(૨૧) ૧. કરજકાયવગ્ગો
૧. પઠમનિરયસગ્ગસુત્તં
૨૧૧. ‘‘દસહિ
‘‘અદિન્નાદાયી હોતિ. યં તં પરસ્સ પરવિત્તૂપકરણં ગામગતં વા અરઞ્ઞગતં વા, તં અદિન્નં થેય્યસઙ્ખાતં આદાતા હોતિ.
‘‘કામેસુ મિચ્છાચારી હોતિ. યા તા માતુરક્ખિતા પિતુરક્ખિતા માતાપિતુરક્ખિતા ભાતુરક્ખિતા ભગિનિરક્ખિતા ઞાતિરક્ખિતા ગોત્તરક્ખિતા ધમ્મરક્ખિતા સસામિકા સપરિદણ્ડા અન્તમસો માલાગુળપરિક્ખિત્તાપિ, તથારૂપાસુ ચારિત્તં આપજ્જિતા હોતિ.
‘‘મુસાવાદી હોતિ. સભગ્ગતો વા પરિસગ્ગતો વા ઞાતિમજ્ઝગતો વા પૂગમજ્ઝગતો વા રાજકુલમજ્ઝગતો વા અભિનીતો સક્ખિપુટ્ઠો – ‘એહમ્ભો પુરિસ, યં જાનાસિ તં વદેહી’તિ, સો અજાનં વા આહ ‘જાનામી’તિ, જાનં વા આહ ‘ન જાનામી’તિ, અપસ્સં વા આહ ‘પસ્સામી’તિ, પસ્સં વા આહ ‘ન પસ્સામી’તિ. ઇતિ અત્તહેતુ વા પરહેતુ વા આમિસકિઞ્ચિક્ખહેતુ વા સમ્પજાનમુસા ભાસિતા હોતિ.
‘‘પિસુણવાચો હોતિ – ઇતો સુત્વા અમુત્ર અક્ખાતા ઇમેસં ભેદાય, અમુત્ર વા સુત્વા ઇમેસં અક્ખાતા અમૂસં ભેદાય. ઇતિ સમગ્ગાનં વા ભેત્તા ભિન્નાનં વા અનુપ્પદાતા વગ્ગારામો
‘‘ફરુસવાચો
‘‘સમ્ફપ્પલાપી
‘‘અભિજ્ઝાલુ
‘‘બ્યાપન્નચિત્તો હોતિ પદુટ્ઠમનસઙ્કપ્પો – ‘ઇમે સત્તા હઞ્ઞન્તુ વા બજ્ઝન્તુ વા ઉચ્છિજ્જન્તુ વા વિનસ્સન્તુ વા મા વા અહેસુ’ન્તિ.
‘‘મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ વિપરીતદસ્સનો – ‘નત્થિ દિન્નં, નત્થિ યિટ્ઠં, નત્થિ હુતં, નત્થિ સુકતદુક્કટાનં કમ્માનં ફલં વિપાકો, નત્થિ અયં લોકો, નત્થિ પરો લોકો, નત્થિ માતા, નત્થિ પિતા, નત્થિ સત્તા ઓપપાતિકા, નત્થિ લોકે સમણબ્રાહ્મણા સમ્મગ્ગતા સમ્માપટિપન્ના યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, દસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં નિરયે.
‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં સગ્ગે. કતમેહિ દસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતં પહાય પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ નિહિતદણ્ડો નિહિતસત્થો લજ્જી દયાપન્નો, સબ્બપાણભૂતહિતાનુકમ્પી વિહરતિ.
‘‘અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ. યં તં પરસ્સ પરવિત્તૂપકરણં ગામગતં વા અરઞ્ઞગતં વા, ન
‘‘કામેસુમિચ્છાચારં પહાય કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ. યા તા માતુરક્ખિતા…પે॰… અન્તમસો માલાગુળપરિક્ખિત્તાપિ, તથારૂપાસુ ન ચારિત્તં આપજ્જિતા હોતિ.
