૯. ઓપમ્મસંયુત્તં
૧. કૂટસુત્તં
૨૨૩. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ભિક્ખવો’’તિ. ‘‘ભદન્તે’’તિ તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ – ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, કૂટાગારસ્સ યા કાચિ ગોપાનસિયો સબ્બા તા કૂટઙ્ગમા કૂટસમોસરણા કૂટસમુગ્ઘાતા સબ્બા તા સમુગ્ઘાતં ગચ્છન્તિ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યે કેચિ અકુસલા ધમ્મા સબ્બે તે અવિજ્જામૂલકા અવિજ્જાસમોસરણા અવિજ્જાસમુગ્ઘાતા, સબ્બે તે સમુગ્ઘાતં ગચ્છન્તિ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘અપ્પમત્તા વિહરિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. પઠમં.
૨. નખસિખસુત્તં
૨૨૪. સાવત્થિયં વિહરતિ. અથ ખો ભગવા પરિત્તં નખસિખાયં પંસું આરોપેત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘તં કિં મઞ્ઞથ ભિક્ખવે, કતમં નુ ખો બહુતરં, યો વાયં યો ચાયં (બહૂસુ) મયા પરિત્તો નખસિખાયં પંસુ આરોપિતો અયં વા યા ચાયં (સ્યા॰ ક॰) મહાપથવી’’તિ? ‘‘એતદેવ, ભન્તે, બહુતરં યદિદં મહાપથવી. અપ્પમત્તકોયં ભગવતા પરિત્તો નખસિખાયં પંસુ આરોપિતો. સઙ્ખમ્પિ ન ઉપેતિ ઉપનિધિમ્પિ ન ઉપેતિ કલભાગમ્પિ ન ઉપેતિ મહાપથવિં ઉપનિધાય ભગવતા પરિત્તો નખસિખાયં પંસુ આરોપિતો’’તિ. ‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, અપ્પકા તે સત્તા યે મનુસ્સેસુ પચ્ચાજાયન્તિ; અથ ખો એતેયેવ બહુતરા સત્તા યે અઞ્ઞત્ર મનુસ્સેહિ પચ્ચાજાયન્તિ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘અપ્પમત્તા વિહરિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. દુતિયં.
૩. કુલસુત્તં
૨૨૫. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘સેય્યથાપિ , ભિક્ખવે, યાનિ કાનિચિ કુલાનિ બહુત્થિકાનિ અપ્પપુરિસાનિ તાનિ સુપ્પધંસિયાનિ હોન્તિ ચોરેહિ કુમ્ભત્થેનકેહિ ; એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યસ્સ કસ્સચિ ભિક્ખુનો મેત્તાચેતોવિમુત્તિ અભાવિતા અબહુલીકતા સો સુપ્પધંસિયો હોતિ અમનુસ્સેહિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, યાનિ કાનિચિ કુલાનિ અપ્પિત્થિકાનિ બહુપુરિસાનિ તાનિ દુપ્પધંસિયાનિ હોન્તિ ચોરેહિ કુમ્ભત્થેનકેહિ, એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યસ્સ કસ્સચિ ભિક્ખુનો મેત્તાચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા બહુલીકતા સો દુપ્પધંસિયો હોતિ અમનુસ્સેહિ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘મેત્તા નો ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા ભવિસ્સતિ બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. તતિયં.
૪. ઓક્ખાસુત્તં
૨૨૬. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘યો, ભિક્ખવે, પુબ્બણ્હસમયં ઓક્ખાસતં દાનં દદેય્ય, યો મજ્ઝન્હિકસમયં ઓક્ખાસતં દાનં દદેય્ય, યો સાયન્હસમયં ઓક્ખાસતં દાનં દદેય્ય, યો વા પુબ્બણ્હસમયં અન્તમસો ગદ્દુહનમત્તમ્પિ મેત્તચિત્તં ભાવેય્ય, યો વા મજ્ઝન્હિકસમયં અન્તમસો ગદ્દુહનમત્તમ્પિ મેત્તચિત્તં ભાવેય્ય, યો વા સાયન્હસમયં અન્તમસો ગદ્દુહનમત્તમ્પિ મેત્તચિત્તં ભાવેય્ય, ઇદં તતો મહપ્ફલતરં. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘મેત્તા નો ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા ભવિસ્સતિ બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. ચતુત્થં.
૫. સત્તિસુત્તં
૨૨૭. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, સત્તિ તિણ્હફલા. અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય – ‘અહં ઇમં સત્તિં તિણ્હફલં પાણિના વા મુટ્ઠિના વા પટિલેણિસ્સામિ પટિકોટ્ટિસ્સામિ પટિવટ્ટેસ્સામી’તિ. તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, ભબ્બો નુ ખો સો પુરિસો અમું સત્તિં તિણ્હફલં પાણિના વા મુટ્ઠિના વા પટિલેણેતું પટિકોટ્ટેતું પટિવટ્ટેતુ’’ન્તિ? ‘‘નો હેતં , ભન્તે’’. ‘‘તં કિસ્સ હેતુ’’? ‘‘અસુ હિ, ભન્તે, સત્તિ તિણ્હફલા ન સુકરા પાણિના વા મુટ્ઠિના વા પટિલેણેતું પટિકોટ્ટેતું પટિવટ્ટેતું. યાવદેવ ચ પન સો પુરિસો કિલમથસ્સ વિઘાતસ્સ ભાગી અસ્સા’’તિ.
‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, યસ્સ કસ્સચિ ભિક્ખુનો મેત્તાચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા, તસ્સ ચે અમનુસ્સો ચિત્તં ખિપિતબ્બં મઞ્ઞેય્ય; અથ ખો સ્વેવ અમનુસ્સો કિલમથસ્સ વિઘાતસ્સ ભાગી અસ્સ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘મેત્તા નો ચેતોવિમુત્તિ ભાવિતા ભવિસ્સતિ બહુલીકતા યાનીકતા વત્થુકતા અનુટ્ઠિતા પરિચિતા સુસમારદ્ધા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. પઞ્ચમં.
૬. ધનુગ્ગહસુત્તં
૨૨૮. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, ચત્તારો દળ્હધમ્મા ધનુગ્ગહા સુસિક્ખિતા કતહત્થા કતૂપાસના ચતુદ્દિસા ઠિતા અસ્સુ. અથ પુરિસો આગચ્છેય્ય – ‘અહં ઇમેસં ચતુન્નં દળ્હધમ્માનં ધનુગ્ગહાનં સુસિક્ખિતાનં કતહત્થાનં કતૂપાસનાનં ચતુદ્દિસા કણ્ડે ખિત્તે અપ્પતિટ્ઠિતે પથવિયં ગહેત્વા આહરિસ્સામી’તિ. તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, ‘જવનો પુરિસો પરમેન જવેન સમન્નાગતો’તિ અલં વચનાયા’’તિ?
‘‘એકસ્સ ચેપિ, ભન્તે, દળ્હધમ્મસ્સ ધનુગ્ગહસ્સ સુસિક્ખિતસ્સ કતહત્થસ્સ કતૂપાસનસ્સ કણ્ડં ખિત્તં અપ્પતિટ્ઠિતં પથવિયં ગહેત્વા આહરેય્ય – ‘જવનો પુરિસો પરમેન જવેન સમન્નાગતો’તિ અલં વચનાય, કો પન વાદો ચતુન્નં દળ્હધમ્માનં ધનુગ્ગહાનં સુસિક્ખિતાનં કતહત્થાનં કતૂપાસનાન’’ન્તિ?
‘‘યથા ચ, ભિક્ખવે, તસ્સ પુરિસસ્સ જવો, યથા ચ ચન્દિમસૂરિયાનં જવો, તતો સીઘતરો. યથા ચ, ભિક્ખવે, તસ્સ પુરિસસ્સ જવો યથા ચ ચન્દિમસૂરિયાનં જવો યથા ચ યા દેવતા ચન્દિમસૂરિયાનં પુરતો ધાવન્તિ તાસં દેવતાનં જવો, ( ) (તતો સીઘતરો. યથા ચ ભિક્ખવે તસ્સ પુરિસસ્સ જવો, યથા ચ ચન્દિમસુરિયાનં જવો, યથા ચ યા દેવતા ચન્દિમસુરિયાનં પુરતો ધાવન્તિ, તાસં દેવતાનં જવો,) (સી॰ સ્યા॰ કં॰) તતો સીઘતરં આયુસઙ્ખારા ખિયન્તિ. તસ્માતિહ , ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘અપ્પમત્તા વિહરિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. છટ્ઠં.
