(૧૭) ૨. જાણુસ્સોણિવગ્ગો
૧. બ્રાહ્મણપચ્ચોરોહણીસુત્તં
૧૬૭. તેન
અદ્દસા ખો ભગવા જાણુસ્સોણિં બ્રાહ્મણં તદહુપોસથે સીસંન્હાતં નવં ખોમયુગં નિવત્થં અલ્લકુસમુટ્ઠિં આદાય એકમન્તં ઠિતં. દિસ્વાન જાણુસ્સોણિં બ્રાહ્મણં એતદવોચ – ‘‘કિં નુ ત્વં, બ્રાહ્મણ, તદહુપોસથે સીસંન્હાતો નવં ખોમયુગં નિવત્થો અલ્લકુસમુટ્ઠિં આદાય એકમન્તં ઠિતો? કિં ન્વજ્જ બ્રાહ્મણકુલસ્સા’’તિ? ‘‘પચ્ચોરોહણી, ભો ગોતમ, અજ્જ બ્રાહ્મણકુલસ્સા’’તિ
‘‘યથા કથં પન, બ્રાહ્મણ, બ્રાહ્મણાનં પચ્ચોરોહણી હોતી’’તિ? ‘‘ઇધ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા તદહુપોસથે સીસંન્હાતા નવં ખોમયુગં નિવત્થા અલ્લેન ગોમયેન પથવિં ઓપુઞ્જિત્વા હરિતેહિ કુસેહિ પત્થરિત્વા અન્તરા ચ વેલં અન્તરા ચ અગ્યાગારં સેય્યં કપ્પેન્તિ. તે તં રત્તિં તિક્ખત્તું
‘‘અઞ્ઞથા ખો, બ્રાહ્મણ, બ્રાહ્મણાનં પચ્ચોરોહણી હોતિ, અઞ્ઞથા ચ પન અરિયસ્સ વિનયે પચ્ચોરોહણી હોતી’’તિ. ‘‘યથા કથં
‘‘તેન
‘‘ઇધ, બ્રાહ્મણ, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘પાણાતિપાતસ્સ ખો પાપકો વિપાકો દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચા’ તિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય પાણાતિપાતં પજહતિ; પાણાતિપાતા પચ્ચોરોહતિ.
…અદિન્નાદાનસ્સ ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચાતિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય અદિન્નાદાનં પજહતિ; અદિન્નાદાના પચ્ચોરોહતિ.
…કામેસુમિચ્છાચારસ્સ ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચાતિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય કામેસુમિચ્છાચારં પજહતિ; કામેસુમિચ્છાચારા પચ્ચોરોહતિ.
…મુસાવાદસ્સ ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચાતિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય
…પિસુણાય વાચાય ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે
…ફરુસાય વાચાય ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચાતિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય ફરુસં વાચં પજહતિ; ફરુસાય વાચાય પચ્ચોરોહતિ.
…સમ્ફપ્પલાપસ્સ ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચાતિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય સમ્ફપ્પલાપં પજહતિ; સમ્ફપ્પલાપા પચ્ચોરોહતિ.
…અભિજ્ઝાય
…બ્યાપાદસ્સ
…મિચ્છાદિટ્ઠિયા ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચા’તિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય મિચ્છાદિટ્ઠિં પજહતિ; મિચ્છાદિટ્ઠિયા પચ્ચોરોહતિ. એવં ખો, બ્રાહ્મણ, અરિયસ્સ વિનયે પચ્ચોરોહણી હોતી’’તિ.
‘‘અઞ્ઞથા ખો, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણાનં પચ્ચોરોહણી હોતિ, અઞ્ઞથા ચ પન અરિયસ્સ વિનયે પચ્ચોરોહણી હોતિ. ઇમિસ્સા, ભો ગોતમ, અરિયસ્સ વિનયે પચ્ચોરોહણિયા બ્રાહ્મણાનં પચ્ચોરોહણી કલં નાગ્ઘતિ સોળસિં. અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ…પે॰… ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. પઠમં.
૨. અરિયપચ્ચોરોહણીસુત્તં
૧૬૮. ‘‘અરિયં વો, ભિક્ખવે, પચ્ચોરોહણિં દેસેસ્સામિ. તં સુણાથ, સાધુકં મનસિ કરોથ; ભાસિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પચ્ચસ્સોસું
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, અરિયા પચ્ચોરોહણી? ઇધ
… ‘અદિન્નાદાનસ્સ ખો પાપકો વિપાકો – દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચા’તિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય અદિન્નાદાનં પજહતિ; અદિન્નાદાના પચ્ચોરોહતિ.
…
… ‘મુસાવાદસ્સ
… ‘પિસુણાય વાચાય ખો પાપકો વિપાકો…પે॰… પિસુણાય વાચાય પચ્ચોરોહતિ.
