(૨૧) ૧. કિમિલવગ્ગો
૧. કિમિલસુત્તં
૨૦૧. એકં સમયં ભગવા કિમિલાયં કિમ્બિલાયં (સી॰ પી॰) અ॰ નિ॰ ૬.૪૦; ૭.૫૯ વિહરતિ વેળુવને. અથ ખો આયસ્મા કિમિલો કિમ્બિલો (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰) યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા કિમિલો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કો નુ ખો, ભન્તે, હેતુ કો પચ્ચયો, યેન તથાગતે પરિનિબ્બુતે સદ્ધમ્મો ન ચિરટ્ઠિતિકો હોતી’’તિ? ‘‘ઇધ, કિમિલ, તથાગતે પરિનિબ્બુતે ભિક્ખૂ ભિક્ખુનિયો ઉપાસકા ઉપાસિકાયો સત્થરિ અગારવા વિહરન્તિ અપ્પતિસ્સા, ધમ્મે અગારવા વિહરન્તિ અપ્પતિસ્સા, સઙ્ઘે અગારવા વિહરન્તિ અપ્પતિસ્સા, સિક્ખાય અગારવા વિહરન્તિ અપ્પતિસ્સા, અઞ્ઞમઞ્ઞં અગારવા વિહરન્તિ અપ્પતિસ્સા. અયં ખો, કિમિલ, હેતુ અયં પચ્ચયો, યેન તથાગતે પરિનિબ્બુતે સદ્ધમ્મો ન ચિરટ્ઠિતિકો હોતી’’તિ.
‘‘કો પન, ભન્તે, હેતુ કો પચ્ચયો, યેન તથાગતે પરિનિબ્બુતે સદ્ધમ્મો ચિરટ્ઠિતિકો હોતી’’તિ? ‘‘ઇધ, કિમિલ, તથાગતે પરિનિબ્બુતે ભિક્ખૂ ભિક્ખુનિયો ઉપાસકા ઉપાસિકાયો સત્થરિ સગારવા વિહરન્તિ સપ્પતિસ્સા, ધમ્મે સગારવા વિહરન્તિ સપ્પતિસ્સા, સઙ્ઘે સગારવા વિહરન્તિ સપ્પતિસ્સા, સિક્ખાય સગારવા વિહરન્તિ સપ્પતિસ્સા, અઞ્ઞમઞ્ઞં સગારવા વિહરન્તિ સપ્પતિસ્સા. અયં ખો, કિમિલ, હેતુ અયં પચ્ચયો, યેન તથાગતે પરિનિબ્બુતે સદ્ધમ્મો ચિરટ્ઠિતિકો હોતી’’તિ. પઠમં.
૨. ધમ્મસ્સવનસુત્તં
૨૦૨. ‘‘પઞ્ચિમે , ભિક્ખવે, આનિસંસા ધમ્મસ્સવને. કતમે પઞ્ચ? અસ્સુતં સુણાતિ , સુતં પરિયોદાપેતિ, કઙ્ખં વિતરતિ વિહનતિ (સ્યા॰ કં॰ પી॰ ક॰), દિટ્ઠિં ઉજું કરોતિ, ચિત્તમસ્સ પસીદતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આનિસંસા ધમ્મસ્સવને’’તિ. દુતિયં.
૩. અસ્સાજાનીયસુત્તં
૨૦૩. ‘‘પઞ્ચહિ , ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો રઞ્ઞો ભદ્રો ભદ્દો (પી॰) અસ્સાજાનીયો રાજારહો હોતિ રાજભોગ્ગો, રઞ્ઞો અઙ્ગન્ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ.
‘‘કતમેહિ પઞ્ચહિ? અજ્જવેન, જવેન, મદ્દવેન, ખન્તિયા, સોરચ્ચેન – ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો રઞ્ઞો ભદ્રો અસ્સાજાનીયો રાજારહો હોતિ રાજભોગ્ગો, રઞ્ઞો અઙ્ગન્ત્વેવ સઙ્ખં ગચ્છતિ. ‘‘એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ આહુનેય્યો હોતિ પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ.