૭. આણિસુત્તં
૨૨૯. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, દસારહાનં આનકો આણકો (સી॰) નામ મુદિઙ્ગો અહોસિ. તસ્સ દસારહા આનકે ઘટિતે અઞ્ઞં આણિં ઓદહિંસુ. અહુ ખો સો, ભિક્ખવે, સમયો યં આનકસ્સ મુદિઙ્ગસ્સ પોરાણં પોક્ખરફલકં અન્તરધાયિ. આણિસઙ્ઘાટોવ અવસિસ્સિ. એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ભવિસ્સન્તિ ભિક્ખૂ અનાગતમદ્ધાનં, યે તે સુત્તન્તા તથાગતભાસિતા ગમ્ભીરા ગમ્ભીરત્થા લોકુત્તરા સુઞ્ઞતપ્પટિસંયુત્તા, તેસુ ભઞ્ઞમાનેસુ ન સુસ્સૂસિસ્સન્તિ ન સોતં ઓદહિસ્સન્તિ ન અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેસ્સન્તિ ન ચ તે ધમ્મે ઉગ્ગહેતબ્બં પરિયાપુણિતબ્બં મઞ્ઞિસ્સન્તિ’’.
‘‘યે પન તે સુત્તન્તા કવિકતા કાવેય્યા ચિત્તક્ખરા ચિત્તબ્યઞ્જના બાહિરકા સાવકભાસિતા, તેસુ ભઞ્ઞમાનેસુ સુસ્સૂસિસ્સન્તિ, સોતં ઓદહિસ્સન્તિ, અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેસ્સન્તિ, તે ચ ધમ્મે ઉગ્ગહેતબ્બં પરિયાપુણિતબ્બં મઞ્ઞિસ્સન્તિ. એવમેતેસં, ભિક્ખવે, સુત્તન્તાનં તથાગતભાસિતાનં ગમ્ભીરાનં ગમ્ભીરત્થાનં લોકુત્તરાનં સુઞ્ઞતપ્પટિસંયુત્તાનં અન્તરધાનં ભવિસ્સતિ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘યે તે સુત્તન્તા તથાગતભાસિતા ગમ્ભીરા ગમ્ભીરત્થા લોકુત્તરા સુઞ્ઞતપ્પટિસંયુત્તા, તેસુ ભઞ્ઞમાનેસુ સુસ્સૂસિસ્સામ, સોતં ઓદહિસ્સામ , અઞ્ઞા ચિત્તં ઉપટ્ઠાપેસ્સામ, તે ચ ધમ્મે ઉગ્ગહેતબ્બં પરિયાપુણિતબ્બં મઞ્ઞિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. સત્તમં.
૮. કલિઙ્ગરસુત્તં
૨૩૦. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ મહાવને કૂટાગારસાલાયં. તત્ર ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ ‘‘ભિક્ખવો’’તિ. ‘‘ભદન્તે’’તિ તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ –
‘‘કલિઙ્ગરૂપધાના , ભિક્ખવે, એતરહિ લિચ્છવી વિહરન્તિ અપ્પમત્તા આતાપિનો ઉપાસનસ્મિં. તેસં રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો ન લભતિ ઓતારં ન લભતિ આરમ્મણં. ભવિસ્સન્તિ, ભિક્ખવે , અનાગતમદ્ધાનં લિચ્છવી સુખુમાલા સુકુમાલા (સી॰), સુખુમા (ક॰) મુદુતલુનહત્થપાદા મુદુતલાહત્થપાદા (સ્યા॰ કં॰) તે મુદુકાસુ સેય્યાસુ તૂલબિમ્બોહનાસુ તૂલબિમ્બોહનાસુ (સ્યા॰ કં॰ પી॰), તૂલબિમ્બોહનાદીસુ (સી॰), તૂલબિબ્બોહનાદીસુ (ક॰) યાવસૂરિયુગ્ગમના સેય્યં કપ્પિસ્સન્તિ. તેસં રાજા માગધો અજાતસત્તુ વેદેહિપુત્તો લચ્છતિ ઓતારં લચ્છતિ આરમ્મણં.
