनस्सन्ति, रञ्ञो तं वुच्चते अघं॥
२५.
‘‘तत्थेव ते वत्तपदा, एसाव अनुसासनी।
दक्खस्सुदानि पुञ्ञकरो, असोण्डो अविनासको।
सीलवास्सु
२६.
‘‘अपुच्छिम्ह कोसियगोत्तं
त्वं दानि वदेहि जम्बुक
२७.
‘‘बलं पञ्चविधं लोके, पुरिसस्मिं महग्गते।
तत्थ बाहुबलं नाम, चरिमं वुच्चते बलं॥
२८.
‘‘भोगबलञ्च दीघावु, दुतियं वुच्चते बलं।
अमच्चबलञ्च
२९.
‘‘अभिजच्चबलं चेव, तं चतुत्थं असंसयं।
यानि चेतानि सब्बानि, अधिगण्हाति पण्डितो॥
३०.
‘‘तं बलानं बलं सेट्ठं, अग्गं पञ्ञाबं बलं
पञ्ञाबलेनुपत्थद्धो, अत्थं विन्दति पण्डितो॥
३१.
‘‘अपि
अकामस्स पसय्हं वा, अञ्ञो तं पटिपज्जति॥
३२.
‘‘अभिजातोपि चे होति, रज्जं लद्धान खत्तियो।
दुप्पञ्ञो हि कासिपति, सब्बेनपि न जीवति॥
३३.
‘‘पञ्ञाव
पञ्ञासहितो नरो इध, अपि दुक्खे सुखानि विन्दति॥
३४.
‘‘पञ्ञञ्च खो असुस्सूसं, न कोचि अधिगच्छति।
बहुस्सुतं अनागम्म, धम्मट्ठं अविनिब्भुजं॥
३५.
‘‘यो च धम्मविभङ्गञ्ञू
अनुट्ठहति कालेन, कम्मफलं तस्स इज्झति
३६.
‘‘अनायतन
न निब्बिन्दियकारिस्स, सम्मदत्थो विपच्चति॥
३७.
‘‘अज्झत्तञ्च पयुत्तस्स, तथायतनसेविनो।
अनिब्बिन्दियकारिस्स, सम्मदत्थो विपच्चति॥
३८.
‘‘योगप्पयोगसङ्खातं, सम्भतस्सानुरक्खणं।
तानि
अकम्मुना हि दुम्मेधो, नळागारंव सीदति’’॥
३९.
‘‘धम्मं चर महाराज, मातापितूसु खत्तिय।
इध धम्मं चरित्वान, राज सग्गं गमिस्ससि॥
४०.
‘‘धम्मं चर महाराज, पुत्तदारेसु खत्तिय।
इध धम्मं चरित्वान, राज सग्गं गमिस्ससि॥
४१.
‘‘धम्मं चर महाराज, मित्तामच्चेसु खत्तिय।
इध धम्मं चरित्वान, राज सग्गं गमिस्ससि॥
४२.
‘‘धम्मं चर महाराज, वाहनेसु बलेसु च।
इध धम्मं चरित्वान, राज सग्गं गमिस्ससि॥
४३.
‘‘धम्मं
४४.
‘‘धम्मं चर महाराज, रट्ठेसु
४५.
‘‘धम्मं चर महाराज, समण
४६.
‘‘धम्मं चर महाराज, मिगपक्खीसु खत्तिय।
इध धम्मं चरित्वान, राज सग्गं गमिस्ससि॥
४७.
‘‘धम्मं
इध धम्मं चरित्वान, राज सग्गं गमिस्ससि॥
४८.
‘‘धम्मं चर महाराज, सइन्दा
सुचिण्णेन दिवं पत्ता, मा धम्मं राज पामदो
४९.
‘‘तत्थेव
सप्पञ्ञसेवी कल्याणी, समत्तं साम
तेसकुणजातकं पठमं।
५२२. सरभङ्गजातकं (२)
५०.
‘‘अलङ्कता कुण्डलिनो सुवत्था, वेळुरियमुत्ताथरुखग्गबन्धा
रथेसभा तिट्ठथ के नु तुम्हे, कथं वो जानन्ति मनुस्सलोके’’॥
५१.
‘‘अहमट्ठको भीमरथो पनायं, कालिङ्गराजा पन उग्गतोयं
सुसञ्ञतानं इसीनं
५२.
‘‘वेहायसं
पुच्छामि तं यक्ख महानुभाव, कथं तं जानन्ति मनुस्सलोके’’॥
५३.
‘‘यमाहु देवेसु सुजम्पतीति, मघवाति
स देवराजा इदमज्ज पत्तो, सुसञ्ञतानं इसीनं दस्सनाय’’॥
५४.
