(૯) ૪. સતિવગ્ગો
૧. સતિસમ્પજઞ્ઞસુત્તં
૮૧. ‘‘સતિસમ્પજઞ્ઞે , ભિક્ખવે, અસતિ સતિસમ્પજઞ્ઞવિપન્નસ્સ હતૂપનિસં હોતિ હિરોત્તપ્પં. હિરોત્તપ્પે અસતિ હિરોત્તપ્પવિપન્નસ્સ હતૂપનિસો હોતિ ઇન્દ્રિયસંવરો. ઇન્દ્રિયસંવરે અસતિ ઇન્દ્રિયસંવરવિપન્નસ્સ હતૂપનિસં હોતિ સીલં. સીલે અસતિ સીલવિપન્નસ્સ હતૂપનિસો હોતિ સમ્માસમાધિ. સમ્માસમાધિમ્હિ અસતિ સમ્માસમાધિવિપન્નસ્સ હતૂપનિસં હોતિ યથાભૂતઞાણદસ્સનં. યથાભૂતઞાણદસ્સને અસતિ યથાભૂતઞાણદસ્સનવિપન્નસ્સ હતૂપનિસો હોતિ નિબ્બિદાવિરાગો. નિબ્બિદાવિરાગે અસતિ નિબ્બિદાવિરાગવિપન્નસ્સ હતૂપનિસં હોતિ વિમુત્તિઞાણદસ્સનં. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, રુક્ખો સાખાપલાસવિપન્નો. તસ્સ પપટિકાપિ ન પારિપૂરિં ગચ્છતિ, તચોપિ… ફેગ્ગુપિ… સારોપિ ન પારિપૂરિં ગચ્છતિ. એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, સતિસમ્પજઞ્ઞે અસતિ સતિસમ્પજઞ્ઞવિપન્નસ્સ હતૂપનિસં હોતિ હિરોત્તપ્પં; હિરોત્તપ્પે અસતિ હિરોત્તપ્પવિપન્નસ્સ હતૂપનિસો હોતિ…પે॰… વિમુત્તિઞાણદસ્સનં.
‘‘સતિસમ્પજઞ્ઞે, ભિક્ખવે, સતિ સતિસમ્પજઞ્ઞસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નં હોતિ હિરોત્તપ્પં. હિરોત્તપ્પે સતિ હિરોત્તપ્પસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નો હોતિ ઇન્દ્રિયસંવરો. ઇન્દ્રિયસંવરે સતિ ઇન્દ્રિયસંવરસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નં હોતિ સીલં. સીલે સતિ સીલસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નો હોતિ સમ્માસમાધિ. સમ્માસમાધિમ્હિ સતિ સમ્માસમાધિસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નં હોતિ યથાભૂતઞાણદસ્સનં. યથાભૂતઞાણદસ્સને સતિ યથાભૂતઞાણદસ્સનસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નો હોતિ નિબ્બિદાવિરાગો . નિબ્બિદાવિરાગે સતિ નિબ્બિદાવિરાગસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નં હોતિ વિમુત્તિઞાણદસ્સનં. સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, રુક્ખો સાખાપલાસસમ્પન્નો. તસ્સ પપટિકાપિ પારિપૂરિં ગચ્છતિ, તચોપિ… ફેગ્ગુપિ… સારોપિ પારિપૂરિં ગચ્છતિ. એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, સતિસમ્પજઞ્ઞે સતિ સતિસમ્પજઞ્ઞસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નં હોતિ હિરોત્તપ્પં; હિરોત્તપ્પે સતિ હિરોત્તપ્પસમ્પન્નસ્સ ઉપનિસસમ્પન્નો હોતિ…પે॰… વિમુત્તિઞાણદસ્સન’’ન્તિ. પઠમં.
