૫. ઉપોસથવગ્ગો
૧. સઙ્ખિત્તૂપોસથસુત્તં
૪૧. એવં
‘‘અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો, ભિક્ખવે, ઉપોસથો ઉપવુત્થો મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો મહાજુતિકો મહાવિપ્ફારો. કથં ઉપવુત્થો ચ, ભિક્ખવે, અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો ઉપોસથો મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો મહાજુતિકો મહાવિપ્ફારો? ઇધ
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતા દિન્નાદાયી દિન્નપાટિકઙ્ખી, અથેનેન સુચિભૂતેન અત્તના વિહરન્તિ. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતો દિન્નાદાયી દિન્નપાટિકઙ્ખી, અથેનેન સુચિભૂતેન અત્તના વિહરામિ. ઇમિનાપઙ્ગેન અરહતં અનુકરોમિ, ઉપોસથો ચ મે ઉપવુત્થો ભવિસ્સતી’તિ. ઇમિના દુતિયેન અઙ્ગેન સમન્નાગતો હોતિ.
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો અબ્રહ્મચરિયં પહાય બ્રહ્મચારિનો આરાચારિનો વિરતા મેથુના ગામધમ્મા. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં અબ્રહ્મચરિયં પહાય બ્રહ્મચારી આરાચારી
‘‘‘યાવજીવં
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાનં પહાય સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાના પટિવિરતા. અહં
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો એકભત્તિકા રત્તૂપરતા વિરતા વિકાલભોજના. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં એકભત્તિકો રત્તૂપરતો વિરતો વિકાલભોજના. ઇમિનાપઙ્ગેન અરહતં અનુકરોમિ, ઉપોસથો ચ મે ઉપવુત્થો ભવિસ્સતી’તિ. ઇમિના છટ્ઠેન અઙ્ગેન સમન્નાગતો હોતિ.
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો નચ્ચગીતવાદિતવિસૂકદસ્સનમાલાગન્ધવિલેપનધારણમણ્ડનવિભૂસનટ્ઠાનં પહાય નચ્ચગીતવાદિતવિસૂકદસ્સનમાલાગન્ધવિલેપનધારણમણ્ડનવિભૂસનટ્ઠાના પટિવિરતા. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં નચ્ચગીતવાદિતવિસૂકદસ્સનમાલાગન્ધવિલેપનધારણમણ્ડનવિભૂસનટ્ઠાનં પહાય નચ્ચગીતવાદિતવિસૂકદસ્સનમાલાગન્ધવિલેપનધારણમણ્ડનવિભૂસનટ્ઠાના પટિવિરતો. ઇમિનાપઙ્ગેન અરહતં અનુકરોમિ, ઉપોસથો ચ મે ઉપવુત્થો ભવિસ્સતી’તિ. ઇમિના સત્તમેન અઙ્ગેન સમન્નાગતો હોતિ.
