(૭) ૨. યમકવગ્ગો
૧. અવિજ્જાસુત્તં
૬૧. ‘‘પુરિમા , ભિક્ખવે, કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ અવિજ્જાય – ‘ઇતો પુબ્બે અવિજ્જા નાહોસિ, અથ પચ્છા સમભવી’તિ. એવઞ્ચેતં, ભિક્ખવે, વુચ્ચતિ, અથ ચ પન પઞ્ઞાયતિ – ‘ઇદપ્પચ્ચયા અવિજ્જા’તિ.
‘‘અવિજ્જમ્પાહં અવિજ્જમ્પહં (સી॰ સ્યા॰), ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અવિજ્જાય? ‘પઞ્ચ નીવરણા’તિસ્સ વચનીયં. પઞ્ચપાહં, ભિક્ખવે, નીવરણે સાહારે વદામિ , નો અનાહારે. કો ચાહારો પઞ્ચન્નં નીવરણાનં? ‘તીણિ દુચ્ચરિતાની’તિસ્સ વચનીયં. તીણિપાહં, ભિક્ખવે, દુચ્ચરિતાનિ સાહારાનિ વદામિ, નો અનાહારાનિ. કો ચાહારો તિણ્ણં દુચ્ચરિતાનં? ‘ઇન્દ્રિયઅસંવરો’તિસ્સ વચનીયં. ઇન્દ્રિયઅસંવરમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો ઇન્દ્રિયઅસંવરસ્સ? ‘અસતાસમ્પજઞ્ઞ’ન્તિસ્સ વચનીયં. અસતાસમ્પજઞ્ઞમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અસતાસમ્પજઞ્ઞસ્સ? ‘અયોનિસોમનસિકારો’તિસ્સ વચનીયં. અયોનિસોમનસિકારમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અયોનિસોમનસિકારસ્સ? ‘અસ્સદ્ધિય’ન્તિસ્સ વચનીયં. અસ્સદ્ધિયમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અસ્સદ્ધિયસ્સ? ‘અસદ્ધમ્મસ્સવન’ન્તિસ્સ વચનીયં. અસદ્ધમ્મસ્સવનમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અસદ્ધમ્મસ્સવનસ્સ? ‘અસપ્પુરિસસંસેવો’તિસ્સ વચનીયં.
‘‘ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, અસપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો અસદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, અસદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરેતિ, અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરં અયોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, અયોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયઅસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયઅસંવરો પરિપૂરો તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરાનિ પઞ્ચ નીવરણે પરિપૂરેન્તિ, પઞ્ચ નીવરણા પરિપૂરા અવિજ્જં પરિપૂરેન્તિ. એવમેતિસ્સા અવિજ્જાય આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘સેય્યથાપિ , ભિક્ખવે, ઉપરિપબ્બતે થુલ્લફુસિતકે દેવે વસ્સન્તે ( ) (ગલગલાયન્તે) (સી॰), (ગળગળાયન્તે) (સ્યા॰) તં ઉદકં યથાનિન્નં પવત્તમાનં પબ્બતકન્દરપદરસાખા પરિપૂરેતિ, પબ્બતકન્દરપદરસાખા પરિપૂરા કુસોબ્ભે કુસ્સુબ્ભે (સી॰), કુસુબ્ભે (સ્યા॰), કુસોમ્ભે (ક॰) અ॰ નિ॰ ૩.૯૬ પરિપૂરેન્તિ. કુસોબ્ભા પરિપૂરા મહાસોબ્ભે મહાસોમ્ભે (ક॰) પરિપૂરેન્તિ, મહાસોબ્ભા પરિપૂરા કુન્નદિયો પરિપૂરેન્તિ, કુન્નદિયો પરિપૂરા મહાનદિયો પરિપૂરેન્તિ, મહાનદિયો પરિપૂરા મહાસમુદ્દં સાગરં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતસ્સ મહાસમુદ્દસ્સ સાગરસ્સ આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, અસપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો અસદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, અસદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરેતિ, અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરં અયોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, અયોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયઅસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયઅસંવરો પરિપૂરો તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરાનિ પઞ્ચ નીવરણે પરિપૂરેન્તિ, પઞ્ચ નીવરણા પરિપૂરા અવિજ્જં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતિસ્સા અવિજ્જાય આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘વિજ્જાવિમુત્તિમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો વિજ્જાવિમુત્તિયા? ‘સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા’તિસ્સ વચનીયં. સત્તપાહં, ભિક્ખવે, બોજ્ઝઙ્ગે સાહારે વદામિ, નો અનાહારે. કો ચાહારો સત્તન્નં બોજ્ઝઙ્ગાનં? ‘ચત્તારો સતિપટ્ઠાના’તિસ્સ વચનીયં. ચત્તારોપાહં, ભિક્ખવે, સતિપટ્ઠાને સાહારે વદામિ, નો અનાહારે. કો ચાહારો ચતુન્નં સતિપટ્ઠાનાનં? ‘તીણિ સુચરિતાની’તિસ્સ વચનીયં. તીણિપાહં, ભિક્ખવે, સુચરિતાનિ સાહારાનિ વદામિ, નો અનાહારાનિ. કો ચાહારો તિણ્ણં સુચરિતાનં? ‘ઇન્દ્રિયસંવરો’તિસ્સ વચનીયં. ઇન્દ્રિયસંવરમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો ઇન્દ્રિયસંવરસ્સ? ‘સતિસમ્પજઞ્ઞ’ન્તિસ્સ વચનીયં. સતિસમ્પજઞ્ઞમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો સતિસમ્પજઞ્ઞસ્સ? ‘યોનિસોમનસિકારો’તિસ્સ વચનીયં. યોનિસોમનસિકારમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો યોનિસોમનસિકારસ્સ? ‘સદ્ધા’તિસ્સ વચનીયં. સદ્ધમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો સદ્ધાય ? ‘સદ્ધમ્મસ્સવન’ન્તિસ્સ વચનીયં. સદ્ધમ્મસ્સવનમ્પાહં, ભિક્ખવે , સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો સદ્ધમ્મસ્સવનસ્સ? ‘સપ્પુરિસસંસેવો’તિસ્સ વચનીયં.