… ‘ફરુસાય વાચાય ખો પાપકો વિપાકો…પે॰… ફરુસાય વાચાય પચ્ચોરોહતિ.
… ‘સમ્ફપ્પલાપસ્સ ખો પાપકો વિપાકો…પે॰… સમ્ફપ્પલાપા પચ્ચોરોહતિ.
… ‘અભિજ્ઝાય ખો પાપકો વિપાકો…પે॰… અભિજ્ઝાય પચ્ચોરોહતિ.
… ‘બ્યાપાદસ્સ ખો પાપકો વિપાકો…પે॰…
‘‘કતમા ચ, ભિક્ખવે, અરિયા પચ્ચોરોહણી? ઇધ, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો ઇતિ પટિસઞ્ચિક્ખતિ – ‘મિચ્છાદિટ્ઠિયા ખો પાપકો વિપાકો દિટ્ઠે ચેવ ધમ્મે અભિસમ્પરાયઞ્ચા’તિ. સો ઇતિ પટિસઙ્ખાય મિચ્છાદિટ્ઠિં પજહતિ; મિચ્છાદિટ્ઠિયા પચ્ચોરોહતિ. અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, અરિયા પચ્ચોરોહણી’’તિ. દુતિયં.
૩. સઙ્ગારવસુત્તં
૧૬૯.
‘‘કિં નુ ખો, ભો ગોતમ, ઓરિમં તીરં, કિં પારિમં તીર’’ન્તિ? ‘‘પાણાતિપાતો ખો, બ્રાહ્મણ, ઓરિમં તીરં, પાણાતિપાતા વેરમણી પારિમં તીરં. અદિન્નાદાનં ખો, બ્રાહ્મણ, ઓરિમં તીરં, અદિન્નાદાના વેરમણી પારિમં તીરં. કામેસુમિચ્છાચારો ઓરિમં તીરં, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી પારિમં તીરં. મુસાવાદો ઓરિમં તીરં, મુસાવાદા વેરમણી પારિમં તીરં. પિસુણા વાચા ઓરિમં તીરં, પિસુણાય વાચાય વેરમણી પારિમં તીરં. ફરુસા વાચા ઓરિમં તીરં, ફરુસાય વાચાય વેરમણી પારિમં તીરં. સમ્ફપ્પલાપો ઓરિમં તીરં, સમ્ફપ્પલાપા વેરમણી પારિમં તીરં. અભિજ્ઝા ઓરિમં તીરં, અનભિજ્ઝા પારિમં તીરં. બ્યાપાદો ઓરિમં તીરં, અબ્યાપાદો પારિમં તીરં. મિચ્છાદિટ્ઠિ ઓરિમં તીરં, સમ્માદિટ્ઠિ પારિમં તીરં. ઇદં ખો, બ્રાહ્મણ, ઓરિમં તીરં, ઇદં પારિમં તીરન્તિ.
‘‘અપ્પકા
અથાયં
‘‘યે ચ ખો સમ્મદક્ખાતે, ધમ્મે ધમ્માનુવત્તિનો;
તે જના પારમેસ્સન્તિ, મચ્ચુધેય્યં સુદુત્તરં.
‘‘કણ્હં ધમ્મં વિપ્પહાય, સુક્કં ભાવેથ પણ્ડિતો;
ઓકા અનોકમાગમ્મ, વિવેકે યત્થ દૂરમં.
‘‘તત્રાભિરતિમિચ્છેય્ય, હિત્વા કામે અકિઞ્ચનો;
પરિયોદપેય્ય અત્તાનં, ચિત્તક્લેસેહિ પણ્ડિતો.
‘‘યેસં
આદાનપટિનિસ્સગ્ગે, અનુપાદાય યે રતા;
ખીણાસવા જુતિમન્તો, તે લોકે પરિનિબ્બુતા’’તિ. તતિયં;
૪. ઓરિમસુત્તં
૧૭૦. ‘‘ઓરિમઞ્ચ, ભિક્ખવે, તીરં દેસેસ્સામિ પારિમઞ્ચ તીરં. તં સુણાથ…પે॰… કતમઞ્ચ, ભિક્ખવે, ઓરિમં તીરં, કતમઞ્ચ પારિમં તીરં? પાણાતિપાતો, ભિક્ખવે, ઓરિમં તીરં, પાણાતિપાતા વેરમણી પારિમં તીરં. અદિન્નાદાનં ઓરિમં તીરં, અદિન્નાદાના વેરમણી પારિમં તીરં. કામેસુમિચ્છાચારો ઓરિમં તીરં, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી પારિમં તીરં. મુસાવાદો ઓરિમં તીરં, મુસાવાદા વેરમણી પારિમં તીરં. પિસુણા વાચા ઓરિમં તીરં, પિસુણાય વાચાય વેરમણી પારિમં તીરં. ફરુસા વાચા ઓરિમં તીરં, ફરુસાય વાચાય વેરમણી પારિમં તીરં. સમ્ફપ્પલાપો ઓરિમં તીરં, સમ્ફપ્પલાપા વેરમણી પારિમં તીરં. અભિજ્ઝા ઓરિમં તીરં, અનભિજ્ઝા પારિમં તીરં. બ્યાપાદો ઓરિમં તીરં, અબ્યાપાદો પારિમં
‘‘અપ્પકા
અથાયં ઇતરા પજા, તીરમેવાનુધાવતિ.