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો ઉચ્ચાસયનમહાસયનં પહાય ઉચ્ચાસયનમહાસયના પટિવિરતા નીચસેય્યં કપ્પેન્તિ – મઞ્ચકે વા તિણસન્થારકે વા. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં
૨. વિત્થતૂપોસથસુત્તં
૪૨. ‘‘અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો ઉચ્ચાસયનમહાસયનં પહાય ઉચ્ચાસયનમહાસયના પટિવિરતા નીચસેય્યં કપ્પેન્તિ – મઞ્ચકે વા તિણસન્થારકે વા. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં ઉચ્ચાસયનમહાસયનં પહાય ઉચ્ચાસયનમહાસયના પટિવિરતો નીચસેય્યં કપ્પેમિ – મઞ્ચકે વા તિણસન્થારકે વા. ઇમિનાપઙ્ગેન અરહતં અનુકરોમિ, ઉપોસથો ચ મે ઉપવુત્થો ભવિસ્સતી’તિ. ઇમિના અટ્ઠમેન અઙ્ગેન સમન્નાગતો હોતિ. એવં ઉપવુત્થો ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો ઉપોસથો મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો મહાજુતિકો મહાવિપ્ફારો
‘‘કીવમહપ્ફલો હોતિ કીવમહાનિસંસો કીવમહાજુતિકો કીવમહાવિપ્ફારો? સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, યો ઇમેસં સોળસન્નં મહાજનપદાનં પહૂતરત્તરતનાનં
‘‘યાનિ, ભિક્ખવે, માનુસકાનિ પઞ્ઞાસ વસ્સાનિ, ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો
‘‘યાનિ, ભિક્ખવે, માનુસકાનિ વસ્સસતાનિ, તાવતિંસાનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બં વસ્સસહસ્સં તાવતિંસાનં દેવાનં
‘‘યાનિ, ભિક્ખવે, માનુસકાનિ દ્વે વસ્સસતાનિ, યામાનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ દ્વે વસ્સસહસ્સાનિ યામાનં દેવાનં આયુપ્પમાણં. ઠાનં ખો પનેતં, ભિક્ખવે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો ઇત્થી વા પુરિસો વા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા યામાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જેય્ય. ઇદં ખો પનેતં, ભિક્ખવે, સન્ધાય ભાસિતં – ‘કપણં માનુસકં રજ્જં દિબ્બં સુખં ઉપનિધાય’’’.
‘‘યાનિ, ભિક્ખવે, માનુસકાનિ ચત્તારિ વસ્સસતાનિ, તુસિતાનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ ચત્તારિ વસ્સસહસ્સાનિ
‘‘યાનિ, ભિક્ખવે, માનુસકાનિ અટ્ઠ વસ્સસતાનિ, નિમ્માનરતીનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ અટ્ઠ વસ્સસહસ્સાનિ નિમ્માનરતીનં દેવાનં આયુપ્પમાણં. ઠાનં ખો પનેતં, ભિક્ખવે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો ઇત્થી વા પુરિસો વા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં
‘‘યાનિ, ભિક્ખવે, માનુસકાનિ સોળસ વસ્સસતાનિ, પરનિમ્મિતવસવત્તીનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ સોળસ વસ્સસહસ્સાનિ પરનિમ્મિતવસવત્તીનં દેવાનં આયુપ્પમાણં. ઠાનં ખો પનેતં, ભિક્ખવે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો ઇત્થી વા પુરિસો વા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા પરનિમ્મિતવસવત્તીનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જેય્ય. ઇદં ખો પનેતં, ભિક્ખવે, સન્ધાય ભાસિતં – ‘કપણં માનુસકં રજ્જં દિબ્બં સુખં ઉપનિધાયા’’’તિ.
‘‘પાણં ન હઞ્ઞે
મુસા ન ભાસે ન ચ મજ્જપો સિયા;
અબ્રહ્મચરિયા વિરમેય્ય મેથુના,
રત્તિં ન ભુઞ્જેય્ય વિકાલભોજનં.
‘‘માલં ન ધારે ન ચ ગન્ધમાચરે
મઞ્ચે છમાયં વ સયેથ સન્થતે;
એતઞ્હિ અટ્ઠઙ્ગિકમાહુપોસથં,
બુદ્ધેન દુક્ખન્તગુના પકાસિતં.
‘‘ચન્દો
ઓભાસયં
તમોનુદા તે પન અન્તલિક્ખગા,
નભે પભાસન્તિ દિસાવિરોચના.
‘‘એતસ્મિં
મુત્તા મણિ વેળુરિયઞ્ચ ભદ્દકં;
સિઙ્ગીસુવણ્ણં અથ વાપિ કઞ્ચનં,
યં જાતરૂપં હટકન્તિ વુચ્ચતિ.
‘‘અટ્ઠઙ્ગુપેતસ્સ ઉપોસથસ્સ,
કલમ્પિ તે નાનુભવન્તિ સોળસિં;
ચન્દપ્પભા તારગણા ચ સબ્બે.
