(૧૨) ૨. આપાયિકવગ્ગો
૧. આપાયિકસુત્તં
૧૧૪. ‘‘તયોમે
૨. દુલ્લભસુત્તં
૧૧૫. ‘‘તિણ્ણં, ભિક્ખવે, પાતુભાવો દુલ્લભો લોકસ્મિં. કતમેસં તિણ્ણં? તથાગતસ્સ, ભિક્ખવે, અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ પાતુભાવો દુલ્લભો લોકસ્મિં, તથાગતપ્પવેદિતસ્સ ધમ્મવિનયસ્સ દેસેતા પુગ્ગલો દુલ્લભો લોકસ્મિં, કતઞ્ઞૂ કતવેદી પુગ્ગલો દુલ્લભો લોકસ્મિં. ઇમેસં ખો, ભિક્ખવે, તિણ્ણં પાતુભાવો દુલ્લભો લોકસ્મિ’’ન્તિ. દુતિયં.
૩. અપ્પમેય્યસુત્તં
૧૧૬. ‘‘તયોમે, ભિક્ખવે, પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં. કતમે તયો? સુપ્પમેય્યો, દુપ્પમેય્યો, અપ્પમેય્યો. કતમો ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો સુપ્પમેય્યો? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉદ્ધતો હોતિ ઉન્નળો ચપલો મુખરો વિકિણ્ણવાચો મુટ્ઠસ્સતિ અસમ્પજાનો અસમાહિતો વિબ્ભન્તચિત્તો પાકતિન્દ્રિયો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો સુપ્પમેય્યો.
‘‘કતમો
‘‘કતમો ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો અપ્પમેય્યો? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અરહં હોતિ ખીણાસવો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો અપ્પમેય્યો. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, તયો પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિ’’ન્તિ. તતિયં.
૪. આનેઞ્જસુત્તં
૧૧૭. ‘‘તયોમે
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બસો આકાસાનઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘અનન્તં વિઞ્ઞાણ’ન્તિ વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો તદસ્સાદેતિ તં
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બસો વિઞ્ઞાણઞ્ચાયતનં સમતિક્કમ્મ ‘નત્થિ કિઞ્ચી’તિ આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનં ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. સો તદસ્સાદેતિ તં નિકામેતિ તેન ચ વિત્તિં આપજ્જતિ, તત્ર ઠિતો તદધિમુત્તો તબ્બહુલવિહારી અપરિહીનો કાલં કુરુમાનો આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ. આકિઞ્ચઞ્ઞાયતનૂપગાનં, ભિક્ખવે, દેવાનં સટ્ઠિ કપ્પસહસ્સાનિ આયુપ્પમાણં. તત્થ પુથુજ્જનો યાવતાયુકં ઠત્વા યાવતકં તેસં દેવાનં આયુપ્પમાણં તં સબ્બં ખેપેત્વા નિરયમ્પિ ગચ્છતિ તિરચ્છાનયોનિમ્પિ ગચ્છતિ પેત્તિવિસયમ્પિ ગચ્છતિ. ભગવતો પન સાવકો તત્થ યાવતાયુકં ઠત્વા યાવતકં તેસં દેવાનં આયુપ્પમાણં તં સબ્બં ખેપેત્વા તસ્મિંયેવ ભવે પરિનિબ્બાયતિ. અયં ખો, ભિક્ખવે, વિસેસો
૫. વિપત્તિસમ્પદાસુત્તં
૧૧૮. ‘‘તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, વિપત્તિયો. કતમા તિસ્સો? સીલવિપત્તિ, ચિત્તવિપત્તિ, દિટ્ઠિવિપત્તિ. કતમા ચ, ભિક્ખવે, સીલવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ, અદિન્નાદાયી હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ, મુસાવાદી હોતિ, પિસુણવાચો હોતિ, ફરુસવાચો હોતિ, સમ્ફપ્પલાપી હોતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, સીલવિપત્તિ.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, ચિત્તવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અભિજ્ઝાલુ હોતિ બ્યાપન્નચિત્તો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ચિત્તવિપત્તિ.
‘‘કતમા
‘‘તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, સમ્પદા. કતમા તિસ્સો? સીલસમ્પદા, ચિત્તસમ્પદા, દિટ્ઠિસમ્પદા. કતમા ચ, ભિક્ખવે, સીલસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ, મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, સીલસમ્પદા.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, ચિત્તસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અનભિજ્ઝાલુ હોતિ અબ્યાપન્નચિત્તો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ચિત્તસમ્પદા.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ અવિપરીતદસ્સનો – ‘અત્થિ દિન્નં, અત્થિ યિટ્ઠં, અત્થિ હુતં, અત્થિ સુકતદુક્કટાનં કમ્માનં ફલં વિપાકો, અત્થિ અયં લોકો, અત્થિ પરો લોકો, અત્થિ માતા, અત્થિ પિતા, અત્થિ સત્તા ઓપપાતિકા, અત્થિ લોકે સમણબ્રાહ્મણા સમ્મગ્ગતા સમ્માપટિપન્ના યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિસમ્પદા. સીલસમ્પદાહેતુ
૬. અપણ્ણકસુત્તં
૧૧૯. ‘‘તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, વિપત્તિયો. કતમા તિસ્સો? સીલવિપત્તિ, ચિત્તવિપત્તિ, દિટ્ઠિવિપત્તિ. કતમા ચ, ભિક્ખવે, સીલવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ…પે॰… સમ્ફપ્પલાપી હોતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, સીલવિપત્તિ.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, ચિત્તવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અભિજ્ઝાલુ હોતિ બ્યાપન્નચિત્તો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ચિત્તવિપત્તિ.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ વિપરીતદસ્સનો – ‘નત્થિ દિન્નં, નત્થિ યિટ્ઠં…પે॰… યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિવિપત્તિ. સીલવિપત્તિહેતુ વા, ભિક્ખવે…પે॰… દિટ્ઠિવિપત્તિહેતુ વા, ભિક્ખવે, સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા અપાયં દુગ્ગતિં વિનિપાતં નિરયં ઉપપજ્જન્તિ. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, અપણ્ણકો મણિ ઉદ્ધં ખિત્તો યેન યેનેવ પતિટ્ઠાતિ સુપ્પતિટ્ઠિતંયેવ પતિટ્ઠાતિ; એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, સીલવિપત્તિહેતુ વા સત્તા…પે॰… ઉપપજ્જન્તિ. ઇમા ખો, ભિક્ખવે, તિસ્સો વિપત્તિયોતિ.