‘‘યે ચ ખો સમ્મદક્ખાતે, ધમ્મે ધમ્માનુવત્તિનો;
તે જના પારમેસ્સન્તિ, મચ્ચુધેય્યં સુદુત્તરં.
‘‘કણ્હં
ઓકા અનોકમાગમ્મ, વિવેકે યત્થ દૂરમં.
‘‘તત્રાભિરતિમિચ્છેય્ય, હિત્વા કામે અકિઞ્ચનો;
પરિયોદપેય્ય અત્તાનં, ચિત્તક્લેસેહિ પણ્ડિતો.
‘‘યેસં
આદાનપટિનિસ્સગ્ગે, અનુપાદાય યે રતા;
ખીણાસવા જુતિમન્તો, તે લોકે પરિનિબ્બુતા’’તિ. ચતુત્થં;
૫. પઠમઅધમ્મસુત્તં
૧૭૧.
‘‘કતમો ચ, ભિક્ખવે, અધમ્મો ચ અનત્થો ચ? પાણાતિપાતો, અદિન્નાદાનં, કામેસુમિચ્છાચારો, મુસાવાદો, પિસુણા વાચા, ફરુસા વાચા, સમ્ફપ્પલાપો, અભિજ્ઝા, બ્યાપાદો, મિચ્છાદિટ્ઠિ – અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, અધમ્મો
‘‘કતમો ચ, ભિક્ખવે, ધમ્મો ચ અત્થો ચ? પાણાતિપાતા વેરમણી, અદિન્નાદાના વેરમણી, કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી, મુસાવાદા વેરમણી, પિસુણાય વાચાય વેરમણી, ફરુસાય વાચાય વેરમણી, સમ્ફપ્પલાપા વેરમણી, અનભિજ્ઝા, અબ્યાપાદો, સમ્માદિટ્ઠિ – અયં વુચ્ચતિ, ભિક્ખવે, ધમ્મો ચ અત્થો ચ.
‘‘‘અધમ્મો ચ, ભિક્ખવે, વેદિતબ્બો અનત્થો ચ; ધમ્મો ચ વેદિતબ્બો અત્થો ચ. અધમ્મઞ્ચ વિદિત્વા અનત્થઞ્ચ, ધમ્મઞ્ચ વિદિત્વા અત્થઞ્ચ યથા ધમ્મો યથા અત્થો તથા પટિપજ્જિતબ્બ’ન્તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્ત’’ન્તિ. પઞ્ચમં.
૬. દુતિયઅધમ્મસુત્તં
૧૭૨. ‘‘અધમ્મો
અથ
અથ
અથ ખો તે ભિક્ખૂ યેનાયસ્મા મહાકચ્ચાનો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મતા મહાકચ્ચાનેન સદ્ધિં સમ્મોદિંસુ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિંસુ. એકમન્તં નિસિન્ના ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં મહાકચ્ચાનં એતદવોચું –
‘‘ઇદં ખો નો, આવુસો કચ્ચાન, ભગવા સંખિત્તેન ઉદ્દેસં ઉદ્દિસિત્વા વિત્થારેન અત્થં અવિભજિત્વા ઉટ્ઠાયાસના વિહારં પવિટ્ઠો – ‘અધમ્મો ચ, ભિક્ખવે, વેદિતબ્બો ધમ્મો ચ; અનત્થો ચ વેદિતબ્બો અત્થો ચ. અધમ્મઞ્ચ
‘‘તેસં નો, આવુસો, અમ્હાકં અચિરપક્કન્તસ્સ ભગવતો એતદહોસિ – ‘ઇદં ખો નો, આવુસો, ભગવા સંખિત્તેન ઉદ્દેસં ઉદ્દિસિત્વા વિત્થારેન અત્થં અવિભજિત્વા ઉટ્ઠાયાસના વિહારં પવિટ્ઠો – અધમ્મો ચ, ભિક્ખવે…પે॰… તથા
‘‘તેસં
‘‘સેય્યથાપિ, આવુસો, પુરિસો સારત્થિકો સારં ગવેસી સારપરિયેસનં ચરમાનો મહતો રુક્ખસ્સ તિટ્ઠતો સારવતો અતિક્કમ્મેવ મૂલં અતિક્કમ્મ ખન્ધં સાખાપલાસે સારં પરિયેસિતબ્બં મઞ્ઞેય્ય. એવંસમ્પદમિદં આયસ્મન્તાનં સત્થરિ સમ્મુખીભૂતે તં ભગવન્તં અતિસિત્વા અમ્હે એતમત્થં પટિપુચ્છિતબ્બં મઞ્ઞથ
‘‘અદ્ધા, આવુસો કચ્ચાન, ભગવા જાનં જાનાતિ પસ્સં પસ્સતિ ચક્ખુભૂતો ઞાણભૂતો ધમ્મભૂતો બ્રહ્મભૂતો વત્તા પવત્તા અત્થસ્સ નિન્નેતા અમતસ્સ
‘‘તેન
‘‘યં ખો નો, આવુસો, ભગવા સંખિત્તેન ઉદ્દેસં ઉદ્દિસિત્વા વિત્થારેન અત્થં અવિભજિત્વા