‘‘તસ્મા હિ નારી ચ નરો ચ સીલવા,
અટ્ઠઙ્ગુપેતં ઉપવસ્સુપોસથં;
પુઞ્ઞાનિ કત્વાન સુખુદ્રયાનિ,
અનિન્દિતા સગ્ગમુપેન્તિ ઠાન’’ન્તિ. દુતિયં;
૩. વિસાખાસુત્તં
૪૩.
‘‘‘યાવજીવં અરહન્તો ઉચ્ચાસયનમહાસયનં પહાય ઉચ્ચાસયનમહાસયના પટિવિરતા નીચસેય્યં કપ્પેન્તિ – મઞ્ચકે વા તિણસન્થારકે વા. અહં પજ્જ ઇમઞ્ચ રત્તિં ઇમઞ્ચ દિવસં ઉચ્ચાસયનમહાસયનં પહાય ઉચ્ચાસયનમહાસયના પટિવિરતો નીચસેય્યં કપ્પેમિ – મઞ્ચકે વા તિણસન્થારકે વા. ઇમિનાપઙ્ગેન અરહતં અનુકરોમિ, ઉપોસથો ચ મે ઉપવુત્થો ભવિસ્સતી’તિ. ઇમિના અટ્ઠમેન અઙ્ગેન સમન્નાગતો હોતિ. એવં ઉપવુત્થો ખો, વિસાખે, અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો ઉપોસથો મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો મહાજુતિકો મહાવિપ્ફારો.
‘‘કીવમહપ્ફલો હોતિ, કીવમહાનિસંસો, કીવમહાજુતિકો, કીવમહાવિપ્ફારો? સેય્યથાપિ, વિસાખે, યો ઇમેસં સોળસન્નં મહાજનપદાનં પહૂતરત્તરતનાનં ઇસ્સરિયાધિપચ્ચં રજ્જં કારેય્ય, સેય્યથિદં – અઙ્ગાનં મગધાનં કાસીનં કોસલાનં વજ્જીનં મલ્લાનં ચેતીનં વઙ્ગાનં કુરૂનં પઞ્ચાલાનં મચ્છાનં સૂરસેનાનં
‘‘યાનિ, વિસાખે, માનુસકાનિ પઞ્ઞાસ વસ્સાનિ, ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ પઞ્ચ વસ્સસતાનિ ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં આયુપ્પમાણં. ઠાનં ખો પનેતં, વિસાખે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો ઇત્થી વા પુરિસો વા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જેય્ય
‘‘યં
‘‘યાનિ, વિસાખે, માનુસકાનિ દ્વે વસ્સસતાનિ…પે॰… ચત્તારિ વસ્સસતાનિ…પે॰… અટ્ઠ વસ્સસતાનિ…પે॰… સોળસ વસ્સસતાનિ પરનિમ્મિતવસવત્તીનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો
‘‘પાણં ન હઞ્ઞે ન ચદિન્નમાદિયે,
મુસા ન ભાસે ન ચ મજ્જપો સિયા;
અબ્રહ્મચરિયા વિરમેય્ય મેથુના,
રત્તિં ન ભુઞ્જેય્ય વિકાલભોજનં.
‘‘માલં ન ધારે ન ચ ગન્ધમાચરે,
મઞ્ચે
એતઞ્હિ અટ્ઠઙ્ગિકમાહુપોસથં,
બુદ્ધેન દુક્ખન્તગુના પકાસિતં.
‘‘ચન્દો ચ સુરિયો ચ ઉભો સુદસ્સના,
ઓભાસયં અનુપરિયન્તિ યાવતા;
તમોનુદા
નભે પભાસન્તિ દિસાવિરોચના.
‘‘એતસ્મિં યં વિજ્જતિ અન્તરે ધનં,
મુત્તા
સિઙ્ગીસુવણ્ણં અથ વાપિ કઞ્ચનં,
યં જાતરૂપં હટકન્તિ વુચ્ચતિ.
‘‘અટ્ઠઙ્ગુપેતસ્સ
કલમ્પિ તે નાનુભવન્તિ સોળસિં;
ચન્દપ્પભા તારગણા ચ સબ્બે.