૨. પુણ્ણિયસુત્તં
૮૨. અથ ખો આયસ્મા પુણ્ણિયો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો આયસ્મા પુણ્ણિયો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘કો નુ ખો, ભન્તે, હેતુ કો પચ્ચયો યેન અપ્પેકદા તથાગતં ધમ્મદેસના પટિભાતિ, અપ્પેકદા ન પટિભાતી’’તિ? ‘‘સદ્ધો ચ, પુણ્ણિય, ભિક્ખુ હોતિ, નો ચુપસઙ્કમિતા; નેવ તથાગતં ધમ્મદેસના પટિભાતિ. યતો ચ ખો , પુણ્ણિય, ભિક્ખુ સદ્ધો ચ હોતિ, ઉપસઙ્કમિતા ચ; એવં તથાગતં ધમ્મદેસના પટિભાતિ. સદ્ધો ચ, પુણ્ણિય, ભિક્ખુ હોતિ, ઉપસઙ્કમિતા ચ, નો ચ પયિરુપાસિતા…પે॰… પયિરુપાસિતા ચ, નો ચ પરિપુચ્છિતા… પરિપુચ્છિતા ચ, નો ચ ઓહિતસોતો ધમ્મં સુણાતિ… ઓહિતસોતો ચ ધમ્મં સુણાતિ, નો ચ સુત્વા ધમ્મં ધારેતિ… સુત્વા ચ ધમ્મં ધારેતિ, નો ચ ધાતાનં ધમ્માનં અત્થં ઉપપરિક્ખતિ… ધાતાનઞ્ચ ધમ્માનં અત્થં ઉપપરિક્ખતિ, નો ચ અત્થમઞ્ઞાય ધમ્મમઞ્ઞાય ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્નો હોતિ. નેવ તાવ તથાગતં ધમ્મદેસના પટિભાતિ.
‘‘યતો ચ ખો, પુણ્ણિય, ભિક્ખુ સદ્ધો ચ હોતિ, ઉપસઙ્કમિતા ચ, પયિરુપાસિતા ચ, પરિપુચ્છિતા ચ, ઓહિતસોતો ચ ધમ્મં સુણાતિ, સુત્વા ચ ધમ્મં ધારેતિ, ધાતાનઞ્ચ ધમ્માનં અત્થં ઉપપરિક્ખતિ, અત્થમઞ્ઞાય ધમ્મમઞ્ઞાય ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપન્નો ચ હોતિ; એવં તથાગતં ધમ્મદેસના પટિભાતિ. ઇમેહિ ખો, પુણ્ણિય, અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતા સમન્નાગતો (સી॰ પી॰), સમન્નાગતં (સ્યા॰ ક॰) એકન્તપટિભાના એકન્તપટિભાનં (સબ્બત્થ) અ॰ નિ॰ ૧૦.૮૩ પન પસ્સિતબ્બં તથાગતં ધમ્મદેસના હોતી’’તિ. દુતિયં.
૩. મૂલકસુત્તં
૮૩. અ॰ નિ॰ ૧૦.૫૮ પસ્સિતબ્બં ‘‘સચે, ભિક્ખવે, અઞ્ઞતિત્થિયા પરિબ્બાજકા એવં પુચ્છેય્યું – ‘કિંમૂલકા, આવુસો, સબ્બે ધમ્મા, કિંસમ્ભવા સબ્બે ધમ્મા, કિંસમુદયા સબ્બે ધમ્મા, કિંસમોસરણા સબ્બે ધમ્મા, કિંપમુખા સબ્બે ધમ્મા, કિંઅધિપતેય્યા સબ્બે ધમ્મા, કિંઉત્તરા સબ્બે ધમ્મા, કિંસારા સબ્બે ધમ્મા’તિ, એવં પુટ્ઠા તુમ્હે, ભિક્ખવે, તેસં અઞ્ઞતિત્થિયાનં પરિબ્બાજકાનં કિન્તિ બ્યાકરેય્યાથા’’તિ? ‘‘ભગવંમૂલકા નો, ભન્તે, ધમ્મા, ભગવંનેત્તિકા ભગવંપટિસરણા. સાધુ, ભન્તે , ભગવન્તંયેવ પટિભાતુ એતસ્સ ભાસિતસ્સ અત્થો. ભગવતો સુત્વા ભિક્ખૂ ધારેસ્સન્તી’’તિ.