‘‘કતમેહિ પઞ્ચહિ? અજ્જવેન, જવેન, મદ્દવેન, ખન્તિયા, સોરચ્ચેન – ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ આહુનેય્યો હોતિ પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સા’’તિ. તતિયં.
૪. બલસુત્તં
૨૦૪. ‘‘પઞ્ચિમાનિ, ભિક્ખવે, બલાનિ. કતમાનિ પઞ્ચ? સદ્ધાબલં, હિરિબલં, ઓત્તપ્પબલં, વીરિયબલં, પઞ્ઞાબલં – ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ બલાની’’તિ. ચતુત્થં.
૫. ચેતોખિલસુત્તં
૨૦૫. અ॰ નિ॰ ૯.૭૧; મ॰ નિ॰ ૧.૧૮૫; દી॰ નિ॰ ૩.૩૧૯ ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, ચેતોખિલા. કતમે પઞ્ચ? ઇધ, ભિક્ખવે , ભિક્ખુ સત્થરિ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ. યો સો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સત્થરિ કઙ્ખતિ વિચિકિચ્છતિ નાધિમુચ્ચતિ ન સમ્પસીદતિ, તસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. યસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય, અયં પઠમો ચેતોખિલો.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ ધમ્મે કઙ્ખતિ…પે॰… સઙ્ઘે કઙ્ખતિ…પે॰… સિક્ખાય કઙ્ખતિ…પે॰… સબ્રહ્મચારીસુ કુપિતો હોતિ અનત્તમનો આહતચિત્તો ખિલજાતો. યો સો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સબ્રહ્મચારીસુ કુપિતો હોતિ અનત્તમનો આહતચિત્તો ખિલજાતો, તસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. યસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય, અયં પઞ્ચમો ચેતોખિલો. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ ચેતોખિલા’’તિ. પઞ્ચમં.
૬. વિનિબન્ધસુત્તં
૨૦૬. અ॰ નિ॰ ૯.૭૨; દી॰ નિ॰ ૩.૩૨૦ ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, ચેતસોવિનિબન્ધા ચેતોવિનિબદ્ધા (સારત્થદીપનીટીકાયં). કતમે પઞ્ચ? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કામેસુ અવીતરાગો અવિગતરાગો (ક॰) હોતિ અવિગતચ્છન્દો અવિગતપેમો અવિગતપિપાસો અવિગતપરિળાહો અવિગતતણ્હો. યો સો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કામેસુ અવીતરાગો હોતિ અવિગતચ્છન્દો અવિગતપેમો અવિગતપિપાસો અવિગતપરિળાહો અવિગતતણ્હો, તસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. યસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય, અયં પઠમો ચેતસોવિનિબન્ધો.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ કાયે અવીતરાગો હોતિ…પે॰… રૂપે અવીતરાગો હોતિ…પે॰… યાવદત્થં ઉદરાવદેહકં ભુઞ્જિત્વા સેય્યસુખં પસ્સસુખં મિદ્ધસુખં અનુયુત્તો વિહરતિ…પે॰… અઞ્ઞતરં દેવનિકાયં પણિધાય બ્રહ્મચરિયં ચરતિ – ‘ઇમિનાહં સીલેન વા વતેન વા તપેન વા બ્રહ્મચરિયેન વા દેવો વા ભવિસ્સામિ દેવઞ્ઞતરો વા’તિ. યો સો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અઞ્ઞતરં દેવનિકાયં પણિધાય બ્રહ્મચરિયં ચરતિ – ‘ઇમિનાહં સીલેન વા વતેન વા તપેન વા બ્રહ્મચરિયેન વા દેવો વા ભવિસ્સામિ દેવઞ્ઞતરો વા’તિ, તસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય. યસ્સ ચિત્તં ન નમતિ આતપ્પાય અનુયોગાય સાતચ્ચાય પધાનાય, અયં પઞ્ચમો ચેતસોવિનિબન્ધો. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ ચેતસોવિનિબન્ધા’’તિ. છટ્ઠં.