‘‘તસ્મા હિ નારી ચ નરો ચ સીલવા,
અટ્ઠઙ્ગુપેતં ઉપવસ્સુપોસથં;
પુઞ્ઞાનિ કત્વાન સુખુદ્રયાનિ,
અનિન્દિતા સગ્ગમુપેન્તિ ઠાન’’ન્તિ. તતિયં;
૪. વાસેટ્ઠસુત્તં
૪૪. એકં સમયં ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ મહાવને કૂટાગારસાલાયં. અથ ખો વાસેટ્ઠો ઉપાસકો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો વાસેટ્ઠં ઉપાસકં ભગવા એતદવોચ – ‘‘અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો, વાસેટ્ઠ, ઉપોસથો ઉપવુત્થો મહપ્ફલો હોતિ…પે॰… અનિન્દિતા સગ્ગમુપેન્તિ ઠાન’’ન્તિ.
એવં વુત્તે વાસેટ્ઠો ઉપાસકો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘પિયા
‘‘એવમેતં, વાસેટ્ઠ, એવમેતં, વાસેટ્ઠ! સબ્બે ચેપિ, વાસેટ્ઠ, ખત્તિયા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસેય્યું, સબ્બેસમ્પિસ્સ ખત્તિયાનં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય. સબ્બે ચેપિ, વાસેટ્ઠ, બ્રાહ્મણા…પે॰… વેસ્સા… સુદ્દા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસેય્યું, સબ્બેસમ્પિસ્સ સુદ્દાનં દીઘરત્તં હિતાય સુખાય. સદેવકો ચેપિ, વાસેટ્ઠ, લોકો સમારકો સબ્રહ્મકો સસ્સમણબ્રાહ્મણી પજા સદેવમનુસ્સા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસેય્યું
૫. બોજ્ઝસુત્તં
૪૫. એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. અથ ખો બોજ્ઝા ઉપાસિકા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો બોજ્ઝં ઉપાસિકં ભગવા એતદવોચ –
‘‘અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતો, બોજ્ઝે, ઉપોસથો ઉપવુત્થો મહપ્ફલો હોતિ મહાનિસંસો મહાજુતિકો મહાવિપ્ફારો. કથં
‘‘‘યાવજીવં
‘‘કીવમહપ્ફલો
‘‘યાનિ, બોજ્ઝે, માનુસકાનિ પઞ્ઞાસ વસ્સાનિ, ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ પઞ્ચ વસ્સસતાનિ ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં આયુપ્પમાણં. ઠાનં ખો પનેતં, બોજ્ઝે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો ઇત્થી વા પુરિસો વા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસિત્વા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા ચાતુમહારાજિકાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જેય્ય. ઇદં ખો પનેતં, બોજ્ઝે, સન્ધાય ભાસિતં – ‘કપણં માનુસકં રજ્જં દિબ્બં સુખં ઉપનિધાય’’’.
‘‘યં, બોજ્ઝે, માનુસકં વસ્સસતં…પે॰… તાનિ, બોજ્ઝે, માનુસકાનિ દ્વે વસ્સસતાનિ…પે॰… ચત્તારિ વસ્સસતાનિ…પે॰… અટ્ઠ વસ્સસતાનિ…પે॰… સોળસ વસ્સસતાનિ પરનિમ્મિતવસવત્તીનં દેવાનં એસો એકો રત્તિન્દિવો. તાય રત્તિયા તિંસરત્તિયો માસો. તેન માસેન દ્વાદસમાસિયો સંવચ્છરો. તેન સંવચ્છરેન દિબ્બાનિ સોળસ વસ્સસહસ્સાનિ પરનિમ્મિતવસવત્તીનં દેવાનં આયુપ્પમાણં. ઠાનં ખો પનેતં, બોજ્ઝે, વિજ્જતિ યં ઇધેકચ્ચો ઇત્થી વા પુરિસો વા અટ્ઠઙ્ગસમન્નાગતં ઉપોસથં ઉપવસિત્વા કાયસ્સ ભેદા
‘‘પાણં
મુસા ન ભાસે ન ચ મજ્જપો સિયા;
અબ્રહ્મચરિયા
રત્તિં ન ભુઞ્જેય્ય વિકાલભોજનં.
