૨. અનુસયવગ્ગો
૧. પઠમઅનુસયસુત્તં
૧૧. ‘‘સત્તિમે , ભિક્ખવે, અનુસયા. કતમે સત્ત? કામરાગાનુસયો, પટિઘાનુસયો , દિટ્ઠાનુસયો, વિચિકિચ્છાનુસયો, માનાનુસયો, ભવરાગાનુસયો , અવિજ્જાનુસયો. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, સત્ત અનુસયા’’તિ. પઠમં.
૨. દુતિયઅનુસયસુત્તં
૧૨. ‘‘સત્તન્નં, ભિક્ખવે, અનુસયાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતિ. કતમેસં સત્તન્નં? કામરાગાનુસયસ્સ પહાનાય સમુચ્છેદાય બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતિ, પટિઘાનુસયસ્સ…પે॰… દિટ્ઠાનુસયસ્સ… વિચિકિચ્છાનુસયસ્સ… માનાનુસયસ્સ… ભવરાગાનુસયસ્સ… અવિજ્જાનુસયસ્સ પહાનાય સમુચ્છેદાય બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતિ. ઇમેસં ખો, ભિક્ખવે, સત્તન્નં અનુસયાનં પહાનાય સમુચ્છેદાય બ્રહ્મચરિયં વુસ્સતિ.
‘‘યતો ચ ખો, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનો કામરાગાનુસયો પહીનો હોતિ ઉચ્છિન્નમૂલો તાલાવત્થુકતો અનભાવંકતો આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો. પટિઘાનુસયો…પે॰… દિટ્ઠાનુસયો… વિચિકિચ્છાનુસયો… માનાનુસયો… ભવરાગાનુસયો… અવિજ્જાનુસયો પહીનો હોતિ ઉચ્છિન્નમૂલો તાલાવત્થુકતો અનભાવંકતો આયતિં અનુપ્પાદધમ્મો. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અચ્છેચ્છિ તણ્હં, વિવત્તયિ સંયોજનં, સમ્મા માનાભિસમયા અન્તમકાસિ દુક્ખસ્સા’’તિ. દુતિયં.
૩. કુલસુત્તં
૧૩. ‘‘સત્તહિ , ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતં કુલં અનુપગન્ત્વા વા નાલં ઉપગન્તું, ઉપગન્ત્વા વા નાલં ઉપનિસીદિતું. કતમેહિ સત્તહિ? ન મનાપેન પચ્ચુટ્ઠેન્તિ, ન મનાપેન અભિવાદેન્તિ, ન મનાપેન આસનં દેન્તિ, સન્તમસ્સ પરિગુહન્તિ, બહુકમ્પિ થોકં દેન્તિ, પણીતમ્પિ લૂખં દેન્તિ, અસક્કચ્ચં દેન્તિ નો સક્કચ્ચં. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, સત્તહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતં કુલં અનુપગન્ત્વા વા નાલં ઉપગન્તું, ઉપગન્ત્વા વા નાલં ઉપનિસીદિતું.
‘‘સત્તહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતં કુલં અનુપગન્ત્વા વા અલં ઉપગન્તું, ઉપગન્ત્વા વા અલં ઉપનિસીદિતું. કતમેહિ સત્તહિ? મનાપેન પચ્ચુટ્ઠેન્તિ, મનાપેન અભિવાદેન્તિ, મનાપેન આસનં દેન્તિ, સન્તમસ્સ ન પરિગુહન્તિ, બહુકમ્પિ બહુકં દેન્તિ, પણીતમ્પિ પણીતં દેન્તિ, સક્કચ્ચં દેન્તિ નો અસક્કચ્ચં. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, સત્તહિ અઙ્ગેહિ સમન્નાગતં કુલં અનુપગન્ત્વા વા અલં ઉપગન્તું, ઉપગન્ત્વા વા અલં ઉપનિસીદિતુ’’ન્તિ. તતિયં.