‘‘તેન હિ, ભિક્ખવે, દેસેસ્સામિ. તં સુણાથ, સાધુકં મનસિ કરોથ; ભાસિસ્સામી’’તિ . ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું. ભગવા એતદવોચ – ‘‘સચે, ભિક્ખવે, અઞ્ઞતિત્થિયા પરિબ્બાજકા એવં પુચ્છેય્યું – ‘કિંમૂલકા, આવુસો, સબ્બે ધમ્મા, કિંસમ્ભવા સબ્બે ધમ્મા, કિંસમુદયા સબ્બે ધમ્મા, કિંસમોસરણા સબ્બે ધમ્મા, કિંપમુખા સબ્બે ધમ્મા , કિંઅધિપતેય્યા સબ્બે ધમ્મા, કિંઉત્તરા સબ્બે ધમ્મા, કિંસારા સબ્બે ધમ્મા’તિ, એવં પુટ્ઠા તુમ્હે, ભિક્ખવે, તેસં અઞ્ઞતિત્થિયાનં પરિબ્બાજકાનં એવં બ્યાકરેય્યાથ – ‘છન્દમૂલકા, આવુસો, સબ્બે ધમ્મા, મનસિકારસમ્ભવા સબ્બે ધમ્મા, ફસ્સસમુદયા સબ્બે ધમ્મા, વેદનાસમોસરણા સબ્બે ધમ્મા, સમાધિપ્પમુખા સબ્બે ધમ્મા, સતાધિપતેય્યા સબ્બે ધમ્મા, પઞ્ઞુત્તરા સબ્બે ધમ્મા, વિમુત્તિસારા સબ્બે ધમ્મા’તિ, એવં પુટ્ઠા તુમ્હે, ભિક્ખવે, તેસં અઞ્ઞતિત્થિયાનં પરિબ્બાજકાનં એવં બ્યાકરેય્યાથા’’તિ. તતિયં.
૪. ચોરસુત્તં
૮૪. ‘‘અટ્ઠહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો મહાચોરો ખિપ્પં પરિયાપજ્જતિ, ન ચિરટ્ઠિતિકો હોતિ. કતમેહિ અટ્ઠહિ? અપ્પહરન્તસ્સ પહરતિ, અનવસેસં આદિયતિ, ઇત્થિં હનતિ, કુમારિં દૂસેતિ, પબ્બજિતં વિલુમ્પતિ, રાજકોસં વિલુમ્પતિ, અચ્ચાસન્ને કમ્મં કરોતિ, ન ચ નિધાનકુસલો હોતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો મહાચોરો ખિપ્પં પરિયાપજ્જતિ, ન ચિરટ્ઠિતિકો હોતિ.
‘‘અટ્ઠહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતો મહાચોરો ન ખિપ્પં પરિયાપજ્જતિ, ચિરટ્ઠિતિકો હોતિ. કતમેહિ અટ્ઠહિ? ન અપ્પહરન્તસ્સ પહરતિ , ન અનવસેસં આદિયતિ, ન ઇત્થિં હનતિ, ન કુમારિં દૂસેતિ, ન પબ્બજિતં વિલુમ્પતિ, ન રાજકોસં વિલુમ્પતિ, ન અચ્ચાસન્ને કમ્મં કરોતિ, નિધાનકુસલો ચ હોતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો મહાચોરો ન ખિપ્પં પરિયાપજ્જતિ, ચિરટ્ઠિતિકો હોતી’’તિ. ચતુત્થં.