‘‘મુસાવાદં
‘‘પિસુણવાચં
‘‘ફરુસવાચં પહાય ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ. યા સા વાચા નેલા કણ્ણસુખા પેમનીયા હદયઙ્ગમા પોરી બહુજનકન્તા બહુજનમનાપા, તથારૂપિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘સમ્ફપ્પલાપં પહાય સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ કાલવાદી ભૂતવાદી, અત્થવાદી ધમ્મવાદી વિનયવાદી, નિધાનવતિં વાચં ભાસિતા હોતિ કાલેન સાપદેસં પરિયન્તવતિં અત્થસંહિતં.
‘‘અનભિજ્ઝાલુ હોતિ
‘‘અબ્યાપન્નચિત્તો હોતિ અપ્પદુટ્ઠમનસઙ્કપ્પો – ‘ઇમે સત્તા અવેરા હોન્તુ અબ્યાપજ્જા અનીઘા, સુખી અત્તાનં પરિહરન્તૂ’તિ.
‘‘સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ અવિપરીતદસ્સનો – ‘અત્થિ દિન્નં, અત્થિ યિટ્ઠં, અત્થિ હુતં, અત્થિ સુકટદુક્કટાનં કમ્માનં ફલં વિપાકો, અત્થિ અયં લોકો, અત્થિ પરો લોકો, અત્થિ માતા, અત્થિ પિતા, અત્થિ સત્તા ઓપપાતિકા, અત્થિ લોકે સમણબ્રાહ્મણા સમ્મગ્ગતા સમ્માપટિપન્ના
૨. દુતિયનિરયસગ્ગસુત્તં
૨૧૨. ‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં નિરયે. કતમેહિ દસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ લુદ્દો લોહિતપાણિ હતપહતે નિવિટ્ઠો અદયાપન્નો સબ્બપાણભૂતેસુ.
‘‘અદિન્નાદાયી હોતિ… કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ… મુસાવાદી હોતિ… પિસુણવાચો હોતિ… ફરુસવાચો હોતિ
‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં સગ્ગે. કતમેહિ દસહિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતં પહાય પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ નિહિતદણ્ડો નિહિતસત્થો લજ્જી દયાપન્નો, સબ્બપાણભૂતહિતાનુકમ્પી વિહરતિ.
‘‘અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ… કામેસુમિચ્છાચારં પહાય કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ… મુસાવાદં પહાય મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ… પિસુણં વાચં પહાય પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ… ફરુસં વાચં પહાય ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ… સમ્ફપ્પલાપં પહાય સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતો હોતિ… અનભિજ્ઝાલુ હોતિ… અબ્યાપન્નચિત્તો હોતિ… સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ અવિપરીતદસ્સનો – ‘અત્થિ દિન્નં…પે॰… યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, દસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતો યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં સગ્ગે’’તિ. દુતિયં.
૩. માતુગામસુત્તં
૨૧૩. ‘‘દસહિ
‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતો માતુગામો યથાભતં નિક્ખિત્તો એવં સગ્ગે. કતમેહિ દસહિ? પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ…પે॰… અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ… કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ… મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ… પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો
૪. ઉપાસિકાસુત્તં
૨૧૪. ‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતા ઉપાસિકા યથાભતં નિક્ખિત્તા એવં નિરયે. કતમેહિ દસહિ? પાણાતિપાતિની હોતિ…પે॰… મિચ્છાદિટ્ઠિકા
‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતા ઉપાસિકા યથાભતં નિક્ખિત્તા એવં સગ્ગે. કતમેહિ દસહિ? પાણાતિપાતા પટિવિરતા હોતિ…પે॰… સમ્માદિટ્ઠિકા હોતિ…. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, દસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતા ઉપાસિકા યથાભતં નિક્ખિત્તા એવં સગ્ગે’’. ચતુત્થં.