૪. પુગ્ગલસુત્તં
૧૪. ‘‘સત્તિમે , ભિક્ખવે, પુગ્ગલા આહુનેય્યા પાહુનેય્યા દક્ખિણેય્યા અઞ્જલિકરણીયા અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ. કતમે સત્ત? ઉભતોભાગવિમુત્તો, પઞ્ઞાવિમુત્તો, કાયસક્ખી, દિટ્ઠિપ્પત્તો દિટ્ઠપ્પત્તો (ક॰), સદ્ધાવિમુત્તો, ધમ્માનુસારી, સદ્ધાનુસારી. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, સત્ત પુગ્ગલા આહુનેય્યા પાહુનેય્યા દક્ખિણેય્યા અઞ્જલિકરણીયા અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સા’’તિ. ચતુત્થં.
૫. ઉદકૂપમાસુત્તં
૧૫. ‘‘સત્તિમે, ભિક્ખવે, ઉદકૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિં. કતમે સત્ત? પુ॰ પ॰ ૨૦૩; કથા॰ ૮૫૨ ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો સકિં નિમુગ્ગો નિમુગ્ગોવ હોતિ; ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા નિમુજ્જતિ; ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા ઠિતો હોતિ; ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા વિપસ્સતિ વિલોકેતિ; ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા પતરતિ; ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા પતિગાધપ્પત્તો હોતિ; ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા તિણ્ણો હોતિ પારઙ્ગતો પારગતો (સી॰ સ્યા॰ કં॰) થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો સકિં નિમુગ્ગો નિમુગ્ગોવ હોતિ? ઇધ ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો સમન્નાગતો હોતિ એકન્તકાળકેહિ અકુસલેહિ ધમ્મેહિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો સકિં નિમુગ્ગો નિમુગ્ગોવ હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા નિમુજ્જતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જતિ સાધુ સદ્ધા કુસલેસુ ધમ્મેસુ, સાધુ હિરી…પે॰… સાધુ ઓત્તપ્પં… સાધુ વીરિયં વિરિયં (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰) … સાધુ પઞ્ઞા કુસલેસુ ધમ્મેસૂતિ. તસ્સ સા સદ્ધા નેવ તિટ્ઠતિ નો વડ્ઢતિ હાયતિયેવ, તસ્સ સા હિરી…પે॰… તસ્સ તં ઓત્તપ્પં… તસ્સ તં વીરિયં… તસ્સ સા પઞ્ઞા નેવ તિટ્ઠતિ નો વડ્ઢતિ હાયતિયેવ. એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા નિમુજ્જતિ.
‘‘કથઞ્ચ , ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા ઠિતો હોતિ? ઇધ , ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જતિ સાધુ સદ્ધા કુસલેસુ ધમ્મેસુ, સાધુ હિરી…પે॰… સાધુ ઓત્તપ્પં… સાધુ વીરિયં… સાધુ પઞ્ઞા કુસલેસુ ધમ્મેસૂતિ. તસ્સ સા સદ્ધા નેવ હાયતિ નો વડ્ઢતિ ઠિતા હોતિ. તસ્સ સા હિરી…પે॰… તસ્સ તં ઓત્તપ્પં… તસ્સ તં વીરિયં… તસ્સ સા પઞ્ઞા નેવ હાયતિ નો વડ્ઢતિ ઠિતા હોતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા ઠિતો હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા વિપસ્સતિ વિલોકેતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જતિ સાધુ સદ્ધા કુસલેસુ ધમ્મેસુ, સાધુ હિરી…પે॰… સાધુ ઓત્તપ્પં… સાધુ વીરિયં… સાધુ પઞ્ઞા કુસલેસુ ધમ્મેસૂતિ. સો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા સોતાપન્નો હોતિ અવિનિપાતધમ્મો નિયતો સમ્બોધિપરાયણો. એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા વિપસ્સતિ વિલોકેતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા પતરતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જતિ સાધુ સદ્ધા કુસલેસુ ધમ્મેસુ, સાધુ હિરી…પે॰… સાધુ ઓત્તપ્પં… સાધુ વીરિયં… સાધુ પઞ્ઞા કુસલેસુ ધમ્મેસૂતિ. સો તિણ્ણં સંયોજનાનં પરિક્ખયા રાગદોસમોહાનં તનુત્તા સકદાગામી હોતિ, સકિદેવ સકિંદેવ (ક॰) ઇમં લોકં આગન્ત્વા દુક્ખસ્સન્તં કરોતિ દુક્ખસ્સન્તકરો હોતિ (ક॰). એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા પતરતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા પતિગાધપ્પત્તો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જતિ સાધુ સદ્ધા કુસલેસુ ધમ્મેસુ, સાધુ હિરી…પે॰… સાધુ ઓત્તપ્પં… સાધુ વીરિયં… સાધુ પઞ્ઞા કુસલેસુ ધમ્મેસૂતિ. સો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા ઓપપાતિકો હોતિ તત્થ પરિનિબ્બાયી અનાવત્તિધમ્મો તસ્મા લોકા. એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા પતિગાધપ્પત્તો હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા તિણ્ણો હોતિ પારઙ્ગતો થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો. ઇધ , ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જતિ સાધુ સદ્ધા કુસલેસુ ધમ્મેસુ, સાધુ હિરી…પે॰… સાધુ ઓત્તપ્પં… સાધુ વીરિયં… સાધુ પઞ્ઞા કુસલેસુ ધમ્મેસૂતિ. સો આસવાનં ખયા અનાસવં ચેતોવિમુત્તિં પઞ્ઞાવિમુત્તિં દિટ્ઠેવ ધમ્મે સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, પુગ્ગલો ઉમ્મુજ્જિત્વા તિણ્ણો હોતિ પારઙ્ગતો થલે તિટ્ઠતિ બ્રાહ્મણો.
‘‘ઇમે ખો, ભિક્ખવે, સત્ત ઉદકૂપમા પુગ્ગલા સન્તો સંવિજ્જમાના લોકસ્મિ’’ન્તિ. પઞ્ચમં.
૬. અનિચ્ચાનુપસ્સીસુત્તં
૧૬. ‘‘સત્તિમે , ભિક્ખવે, પુગ્ગલા આહુનેય્યા પાહુનેય્યા દક્ખિણેય્યા અઞ્જલિકરણીયા અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ. કતમે સત્ત? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બસઙ્ખારેસુ અનિચ્ચાનુપસ્સી વિહરતિ, અનિચ્ચસઞ્ઞી, અનિચ્ચપટિસંવેદી સતતં સમિતં અબ્બોકિણ્ણં ચેતસા અધિમુચ્ચમાનો પઞ્ઞાય પરિયોગાહમાનો. સો આસવાનં ખયા…પે॰… સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં, ભિક્ખવે, પઠમો પુગ્ગલો આહુનેય્યો પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બસઙ્ખારેસુ અનિચ્ચાનુપસ્સી વિહરતિ, અનિચ્ચસઞ્ઞી, અનિચ્ચપટિસંવેદી સતતં સમિતં અબ્બોકિણ્ણં ચેતસા અધિમુચ્ચમાનો પઞ્ઞાય પરિયોગાહમાનો. તસ્સ અપુબ્બં અચરિમં આસવપરિયાદાનઞ્ચ હોતિ જીવિતપરિયાદાનઞ્ચ. અયં, ભિક્ખવે, દુતિયો પુગ્ગલો આહુનેય્યો…પે॰… અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બસઙ્ખારેસુ અનિચ્ચાનુપસ્સી વિહરતિ, અનિચ્ચસઞ્ઞી, અનિચ્ચપટિસંવેદી સતતં સમિતં અબ્બોકિણ્ણં ચેતસા અધિમુચ્ચમાનો પઞ્ઞાય પરિયોગાહમાનો. સો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા અન્તરાપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… ઉદ્ધંસોતો હોતિ અકનિટ્ઠગામી. અયં, ભિક્ખવે, સત્તમો પુગ્ગલો આહુનેય્યો પાહુનેય્યો દક્ખિણેય્યો અઞ્જલિકરણીયો અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, સત્ત પુગ્ગલા આહુનેય્યા પાહુનેય્યા દક્ખિણેય્યા અઞ્જલિકરણીયા અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સા’’તિ. છટ્ઠં.
૭. દુક્ખાનુપસ્સીસુત્તં
૧૭. સત્તિમે , ભિક્ખવે, પુગ્ગલા આહુનેય્યા…પે॰… અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ. કતમે સત્ત? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પુગ્ગલો સબ્બસઙ્ખારેસુ દુક્ખાનુપસ્સી વિહરતિ…પે॰…. સત્તમં.