૫. સમણસુત્તં
૮૫. ‘‘‘સમણો’તિ , ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘બ્રાહ્મણો’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘વેદગૂ’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘ભિસક્કો’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘નિમ્મલો’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘વિમલો’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘ઞાણી’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સ. ‘વિમુત્તો’તિ, ભિક્ખવે, તથાગતસ્સેતં અધિવચનં અરહતો સમ્માસમ્બુદ્ધસ્સા’’તિ.
‘‘યં સમણેન પત્તબ્બં, બ્રાહ્મણેન વુસીમતા;
યં વેદગુના પત્તબ્બં, ભિસક્કેન અનુત્તરં.
‘‘યં નિમ્મલેન પત્તબ્બં, વિમલેન સુચીમતા;
યં ઞાણિના ચ પત્તબ્બં, વિમુત્તેન અનુત્તરં.
‘‘સોહં વિજિતસઙ્ગામો, મુત્તો મોચેમિ બન્ધના;
નાગોમ્હિ પરમદન્તો, અસેખો પરિનિબ્બુતો’’તિ. પઞ્ચમં;
૬. યસસુત્તં
૮૬. એકં સમયં ભગવા કોસલેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન ઇચ્છાનઙ્ગલં નામ કોસલાનં બ્રાહ્મણગામો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા ઇચ્છાનઙ્ગલે વિહરતિ ઇચ્છાનઙ્ગલવનસણ્ડે. અસ્સોસું ખો ઇચ્છાનઙ્ગલકા બ્રાહ્મણગહપતિકા – ‘‘સમણો ખલુ ભો ગોતમો સક્યપુત્તો સક્યકુલા પબ્બજિતો ઇચ્છાનઙ્ગલં અનુપ્પત્તો ઇચ્છાનઙ્ગલે વિહરતિ ઇચ્છાનઙ્ગલવનસણ્ડે . તં ખો પન ભવન્તં ગોતમં એવં કલ્યાણો કિત્તિસદ્દો અબ્ભુગ્ગતો – ‘ઇતિપિ સો ભગવા અરહં સમ્માસમ્બુદ્ધો…પે॰… સાધુ ખો પન તથારૂપાનં અરહતં દસ્સનં હોતી’’’તિ.
અથ ખો ઇચ્છાનઙ્ગલકા બ્રાહ્મણગહપતિકા તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન પહુતં ખાદનીયં ભોજનીયં આદાય યેન ઇચ્છાનઙ્ગલવનસણ્ડો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા બહિદ્વારકોટ્ઠકે અટ્ઠંસુ ઉચ્ચાસદ્દા મહાસદ્દા. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા નાગિતો ભગવતો ઉપટ્ઠાકો હોતિ. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં નાગિતં આમન્તેસિ – ‘‘કે પન તે, નાગિત, ઉચ્ચાસદ્દા મહાસદ્દા કેવટ્ટા મઞ્ઞે મચ્છવિલોપે’’તિ? ‘‘એતે, ભન્તે, ઇચ્છાનઙ્ગલકા બ્રાહ્મણગહપતિકા પહુતં ખાદનીયં ભોજનીયં આદાય બહિદ્વારકોટ્ઠકે ઠિતા ભગવન્તંયેવ ઉદ્દિસ્સ ભિક્ખુસઙ્ઘઞ્ચા’’તિ. ‘‘માહં, નાગિત, યસેન સમાગમં, મા ચ મયા યસો. યો ખો, નાગિત, નયિમસ્સ નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અસ્સ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી. યસ્સાહં નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી નિકામલાભી અસ્સં (બહૂસુ) અ॰ નિ॰ ૫.૩૦ પસ્સિતબ્બં. તત્થ હિ અયં પાઠભેદા નત્થિ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, સો તં મીળ્હસુખં મિદ્ધસુખં લાભસક્કારસિલોકસુખં સાદિયેય્યા’’તિ.