‘‘માલં
મઞ્ચે છમાયં વ સયેથ સન્થતે;
એતઞ્હિ અટ્ઠઙ્ગિકમાહુપોસથં,
બુદ્ધેન દુક્ખન્તગુના પકાસિતં.
‘‘ચન્દો ચ સુરિયો ચ ઉભો સુદસ્સના,
ઓભાસયં અનુપરિયન્તિ યાવતા;
તમોનુદા તે પન અન્તલિક્ખગા,
નભે પભાસન્તિ દિસાવિરોચના.
‘‘એતસ્મિં યં વિજ્જતિ અન્તરે ધનં,
મુત્તા મણિ વેળુરિયઞ્ચ ભદ્દકં;
સિઙ્ગીસુવણ્ણં અથ વાપિ કઞ્ચનં,
યં જાતરૂપં હટકન્તિ વુચ્ચતિ.
‘‘અટ્ઠઙ્ગુપેતસ્સ ઉપોસથસ્સ,
કલમ્પિ તે નાનુભવન્તિ સોળસિં;
ચન્દપ્પભા તારગણા ચ સબ્બે.
‘‘તસ્મા
અટ્ઠઙ્ગુપેતં ઉપવસ્સુપોસથં;
પુઞ્ઞાનિ કત્વાન સુખુદ્રયાનિ,
અનિન્દિતા સગ્ગમુપેન્તિ ઠાન’’ન્તિ. પઞ્ચમં;
૬. અનુરુદ્ધસુત્તં
૪૬. એકં સમયં ભગવા કોસમ્બિયં વિહરતિ ઘોસિતારામે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા અનુરુદ્ધો દિવાવિહારં ગતો હોતિ પટિસલ્લીનો. અથ ખો સમ્બહુલા મનાપકાયિકા દેવતા યેનાયસ્મા અનુરુદ્ધો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. એકમન્તં ઠિતા ખો તા દેવતા આયસ્મન્તં અનુરુદ્ધં એતદવોચું – ‘‘મયં, ભન્તે
અથ ખો આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અહો વતિમા દેવતા સબ્બાવ નીલા અસ્સુ નીલવણ્ણા નીલવત્થા નીલાલઙ્કારા’’તિ. અથ ખો તા દેવતા આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ ચિત્તમઞ્ઞાય સબ્બાવ નીલા અહેસું નીલવણ્ણા નીલવત્થા નીલાલઙ્કારા.
અથ ખો આયસ્મતો અનુરુદ્ધસ્સ એતદહોસિ – ‘‘અહો વતિમા દેવતા સબ્બાવ પીતા અસ્સુ…પે॰… સબ્બાવ લોહિતકા અસ્સુ… સબ્બાવ ઓદાતા
અથ ખો તા દેવતા એકા ચ
અથ ખો તા દેવતા ‘‘ન ખ્વય્યો અનુરુદ્ધો સાદિયતી’’તિ
‘‘ઇધાહં, ભન્તે, દિવાવિહારં ગતો હોમિ પટિસલ્લીનો. અથ ખો, ભન્તે, સમ્બહુલા મનાપકાયિકા દેવતા યેનાહં તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા મં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠંસુ. એકમન્તં ઠિતા ખો, ભન્તે, તા
‘‘તસ્સ મય્હં, ભન્તે, એતદહોસિ – ‘અહો વતિમા દેવતા સબ્બાવ પીતા અસ્સુ…પે॰… સબ્બાવ લોહિતકા અસ્સુ…પે॰… સબ્બાવ ઓદાતા અસ્સુ ઓદાતવણ્ણા ઓદાતવત્થા ઓદાતાલઙ્કારા’તિ
‘‘અથ ખો, ભન્તે, તા દેવતા એકા ચ ગાયિ એકા ચ નચ્ચિ એકા ચ અચ્છરં વાદેસિ. સેય્યથાપિ નામ પઞ્ચઙ્ગિકસ્સ તૂરિયસ્સ સુવિનીતસ્સ સુપ્પટિપતાળિતસ્સ કુસલેહિ સુસમન્નાહતસ્સ સદ્દો હોતિ વગ્ગુ ચ રજનીયો ચ કમનીયો ચ પેમનીયો ચ મદનીયો ચ; એવમેવં
‘‘અથ ખો, ભન્તે, તા દેવતા ‘ન ખ્વય્યો અનુરુદ્ધો સાદિયતી’તિ તત્થેવન્તરધાયિંસુ. કતિહિ નુ ખો, ભન્તે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનાપકાયિકાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતી’’તિ?