૫. વિસારદસુત્તં
૨૧૫. ‘‘દસહિ
‘‘દસહિ, ભિક્ખવે, ધમ્મેહિ સમન્નાગતા ઉપાસિકા વિસારદા અગારં અજ્ઝાવસતિ. કતમેહિ દસહિ? પાણાતિપાતા પટિવિરતા હોતિ… અદિન્નાદાના પટિવિરતા હોતિ… કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતા હોતિ… મુસાવાદા પટિવિરતા હોતિ… પિસુણાય વાચાય પટિવિરતા હોતિ… ફરુસાય વાચાય પટિવિરતા હોતિ… સમ્ફપ્પલાપા પટિવિરતા હોતિ… અનભિજ્ઝાલુની હોતિ… અબ્યાપન્નચિત્તા હોતિ… સમ્માદિટ્ઠિકા હોતિ…. ઇમેહિ ખો, ભિક્ખવે, દસહિ ધમ્મેહિ સમન્નાગતા ઉપાસિકા વિસારદા અગારં અજ્ઝાવસતી’’તિ. પઞ્ચમં.
૬. સંસપ્પનીયસુત્તં
૨૧૬. ‘‘સંસપ્પનીયપરિયાયં
‘‘કતમો ચ, ભિક્ખવે, સંસપ્પનીયપરિયાયો ધમ્મપરિયાયો? કમ્મસ્સકા, ભિક્ખવે, સત્તા કમ્મદાયાદા કમ્મયોની કમ્મબન્ધૂ કમ્મપટિસરણા, યં કમ્મં કરોન્તિ – કલ્યાણં વા પાપકં વા – તસ્સ દાયાદા ભવન્તિ.
‘‘ઇધ
‘‘જિમ્હગતિકસ્સ ખો પનાહં, ભિક્ખવે, જિમ્હુપપત્તિકસ્સ દ્વિન્નં ગતીનં અઞ્ઞતરં ગતિં વદામિ – યે વા એકન્તદુક્ખા નિરયા યા વા સંસપ્પજાતિકા તિરચ્છાનયોનિ. કતમા ચ સા, ભિક્ખવે, સંસપ્પજાતિકા તિરચ્છાનયોનિ? અહિ વિચ્છિકા સતપદી નકુલા બિળારા મૂસિકા ઉલૂકા, યે વા પનઞ્ઞેપિ કેચિ તિરચ્છાનયોનિકા સત્તા મનુસ્સે દિસ્વા સંસપ્પન્તિ. ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, ભૂતા ભૂતસ્સ ઉપપત્તિ હોતિ. યં કરોતિ તેન ઉપપજ્જતિ. ઉપપન્નમેનં ફસ્સા ફુસન્તિ. એવમહં, ભિક્ખવે, ‘કમ્મદાયાદા સત્તા’તિ વદામિ.
‘‘ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અદિન્નાદાયી હોતિ…પે॰… કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ… મુસાવાદી હોતિ… પિસુણવાચો હોતિ… ફરુસવાચો હોતિ… સમ્ફપ્પલાપી હોતિ… અભિજ્ઝાલુ હોતિ… બ્યાપન્નચિત્તો હોતિ… મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ વિપરીતદસ્સનો – ‘નત્થિ દિન્નં…પે॰… સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. સો સંસપ્પતિ કાયેન, સંસપ્પતિ વાચાય, સંસપ્પતિ મનસા. તસ્સ જિમ્હં કાયકમ્મં
‘‘જિમ્હગતિકસ્સ ખો પનાહં, ભિક્ખવે, જિમ્હુપપત્તિકસ્સ દ્વિન્નં ગતીનં અઞ્ઞતરં ગતિં વદામિ – યે વા એકન્તદુક્ખા નિરયા યા વા સંસપ્પજાતિકા તિરચ્છાનયોનિ. કતમા ચ સા, ભિક્ખવે, સંસપ્પજાતિકા તિરચ્છાનયોનિ
‘‘ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતં પહાય પાણાતિપાતા પટિવિરતો હોતિ નિહિતદણ્ડો
‘‘ઉજુગતિકસ્સ ખો પનાહં, ભિક્ખવે, ઉજુપપત્તિકસ્સ દ્વિન્નં ગતીનં અઞ્ઞતરં ગતિં વદામિ – યે વા એકન્તસુખા સગ્ગા યાનિ વા પન તાનિ ઉચ્ચાકુલાનિ ખત્તિયમહાસાલકુલાનિ વા બ્રાહ્મણમહાસાલકુલાનિ વા ગહપતિમહાસાલકુલાનિ વા અડ્ઢાનિ મહદ્ધનાનિ મહાભોગાનિ પહૂતજાતરૂપરજતાનિ પહૂતવિત્તૂપકરણાનિ પહૂતધનધઞ્ઞાનિ. ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, ભૂતા ભૂતસ્સ
‘‘ઇધ પન, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અદિન્નાદાનં પહાય અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ…પે॰… કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ… મુસાવાદં
‘‘ઉજુગતિકસ્સ
‘‘કમ્મસ્સકા
૭. પઠમસઞ્ચેતનિકસુત્તં
૨૧૭. ‘‘નાહં
‘‘તત્ર, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો પાણાતિપાતી હોતિ લુદ્દો લોહિતપાણિ હતપહતે નિવિટ્ઠો અદયાપન્નો સબ્બપાણભૂતેસુ.