‘‘અધિવાસેતુ દાનિ, ભન્તે, ભગવા. અધિવાસેતુ સુગતો. અધિવાસનકાલો દાનિ, ભન્તે, ભગવતો. યેન યેનેવ દાનિ, ભન્તે, ભગવા ગમિસ્સતિ તન્નિન્નાવ ભવિસ્સન્તિ બ્રાહ્મણગહપતિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ. સેય્યથાપિ , ભન્તે, થુલ્લફુસિતકે દેવે વસ્સન્તે યથાનિન્નં ઉદકાનિ પવત્તન્તિ; એવમેવં ખો, ભન્તે, યેન યેનેવ દાનિ ભગવા ગમિસ્સતિ તન્નિન્નાવ ભવિસ્સન્તિ બ્રાહ્મણગહપતિકા નેગમા ચેવ જાનપદા ચ. તં કિસ્સ હેતુ? તથા હિ, ભન્તે, ભગવતો સીલપઞ્ઞાણ’’ન્તિ.
‘‘માહં, નાગિત, યસેન સમાગમં, મા ચ મયા યસો. યો ખો, નાગિત, નયિમસ્સ નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અસ્સ અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી. યસ્સાહં નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી, સો તં મીળ્હસુખં મિદ્ધસુખં લાભસક્કારસિલોકસુખં સાદિયેય્ય.
‘‘દેવતાપિ ખો, નાગિત, એકચ્ચા નયિમસ્સ એકચ્ચા ઇમસ્સ (?) નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભિનિયો અસ્સુ ઇદં પદં કત્થચિ નત્થિ અકિચ્છલાભિનિયો નિકામલાભિનિયો અકિચ્છલાભિનિયો (?) અકસિરલાભિનિયો, યસ્સાહં નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી. તુમ્હાકમ્પિ તાસમ્પિ (?) ખો, નાગિત, સઙ્ગમ્મ સમાગમ્મ સઙ્ગણિકવિહારં અનુયુત્તાનં વિહરતં અનુયુત્તે વિહરન્તે દિસ્વા (?) એવં હોતિ – ‘ન હિ નૂનમે ન હનૂનમે (સી॰ સ્યા॰ પી॰) આયસ્મન્તો ઇમસ્સ નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભિનો અસ્સુ ઇદં પદં કત્થચિ નત્થિ અકિચ્છલાભિનો અકસિરલાભિનો. યસ્સાહં નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી. તથા હિ પન મે આયસ્મન્તો સઙ્ગમ્મ સમાગમ્મ સઙ્ગણિકવિહારં અનુયુત્તા વિહરન્તિ’’’.
‘‘ઇધાહં , નાગિત, ભિક્ખૂ પસ્સામિ અઞ્ઞમઞ્ઞં અઙ્ગુલિપતોદકેન અઙ્ગુલિપતોદકેહિ (સી॰ પી॰ ક॰) સઞ્જગ્ઘન્તે સઙ્કીળન્તે. તસ્સ મય્હં, નાગિત, એવં હોતિ – ‘ન હિ નૂનમે આયસ્મન્તો ઇમસ્સ નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભિનો અસ્સુ અકિચ્છલાભિનો અકસિરલાભિનો. યસ્સાહં નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી. તથા હિ પન મે આયસ્મન્તો અઞ્ઞમઞ્ઞં અઙ્ગુલિપતોદકેન સઞ્જગ્ઘન્તિ સઙ્કીળન્તિ’’’.