‘‘કતમો, ચાવુસો, અધમ્મો; કતમો ચ ધમ્મો? કતમો ચ અનત્થો, કતમો ચ અત્થો? ‘‘પાણાતિપાતો, આવુસો, અધમ્મો; પાણાતિપાતા વેરમણી ધમ્મો; યે ચ પાણાતિપાતપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; પાણાતિપાતા વેરમણિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘અદિન્નાદાનં, આવુસો, અધમ્મો; અદિન્નાદાના વેરમણી ધમ્મો; યે ચ અદિન્નાદાનપચ્ચયા અનેકે
‘‘કામેસુમિચ્છાચારો, આવુસો, અધમ્મો; કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણી ધમ્મો; યે ચ કામેસુમિચ્છાચારપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; કામેસુમિચ્છાચારા વેરમણિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘મુસાવાદો, આવુસો, અધમ્મો; મુસાવાદા વેરમણી ધમ્મો; યે ચ મુસાવાદપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; મુસાવાદા વેરમણિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘પિસુણા વાચા, આવુસો, અધમ્મો; પિસુણાય વાચાય વેરમણી ધમ્મો; યે ચ પિસુણાવાચાપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; પિસુણાય વાચાય વેરમણિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘ફરુસા
‘‘સમ્ફપ્પલાપો
‘‘અભિજ્ઝા, આવુસો, અધમ્મો; અનભિજ્ઝા ધમ્મો; યે ચ અભિજ્ઝાપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; અનભિજ્ઝાપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘બ્યાપાદો, આવુસો, અધમ્મો; અબ્યાપાદો ધમ્મો; યે ચ બ્યાપાદપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; અબ્યાપાદપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘મિચ્છાદિટ્ઠિ, આવુસો, અધમ્મો; સમ્માદિટ્ઠિ ધમ્મો; યે ચ મિચ્છાદિટ્ઠિપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; સમ્માદિટ્ઠિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘‘યં ખો નો, આવુસો, ભગવા સંખિત્તેન ઉદ્દેસં ઉદ્દિસિત્વા વિત્થારેન અત્થં
‘‘એવમાવુસો’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો મહાકચ્ચાનસ્સ ભાસિતં અભિનન્દિત્વા અનુમોદિત્વા ઉટ્ઠાયાસના યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિંસુ
‘‘યં ખો નો, ભન્તે, ભગવા સંખિત્તેન ઉદ્દેસં ઉદ્દિસિત્વા વિત્થારેન અત્થં અવિભજિત્વા ઉટ્ઠાયાસના
‘‘તેસં નો, ભન્તે, અમ્હાકં અચિરપક્કન્તસ્સ ભગવતો એતદહોસિ – ‘ઇદં ખો નો, આવુસો, ભગવા સંખિત્તેન ઉદ્દેસં ઉદ્દિસિત્વા વિત્થારેન અત્થં અવિભજિત્વા ઉટ્ઠાયાસના વિહારં પવિટ્ઠો – ‘અધમ્મો ચ, ભિક્ખવે, વેદિતબ્બો…પે॰… તથા પટિપજ્જિતબ્બ’ન્તિ. કો નુ ખો ઇમસ્સ ભગવતા સંખિત્તેન ઉદ્દેસસ્સ ઉદ્દિટ્ઠસ્સ વિત્થારેન અત્થં અવિભત્તસ્સ વિત્થારેન અત્થં વિભજેય્યા’તિ?