‘‘અટ્ઠહિ
‘‘યે તે ભત્તુ ગરુનો
‘‘યે તે ભત્તુ અબ્ભન્તરા કમ્મન્તા – ઉણ્ણાતિ વા કપ્પાસાતિ વા – તત્થ દક્ખા હોતિ અનલસા તત્રુપાયાય
‘‘યો સો ભત્તુ અબ્ભન્તરો અન્તોજનો
‘‘યં ભત્તુ આહરતિ ધનં વા ધઞ્ઞં વા જાતરૂપં વા તં આરક્ખેન ગુત્તિયા સમ્પાદેતિ, તત્થ ચ હોતિ અધુત્તી અથેની અસોણ્ડી અવિનાસિકા.
‘‘ઉપાસિકા ખો પન હોતિ બુદ્ધં સરણં ગતા ધમ્મં સરણં ગતા સઙ્ઘં સરણં ગતા.
‘‘સીલવતી
‘‘ચાગવતી ખો પન હોતિ. વિગતમલમચ્છેરેન ચેતસા અગારં અજ્ઝાવસતિ મુત્તચાગા
‘‘ઇમેહિ ખો, અનુરુદ્ધ, અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનાપકાયિકાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતી’’તિ.
‘‘યો
તં સબ્બકામદં
‘‘ન ચાપિ સોત્થિ ભત્તારં, ઇસ્સાવાદેન રોસયે;
ભત્તુ ચ ગરુનો સબ્બે, પટિપૂજેતિ પણ્ડિતા.
‘‘ઉટ્ઠાહિકા
ભત્તુ મનાપં ચરતિ, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
‘‘યા એવં વત્તતિ નારી, ભત્તુ છન્દવસાનુગા;
મનાપા નામ તે
૭. દુતિયવિસાખાસુત્તં
૪૭. એકં
‘‘અટ્ઠહિ ખો, વિસાખે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનાપકાયિકાનં
‘‘ચાગવતી ખો
‘‘યો નં ભરતિ સબ્બદા, નિચ્ચં આતાપિ ઉસ્સુકો;
તં સબ્બકામદં પોસં, ભત્તારં નાતિમઞ્ઞતિ.
‘‘ન
ભત્તુ ચ ગરુનો સબ્બે, પટિપૂજેતિ પણ્ડિતા.
‘‘ઉટ્ઠાહિકા અનલસા, સઙ્ગહિતપરિજ્જના;
ભત્તુ મનાપં ચરતિ, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
‘‘યા એવં વત્તતિ નારી, ભત્તુ છન્દવસાનુગા;
મનાપા નામ તે
૮. નકુલમાતાસુત્તં
૪૮. એકં
‘‘અટ્ઠહિ ખો, નકુલમાતે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનાપકાયિકાનં
‘‘યે તે ભત્તુ ગરુનો હોન્તિ – માતાતિ વા પિતાતિ વા સમણબ્રાહ્મણાતિ વા – તે સક્કરોતિ ગરું કરોતિ માનેતિ પૂજેતિ, અબ્ભાગતે ચ આસનોદકેન પટિપૂજેતિ.
‘‘યે તે ભત્તુ અબ્ભન્તરા કમ્મન્તા – ઉણ્ણાતિ વા કપ્પાસાતિ વા – તત્થ દક્ખા હોતિ અનલસા તત્રુપાયાય વીમંસાય સમન્નાગતા અલં કાતું અલં સંવિધાતું.