‘‘કલિઙ્ગરૂપધાના, ભિક્ખવે, એતરહિ ભિક્ખૂ વિહરન્તિ અપ્પમત્તા આતાપિનો પધાનસ્મિં. તેસં મારો પાપિમા ન લભતિ ઓતારં ન લભતિ આરમ્મણં. ભવિસ્સન્તિ, ભિક્ખવે, અનાગતમદ્ધાનં ભિક્ખૂ સુખુમા મુદુતલુનહત્થપાદા. તે મુદુકાસુ સેય્યાસુ તૂલબિમ્બોહનાસુ યાવસૂરિયુગ્ગમના સેય્યં કપ્પિસ્સન્તિ. તેસં મારો પાપિમા લચ્છતિ ઓતારં લચ્છતિ આરમ્મણં. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘કલિઙ્ગરૂપધાના વિહરિસ્સામ અપ્પમત્તા આતાપિનો પધાનસ્મિ’ન્તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. અટ્ઠમં.
૯. નાગસુત્તં
૨૩૧. એવં મે સુતં – એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો નવો ભિક્ખુ અતિવેલં કુલાનિ ઉપસઙ્કમતિ. તમેનં ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘‘માયસ્મા અતિવેલં કુલાનિ ઉપસઙ્કમી’’તિ. સો ભિક્ખુ ભિક્ખૂહિ વુચ્ચમાનો એવમાહ – ‘‘ઇમે હિ નામ થેરા ભિક્ખૂ કુલાનિ ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞિસ્સન્તિ, કિમઙ્ગં કિમઙ્ગ (સી॰) પનાહ’’ન્તિ?
અથ ખો સમ્બહુલા ભિક્ખૂ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તે ભિક્ખૂ ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘ઇધ, ભન્તે, અઞ્ઞતરો નવો ભિક્ખુ અતિવેલં કુલાનિ ઉપસઙ્કમતિ. તમેનં ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘માયસ્મા અતિવેલં કુલાનિ ઉપસઙ્કમી’તિ. સો ભિક્ખુ ભિક્ખૂહિ વુચ્ચમાનો એવમાહ – ‘ઇમે હિ નામ થેરા ભિક્ખૂ કુલાનિ ઉપસઙ્કમિતબ્બં મઞ્ઞિસ્સન્તિ, કિમઙ્ગં પનાહ’’’ન્તિ.
‘‘ભૂતપુબ્બં , ભિક્ખવે, અરઞ્ઞાયતને મહાસરસી. તં નાગા ઉપનિસ્સાય વિહરન્તિ. તે તં સરસિં ઓગાહેત્વા સોણ્ડાય ભિસમુળાલં અબ્બુહેત્વા અબ્ભૂહેત્વા (ક॰), અબ્બાહિત્વા (મહાવ॰ ૨૭૮) સુવિક્ખાલિતં વિક્ખાલેત્વા અકદ્દમં સઙ્ખાદિત્વા સઙ્ખરિત્વા (પી॰ ક॰) અજ્ઝોહરન્તિ. તેસં તં વણ્ણાય ચેવ હોતિ બલાય ચ, ન ચ તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છન્તિ મરણમત્તં વા દુક્ખં. તેસંયેવ ખો પન, ભિક્ખવે, મહાનાગાનં અનુસિક્ખમાના તરુણા ભિઙ્કચ્છાપા તં સરસિં ઓગાહેત્વા સોણ્ડાય ભિસમુળાલં અબ્બુહેત્વા ન સુવિક્ખાલિતં વિક્ખાલેત્વા સકદ્દમં અસઙ્ખાદિત્વા અજ્ઝોહરન્તિ. તેસં તં નેવ વણ્ણાય હોતિ ન બલાય. તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છન્તિ મરણમત્તં વા દુક્ખં.
‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ઇધ થેરા ભિક્ખૂ પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય પવિસન્તિ. તે તત્થ ધમ્મં ભાસન્તિ. તેસં ગિહી પસન્નાકારં કરોન્તિ. તે તં લાભં અગધિતા અમુચ્છિતા અનજ્ઝોપન્ના અનજ્ઝાપન્ના (સબ્બત્થ) મ॰ નિ॰ ૧ પાસરાસિસુત્તવણ્ણના ઓલોકેતબ્બા આદીનવદસ્સાવિનો નિસ્સરણપઞ્ઞા પરિભુઞ્જન્તિ. તેસં તં વણ્ણાય ચેવ હોતિ બલાય ચ, ન ચ તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છન્તિ મરણમત્તં વા દુક્ખં. તેસંયેવ ખો પન, ભિક્ખવે, થેરાનં ભિક્ખૂનં અનુસિક્ખમાના નવા ભિક્ખૂ પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય પવિસન્તિ. તે તત્થ ધમ્મં ભાસન્તિ. તેસં ગિહી પસન્નાકારં કરોન્તિ. તે તં લાભં ગધિતા મુચ્છિતા અજ્ઝોપન્ના અનાદીનવદસ્સાવિનો અનિસ્સરણપઞ્ઞા પરિભુઞ્જન્તિ. તેસં તં નેવ વણ્ણાય હોતિ ન બલાય, તે તતોનિદાનં મરણં વા નિગચ્છન્તિ મરણમત્તં વા દુક્ખં. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘અગધિતા અમુચ્છિતા અનજ્ઝોપન્ના આદીનવદસ્સાવિનો નિસ્સરણપઞ્ઞા તં લાભં પરિભુઞ્જિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ . નવમં.
૧૦. બિળારસુત્તં
૨૩૨. સાવત્થિયં વિહરતિ. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ અતિવેલં કુલેસુ ચારિત્તં આપજ્જતિ. તમેનં ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘‘માયસ્મા અતિવેલં કુલેસુ ચારિત્તં આપજ્જી’’તિ. સો ભિક્ખુ ભિક્ખૂહિ વુચ્ચમાનો ન વિરમતિ. અથ ખો સમ્બહુલા ભિક્ખૂ યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તે ભિક્ખૂ ભગવન્તં એતદવોચું – ‘‘ઇધ, ભન્તે, અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ અતિવેલં કુલેસુ ચારિત્તં આપજ્જતિ. તમેનં ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘માયસ્મા અતિવેલં કુલેસુ ચારિત્તં આપજ્જી’તિ. સો ભિક્ખુ ભિક્ખૂહિ વુચ્ચમાનો ન વિરમતી’’તિ.
‘‘ભૂતપુબ્બં, ભિક્ખવે, બિળારો સન્ધિસમલસઙ્કટીરે ઠિતો અહોસિ મુદુમૂસિં મગ્ગયમાનો – ‘યદાયં મુદુમૂસિ ગોચરાય પક્કમિસ્સતિ, તત્થેવ નં ગહેત્વા ખાદિસ્સામી’તિ. અથ ખો સો, ભિક્ખવે, મુદુમૂસિ ગોચરાય પક્કામિ. તમેનં બિળારો ગહેત્વા સહસા સઙ્ખાદિત્વા સઙ્ખરિત્વા (પી॰ ક॰), મંસં ખાદિત્વા (સ્યા॰ કં॰), અસંખાદિત્વા (કત્થચિ) અજ્ઝોહરિ. તસ્સ સો મુદુમૂસિ અન્તમ્પિ ખાદિ, અન્તગુણમ્પિ ખાદિ. સો તતોનિદાનં મરણમ્પિ નિગચ્છિ મરણમત્તમ્પિ દુક્ખં.