‘‘અદિન્નાદાયી
‘‘કામેસુમિચ્છાચારી હોતિ. યા તા માતુરક્ખિતા…પે॰… અન્તમસો માલાગુળપરિક્ખિત્તાપિ
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા
‘‘પિસુણવાચો હોતિ. ઇતો સુત્વા અમુત્ર અક્ખાતા ઇમેસં ભેદાય, અમુત્ર વા સુત્વા ઇમેસં અક્ખાતા અમૂસં ભેદાય. ઇતિ સમગ્ગાનં વા ભેત્તા ભિન્નાનં વા અનુપ્પદાતા વગ્ગારામો વગ્ગરતો વગ્ગનન્દી, વગ્ગકરણિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘ફરુસવાચો હોતિ. યા સા વાચા અણ્ડકા કક્કસા પરકટુકા પરાભિસજ્જની કોધસામન્તા. અસમાધિસંવત્તનિકા, તથારૂપિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘સમ્ફપ્પલાપી હોતિ અકાલવાદી અભૂતવાદી અનત્થવાદી અધમ્મવાદી અવિનયવાદી, અનિધાનવતિં વાચં ભાસિતા હોતિ અકાલેન અનપદેસં અપરિયન્તવતિં અનત્થસંહિતં. એવં ખો, ભિક્ખવે, ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ
‘‘બ્યાપન્નચિત્તો
મિચ્છાદિટ્ઠિકો હોતિ વિપરીતદસ્સનો – ‘નત્થિ દિન્નં…પે॰
‘‘તિવિધ કાયકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, અપણ્ણકો મણિ ઉદ્ધંખિત્તો યેન યેનેવ પતિટ્ઠાતિ સુપ્પતિટ્ઠિતંયેવ પતિટ્ઠાતિ
‘‘નાહં, ભિક્ખવે, સઞ્ચેતનિકાનં કમ્માનં કતાનં ઉપચિતાનં અપ્પટિસંવેદિત્વા બ્યન્તીભાવં વદામિ, તઞ્ચ ખો દિટ્ઠેવ ધમ્મે ઉપપજ્જે વા અપરે વા પરિયાયે. ન ત્વેવાહં, ભિક્ખવે, સઞ્ચેતનિકાનં કમ્માનં કતાનં ઉપચિતાનં અપ્પટિસંવેદિત્વા દુક્ખસ્સન્તકિરિયં વદામિ.
‘‘તત્ર, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ; ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ; તિવિધા મનોકમ્મન્તસમ્પત્તિ
‘‘કથઞ્ચ
‘‘અદિન્નાદાનં પહાય, અદિન્નાદાના પટિવિરતો હોતિ. યં તં પરસ્સ પરવિત્તૂપકરણં ગામગતં વા અરઞ્ઞગતં વા, ન તં અદિન્નં થેય્યસઙ્ખાતં આદાતા હોતિ.