‘‘ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, સપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં સદ્ધં પરિપૂરેતિ, સદ્ધા પરિપૂરા યોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, યોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો સતિસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, સતિસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયસંવરો પરિપૂરો તીણિ સુચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ સુચરિતાનિ પરિપૂરાનિ ચત્તારો સતિપટ્ઠાને પરિપૂરેન્તિ, ચત્તારો સતિપટ્ઠાના પરિપૂરા સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે પરિપૂરેન્તિ, સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા પરિપૂરા વિજ્જાવિમુત્તિં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતિસ્સા વિજ્જાવિમુત્તિયા આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, ઉપરિપબ્બતે થુલ્લફુસિતકે દેવે વસ્સન્તે તં ઉદકં યથાનિન્નં પવત્તમાનં પબ્બતકન્દરપદરસાખા પરિપૂરેતિ, પબ્બતકન્દરપદરસાખા પરિપૂરા કુસોબ્ભે પરિપૂરેન્તિ, કુસોબ્ભા પરિપૂરા મહાસોબ્ભે પરિપૂરેન્તિ, મહાસોબ્ભા પરિપૂરા કુન્નદિયો પરિપૂરેન્તિ, કુન્નદિયો પરિપૂરા મહાનદિયો પરિપૂરેન્તિ, મહાનદિયો પરિપૂરા મહાસમુદ્દં સાગરં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતસ્સ મહાસમુદ્દસ્સ સાગરસ્સ આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, સપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં સદ્ધં પરિપૂરેતિ, સદ્ધા પરિપૂરા યોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, યોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો સતિસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, સતિસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયસંવરો પરિપૂરો તીણિ સુચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ સુચરિતાનિ પરિપૂરાનિ ચત્તારો સતિપટ્ઠાને પરિપૂરેન્તિ, ચત્તારો સતિપટ્ઠાના પરિપૂરા સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે પરિપૂરેન્તિ, સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા પરિપૂરા વિજ્જાવિમુત્તિં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતિસ્સા વિજ્જાવિમુત્તિયા આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરી’’તિ. પઠમં.
૨. તણ્હાસુત્તં
૬૨. ‘‘પુરિમા, ભિક્ખવે, કોટિ ન પઞ્ઞાયતિ ભવતણ્હાય – ‘ઇતો પુબ્બે ભવતણ્હા નાહોસિ , અથ પચ્છા સમભવી’તિ. એવઞ્ચેતં, ભિક્ખવે, વુચ્ચતિ, અથ ચ પન પઞ્ઞાયતિ – ‘ઇદપ્પચ્ચયા ભવતણ્હા’તિ.