‘‘યો સો ભત્તુ અબ્ભન્તરો અન્તોજનો – દાસાતિ વા પેસ્સાતિ વા કમ્મકરાતિ વા – તેસં કતઞ્ચ કતતો જાનાતિ અકતઞ્ચ અકતતો જાનાતિ, ગિલાનકાનઞ્ચ બલાબલં જાનાતિ ખાદનીયં ભોજનીયઞ્ચસ્સ પચ્ચંસેન સંવિભજતિ.
‘‘યં
‘‘ઉપાસિકા ખો પન હોતિ બુદ્ધં સરણં ગતા ધમ્મં સરણં ગતા સઙ્ઘં સરણં ગતા.
‘‘સીલવતી ખો પન હોતિ – પાણાતિપાતા પટિવિરતા…પે॰… સુરામેરયમજ્જપમાદટ્ઠાના પટિવિરતા…પે॰….
‘‘ચાગવતી ખો પન હોતિ વિગતમલમચ્છેરેન ચેતસા
‘‘ઇમેહિ ખો, નકુલમાતે, અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનાપકાયિકાનં દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતી’’તિ.
‘‘યો
તં સબ્બકામદં પોસં, ભત્તારં નાતિમઞ્ઞતિ.
‘‘ન ચાપિ સોત્થિ ભત્તારં, ઇસ્સાવાદેન રોસયે;
ભત્તુ ચ ગરુનો સબ્બે, પટિપૂજેતિ પણ્ડિતા.
‘‘ઉટ્ઠાહિકા અનલસા, સઙ્ગહિતપરિજ્જના;
ભત્તુ મનાપં ચરતિ, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
‘‘યા એવં વત્તતિ નારી, ભત્તુ છન્દવસાનુગા;
મનાપા નામ તે
૯. પઠમઇધલોકિકસુત્તં
૪૯. એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ પુબ્બારામે મિગારમાતુપાસાદે. અથ ખો વિસાખા મિગારમાતા યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ…પે॰…. એકમન્તં નિસિન્નં ખો વિસાખં મિગારમાતરં ભગવા એતદવોચ –
‘‘ચતૂહિ
‘‘કથઞ્ચ
‘‘કથઞ્ચ, વિસાખે, માતુગામો સઙ્ગહિતપરિજનો હોતિ? ઇધ, વિસાખે, માતુગામો યો સો
‘‘કથઞ્ચ, વિસાખે, માતુગામો ભત્તુ મનાપં ચરતિ? ઇધ, વિસાખે, માતુગામો યં ભત્તુ અમનાપસઙ્ખાતં તં જીવિતહેતુપિ ન અજ્ઝાચરતિ. એવં ખો, વિસાખે, માતુગામો ભત્તુ મનાપં ચરતિ.
‘‘કથઞ્ચ, વિસાખે, માતુગામો સમ્ભતં અનુરક્ખતિ? ઇધ, વિસાખે, માતુગામો યં ભત્તા આહરતિ ધનં વા ધઞ્ઞં વા રજતં વા જાતરૂપં વા તં આરક્ખેન ગુત્તિયા સમ્પાદેતિ, તત્થ ચ હોતિ અધુત્તી અથેની અસોણ્ડી અવિનાસિકા. એવં ખો, વિસાખે, માતુગામો સમ્ભતં અનુરક્ખતિ. ઇમેહિ ખો, વિસાખે, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો ઇધલોકવિજયાય પટિપન્નો હોતિ, અયંસ લોકો આરદ્ધો હોતિ.
‘‘ચતૂહિ ખો
‘‘કથઞ્ચ
‘‘કથઞ્ચ, વિસાખે, માતુગામો સીલસમ્પન્નો હોતિ? ઇધ
‘‘કથઞ્ચ
‘‘કથઞ્ચ, વિસાખે, માતુગામો પઞ્ઞાસમ્પન્નો હોતિ? ઇધ, વિસાખે, માતુગામો પઞ્ઞવા હોતિ…પે॰… એવં ખો, વિસાખે, માતુગામો પઞ્ઞાસમ્પન્નો હોતિ. ઇમેહિ ખો, વિસાખે, ચતૂહિ
‘‘સુસંવિહિતકમ્મન્તા, સઙ્ગહિતપરિજ્જના;
ભત્તુ મનાપં ચરતિ, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
‘‘સદ્ધા સીલેન સમ્પન્ના, વદઞ્ઞૂ વીતમચ્છરા;
નિચ્ચં મગ્ગં વિસોધેતિ, સોત્થાનં સમ્પરાયિકં.