‘‘ઇધ પનાહં ઇધાહં (સી॰ પી॰ ક॰), નાગિત, ભિક્ખૂ પસ્સામિ યાવદત્થં ઉદરાવદેહકં ભુઞ્જિત્વા સેય્યસુખં પસ્સસુખં મિદ્ધસુખં અનુયુત્તે વિહરન્તે. તસ્સ મય્હં, નાગિત, એવં હોતિ – ‘ન હિ નૂનમે આયસ્મન્તો ઇમસ્સ નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભિનો અસ્સુ અકિચ્છલાભિનો અકસિરલાભિનો. યસ્સાહં નેક્ખમ્મસુખસ્સ પવિવેકસુખસ્સ ઉપસમસુખસ્સ સમ્બોધસુખસ્સ નિકામલાભી અકિચ્છલાભી અકસિરલાભી. તથા હિ પન મે આયસ્મન્તો યાવદત્થં ઉદરાવદેહકં ભુઞ્જિત્વા સેય્યસુખં પસ્સસુખં મિદ્ધસુખં અનુયુત્તા વિહરન્તિ’’’.
‘‘ઇધાહં ઇધ પનાહં (?), નાગિત, ભિક્ખું પસ્સામિ ગામન્તવિહારિં સમાહિતં નિસિન્નં. તસ્સ મય્હં, નાગિત, એવં હોતિ – ‘ઇદાનિ ઇમં ઇદાનિમં (કત્થચિ) અ॰ નિ॰ ૬.૪૨ આયસ્મન્તં આરામિકો વા ઉપટ્ઠહિસ્સતિ પચ્ચેસ્સતિ (સી॰ પી॰), ઉપટ્ઠહતિ (ક॰) સમણુદ્દેસો વા . તં તમ્હા સો તમ્હા (ક॰ સી॰), સો તં તમ્હા (?) સમાધિમ્હા ચાવેસ્સતી’તિ. તેનાહં , નાગિત, તસ્સ ભિક્ખુનો ન અત્તમનો હોમિ ગામન્તવિહારેન.
‘‘ઇધ પનાહં, નાગિત, ભિક્ખું પસ્સામિ આરઞ્ઞિકં અરઞ્ઞે પચલાયમાનં નિસિન્નં. તસ્સ મય્હં, નાગિત, એવં હોતિ – ‘ઇદાનિ અયમાયસ્મા ઇમં નિદ્દાકિલમથં પટિવિનોદેત્વા અરઞ્ઞસઞ્ઞંયેવ મનસિ કરિસ્સતિ એકત્ત’ન્તિ . તેનાહં , નાગિત, તસ્સ ભિક્ખુનો અત્તમનો હોમિ અરઞ્ઞવિહારેન.
‘‘ઇધ પનાહં, નાગિત, ભિક્ખું પસ્સામિ આરઞ્ઞિકં અરઞ્ઞે અસમાહિતં નિસિન્નં. તસ્સ મય્હં, નાગિત, એવં હોતિ – ‘ઇદાનિ અયમાયસ્મા અસમાહિતં વા ચિત્તં સમાદહિસ્સતિ સમાદહેસ્સતિ (કત્થચિ), સમાહિતં વા ચિત્તં અનુરક્ખિસ્સતી’તિ. તેનાહં, નાગિત, તસ્સ ભિક્ખુનો અત્તમનો હોમિ અરઞ્ઞવિહારેન.
‘‘ઇધ પનાહં, નાગિત, ભિક્ખું પસ્સામિ આરઞ્ઞિકં અરઞ્ઞે સમાહિતં નિસિન્નં. તસ્સ મય્હં, નાગિત, એવં હોતિ – ‘ઇદાનિ અયમાયસ્મા અવિમુત્તં વા ચિત્તં વિમુચ્ચિસ્સતિ, વિમુત્તં વા ચિત્તં અનુરક્ખિસ્સતી’તિ. તેનાહં, નાગિત, તસ્સ ભિક્ખુનો અત્તમનો હોમિ અરઞ્ઞવિહારેન.