‘‘કામેસુમિચ્છાચારં પહાય, કામેસુમિચ્છાચારા પટિવિરતો હોતિ. યા તા માતુરક્ખિતા
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો મુસાવાદં પહાય મુસાવાદા પટિવિરતો હોતિ. સભગ્ગતો વા પરિસગ્ગતો વા ઞાતિમજ્ઝગતો વા પૂગમજ્ઝગતો વા રાજકુલમજ્ઝગતો વા અભિનીતો સક્ખિપુટ્ઠો ‘એહમ્ભો પુરિસ, યં જાનાસિ તં વદેહી’તિ, સો અજાનં વા આહ ‘ન જાનામી’તિ, જાનં વા આહ ‘જાનામી’તિ, અપસ્સં વા આહ ‘ન પસ્સામી’તિ, પસ્સં વા આહ ‘પસ્સામી’તિ, ઇતિ અત્તહેતુ વા પરહેતુ વા આમિસકિઞ્ચિક્ખહેતુ વા ન સમ્પજાનમુસા ભાસિતા હોતિ.
‘‘પિસુણં વાચં પહાય, પિસુણાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ – ન ઇતો સુત્વા અમુત્ર અક્ખાતા ઇમેસં ભેદાય, અમુત્ર વા સુત્વા ન ઇમેસં અક્ખાતા અમૂસં ભેદાય. ઇતિ ભિન્નાનં વા સન્ધાતા
‘‘ફરુસં વાચં પહાય, ફરુસાય વાચાય પટિવિરતો હોતિ. યા સા વાચા નેલા કણ્ણસુખા પેમનીયા હદયઙ્ગમા પોરી બહુજનકન્તા બહુજનમનાપા, તથારૂપિં વાચં ભાસિતા હોતિ.
‘‘સમ્ફપ્પલાપં
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, તિવિધા મનોકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ? ઇધ, ભિક્ખવે, એકચ્ચો અનભિજ્ઝાલુ હોતિ. યં તં પરસ્સ પરવિત્તૂપકરણં તં અનભિજ્ઝાતા હોતિ – ‘અહો વત, યં પરસ્સ તં મમસ્સા’તિ.
‘‘અબ્યાપન્નચિત્તો હોતિ અપ્પદુટ્ઠમનસઙ્કપ્પો – ‘ઇમે સત્તા અવેરા હોન્તુ અબ્યાપજ્જા અનીઘા, સુખી અત્તાનં પરિહરન્તૂ’તિ.
‘‘સમ્માદિટ્ઠિકો હોતિ અવિપરીતદસ્સનો – ‘અત્થિ દિન્નં, અત્થિ યિટ્ઠં…પે॰… યે ઇમઞ્ચ લોકં પરઞ્ચ લોકં સયં અભિઞ્ઞા સચ્છિકત્વા પવેદેન્તી’તિ. એવં ખો, ભિક્ખવે, તિવિધા મનોકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ.
‘‘તિવિધકાયકમ્મન્તસમ્પત્તિકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ વા, ભિક્ખવે, સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ; ચતુબ્બિધવચીકમ્મન્તસમ્પત્તિકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ વા, ભિક્ખવે, સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ; તિવિધમનોકમ્મન્તસમ્પત્તિકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ વા, ભિક્ખવે, સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, અપણ્ણકો મણિ ઉદ્ધંખિત્તો યેન યેનેવ પતિટ્ઠાતિ સુપ્પતિટ્ઠિતંયેવ પતિટ્ઠાતિ; એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, તિવિધકાયકમ્મન્તસમ્પત્તિકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ
૮. દુતિયસઞ્ચેતનિકસુત્તં
૨૧૮. ‘‘નાહં
‘‘તત્ર, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ; ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ; તિવિધા મનોકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ…પે॰… એવં
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, તિવિધા મનોકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, તિવિધા મનોકમ્મન્તસન્દોસબ્યાપત્તિ અકુસલસઞ્ચેતનિકા દુક્ખુદ્રયા દુક્ખવિપાકા હોતિ.