‘‘दूरे सुता नो इसयो समागता, महिद्धिका इद्धिगुणूपपन्ना।
वन्दामि ते अयिरे पसन्नचित्तो, ये जीवलोकेत्थ मनुस्ससेट्ठा’’॥
५५.
गन्धो इसीनं चिरदिक्खितानं
इतो पटिक्कम्म सहस्सनेत्त, गन्धो इसीनं असुचि देवराज’’॥
५६.
‘‘गन्धो इसीनं चिरदिक्खितानं, काया चुतो गच्छतु मालुतेन।
विचित्रपुप्फं सुरभिंव मालं, गन्धञ्च एतं पाटिकङ्खाम भन्ते।
न हेत्थ देवा पटिक्कूलसञ्ञिनो’’॥
५७.
‘‘पुरिन्ददो भूतपती यसस्सी, देवानमिन्दो सक्को
स देवराजा असुरगणप्पमद्दनो, ओकासमाकङ्खति पञ्ह पुच्छितुं॥
५८.
‘‘को
तिण्णञ्च रञ्ञं मनुजाधिपानं, देवानमिन्दस्स च वासवस्स’’॥
५९.
‘‘अयं
आचेरपुत्तो
६०.
‘‘कोण्डञ्ञ पञ्हानि वियाकरोहि, याचन्ति तं इसयो साधुरूपा।
कोण्डञ्ञ एसो मनुजेसु धम्मो, यं वुद्ध
६१.
‘‘कतावकासा
अहञ्हि तं तं वो वियाकरिस्सं, ञत्वा सयं लोकमिमं परञ्च’’॥
६२.
‘‘ततो च मघवा सक्को, अत्थदस्सी पुरिन्ददो।
अपुच्छि पठमं पञ्हं, यञ्चासि अभिपत्थितं’’॥
६३.
‘‘किं सू वधित्वा न कदाचि सोचति, किस्सप्पहानं इसयो वण्णयन्ति।
कस्सीध
६४.
‘‘कोधं वधित्वा न कदाचि सोचति, मक्खप्पहानं इसयो वण्णयन्ति।
सब्बेसं वुत्तं फरुसं खमेथ, एतं खन्तिं उत्तममाहु सन्तो’’॥
६५.
‘‘सक्का उभिन्नं
कथं नु हीनस्स वचो खमेथ, अक्खाहि मे कोण्डञ्ञ एतमत्थं’’॥
६६.
‘‘भया
यो चीध हीनस्स वचो खमेथ, एतं खन्तिं उत्तममाहु सन्तो’’॥
६७.
‘‘कथं विजञ्ञा चतुपत्थरूपं
विरूपरूपेन चरन्ति सन्तो, तस्मा हि सब्बेसं वचो खमेथ’’॥
६८.
‘‘न हेतमत्थं महतीपि सेना, सराजिका युज्झमाना लभेथ।
यं
६९.
‘‘सुभासितं ते अनुमोदियान, अञ्ञं तं पुच्छामि तदिङ्घ ब्रूहि।
यथा अहुं
तेसं गतिं ब्रूहि सुपापकम्मिनं, कत्थूपपन्ना इसिनं विहेठका’’॥
७०.
‘‘किसञ्हि
कुक्कुळनामे निरयम्हि पच्चति, तस्स फुलिङ्गानि पतन्ति काये॥
७१.
‘‘यो सञ्ञते पब्बजिते अहेठयि
तं नाळिकेरं सुनखा परत्थ, सङ्गम्म खादन्ति विफन्दमानं॥
७२.
‘‘अथज्जुनो
अङ्गीरसं गोतमं हेठयित्वा, खन्तिं तपस्सिं चिरब्रह्मचारिं॥
७३.
‘‘यो
कलाबुवीचिं उपपज्ज पच्चति, महापतापं
७४.
‘‘एतानि सुत्वा निरयानि पण्डितो, अञ्ञानि पापिट्ठतरानि चेत्थ।
धम्मं चरे समणब्राह्मणेसु, एवङ्करो सग्गमुपेति ठानं’’॥
७५.
‘‘सुभासितं
कथंविधं सीलवन्तं वदन्ति, कथंविधं पञ्ञवन्तं वदन्ति।
कथंविधं सप्पुरिसं वदन्ति, कथंविधं नो सिरि नो जहाति’’॥
७६.
‘‘कायेन वाचाय च यो’ध
न अत्तहेतू अलिकं भणेति
७७.
‘‘गम्भीरपञ्हं मनसाभिचिन्तयं
कालागतं
७८.
‘‘यो
दुखितस्स सक्कच्च करोति किच्चं, तथाविधं सप्पुरिसं वदन्ति॥
७९.
‘‘एतेहि सब्बेहि गुणेहुपेतो, सद्धो मुदू संविभागी वदञ्ञू।
सङ्गाहकं सखिलं सण्हवाचं, तथाविधं नो सिरि नो जहाति’’॥
८०.