‘‘ઇચ્ચેતે અટ્ઠ ધમ્મા ચ, યસ્સા વિજ્જન્તિ નારિયા;
તમ્પિ સીલવતિં આહુ, ધમ્મટ્ઠં સચ્ચવાદિનિં.
‘‘સોળસાકારસમ્પન્ના, અટ્ઠઙ્ગસુસમાગતા;
તાદિસી સીલવતી ઉપાસિકા;
ઉપપજ્જતિ દેવલોકં મનાપ’’ન્તિ. નવમં;
૧૦. દુતિયઇધલોકિકસુત્તં
૫૦. ‘‘ચતૂહિ
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, માતુગામો સુસંવિહિતકમ્મન્તો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો યે
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, માતુગામો સઙ્ગહિતપરિજનો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો યો સો ભત્તુ અબ્ભન્તરો અન્તોજનો…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, માતુગામો સઙ્ગહિતપરિજનો હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, માતુગામો સમ્ભતં અનુરક્ખતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો યં ભત્તા આહરતિ…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, માતુગામો સમ્ભતં અનુરક્ખતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો ઇધલોકવિજયાય પટિપન્નો હોતિ, અયંસ લોકો આરદ્ધો હોતિ.
‘‘ચતૂહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો પરલોકવિજયાય પટિપન્નો હોતિ, પરલોકો આરદ્ધો હોતિ. કતમેહિ ચતૂહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો સદ્ધાસમ્પન્નો હોતિ, સીલસમ્પન્નો હોતિ, ચાગસમ્પન્નો હોતિ, પઞ્ઞાસમ્પન્નો હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, માતુગામો સદ્ધાસમ્પન્નો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો સદ્ધો હોતિ…પે॰… એવં
‘‘કથઞ્ચ
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, માતુગામો ચાગસમ્પન્નો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો વિગતમલમચ્છેરેન
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, માતુગામો પઞ્ઞાસમ્પન્નો હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, માતુગામો પઞ્ઞવા હોતિ…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, માતુગામો પઞ્ઞાસમ્પન્નો હોતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, ચતૂહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો પરલોકવિજયાય પટિપન્નો હોતિ, પરલોકો આરદ્ધો હોતી’’તિ.
‘‘સુસંવિહિતકમ્મન્તા, સઙ્ગહિતપરિજ્જના;
ભત્તુ મનાપં ચરતિ, સમ્ભતં અનુરક્ખતિ.
‘‘સદ્ધા સીલેન સમ્પન્ના, વદઞ્ઞૂ વીતમચ્છરા;
નિચ્ચં મગ્ગં વિસોધેતિ, સોત્થાનં સમ્પરાયિકં.
‘‘ઇચ્ચેતે અટ્ઠ ધમ્મા ચ, યસ્સા વિજ્જન્તિ નારિયા;
તમ્પિ સીલવતિં આહુ, ધમ્મટ્ઠં સચ્ચવાદિનિં.
‘‘સોળસાકારસમ્પન્ના, અટ્ઠઙ્ગસુસમાગતા;
તાદિસી સીલવતી ઉપાસિકા, ઉપપજ્જતિ દેવલોકં મનાપ’’ન્તિ. દસમં;
ઉપોસથવગ્ગો પઞ્ચમો.
તસ્સુદ્દાનં –
સંખિત્તે વિત્થતે વિસાખે, વાસેટ્ઠો બોજ્ઝાય પઞ્ચમં;
અનુરુદ્ધં પુન વિસાખે, નકુલા ઇધલોકિકા દ્વેતિ.
પઠમપણ્ણાસકં સમત્તં.
૨. દુતિયપણ્ણાસકં