‘‘એવમેવ ખો, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો ભિક્ખુ પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય પવિસતિ અરક્ખિતેનેવ કાયેન અરક્ખિતાય વાચાય અરક્ખિતેન ચિત્તેન, અનુપટ્ઠિતાય સતિયા, અસંવુતેહિ ઇન્દ્રિયેહિ. સો તત્થ પસ્સતિ માતુગામં દુન્નિવત્થં વા દુપ્પારુતં વા. તસ્સ માતુગામં દિસ્વા દુન્નિવત્થં વા દુપ્પારુતં વા રાગો ચિત્તં અનુદ્ધંસેતિ. સો રાગાનુદ્ધંસેન ચિત્તેન મરણં વા નિગચ્છતિ મરણમત્તં વા દુક્ખં. મરણઞ્હેતં, ભિક્ખવે, અરિયસ્સ વિનયે યો સિક્ખં પચ્ચક્ખાય હીનાયાવત્તતિ. મરણમત્તઞ્હેતં, ભિક્ખવે, દુક્ખં યદિદં અઞ્ઞતરં સંકિલિટ્ઠં આપત્તિં આપજ્જતિ. યથારૂપાય આપત્તિયા વુટ્ઠાનં પઞ્ઞાયતિ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘રક્ખિતેનેવ કાયેન રક્ખિતાય વાચાય રક્ખિતેન ચિત્તેન, ઉપટ્ઠિતાય સતિયા, સંવુતેહિ ઇન્દ્રિયેહિ ગામં વા નિગમં વા પિણ્ડાય પવિસિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. દસમં.
૧૧. સિઙ્ગાલસુત્તં
૨૩૩. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘અસ્સુત્થ નો તુમ્હે, ભિક્ખવે, રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં જરસિઙ્ગાલસ્સ વસ્સમાનસ્સા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘એસો ખો, ભિક્ખવે, જરસિઙ્ગાલો ઉક્કણ્ડકેન નામ રોગજાતેન ફુટ્ઠો. સો યેન યેન ઇચ્છતિ તેન તેન ગચ્છતિ; યત્થ યત્થ ઇચ્છતિ તત્થ તત્થ તિટ્ઠતિ; યત્થ યત્થ ઇચ્છતિ તત્થ તત્થ નિસીદતિ; યત્થ યત્થ ઇચ્છતિ તત્થ તત્થ નિપજ્જતિ; સીતકોપિ નં વાતો ઉપવાયતિ. સાધુ ખ્વસ્સ, ભિક્ખવે, યં ઇધેકચ્ચો સક્યપુત્તિયપટિઞ્ઞો એવરૂપમ્પિ અત્તભાવપટિલાભં પટિસંવેદિયેથ. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે , એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘અપ્પમત્તા વિહરિસ્સામા’તિ. એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. એકાદસમં.
૧૨. દુતિયસિઙ્ગાલસુત્તં
૨૩૪. સાવત્થિયં વિહરતિ…પે॰… ‘‘અસ્સુત્થ નો તુમ્હે, ભિક્ખવે, રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં જરસિઙ્ગાલસ્સ વસ્સમાનસ્સા’’તિ? ‘‘એવં, ભન્તે’’. ‘‘સિયા ખો, ભિક્ખવે, તસ્મિં જરસિઙ્ગાલે યા કાચિ કતઞ્ઞુતા કતવેદિતા, ન ત્વેવ ઇધેકચ્ચે સક્યપુત્તિયપટિઞ્ઞે સિયા યા કાચિ કતઞ્ઞુતા કતવેદિતા. તસ્માતિહ, ભિક્ખવે, એવં સિક્ખિતબ્બં – ‘કતઞ્ઞુનો ભવિસ્સામ કતવેદિનો; ન ચ નો ન ચ નોતિ ઇદં સી॰ પી॰ પોત્થકેસુ નત્થિ અમ્હેસુ અપ્પકમ્પિ કતં નસ્સિસ્સતી’તિ મા નસ્સિસ્સતીતિ (સી॰ પી॰), વિનસ્સિસ્સતીતિ (સ્યા॰ કં॰). એવઞ્હિ વો, ભિક્ખવે, સિક્ખિતબ્બ’’ન્તિ. દ્વાદસમં.
ઓપમ્મસંયુત્તં સમત્તં.
તસ્સુદ્દાનં –
કૂટં નખસિખં કુલં, ઓક્ખા સત્તિ ધનુગ્ગહો;
આણિ કલિઙ્ગરો નાગો, બિળારો દ્વે સિઙ્ગાલકાતિ.