‘‘सुभासितं ते अनुमोदियान, अञ्ञं तं पुच्छामि तदिङ्घ ब्रूहि।
सीलं सिरिञ्चापि सतञ्च धम्मं, पञ्ञञ्च कं सेट्ठतरं वदन्ति’’॥
८१.
‘‘पञ्ञा हि सेट्ठा कुसला वदन्ति, नक्खत्तराजारिव तारकानं।
सीलं सीरी चापि सतञ्च धम्मो
८२.
‘‘सुभासितं ते अनुमोदियान, अञ्ञं तं पुच्छामि तदिङ्घ ब्रूहि।
कथंकरो
पञ्ञाय दानिप्पटिपं
८३.
‘‘सेवेथ वुद्धे निपुणे बहुस्सुते, उग्गाहको च परिपुच्छको सिया।
सुणेय्य सक्कच्च सुभासितानि, एवंकरो पञ्ञवा होति मच्चो॥
८४.
‘‘
एवं विपस्सी पजहाति छन्दं, दुक्खेसु कामेसु महब्भयेसु॥
८५.
‘‘स वीतरागो पविनेय्य दोसं, मेत्तं
सब्बेसु भूतेसु निधाय दण्डं, अनिन्दितो ब्रह्ममुपेति ठानं’’॥
८६.
‘‘महत्थियं
कालिङ्गराजस्स च उग्गतस्स, सब्बेस
८७.
‘‘एवमेतं परचित्तवेदि, सब्बेस नो कामरागो पहीनो।
करोहि ओकासमनुग्गहाय, यथा गतिं ते अभिसम्भवेम’’॥
८८.
‘‘करोमि ओकासमनुग्गहाय, तथा हि वो कामरागो पहीनो।
फराथ कायं विपुलाय पीतिया, यथा गतिं मे अभिसम्भवेथ’’॥
८९.
‘‘सब्बं
फराम कायं विपुलाय पीतिया, यथा गतिं ते अभिसम्भवेम’’॥
९०.
‘‘कताय
झाने रता होथ सदा समाहिता, एसा रती पब्बजितस्स सेट्ठा’’॥
९१.
‘‘सुत्वान
ते वेदजाता अनुमोदमाना, पक्कामु
९२.
‘‘गाथा इमा अत्थवती सुब्यञ्जना, सुभासिता इसिना पण्डितेन।
यो कोचिमा अट्ठिकत्वा
लद्धान पुब्बापरियं विसेसं, अदस्सनं मच्चुराजस्स गच्छे’’॥
९३.
‘‘सालिस्सरो सारिपुत्तो, मेण्डिस्सरो च कस्सपो।
पब्बतो अनुरुद्धो च, कच्चायनो च देवलो
९४.
‘‘अनुसिस्सो च आनन्दो, किसवच्छो च कोलितो।
नारदो उदायी थेरो
सरभङ्गो लोकनाथो, एवं धारेथ जातक’’न्ति॥
सरभङ्गजातकं दुतियं।
५२३. अलम्बुसाजातकं (३)
९५.
‘‘अथ ब्रवि ब्रहा इन्दो, वत्रभू जयतं पिता।
देवकञ्ञं पराभेत्वा, सुधम्मायं अलम्बुसं॥
९६.
‘‘मिस्से देवा तं याचन्ति, तावतिंसा सइन्दका।
इसिप्पलोभने
९७.
‘‘पुरायं अम्हे अच्चेति
निब्बानाभिरतो वुद्धो
९८.
‘‘देवराज किमेव त्वं, ममेव तुवं सिक्खसि।
इसिप्पलोभने
९९.
‘‘मादिसियो
तासम्पि होतु परियायो, तापि यन्तु पलोभना’’
१००.
‘‘अद्धा
तादिसियो पवरा चेव, असोके नन्दने वने॥
१०१.
‘‘न ता एवं पजानन्ति, पारिचरियं पुमं गता।
यादिसं त्वं पजानासि, नारि सब्बङ्गसोभने॥
१०२.
‘‘त्वमेव गच्छ कल्याणि, इत्थीनं पवरा चसि।
तवेव वण्णरूपेन, सवसमानयिस्ससि’’
१०३.
‘‘न वाहं न गमिस्सामि, देवराजेन पेसिता।
विभेमि चेतं आसादुं, उग्गतेजो हि ब्राह्मणो॥
१०४.
‘‘अनेके निरयं पत्ता, इसिमासादिया जना।
आपन्ना मोहसंसारं, तस्मा लोमानि हंसये’’॥
१०५.
‘‘इदं वत्वान पक्कामि, अच्छरा कामवण्णिनी।
मिस्सा मिस्सितु
१०६.