‘‘તેસં નો, ભન્તે, અમ્હાકં એતદહોસિ – ‘અયં ખો આયસ્મા મહાકચ્ચાનો સત્થુ ચેવ સંવણ્ણિતો, સમ્ભાવિતો ચ વિઞ્ઞૂનં સબ્રહ્મચારીનં. પહોતિ ચાયસ્મા મહાકચ્ચાનો ઇમસ્સ ભગવતા સંખિત્તેન ઉદ્દેસસ્સ ઉદ્દિટ્ઠસ્સ
‘‘અથ ખો મયં, ભન્તે, યેનાયસ્મા મહાકચ્ચાનો
‘‘સાધુ સાધુ, ભિક્ખવે! પણ્ડિતો, ભિક્ખવે, મહાકચ્ચાનો. મહાપઞ્ઞો, ભિક્ખવે, મહાકચ્ચાનો. મં ચેપિ તુમ્હે, ભિક્ખવે, ઉપસઙ્કમિત્વા એતમત્થં પટિપુચ્છેય્યાથ, અહમ્પિ ચેતં એવમેવં બ્યાકરેય્યં યથા તં મહાકચ્ચાનેન બ્યાકતં. એસો ચેવ તસ્સ અત્થો. એવઞ્ચ નં ધારેય્યાથા’’તિ. છટ્ઠં.
૭. તતિયઅધમ્મસુત્તં
૧૭૩. ‘‘અધમ્મો
‘‘કતમો ચ, ભિક્ખવે, અધમ્મો, કતમો ચ ધમ્મો; કતમો ચ અનત્થો, કતમો ચ અત્થો? પાણાતિપાતો, ભિક્ખવે, અધમ્મો; પાણાતિપાતા વેરમણી ધમ્મો; યે ચ પાણાતિપાતપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; પાણાતિપાતા વેરમણિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘અદિન્નાદાનં, ભિક્ખવે, અધમ્મો; અદિન્નાદાના વેરમણી ધમ્મો… કામેસુમિચ્છાચારો, ભિક્ખવે
‘‘મિચ્છાદિટ્ઠિ, ભિક્ખવે, અધમ્મો; સમ્માદિટ્ઠિ ધમ્મો; યે ચ મિચ્છાદિટ્ઠિપચ્ચયા અનેકે પાપકા અકુસલા ધમ્મા સમ્ભવન્તિ, અયં અનત્થો; સમ્માદિટ્ઠિપચ્ચયા ચ અનેકે કુસલા ધમ્મા ભાવનાપારિપૂરિં ગચ્છન્તિ, અયં અત્થો.
‘‘‘અધમ્મો ચ, ભિક્ખવે, વેદિતબ્બો ધમ્મો ચ; અનત્થો ચ વેદિતબ્બો અત્થો ચ. અધમ્મઞ્ચ વિદિત્વા ધમ્મઞ્ચ, અનત્થઞ્ચ વિદિત્વા અત્થઞ્ચ યથા ધમ્મો યથા અત્થો તથા પટિપજ્જિતબ્બ’ન્તિ, ઇતિ યં તં વુત્તં, ઇદમેતં પટિચ્ચ વુત્ત’’ન્તિ. સત્તમં.
૮. કમ્મનિદાનસુત્તં
૧૭૪. ‘‘પાણાતિપાતમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘અદિન્નાદાનમ્પાહં
‘‘કામેસુમિચ્છાચારમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘મુસાવાદમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘પિસુણવાચમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘ફરુસવાચમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘સમ્ફપ્પલાપમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘અભિજ્ઝમ્પાહં
‘‘બ્યાપાદમ્પાહં, ભિક્ખવે, તિવિધં વદામિ – લોભહેતુકમ્પિ, દોસહેતુકમ્પિ, મોહહેતુકમ્પિ.
‘‘મિચ્છાદિટ્ઠિમ્પાહં, ભિક્ખવે
૯. પરિક્કમનસુત્તં
૧૭૫. ‘‘સપરિક્કમનો
૧૦. ચુન્દસુત્તં
૧૭૬. એવં મે સુતં – એકં
‘‘યથા કથં પન, ચુન્દ, બ્રાહ્મણા પચ્છાભૂમકા કમણ્ડલુકા સેવાલમાલિકા અગ્ગિપરિચારિકા ઉદકોરોહકા સોચેય્યાનિ પઞ્ઞપેન્તી’’તિ? ‘‘ઇધ, ભન્તે, બ્રાહ્મણા પચ્છાભૂમકા કમણ્ડલુકા સેવાલમાલિકા અગ્ગિપરિચારિકા ઉદકોરોહકા. તે સાવકં
‘‘અઞ્ઞથા ખો, ચુન્દ, બ્રાહ્મણા પચ્છાભૂમકા કમણ્ડલુકા સેવાલમાલિકા અગ્ગિપરિચારિકા ઉદકોરોહકા સોચેય્યાનિ પઞ્ઞપેન્તિ, અઞ્ઞથા ચ પન
‘‘તેન હિ, ચુન્દ, સુણાહિ, સાધુકં મનસિ
‘‘તિવિધં ખો, ચુન્દ, કાયેન અસોચેય્યં હોતિ; ચતુબ્બિધં વાચાય અસોચેય્યં હોતિ; તિવિધં મનસા અસોચેય્યં હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ચુન્દ, તિવિધં કાયેન અસોચેય્યં હોતિ? ‘‘ઇધ, ચુન્દ, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ લુદ્દો લોહિતપાણિ હતપહતે નિવિટ્ઠો અદયાપન્નો સબ્બપાણભૂતેસુ
‘‘અદિન્નાદાયી હોતિ. યં તં પરસ્સ પરવિત્તૂપકરણં ગામગતં વા અરઞ્ઞગતં વા તં અદિન્નં થેય્યસઙ્ખાતં આદાતા હોતિ.