‘‘ઇધ પનાહં, નાગિત, ભિક્ખું પસ્સામિ ગામન્તવિહારિં લાભિં ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારાનં. સો તં લાભસક્કારસિલોકં નિકામયમાનો રિઞ્ચતિ પટિસલ્લાનં, રિઞ્ચતિ અરઞ્ઞવનપત્થાનિ પન્તાનિ સેનાસનાનિ; ગામનિગમરાજધાનિં ઓસરિત્વા વાસં કપ્પેતિ. તેનાહં, નાગિત, તસ્સ ભિક્ખુનો ન અત્તમનો હોમિ ગામન્તવિહારેન.
‘‘ઇધ પનાહં, નાગિત, ભિક્ખું પસ્સામિ આરઞ્ઞિકં લાભિં ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારાનં. સો તં લાભસક્કારસિલોકં પટિપણામેત્વા ન રિઞ્ચતિ પટિસલ્લાનં, ન રિઞ્ચતિ અરઞ્ઞવનપત્થાનિ પન્તાનિ સેનાસનાનિ. તેનાહં, નાગિત, તસ્સ ભિક્ખુનો અત્તમનો હોમિ અરઞ્ઞવિહારેન. [ ] એત્થન્તરે પાઠો અ॰ નિ॰ ૬.૪૨ છક્કનિપાતેયેવ દિસ્સતિ, ન એત્થ અટ્ઠકનિપાતે
‘‘યસ્માહં યસ્મિંહં (કત્થચિ), નાગિત, સમયે અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નો ન કઞ્ચિ પસ્સામિ પુરતો વા પચ્છતો વા, ફાસુ મે, નાગિત, તસ્મિં સમયે હોતિ અન્તમસો ઉચ્ચારપસ્સાવકમ્માયા’’તિ. છટ્ઠં.
૭. પત્તનિકુજ્જનસુત્તં
૮૭. ચૂળવ॰ ૨૬૫ ‘‘અટ્ઠહિ , ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતસ્સ ઉપાસકસ્સ આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પત્તં નિક્કુજ્જેય્ય નિકુજ્જેય્ય (ક॰). કતમેહિ અટ્ઠહિ? ભિક્ખૂનં અલાભાય પરિસક્કતિ, ભિક્ખૂનં અનત્થાય પરિસક્કતિ, ભિક્ખૂનં અવાસાય અનાવાસાય (સી॰ સ્યા॰) પરિસક્કતિ, ભિક્ખૂ અક્કોસતિ પરિભાસતિ, ભિક્ખૂ ભિક્ખૂહિ ભેદેતિ વિભેદેતિ (બહૂસુ), બુદ્ધસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, સઙ્ઘસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતસ્સ ઉપાસકસ્સ આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પત્તં નિક્કુજ્જેય્ય.
‘‘અટ્ઠહિ, ભિક્ખવે, અઙ્ગેહિ સમન્નાગતસ્સ ઉપાસકસ્સ આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પત્તં ઉક્કુજ્જેય્ય. કતમેહિ અટ્ઠહિ? ન ભિક્ખૂનં અલાભાય પરિસક્કતિ, ન ભિક્ખૂનં અનત્થાય પરિસક્કતિ, ન ભિક્ખૂનં અવાસાય પરિસક્કતિ, ન ભિક્ખૂ અક્કોસતિ પરિભાસતિ, ન ભિક્ખૂ ભિક્ખૂહિ ભેદેતિ, બુદ્ધસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, સઙ્ઘસ્સ વણ્ણં ભાસતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતસ્સ ઉપાસકસ્સ આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પત્તં ઉક્કુજ્જેય્યા’’તિ. સત્તમં.
૮. અપ્પસાદપવેદનીયસુત્તં
૮૮. ‘‘અટ્ઠહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાના ઉપાસકા અપ્પસાદં પવેદેય્યું. કતમેહિ અટ્ઠહિ? ગિહીનં અલાભાય પરિસક્કતિ, ગિહીનં અનત્થાય પરિસક્કતિ, ગિહી અક્કોસતિ પરિભાસતિ, ગિહી ગિહીહિ ભેદેતિ, બુદ્ધસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, સઙ્ઘસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, અગોચરે ચ નં પસ્સન્તિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાના ઉપાસકા અપ્પસાદં પવેદેય્યું.