‘‘सा च तं वनमोगय्ह, इसिसिङ्गेन रक्खितं।
बिम्बजालकसञ्छन्नं
१०७.
‘‘पातोव पातरासम्हि, उदण्हसमयं
अग्गिट्ठं परिमज्जन्तं, इसिसिङ्गं उपागमि’’॥
१०८.
‘‘का नु विज्जुरिवाभासि, ओसधी विय तारका।
विचित्तहत्थाभरणा
१०९.
‘‘आदिच्चवण्णसङ्कासा, हेमचन्दनगन्धिनी।
सञ्ञतूरू महामाया, कुमारी चारुदस्सना॥
११०.
‘‘विलग्गा
गमना कामनीया
१११.
‘‘अनुपुब्बाव
विमट्ठा तुय्हं सुस्सोणी, अक्खस्स फलकं यथा॥
११२.
‘‘उप्पलस्सेव किञ्जक्खा, नाभि ते साधु सण्ठिता।
पूरा कण्हञ्जनस्सेव, दूरतो पटिदिस्सति॥
११३.
‘‘दुविधा जाता उरजा, अवण्टा साधु पच्चुदा।
पयोधरा अपतिता
११४.
‘‘दीघा कम्बुतलाभासा, गीवा एणेय्यका यथा।
पण्डरावरणा वग्गु, चतुत्थमनसन्निभा॥
११५.
‘‘उद्धग्गा
दुविजा नेलसम्भूता, दन्ता तव सुदस्सना॥
११६.
‘‘अपण्डरा लोहितन्ता, जिञ्जूक
आयता
११७.
‘‘नातिदीघा सुसम्मट्ठा, कनकब्या
उत्तमङ्गरुहा तुय्हं, केसा चन्दनगन्धिका॥
११८.
‘‘यावता कसिगोरक्खा, वाणिजानं
इसीनञ्च परक्कन्तं, सञ्ञतानं तपस्सिनं॥
११९.
‘‘न ते समसमं पस्से, अस्मिं पथवि
को वा त्वं कस्स वा पुत्तो, कथं जानेमु तं मयं’’॥
१२०.
‘‘न पञ्हकालो भद्दन्ते, कस्सपेवं गते सति।
एहि सम्म रमिस्साम, उभो अस्माकमस्समे।
एहि तं उपगूहिस्सं
१२१.
‘‘इदं वत्वान पक्कामि, अच्छरा कामवण्णिनी।
मिस्सा मिस्सितुमिच्छन्ती, इसिसिङ्गं अलम्बुसा’’॥
१२२.
‘‘सो च वेगेन निक्खम्म, छेत्वा दन्धपरक्कमं
तमुत्तमासु वेणीसु, अज्झप्पत्तो
१२३.
‘‘तमुदावत्त
चवितम्हि
१२४.
‘‘मनसा अगमा इन्दं, वसन्तं नन्दने वने।
तस्सा सङ्कप्पमञ्ञाय, मघवा देवकुञ्जरो॥
१२५.
‘‘पल्लङ्कं पहिणी खिप्पं, सोवण्णं सोपवाहनं।
सउत्तरच्छदपञ्ञासं, सहस्सपटियत्थतं
१२६.
‘‘तमेनं
यथा एकमुहुत्तंव, तीणि वस्सानि धारयि॥
१२७.
‘‘विमदो तीहि वस्सेहि, पबुज्झित्वान ब्राह्मणो।
अद्दसासि हरित
१२८.
‘‘नवपत्तवनं फुल्लं, कोकिलग्गणघोसितं।
समन्ता पविलोकेत्वा, रुदं अस्सूनि वत्तयि॥
१२९.
‘‘न
को नु मे पारिचरियाय, पुब्बे चित्तं पलोभयि॥
१३०.
‘‘अरञ्ञे मे विहरतो, यो मे तेजा ह सम्भुतं
नानारत्नपरिपूरं, नावंव गण्हि अण्णवे’’॥
१३१.
‘‘अहं ते पारिचरियाय, देवराजेन पेसिता।
अवधिं
१३२.
‘‘इमानि किर मं तातो, कस्सपो अनुसासति।
कमलासदिसित्थियो
१३३.
‘‘उरे गण्डायो बुज्झेसि, तायो बुज्झेसि माणव।
इच्चानुसासि मं तातो, यथा मं अनुकम्पको॥
१३४.
‘‘तस्साहं वचनं नाकं, पितु वुद्धस्स सासनं।
अरञ्ञे निम्मनुस्सम्हि, स्वज्ज झायामि
१३५.
‘‘सोहं
पुन वा तादिसो हेस्सं, मरणं मे भविस्सति’’॥
१३६.
‘‘तस्स
सिरसा अग्गही पादे, इसिसिङ्गं अलम्बुसा॥
१३७.