‘‘તિવિધ
‘‘નાહં, ભિક્ખવે, સઞ્ચેતનિકાનં કમ્માનં કતાનં ઉપચિતાનં અપ્પટિસંવેદિત્વા બ્યન્તીભાવં વદામિ, તઞ્ચ ખો દિટ્ઠેવ ધમ્મે ઉપપજ્જે વા અપરે વા પરિયાયે
‘‘તત્ર ખો, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ; ચતુબ્બિધા વચીકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ; તિવિધા મનોકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, તિવિધા કાયકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ
‘‘કથઞ્ચ, ભિક્ખવે, તિવિધા મનોકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ…પે॰… એવં ખો, ભિક્ખવે, તિવિધા મનોકમ્મન્તસમ્પત્તિ કુસલસઞ્ચેતનિકા સુખુદ્રયા સુખવિપાકા હોતિ.
‘‘તિવિધકાયકમ્મન્તસમ્પત્તિકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ વા, ભિક્ખવે, સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તિ; ચતુબ્બિધવચીકમ્મન્તસમ્પત્તિ…પે॰… તિવિધમનોકમ્મન્તસમ્પત્તિકુસલસઞ્ચેતનિકાહેતુ
૯. કરજકાયસુત્તં
૨૧૯. ‘‘નાહં, ભિક્ખવે, સઞ્ચેતનિકાનં કમ્માનં કતાનં ઉપચિતાનં અપ્પટિસંવેદિત્વા બ્યન્તીભાવં વદામિ, તઞ્ચ ખો દિટ્ઠેવ ધમ્મે ઉપપજ્જે વા અપરે વા પરિયાયે. ન ત્વેવાહં, ભિક્ખવે, સઞ્ચેતનિકાનં કમ્માનં કતાનં ઉપચિતાનં અપ્પટિસંવેદિત્વા દુક્ખસ્સન્તકિરિયં વદામિ.
‘‘સ ખો સો, ભિક્ખવે, અરિયસાવકો એવં વિગતાભિજ્ઝો વિગતબ્યાપાદો અસમ્મૂળ્હો સમ્પજાનો પટિસ્સતો મેત્તાસહગતેન ચેતસા
‘‘સો એવં પજાનાતિ – ‘પુબ્બે ખો મે ઇદં ચિત્તં પરિત્તં અહોસિ અભાવિતં, એતરહિ પન મે ઇદં ચિત્તં અપ્પમાણં સુભાવિતં. યં ખો પન કિઞ્ચિ પમાણકતં કમ્મં, ન તં તત્રાવસિસ્સતિ ન તં તત્રાવતિટ્ઠતી’તિ
‘‘તં કિં મઞ્ઞથ, ભિક્ખવે, દહરતગ્ગે ચે સો અયં
‘‘અકરોન્તં ખો પન પાપકમ્મં અપિ નુ ખો દુક્ખં ફુસેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે. અકરોન્તઞ્હિ, ભન્તે, પાપકમ્મં કુતો દુક્ખં ફુસિસ્સતી’’તિ!
‘‘ભાવેતબ્બા ખો પનાયં, ભિક્ખવે, મેત્તાચેતોવિમુત્તિ ઇત્થિયા વા પુરિસેન વા. ઇત્થિયા વા, ભિક્ખવે, પુરિસસ્સ વા નાયં કાયો આદાય ગમનીયો. ચિત્તન્તરો અયં, ભિક્ખવે
‘‘કરુણાસહગતેન ચેતસા… મુદિતાસહગતેન ચેતસા… ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા એકં દિસં ફરિત્વા વિહરતિ તથા દુતિયં તથા તતિયં તથા ચતુત્થં. ઇતિ ઉદ્ધમધો તિરિયં સબ્બધિ સબ્બત્તતાય સબ્બાવન્તં લોકં ઉપેક્ખાસહગતેન ચેતસા વિપુલેન મહગ્ગતેન અપ્પમાણેન અવેરેન અબ્યાપજ્જેન ફરિત્વા વિહરતિ.