‘‘અટ્ઠહિ , ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાના ઉપાસકા પસાદં પવેદેય્યું. કતમેહિ અટ્ઠહિ? ન ગિહીનં અલાભાય પરિસક્કતિ, ન ગિહીનં અનત્થાય પરિસક્કતિ, ન ગિહી અક્કોસતિ પરિભાસતિ, ન ગિહી ગિહીહિ ભેદેતિ, બુદ્ધસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, સઙ્ઘસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, ગોચરે ચ નં પસ્સન્તિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે , અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાના ઉપાસકા પસાદં પવેદેય્યુ’’ન્તિ. અટ્ઠમં.
૯. પટિસારણીયસુત્તં
૮૯. ચૂળવ॰ ૩૯ થોકં વિસદિસં ‘‘અટ્ઠહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પટિસારણીયકમ્મં કરેય્ય. કતમેહિ અટ્ઠહિ? ગિહીનં અલાભાય પરિસક્કતિ, ગિહીનં અનત્થાય પરિસક્કતિ, ગિહી અક્કોસતિ પરિભાસતિ, ગિહી ગિહીહિ ભેદેતિ, બુદ્ધસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, સઙ્ઘસ્સ અવણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મિકઞ્ચ ગિહિપટિસ્સવં ન સચ્ચાપેતિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પટિસારણીયં કમ્મં કરેય્ય.
‘‘અટ્ઠહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પટિસારણીયકમ્મં પટિપ્પસ્સમ્ભેય્ય. કતમેહિ અટ્ઠહિ? ન ગિહીનં અલાભાય પરિસક્કતિ, ન ગિહીનં અનત્થાય પરિસક્કતિ, ન ગિહી અક્કોસતિ પરિભાસતિ, ન ગિહી ગિહીહિ ભેદેતિ, બુદ્ધસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, સઙ્ઘસ્સ વણ્ણં ભાસતિ, ધમ્મિકઞ્ચ ગિહિપટિસ્સવં સચ્ચાપેતિ . ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, અટ્ઠહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતસ્સ ભિક્ખુનો આકઙ્ખમાનો સઙ્ઘો પટિસારણીયકમ્મં પટિપ્પસ્સમ્ભેય્યા’’તિ. નવમં.
૧૦. સમ્માવત્તનસુત્તં
૯૦. ચૂળવ॰ ૨૧૧ ‘‘તસ્સપાપિયસિકકમ્મકતેન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુના અટ્ઠસુ ધમ્મેસુ સમ્મા વત્તિતબ્બં – ન ઉપસમ્પાદેતબ્બો, ન નિસ્સયો દાતબ્બો, ન સામણેરો ઉપટ્ઠાપેતબ્બો, ન ભિક્ખુનોવાદકસમ્મુતિ સાદિતબ્બા, સમ્મતેનપિ ભિક્ખુનિયો ન ઓવદિતબ્બા, ન કાચિ સઙ્ઘસમ્મુતિ સાદિતબ્બા, ન કિસ્મિઞ્ચિ પચ્ચેકટ્ઠાને ઠપેતબ્બો, ન ચ તેન મૂલેન વુટ્ઠાપેતબ્બો. તસ્સપાપિયસિકકમ્મકતેન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુના ઇમેસુ અટ્ઠસુ ધમ્મેસુ સમ્મા વત્તિતબ્બ’’ન્તિ. દસમં.
સતિવગ્ગો ચતુત્થો.
તસ્સુદ્દાનં –
સતિપુણ્ણિયમૂલેન , ચોરસમણેન પઞ્ચમં;
યસો પત્તપ્પસાદેન, પટિસારણીયઞ્ચ વત્તનન્તિ.