‘‘કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ. યા તા માતુરક્ખિતા પિતુરક્ખિતા માતાપિતુરક્ખિતા
‘‘કથઞ્ચ
‘‘પિસુણવાચો હોતિ. ઇતો સુત્વા અમુત્ર અક્ખાતા ઇમેસં ભેદાય, અમુત્ર વા સુત્વા ઇમેસં
‘‘ફરુસવાચો હોતિ. યા સા વાચા અણ્ડકા કક્કસા પરકટુકા પરાભિસજ્જની કોધસામન્તા અસમાધિસંવત્તનિકા, તથારૂપિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘સમ્ફપ્પલાપી હોતિ અકાલવાદી અભૂતવાદી અનત્થવાદી અધમ્મવાદી અવિનયવાદી; અનિધાનવતિં વાચં ભાસિતા હોતિ અકાલેન અનપદેસં અપરિયન્તવતિં અનત્થસંહિતં. એવં ખો, ચુન્દ, ચતુબ્બિધં વાચાય અસોચેય્યં હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ચુન્દ, તિવિધં મનસા અસોચેય્યં હોતિ? ઇધ, ચુન્દ, એકચ્ચો અભિજ્ઝાલુ હોતિ. યં તં પરસ્સ પરવિત્તૂપકરણં તં અભિજ્ઝાતા
‘‘બ્યાપન્નચિત્તો હોતિ પદુટ્ઠમનસઙ્કપ્પો – ‘ઇમે સત્તા હઞ્ઞન્તુ વા બજ્ઝન્તુ વા ઉચ્છિજ્જન્તુ વા વિનસ્સન્તુ વા મા વા અહેસુ’ન્તિ
‘‘મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ વિપરીતદસ્સનો – ‘નત્થિ દિન્નં, નત્થિ યિટ્ઠં, નત્થિ હુતં, નત્થિ સુકટદુક્કટાનં
‘‘ઇમે
‘‘અલ્લાનિ ચેપિ ગોમયાનિ આમસતિ, અસુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ અલ્લાનિ ગોમયાનિ આમસતિ, અસુચિયેવ હોતિ.
‘‘હરિતાનિ ચેપિ તિણાનિ આમસતિ, અસુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ હરિતાનિ તિણાનિ આમસતિ, અસુચિયેવ હોતિ.
‘‘અગ્ગિં ચેપિ પરિચરતિ, અસુચિયેવ હોતિ, નો ચેપિ અગ્ગિં પરિચરતિ, અસુચિયેવ હોતિ.
‘‘પઞ્જલિકો ચેપિ આદિચ્ચં નમસ્સતિ, અસુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ પઞ્જલિકો આદિચ્ચં નમસ્સતિ, અસુચિયેવ હોતિ.
‘‘સાયતતિયકં ચેપિ ઉદકં ઓરોહતિ, અસુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ સાયતતિયકં ઉદકં ઓરોહતિ, અસુચિયેવ હોતિ. તં કિસ્સ હેતુ? ઇમે, ચુન્દ, દસ અકુસલકમ્મપથા અસુચીયેવ
‘‘ઇમેસં પન, ચુન્દ, દસન્નં અકુસલાનં કમ્મપથાનં સમન્નાગમનહેતુ નિરયો પઞ્ઞાયતિ, તિરચ્છાનયોનિ પઞ્ઞાયતિ, પેત્તિવિસયો પઞ્ઞાયતિ, યા વા
‘‘તિવિધં ખો, ચુન્દ, કાયેન સોચેય્યં હોતિ; ચતુબ્બિધં વાચાય સોચેય્યં હોતિ; તિવિધં મનસા સોચેય્યં હોતિ.