‘‘मा मे कुज्झ
महा अत्थो मया चिण्णो, तिदसानं यसस्सिनं।
तया संकम्पितं आसि, सब्बं देवपुरं तदा’’॥
१३८.
‘‘तावतिंसा च ये देवा, तिदसानञ्च वासवो।
त्वञ्च भद्दे सुखी होहि, गच्छ कञ्ञे यथासुखं’’॥
१३९.
‘‘तस्स पादे गहेत्वान, कत्वा च नं पदक्खिणं।
अञ्जलिं पग्गहेत्वान, तम्हा ठाना अपक्कमि॥
१४०.
‘‘यो च तस्सासि पल्लङ्को, सोवण्णो सोपवाहनो।
सउत्तरच्छदपञ्ञासो, सहस्सपटियत्थतो।
तमेव पल्लङ्कमारुय्ह, अगा देवान सन्तिके॥
१४१.
‘‘तमोक्कमिव आयन्तिं, जलन्तिं विज्जुतं यथा।
पतीतो सुमनो वित्तो, देविन्दो अददा वरं’’॥
१४२.
‘‘वरञ्चे
निसिप्पलोभिका
अलम्बुसाजातकं ततियं।
५२४. सङ्खपालजातकं (४)
१४३.
‘‘अरियावकासोसि पसन्ननेत्तो, मञ्ञे
कथं नु वित्तानि पहाय भोगे, पब्बजि निक्खम्म घरा सपञ्ञ’’
१४४.
‘‘सयं
दिस्वान पुञ्ञान महाविपाकं, सद्धायहं पब्बजितोम्हि राज’’॥
१४५.
‘‘न कामकामा न भया न दोसा, वाचं मुसा पब्बजिता भणन्ति।
अक्खाहि मे पुच्छितो एतमत्थं, सुत्वान मे जायिहितिप्पसादो’’॥
१४६.
‘‘वाणिज्ज
पवद्धकायं उरगं महन्तं, आदाय गच्छन्ते पमोदमाने’’॥
१४७.
‘‘सोहं समागम्म जनिन्द तेहि, पहट्ठलोमो अवचम्हि भीतो।
कुहिं अयं नीयति
१४८.
‘‘नागो अयं नीयति भोजनत्था
सादुञ्च थूलञ्च मुदुञ्च मंसं, न त्वं रसञ्ञासि विदेहपुत्त॥
१४९.
‘‘इतो मयं गन्त्वा सकं निकेतं
मंसानि भोक्खाम
१५०.
‘‘सचे अयं नीयति भोजनत्था, पवद्धकायो उरगो महन्तो।
ददामि वो बलिबद्दानि
१५१.
‘‘अद्धा
करोम ते तं वचनं अळार
१५२.
‘‘तदस्सु ते बन्धना मोचयिंसु, यं नत्थुतो पटिमोक्कस्स पासे।
मुत्तो च सो बन्धना नागराजा, पक्कामि पाचीनमुखो मुहुत्तं॥
१५३.
‘‘गन्त्वान पाचीनमुखो मुहुत्तं, पुण्णेहि
तदास्सहं पिट्ठितो अन्वगच्छिं, दसङ्गुलिं अञ्जलिं पग्गहेत्वा॥
१५४.
‘‘गच्छेव
दुक्खो हि लुद्देहि पुना समागमो, अदस्सनं भोजपुत्तान गच्छ॥
१५५.
‘‘अगमासि सो रहदं विप्पसन्नं, नीलोभासं रमणीयं सुतित्थं।
समोततं
१५६.
‘‘सो तं पविस्स न चिरस्स नागो, दिब्बेन मे पातुरहुं जनिन्द।
उपट्ठही मं पितरंव पुत्तो, हदयङ्गमं कण्णसुखं भणन्तो॥
१५७.
‘‘त्वं
सकञ्च इद्धिं पटिलाभकोस्मि
पहूतभक्खं बहुअन्नपानं, मसक्कसारं
१५८.
‘‘तं भूमिभागेहि उपेतरूपं, असक्खरा चेव मुदू सुभा च।
नीचत्तिणा
१५९.
‘‘अनावकुला वेळुरियूपनीला, चतुद्दिसं अम्बवनं सुरम्मं।
पक्का च पेसी च फला सुफुल्ला, निच्चोतुका धारयन्ती फलानि॥
१६०.
‘‘तेसं वनानं नरदेव मज्झे, निवेसनं भस्सरसन्निकासं।
रजतग्गळं सोवण्णमयं उळारं, ओभासती विज्जुरिवन्तलिक्खे॥
१६१.
‘‘मणीमया सोण्णमया
परिपूरा कञ्ञाहि अलङ्कताभि, सुवण्णकायूरधराहि राज॥
१६२.