૭. યાગુસુત્તં
૨૦૭. ‘‘પઞ્ચિમે , ભિક્ખવે, આનિસંસા યાગુયા. કતમે પઞ્ચ? ખુદ્દં ખુદં (સી॰ પી॰) ખુધાતિ સક્કતાનુલોમં. મહાવ॰ ૨૮૨ પટિહનતિ, પિપાસં પટિવિનેતિ, વાતં અનુલોમેતિ, વત્થિં સોધેતિ, આમાવસેસં પાચેતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આનિસંસા યાગુયા’’તિ. સત્તમં.
૮. દન્તકટ્ઠસુત્તં
૨૦૮. ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આદીનવા દન્તકટ્ઠસ્સ અખાદને. કતમે પઞ્ચ? અચક્ખુસ્સં, મુખં દુગ્ગન્ધં હોતિ, રસહરણિયો ન વિસુજ્ઝન્તિ, પિત્તં સેમ્હં ભત્તં પરિયોનન્ધતિ પરિયોનદ્ધન્તિ (સી॰ પી॰), પરિયોનદ્ધતિ (સ્યા॰ કં॰ ક॰) ચૂળવ॰ ૨૮૨ પસ્સિતબ્બં, ભત્તમસ્સ નચ્છાદેતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આદીનવા દન્તકટ્ઠસ્સ અખાદને.
‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આનિસંસા દન્તકટ્ઠસ્સ ખાદને. કતમે પઞ્ચ? ચક્ખુસ્સં, મુખં ન દુગ્ગન્ધં હોતિ, રસહરણિયો વિસુજ્ઝન્તિ, પિત્તં સેમ્હં ભત્તં ન પરિયોનન્ધતિ, ભત્તમસ્સ છાદેતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આનિસંસા દન્તકટ્ઠસ્સ ખાદને’’તિ. અટ્ઠમં.
૯. ગીતસ્સરસુત્તં
૨૦૯. ચૂળવ॰ ૨૪૯ ‘‘પઞ્ચિમે , ભિક્ખવે, આદીનવા આયતકેન ગીતસ્સરેન ધમ્મં ભણન્તસ્સ. કતમે પઞ્ચ? અત્તનાપિ તસ્મિં સરે સારજ્જતિ, પરેપિ તસ્મિં સરે સારજ્જન્તિ, ગહપતિકાપિ ઉજ્ઝાયન્તિ – ‘યથેવ મયં ગાયામ, એવમેવં ખો સમણા સક્યપુત્તિયા ગાયન્તી’તિ, સરકુત્તિમ્પિ નિકામયમાનસ્સ સમાધિસ્સ ભઙ્ગો હોતિ, પચ્છિમા જનતા દિટ્ઠાનુગતિં આપજ્જતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આદીનવા આયતકેન ગીતસ્સરેન ધમ્મં ભણન્તસ્સા’’તિ. નવમં.
૧૦. મુટ્ઠસ્સતિસુત્તં
૨૧૦. મહાવ॰ ૩૫૩ ‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આદીનવા મુટ્ઠસ્સતિસ્સ અસમ્પજાનસ્સ નિદ્દં ઓક્કમયતો . કતમે પઞ્ચ? દુક્ખં સુપતિ, દુક્ખં પટિબુજ્ઝતિ, પાપકં સુપિનં પસ્સતિ, દેવતા ન રક્ખન્તિ, અસુચિ મુચ્ચતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આદીનવા મુટ્ઠસ્સતિસ્સ અસમ્પજાનસ્સ નિદ્દં ઓક્કમયતો.
‘‘પઞ્ચિમે, ભિક્ખવે, આનિસંસા ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સ સમ્પજાનસ્સ નિદ્દં ઓક્કમયતો. કતમે પઞ્ચ? સુખં સુપતિ, સુખં પટિબુજ્ઝતિ, ન પાપકં સુપિનં પસ્સતિ , દેવતા રક્ખન્તિ, અસુચિ ન મુચ્ચતિ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, પઞ્ચ આનિસંસા ઉપટ્ઠિતસ્સતિસ્સ સમ્પજાનસ્સ નિદ્દં ઓક્કમયતો’’તિ. દસમં.
કિમિલવગ્ગો પઠમો.
તસ્સુદ્દાનં –
કિમિલો ધમ્મસ્સવનં, આજાનીયો બલં ખિલં;
વિનિબન્ધં યાગુ કટ્ઠં, ગીતં મુટ્ઠસ્સતિના ચાતિ.