‘‘કથં
‘‘અદિન્નાદાનં
‘‘કામેસુમિચ્છાચારં પહાય, કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો
‘‘કથઞ્ચ, ચુન્દ, ચતુબ્બિધં વાચાય સોચેય્યં હોતિ? ઇધ, ચુન્દ, એકચ્ચો મુસાવાદં પહાય મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ. સભગ્ગતો વા પરિસગ્ગતો વા ઞાતિમજ્ઝગતો વા પૂગમજ્ઝગતો વા રાજકુલમજ્ઝગતો વા અભિનીતો સક્ખિપુટ્ઠો – ‘એહમ્ભો પુરિસ, યં જાનાસિ તં વદેહી’તિ, સો અજાનં વા આહ ‘ન જાનામી’તિ, જાનં વા આહ ‘જાનામી’તિ, અપસ્સં વા આહ ‘ન પસ્સામી’તિ, પસ્સં વા આહ ‘પસ્સામી’તિ. ઇતિ અત્તહેતુ વા પરહેતુ વા આમિસકિઞ્ચિક્ખહેતુ વા ન સમ્પજાનમુસા ભાસિતા હોતિ.
‘‘પિસુણં વાચં પહાય, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ – ન ઇતો સુત્વા અમુત્ર અક્ખાતા ઇમેસં ભેદાય, ન અમુત્ર વા સુત્વા ઇમેસં અક્ખાતા અમૂસં ભેદાય. ઇતિ ભિન્નાનં વા સન્ધાતા સહિતાનં વા અનુપ્પદાતા સમગ્ગારામો સમગ્ગરતો સમગ્ગનન્દી સમગ્ગકરણિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘ફરુસં વાચં પહાય, ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ. યા સા વાચા નેલા કણ્ણસુખા પેમનીયા હદયઙ્ગમા પોરી બહુજનકન્તા બહુજનમનાપા, તથારૂપિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘સમ્ફપ્પલાપં
‘‘કથઞ્ચ
‘‘અબ્યાપન્નચિત્તો હોતિ અપ્પદુટ્ઠમનસઙ્કપ્પો – ‘ઇમે સત્તા અવેરા હોન્તુ
‘‘સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ
‘‘ઇમે ખો, ચુન્દ, દસ કુસલકમ્મપથા. ઇમેહિ ખો, ચુન્દ, દસહિ કુસલેહિ કમ્મપથેહિ સમન્નાગતો કાલસ્સેવ ઉટ્ઠહન્તોવ સયનમ્હા પથવિં ચેપિ આમસતિ, સુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ પથવિં આમસતિ, સુચિયેવ હોતિ.
‘‘અલ્લાનિ ચેપિ ગોમયાનિ આમસતિ, સુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ અલ્લાનિ ગોમયાનિ આમસતિ, સુચિયેવ હોતિ.
‘‘હરિતાનિ ચેપિ તિણાનિ આમસતિ, સુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ હરિતાનિ તિણાનિ આમસતિ, સુચિયેવ હોતિ.
‘‘અગ્ગિં
‘‘પઞ્જલિકો ચેપિ આદિચ્ચં નમસ્સતિ, સુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ પઞ્જલિકો આદિચ્ચં નમસ્સતિ
‘‘સાયતતિયકં ચેપિ ઉદકં ઓરોહતિ, સુચિયેવ હોતિ; નો ચેપિ સાયતતિયકં ઉદકં ઓરોહતિ, સુચિયેવ હોતિ. તં કિસ્સ હેતુ? ઇમે, ચુન્દ, દસ કુસલકમ્મપથા સુચીયેવ હોન્તિ સુચિકરણા ચ.
‘‘ઇમેસં
એવં વુત્તે ચુન્દો કમ્મારપુત્તો ભગવન્તં એતદવોચ – ‘‘અભિક્કન્તં, ભન્તે…પે॰… ઉપાસકં મં, ભન્તે, ભગવા ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. દસમં.
૧૧. જાણુસ્સોણિસુત્તં
૧૭૭. અથ
‘‘મયમસ્સુ, ભો ગોતમ, બ્રાહ્મણા નામ. દાનાનિ દેમ, સદ્ધાનિ કરોમ – ‘ઇદં દાનં પેતાનં ઞાતિસાલોહિતાનં ઉપકપ્પતુ, ઇદં દાનં પેતા ઞાતિસાલોહિતા પરિભુઞ્જન્તૂ’તિ. કચ્ચિ તં, ભો ગોતમ, દાનં પેતાનં ઞાતિસાલોહિતાનં ઉપકપ્પતિ; કચ્ચિ તે પેતા ઞાતિસાલોહિતા તં દાનં પરિભુઞ્જન્તી’’તિ? ‘‘ઠાને ખો, બ્રાહ્મણ, ઉપકપ્પતિ, નો અટ્ઠાને’’તિ.