‘‘सो सङ्खपालो तरमानरूपो, पासादमारुय्ह अनोमवण्णो।
सहस्सथम्भं अतुलानुभावं, यत्थस्स
१६३.
‘‘एका
सुभं मणिं जातिमन्तूपपन्नं, अचोदिता आसनमब्भिहासि॥
१६४.
‘‘ततो मं उरगो हत्थे गहेत्वा, निसीदयी पामुखआसनस्मिं।
इदमासनं अत्र भवं निसीदतु, भवञ्हि मे अञ्ञतरो गरूनं॥
१६५.
‘‘अञ्ञा च नारी तरमानरूपा, आदाय वारिं उपसङ्कमित्वा।
पादानि पक्खालयी मे जनिन्द, भरियाव
१६६.
‘‘अपरा च नारी तरमानरूपा, पग्गय्ह सोवण्णमयाय
अनेकसूपं विविधं वियञ्जनं, उपनामयी भत्त मनुञ्ञरूपं॥
१६७.
‘‘तुरियेहि
ततुत्तरिं
१६८.
‘‘भरिया
अळार एतास्सु ते कामकारा, ददामि ते ता परिचारयस्सु॥
१६९.
‘‘संवच्छरं दिब्बरसानुभुत्वा, तदास्सुहं
नागस्सिदं किन्ति कथञ्च लद्धं, कथज्झगमासि विमानसेट्ठं’’॥
१७०.
‘‘अधिच्च
पुच्छामि तं
१७१.
‘‘नाधिच्च लद्धं न परिणामजं मे, न सयंकतं नापि देवेहि दिन्नं।
सकेहि कम्मेहि अपापकेहि, पुञ्ञेहि मे लद्धमिदं विमानं’’॥
१७२.
‘‘किं ते वतं किं पन ब्रह्मचरियं, किस्स सुचिण्णस्स अयं विपाको।
अक्खाहि मे नागराजेतमत्थं, कथं
१७३.
‘‘राजा अहोसिं मगधानमिस्सरो, दुय्योधनो नाम महानुभावो।
सो इत्तरं जीवितं संविदित्वा, असस्सतं विपरिणामधम्मं॥
१७४.
‘‘अन्नञ्च पानञ्च पसन्नचित्तो, सक्कच्च दानं विपुलं अदासिं
ओपानभूतं मे घरं तदासि, सन्तप्पिता समणब्राह्मणा च॥
१७५.
अच्छादनं सेय्यमथन्नपानं, सक्कच्च दानानि अदम्ह तत्थ
१७६.
‘‘तं
तेनेव मे लद्धमिदं विमानं, पहूतभक्खं बहुअन्नपानं’’।
‘‘नच्चेहि गीतेहि चुपेतरूपं, चिरट्ठितिकं न च सस्सतायं॥
१७७.
‘‘अप्पानुभावा तं महानुभावं, तेजस्सिनं
किमेव दाठावुध किं पटिच्च, हत्थत्त
१७८.
‘‘भयं नु ते अन्वगतं महन्तं, तेजो नु ते नान्वगं दन्तमूलं।
किमेव दाठावुध किं पटिच्च, किलेसमापज्जि वनिब्बकानं’’॥
१७९.
‘‘न मे भयं अन्वगतं महन्तं, तेजो न सक्का मम तेहि हन्तुं
सतञ्च धम्मानि सुकित्तितानि, समुद्दवेलाव दुरच्चयानि॥
१८०.
‘‘चातुद्दसिं पञ्चदसिं अळार, उपोसथं निच्चमुपावसामि।
अथागमुं सोळस भोजपुत्ता, रज्जुं गहेत्वान दळ्हञ्च पासं॥
१८१.
‘‘भेत्वान नासं अतिकस्स
एतादिसं दुक्खमहं तितिक्खं
१८२.
‘‘एकायने
सिरिया पञ्ञाय च भावितोसि, किं पत्थयं
१८३.
‘‘न पुत्तहेतू न धनस्स हेतु, न आयुनो चापि अळार हेतु।
मनुस्सयोनिं अभिपत्थयानो, तस्मा परक्कम्म तपो करोमि’’॥
१८४.
‘‘त्वं लोहितक्खो विहतन्तरंसो, अलङ्कतो कप्पितकेसमस्सु।
सुरोसितो लोहितचन्दनेन, गन्धब्बराजाव दिसा पभाससि
१८५.
‘‘देविद्धिपत्तोसि महानुभावो, सब्बेहि कामेहि समङ्गिभूतो।
पुच्छामि तं नागराजेतमत्थं, सेय्यो इतो केन मनुस्सलोको’’॥
१८६.
‘‘अळार नाञ्ञत्र मनुस्सलोका, सुद्धी व संविज्जति संयमो वा।
अहञ्च लद्धान मनुस्सयोनिं, काहामि जातिमरणस्स अन्तं’’॥
१८७.