‘‘સો એવં પજાનાતિ – ‘પુબ્બે ખો મે ઇદં ચિત્તં પરિત્તં અહોસિ અભાવિતં, એતરહિ પન મે ઇદં ચિત્તં અપ્પમાણં
‘‘તં
‘‘અકરોન્તં ખો પન પાપકમ્મં અપિ નુ ખો દુક્ખં ફુસેય્યા’’તિ? ‘‘નો હેતં, ભન્તે. અકરોન્તઞ્હિ, ભન્તે, પાપકમ્મં કુતો દુક્ખં ફુસિસ્સતી’’તિ!
‘‘ભાવેતબ્બા ખો પનાયં, ભિક્ખવે, ઉપેક્ખા ચેતોવિમુત્તિ ઇત્થિયા વા પુરિસેન વા. ઇત્થિયા વા, ભિક્ખવે, પુરિસસ્સ વા નાયં કાયો આદાય ગમનીયો. ચિત્તન્તરો અયં, ભિક્ખવે, મચ્ચો. સો એવં પજાનાતિ – ‘યં ખો મે ઇદં કિઞ્ચિ પુબ્બે ઇમિના કરજકાયેન પાપકમ્મં કતં, સબ્બં તં ઇધ વેદનીયં; ન તં અનુગં ભવિસ્સતી’તિ. એવં ભાવિતા ખો, ભિક્ખવે, ઉપેક્ખા ચેતોવિમુત્તિ અનાગામિતાય સંવત્તતિ, ઇધ પઞ્ઞસ્સ ભિક્ખુનો ઉત્તરિ વિમુત્તિં અપ્પટિવિજ્ઝતો’’તિ. નવમં.
૧૦. અધમ્મચરિયાસુત્તં
૨૨૦.
‘‘કો પન, ભો ગોતમ, હેતુ કો પચ્ચયો
‘‘ન ખો અહં ઇમસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ વિત્થારેન અત્થં આજાનામિ. સાધુ મે ભવં ગોતમો તથા ધમ્મં દેસેતુ યથાહં ઇમસ્સ ભોતો ગોતમસ્સ સંખિત્તેન ભાસિતસ્સ વિત્થારેન અત્થં આજાનેય્ય’’ન્તિ. ‘‘તેન હિ, બ્રાહ્મણ, સુણાહિ, સાધુકં મનસિ કરોહિ
‘‘તિવિધા
‘‘કથઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, તિવિધા કાયેન અધમ્મચરિયાવિસમચરિયા હોતિ…પે॰… એવં ખો, બ્રાહ્મણ, તિવિધા કાયેન અધમ્મચરિયા વિસમચરિયા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, ચતુબ્બિધા વાચાય અધમ્મચરિયાવિસમચરિયા હોતિ…પે॰… એવં ખો, બ્રાહ્મણ, ચતુબ્બિધા વાચાય અધમ્મચરિયા વિસમચરિયા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ
‘‘તિવિધા બ્રાહ્મણ, કાયેન ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ; ચતુબ્બિધા વાચાય ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ; તિવિધા મનસા ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, તિવિધા કાયેન ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ…પે॰… એવં
‘‘કથઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, ચતુબ્બિધા વાચાય ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ…પે॰… એવં ખો, બ્રાહ્મણ, ચતુબ્બિધા વાચાય ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ.
‘‘કથઞ્ચ, બ્રાહ્મણ, તિવિધા મનસા ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ…પે॰… એવં ખો, બ્રાહ્મણ, તિવિધા મનસા ધમ્મચરિયાસમચરિયા હોતિ. એવં ધમ્મચરિયાસમચરિયાહેતુ ખો, બ્રાહ્મણ, એવમિધેકચ્ચે સત્તા કાયસ્સ ભેદા પરં મરણા સુગતિં સગ્ગં લોકં ઉપપજ્જન્તી’’તિ.
‘‘અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ, અભિક્કન્તં, ભો ગોતમ…પે॰… ઉપાસકં મં ભવં ગોતમો ધારેતુ અજ્જતગ્ગે પાણુપેતં સરણં ગત’’ન્તિ. દસમં.
કરજકાયવગ્ગો પઠમો.