‘‘કતમં
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતી…પે॰… મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ. સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા તિરચ્છાનયોનિં ઉપપજ્જતિ. યો તિરચ્છાનયોનિકાનં સત્તાનં આહારો, તેન સો તત્થ યાપેતિ, તેન
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ, અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ, મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ, પિસુણાય વાચાય
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ. સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ. યો દેવાનં આહારો, તેન સો તત્થ યાપેતિ, તેન સો તત્થ તિટ્ઠતિ. ઇદમ્પિ, બ્રાહ્મણ, અટ્ઠાનં યત્થ ઠિતસ્સ
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ…પે॰… મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ. સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા પેત્તિવિસયં ઉપપજ્જતિ. યો પેત્તિવેસયિકાનં સત્તાનં આહારો, તેન સો તત્થ યાપેતિ, તેન સો તત્થ તિટ્ઠતિ, યં વા પનસ્સ ઇતો અનુપ્પવેચ્છન્તિ મિત્તામચ્ચા
‘‘સચે પન, ભો ગોતમ, સો પેતો ઞાતિસાલોહિતો તં ઠાનં અનુપપન્નો હોતિ, કો તં દાનં પરિભુઞ્જતી’’તિ? ‘‘અઞ્ઞેપિસ્સ, બ્રાહ્મણ, પેતા ઞાતિસાલોહિતા તં ઠાનં ઉપપન્ના હોન્તિ, તે તં દાનં પરિભુઞ્જન્તી’’તિ.
‘‘સચે પન, ભો ગોતમ, સો ચેવ પેતો ઞાતિસાલોહિતો તં ઠાનં અનુપપન્નો હોતિ અઞ્ઞેપિસ્સ ઞાતિસાલોહિતા પેતા તં
‘‘અટ્ઠાનેપિ ભવં ગોતમો પરિકપ્પં વદતી’’તિ? ‘‘અટ્ઠાનેપિ ખો અહં, બ્રાહ્મણ, પરિકપ્પં વદામિ. ઇધ, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ, અદિન્નાદાયી હોતિ, કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ, મુસાવાદી હોતિ, પિસુણવાચો હોતિ, ફરુસવાચો હોતિ, સમ્ફપ્પલાપી હોતિ, અભિજ્ઝાલુ હોતિ, બ્યાપન્નચિત્તો હોતિ, મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ; સો દાતા હોતિ સમણસ્સ વા બ્રાહ્મણસ્સ વા અન્નં પાનં વત્થં
‘‘યં ખો, બ્રાહ્મણ, ઇધ પાણાતિપાતી અદિન્નાદાયી કામેસુમિચ્છાચારી મુસાવાદી પિસુણવાચો ફરુસવાચો સમ્ફપ્પલાપી અભિજ્ઝાલુ બ્યાપન્નચિત્તો મિચ્છાદિટ્ઠિકો, તેન સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા હત્થીનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ. યઞ્ચ ખો સો દાતા હોતિ સમણસ્સ વા બ્રાહ્મણસ્સ વા અન્નં પાનં વત્થં યાનં માલાગન્ધવિલેપનં સેય્યાવસથપદીપેય્યં, તેન સો તત્થ લાભી હોતિ અન્નસ્સ પાનસ્સ માલાનાનાલઙ્કારસ્સ.
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ…પે॰… મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ. સો દાતા
‘‘યં
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ, એકચ્ચો પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ. સો દાતા હોતિ સમણસ્સ વા બ્રાહ્મણસ્સ વા અન્નં પાનં વત્થં યાનં માલાગન્ધવિલેપનં સેય્યાવસથપદીપેય્યં. સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનુસ્સાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ. સો તત્થ લાભી હોતિ માનુસકાનં પઞ્ચન્નં કામગુણાનં.
‘‘યં ખો, બ્રાહ્મણ, ઇધ પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સમ્માદિટ્ઠિકો, તેન સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા મનુસ્સાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ. યઞ્ચ ખો સો દાતા હોતિ સમણસ્સ વા બ્રાહ્મણસ્સ વા અન્નં પાનં વત્થં યાનં માલાગન્ધવિલેપનં સેય્યાવસથપદીપેય્યં, તેન સો તત્થ લાભી હોતિ માનુસકાનં પઞ્ચન્નં કામગુણાનં.
‘‘ઇધ પન, બ્રાહ્મણ
‘‘યં ખો, બ્રાહ્મણ, ઇધ પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… સમ્માદિટ્ઠિકો, તેન સો કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા દેવાનં સહબ્યતં ઉપપજ્જતિ. યઞ્ચ ખો સો દાતા હોતિ સમણસ્સ વા બ્રાહ્મણસ્સ વા અન્નં પાનં વત્થં યાનં માલાગન્ધવિલેપનં સેય્યાવસથપદીપેય્યં, તેન
‘‘અચ્છરિયં, ભો ગોતમ, અબ્ભુતં, ભો ગોતમ! યાવઞ્ચિદં, ભો ગોતમ, અલમેવ દાનાનિ દાતું, અલં સદ્ધાનિ કાતું, યત્ર હિ નામ દાયકોપિ
‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ…પે॰… ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. એકાદસમં.
જાણુસ્સોણિવગ્ગો