‘‘संवच्छरो
आमन्तयित्वान पलेमि नाग, चिरप्पवुट्ठोस्मि
१८८.
‘‘पुत्ता च दारा अनुजीविनो च
कच्चिन्नु तं नाभिसपित्थ
१८९.
‘‘यथापि
ततोपि मय्हं इधमेव सेय्यो, चित्तञ्हि ते नाग मयी पसन्नं’’॥
१९०.
‘‘मणी ममं विज्जति लोहितङ्को
आदाय त्वं
१९१.
‘‘दिट्ठा मया मानुसकापि कामा, असस्सता विपरिणामधम्मा।
आदीनवं कामगुणेसु दिस्वा, सद्धायहं पब्बजितोम्हि राज॥
१९२.
‘‘दुमप्फलानीव
एतम्पि दिस्वा पब्बजितोम्हि राज, अपण्णकं सामञ्ञमेव सेय्यो’’॥
१९३.
‘‘अद्धा हवे सेवितब्बा सपञ्ञा, बहुस्सुता ये बहुठानचिन्तिनो।
नागञ्च सुत्वान तवञ्चळार, काहामि पुञ्ञानि अनप्पकानि’’॥
१९४.
‘‘अद्धा हवे सेवितब्बा सपञ्ञा, बहुस्सुता ये बहुठानचिन्तिनो।
नागञ्च सुत्वान ममञ्च राज, करोहि पुञ्ञानि अनप्पकानी’’ति॥
सङ्खपालजातकं चतुत्थं।
५२५. चूळसुतसोमजातकं (५)
१९५.
‘‘आमन्तयामि
सिरस्मिं पलितं जातं, पब्बज्जं दानि रोचहं’’॥
१९६.
‘‘अभुम्मे कथं नु भणसि, सल्लं मे देव उरसि कप्पेसि
सत्तसता ते भरिया, कथं
१९७.
‘‘पञ्ञायिहिन्ति एता, दहरा अञ्ञम्पि ता गमिस्सन्ति।
सग्गञ्चस्स पत्थयानो, तेन अहं पब्बजिस्सामि’’॥
१९८.
‘‘दुल्लद्धं मे आसि सुतसोम, यस्स ते होमहं माता।
यं मे विलपन्तिया, अनपेक्खो पब्बजसि देव॥
१९९.
‘‘दुल्लद्धं मे आसि सुतसोम, यं तं अहं विजायिस्सं।
यं मे विलपन्तिया, अनपेक्खो पब्बजसि देव’’॥
२००.
‘‘को नामेसो धम्मो, सुतसोम का च नाम पब्बज्जा।
यं नो अम्हे जिण्णे, अनपेक्खो पब्बजसि देव॥
२०१.
‘‘पुत्तापि तुय्हं बहवो, दहरा अप्पत्तयोब्बना।
मञ्जू तेपि
२०२.
‘‘पुत्तेहि च मे एतेहि, दहरेहि अप्पत्तयोब्बनेहि।
मञ्जूहि सब्बेहिपि तुम्हेहि, चिरम्पि ठत्वा विनासभावो’’
२०३.
‘‘छिन्नं
यं नो विकन्दन्तियो
२०४.
‘‘न च मय्हं छिन्नं हदयं, अत्थि करुणापि मय्हं तुम्हेसु।
सग्गञ्च पत्थयानो, तेन अहं
२०५.
‘‘दुल्लद्धं मे आसि, सुतसोम यस्स ते अहं भरिया।
यं मे विलपन्तिया, अनपेक्खो पब्बजसि देव॥
२०६.
‘‘दुल्लद्धं मे आसि, सुतसोम यस्स ते अहं भरिया।
यं मे कुच्छिपटिसन्धिं
२०७.
‘‘परिपक्को मे गब्भो, कुच्छिगतो याव नं विजायामि।
माहं एका विधवा, पच्छा दुक्खानि अद्दक्खिं’’॥
२०८.
‘‘परिपक्को ते गब्भो, कुच्छिगतो इङ्घ त्वं
पुत्तं अनोमवण्णं, तं हित्वा पब्बजिस्सामि’’॥
२०९.
‘‘मा
आरोह वरपासादं
२१०.
‘‘को
कं अवज्झं घातेमि
२११.
‘‘न हि सो सक्का हन्तुं, विजितावी
पिता ते मं तात अवच, अनपेक्खो
२१२.
‘‘योहं पुब्बे निय्यामि, उय्यानं मत्तकुञ्जरे च योधेमि।
सुतसोमे पब्बजिते, कथं नु दानि करिस्सामि’’॥
२१३.
‘‘मातुच्च
हत्थेपि ते गहेस्सं, न हि गच्छसि
२१४.