‘‘તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, સમ્પદા. કતમા તિસ્સો? સીલસમ્પદા, ચિત્તસમ્પદા, દિટ્ઠિસમ્પદા
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, ચિત્તસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અનભિજ્ઝાલુ હોતિ અબ્યાપન્નચિત્તો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ચિત્તસમ્પદા.
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ અવિપરીતદસ્સનો – ‘અત્થિ દિન્નં, અત્થિ યિટ્ઠં…પે॰… યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિસમ્પદા. સીલસમ્પદાહેતુ વા
૭. કમ્મન્તસુત્તં
૧૨૦. ‘‘તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, વિપત્તિયો. કતમા તિસ્સો? કમ્મન્તવિપત્તિ, આજીવવિપત્તિ, દિટ્ઠિવિપત્તિ. કતમા ચ, ભિક્ખવે, કમ્મન્તવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ…પે॰… સમ્ફપ્પલાપી હોતિ
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, આજીવવિપત્તિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો મિચ્છાઆજીવો હોતિ, મિચ્છાઆજીવેન જીવિકં
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિવિપત્તિ? ઇધ
‘‘તિસ્સો ઇમા, ભિક્ખવે, સમ્પદા. કતમા તિસ્સો? કમ્મન્તસમ્પદા, આજીવસમ્પદા, દિટ્ઠિસમ્પદા. કતમા ચ, ભિક્ખવે, કમ્મન્તસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, કમ્મન્તસમ્પદા.
‘‘કતમા
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, દિટ્ઠિસમ્પદા? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ અવિપરીતદસ્સનો – ‘અત્થિ દિન્નં, અત્થિ યિટ્ઠં…પે॰… યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ
૮. પઠમસોચેય્યસુત્તં
૧૨૧. ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, સોચેય્યાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયસોચેય્યં, વચીસોચેય્યં, મનોસોચેય્યં. કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, કાયસોચેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, અદિન્નાદાના પટિવિરતો
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, વચીસોચેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ. ઇદં વુચ્ચતિ ભિક્ખવે, વચીસોચેય્યં.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, મનોસોચેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અનભિજ્ઝાલુ હોતિ અબ્યાપન્નચિત્તો સમ્માદિટ્ઠિકો. ઇદં
૯. દુતિયસોચેય્યસુત્તં
૧૨૨. ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, સોચેય્યાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયસોચેય્યં, વચીસોચેય્યં, મનોસોચેય્યં. કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, કાયસોચેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ પાણાતિપાતા
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, વચીસોચેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, વચીસોચેય્યં.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, મનોસોચેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સન્તં વા અજ્ઝત્તં કામચ્છન્દં – ‘અત્થિ મે અજ્ઝત્તં કામચ્છન્દો’તિ પજાનાતિ; અસન્તં વા અજ્ઝત્તં કામચ્છન્દં – ‘નત્થિ મે અજ્ઝત્તં કામચ્છન્દો’તિ પજાનાતિ; યથા ચ અનુપ્પન્નસ્સ કામચ્છન્દસ્સ
સુચિં સોચેય્યસમ્પન્નં, આહુ નિન્હાતપાપક’’ન્તિ. નવમં;
૧૦. મોનેય્યસુત્તં
૧૨૩. ‘‘તીણિમાનિ, ભિક્ખવે, મોનેય્યાનિ. કતમાનિ તીણિ? કાયમોનેય્યં, વચીમોનેય્યં, મનોમોનેય્યં. કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, કાયમોનેય્યં
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, વચીમોનેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ, સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, વચીમોનેય્યં.
‘‘કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, મનોમોનેય્યં? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. ઇદં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, મનોમોનેય્યં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, તીણિ મોનેય્યાની’’તિ.
‘‘કાયમુનિં વચીમુનિં, ચેતોમુનિં અનાસવં;
મુનિં મોનેય્યસમ્પન્નં, આહુ સબ્બપ્પહાયિન’’ન્તિ. દસમં;
આપાયિકવગ્ગો દ્વાદસમો.
તસ્સુદ્દાનં –
આપાયિકો
અપણ્ણકો ચ કમ્મન્તો, દ્વે સોચેય્યાનિ મોનેય્યન્તિ.