૮. અનત્તાનુપસ્સીસુત્તં
૧૮. સબ્બેસુ ધમ્મેસુ અનત્તાનુપસ્સી વિહરતિ…પે॰…. અટ્ઠમં.
૯. નિબ્બાનસુત્તં
૧૯. કથા॰ ૫૪૭-૫૪૮ ‘‘નિબ્બાને સુખાનુપસ્સી વિહરતિ સુખસઞ્ઞી સુખપટિસંવેદી સતતં સમિતં અબ્બોકિણ્ણં ચેતસા અધિમુચ્ચમાનો પઞ્ઞાય પરિયોગાહમાનો. સો આસવાનં ખયા…પે॰… સચ્છિકત્વા ઉપસમ્પજ્જ વિહરતિ. અયં ભિક્ખવે, પઠમો પુગ્ગલો આહુનેય્યો…પે॰… પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો નિબ્બાને સુખાનુપસ્સી વિહરતિ સુખસઞ્ઞી સુખપટિસંવેદી સતતં સમિતં અબ્બોકિણ્ણં ચેતસા અધિમુચ્ચમાનો પઞ્ઞાય પરિયોગાહમાનો. તસ્સ અપુબ્બં અચરિમં આસવપરિયાદાનઞ્ચ હોતિ જીવિતપરિયાદાનઞ્ચ. અયં, ભિક્ખવે, દુતિયો પુગ્ગલો આહુનેય્યો…પે॰… અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, ઇધેકચ્ચો પુગ્ગલો નિબ્બાને સુખાનુપસ્સી વિહરતિ સુખસઞ્ઞી સુખપટિસંવેદી સતતં સમિતં અબ્બોકિણ્ણં ચેતસા અધિમુચ્ચમાનો પઞ્ઞાય પરિયોગાહમાનો. સો પઞ્ચન્નં ઓરમ્ભાગિયાનં સંયોજનાનં પરિક્ખયા અન્તરાપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયી હોતિ…પે॰… ઉદ્ધંસોતો હોતિ અકનિટ્ઠગામી. અયં, ભિક્ખવે, સત્તમો પુગ્ગલો આહુનેય્યો…પે॰… અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સ . ઇમે ખો, ભિક્ખવે, સત્ત પુગ્ગલા આહુનેય્યા…પે॰… અનુત્તરં પુઞ્ઞક્ખેત્તં લોકસ્સા’’તિ. નવમં.
૧૦. નિદ્દસવત્થુસુત્તં
૨૦. ‘‘સત્તિમાનિ , ભિક્ખવે, નિદ્દસવત્થૂનિ. કતમાનિ સત્ત? ઇધ, ભિક્ખવે, ભિક્ખુ સિક્ખાસમાદાને તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ સિક્ખાસમાદાને અવિગતપેમો અધિગતપેમો (સ્યા॰) અ॰ નિ॰ ૭.૪૨; દી॰ નિ॰ ૩.૩૩૧, ધમ્મનિસન્તિયા તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ ધમ્મનિસન્તિયા અવિગતપેમો, ઇચ્છાવિનયે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ ઇચ્છાવિનયે અવિગતપેમો, પટિસલ્લાને તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ પટિસલ્લાને અવિગતપેમો, વીરિયારમ્ભે વીરિયારબ્ભે (ક॰) તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ વીરિયારમ્ભે અવિગતપેમો, સતિનેપક્કે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ સતિનેપક્કે અવિગતપેમો, દિટ્ઠિપટિવેધે તિબ્બચ્છન્દો હોતિ આયતિઞ્ચ દિટ્ઠિપટિવેધે અવિગતપેમો. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, સત્ત નિદ્દસવત્થૂની’’તિ. દસમં.
અનુસયવગ્ગો દુતિયો.
તસ્સુદ્દાનં –
દુવે અનુસયા કુલં, પુગ્ગલં ઉદકૂપમં;
અનિચ્ચં દુક્ખં અનત્તા ચ, નિબ્બાનં નિદ્દસવત્થુ ચાતિ.