‘‘उट्ठेहि त्वं धाति, इमं कुमारं रमेहि अञ्ञत्थ।
मा मे परिपन्थमकासि
२१५.
‘‘यं नूनिमं ददेय्यं
सुतसोमे पब्बजिते, किं नु मेनं करिस्सामि’’॥
२१६.
‘‘कोसो
पथवी च तुय्हं विजिता, रमस्सु
२१७.
‘‘कोसो च मय्हं विपुलो, कोट्ठागारञ्च मय्हं परिपूरं।
पथवी च मय्हं विजिता, तं हित्वा पब्बजिस्सामि’’॥
२१८.
‘‘मय्हम्पि धनं पहूतं, सङ्खातुं
तं ते ददामि सब्बम्पि
२१९.
‘‘जानामि
सग्गञ्च पत्थयानो, तेन अहं पब्बजिस्सामि’’॥
२२०.
‘‘उक्कण्ठितोस्मि बाळ्हं, अरति मं सोमदत्त आविसति
बहुकापि
२२१.
‘‘इदञ्च तुय्हं रुचितं, सुतसोम अज्जेव दानि त्वं पब्बज।
अहम्पि पब्बजिस्सामि, न
२२२.
‘‘न हि सक्का पब्बजितुं, नगरे न हि पच्चति जनपदे च’’।
‘‘सुतसोमे पब्बजिते, कथं नु दानि करिस्साम’’॥
२२३.
‘‘उपनीयतिदं मञ्ञे, परित्तं उदकंव चङ्कवारम्हि।
एवं सुपरित्तके जीविते, न च पमज्जितुं कालो॥
२२४.
‘‘उपनीयतिदं
एवं सुपरित्तके जीविते, अन्धबाला
२२५.
‘‘ते वड्ढयन्ति निरयं, तिरच्छानयोनिञ्च पेत्तिविसयञ्च।
तण्हाय बन्धनबद्धा, वड्ढेन्ति असुरकायं’’॥
२२६.
‘‘ऊहञ्ञते
मञ्ञे नो केसा छिन्ना, यसस्सिनो
२२७.
‘‘अयमस्स पासादो, सोवण्ण
यहि
२२८.
‘‘अयमस्स पासादो, सोवण्णपुप्फमाल्यवीतिकिण्णो।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन॥
२२९.
‘‘इदमस्स कूटागारं, सोवण्णपुप्फमाल्यवीतिकिण्णं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो इत्थागारेहि॥
२३०.
‘‘इदमस्स कूटागारं, सोवण्ण
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन॥
२३१.
‘‘अयमस्स असोकवनिका, सुपुप्फिता सब्बकालिका रम्मा।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो
२३२.
‘‘अयमस्स असोकवनिका, सुपुप्फिता सब्बकालिका रम्मा।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन॥
२३३.
‘‘इदमस्स उय्यानं, सुपुप्फितं सब्बकालिकं रम्मं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो इत्थागारेहि॥
२३४.
‘‘इदमस्स उय्यानं, सुपुप्फितं सब्बकालिकं रम्मं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन॥
२३५.
‘‘इदमस्स कणिकारवनं, सुपुप्फितं सब्बकालिकं रम्मं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो इत्थागारेहि॥
२३६.
‘‘इदमस्स कणिकारवनं, सुपुप्फितं सब्बकालिकं रम्मं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो
२३७.
‘‘इदमस्स पाटलिवनं
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो इत्थागारेहि॥
२३८.
‘‘इदमस्स पाटलिवनं, सुपुप्फितं सब्बकालिकं रम्मं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन॥
२३९.
‘‘इदमस्स
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो इत्थागारेहि॥
२४०.
‘‘इदमस्स अम्बवनं, सुपुप्फितं सब्बकालिकं रम्मं।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन॥
२४१.
‘‘अयमस्स पोक्खरणी, सञ्छन्ना अण्डजेहि वीतिकिण्णा।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो
२४२.
‘‘अयमस्स पोक्खरणी, सञ्छन्ना अण्डजेहि वीतिकिण्णा।
यहिमनुविचरि राजा, परिकिण्णो ञातिसङ्घेन’’॥
२४३.
‘‘राजा वो खो
कासायवत्थवसनो, नागोव एकको
२४४.
‘‘मास्सु पुब्बे रतिकीळितानि, हसितानि च अनुस्सरित्थ
मा वो कामा हनिंसु, रम्मं हि
२४५.
‘‘मेत्तचित्तञ्च
अगच्छित्थ
चूळसुतसोमजातकं पञ्चमं।
चत्तालीसनिपातं निट्ठितं।
तस्सुद्दानं –
सुवपण्डितजम्बुककुण्डलिनो
पवरुत्तमसङ्खसिरीव्हयको, सुतसोमअरिन्धमराजवरो॥