‘‘ભવતણ્હામ્પાહં , ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો ભવતણ્હાય? ‘અવિજ્જા’તિસ્સ વચનીયં. અવિજ્જમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અવિજ્જાય? ‘પઞ્ચ નીવરણા’તિસ્સ વચનીયં. પઞ્ચ નીવરણેપાહં, ભિક્ખવે, સાહારે વદામિ, નો અનાહારે. કો ચાહારો પઞ્ચન્નં નીવરણાનં? ‘તીણિ દુચ્ચરિતાની’તિસ્સ વચનીયં. તીણિપાહં, ભિક્ખવે , દુચ્ચરિતાનિ સાહારાનિ વદામિ, નો અનાહારાનિ. કો ચાહારો તિણ્ણન્નં દુચ્ચરિતાનં? ‘ઇન્દ્રિયઅસંવરો’તિસ્સ વચનીયં. ઇન્દ્રિયઅસંવરમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં . કો ચાહારો ઇન્દ્રિયઅસંવરસ્સ? ‘અસતાસમ્પજઞ્ઞ’ન્તિસ્સ વચનીયં. અસતાસમ્પજઞ્ઞમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અસતા સમ્પજઞ્ઞસ્સ? ‘અયોનિસોમનસિકારો’તિસ્સ વચનીયં. અયોનિસોમનસિકારમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અયોનિસોમનસિકારસ્સ? ‘અસ્સદ્ધિય’ન્તિસ્સ વચનીયં. અસ્સદ્ધિયમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અસ્સદ્ધિયસ્સ? ‘અસ્સદ્ધમ્મસ્સવન’ન્તિસ્સ વચનીયં. અસ્સદ્ધમ્મસ્સવનમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો અસ્સદ્ધમ્મસ્સવનસ્સ? ‘અસપ્પુરિસસંસેવો’તિસ્સ વચનીયં.
‘‘ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, અસપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો અસ્સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, અસ્સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરેતિ, અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરં અયોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, અયોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયઅસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયઅસંવરો પરિપૂરો તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરાનિ પઞ્ચ નીવરણે પરિપૂરેન્તિ, પઞ્ચ નીવરણા પરિપૂરા અવિજ્જં પરિપૂરેન્તિ, અવિજ્જા પરિપૂરા ભવતણ્હં પરિપૂરેતિ; એવમેતિસ્સા ભવતણ્હાય આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, ઉપરિપબ્બતે થુલ્લફુસિતકે દેવે વસ્સન્તે તં ઉદકં યથાનિન્નં પવત્તમાનં પબ્બતકન્દરપદરસાખા પરિપૂરેતિ, પબ્બતકન્દરપદરસાખા પરિપૂરા કુસોબ્ભે પરિપૂરેન્તિ , કુસોબ્ભા પરિપૂરા મહાસોબ્ભે પરિપૂરેન્તિ, મહાસોબ્ભા પરિપૂરા કુન્નદિયો પરિપૂરેન્તિ, કુન્નદિયો પરિપૂરા મહાનદિયો પરિપૂરેન્તિ, મહાનદિયો પરિપૂરા મહાસમુદ્દં સાગરં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતસ્સ મહાસમુદ્દસ્સ સાગરસ્સ આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, અસપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો અસ્સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, અસ્સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરેતિ, અસ્સદ્ધિયં પરિપૂરં અયોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, અયોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, અસતાસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયઅસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયઅસંવરો પરિપૂરો તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ દુચ્ચરિતાનિ પરિપૂરાનિ પઞ્ચ નીવરણે પરિપૂરેન્તિ, પઞ્ચ નીવરણા પરિપૂરા અવિજ્જં પરિપૂરેન્તિ, અવિજ્જા પરિપૂરા ભવતણ્હં પરિપૂરેતિ; એવમેતિસ્સા ભવતણ્હાય આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘વિજ્જાવિમુત્તિમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો વિજ્જાવિમુત્તિયા? ‘સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા’તિસ્સ વચનીયં. સત્તપાહં, ભિક્ખવે, બોજ્ઝઙ્ગે સાહારે વદામિ, નો અનાહારે. કો ચાહારો સત્તન્નં બોજ્ઝઙ્ગાનં? ‘ચત્તારો સતિપટ્ઠાના’તિસ્સ વચનીયં. ચત્તારોપાહં, ભિક્ખવે, સતિપટ્ઠાને સાહારે વદામિ, નો અનાહારે. કો ચાહારો ચતુન્નં સતિપટ્ઠાનાનં? ‘તીણિ સુચરિતાની’તિસ્સ વચનીયં. તીણિપાહં, ભિક્ખવે, સુચરિતાનિ સાહારાનિ વદામિ, નો અનાહારાનિ. કો ચાહારો તિણ્ણન્નં સુચરિતાનં? ‘ઇન્દ્રિયસંવરો’તિસ્સ વચનીયં. ઇન્દ્રિયસંવરમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો ઇન્દ્રિયસંવરસ્સ? ‘સતિસમ્પજઞ્ઞ’ન્તિસ્સ વચનીયં. સતિસમ્પજઞ્ઞમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો સતિસમ્પજઞ્ઞસ્સ? ‘યોનિસોમનસિકારો’તિસ્સ વચનીયં. યોનિસોમનસિકારમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો યોનિસોમનસિકારસ્સ? ‘સદ્ધા’તિસ્સ વચનીયં. સદ્ધમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો સદ્ધાય? ‘સદ્ધમ્મસ્સવન’ન્તિસ્સ વચનીયં. સદ્ધમ્મસ્સવનમ્પાહં, ભિક્ખવે, સાહારં વદામિ, નો અનાહારં. કો ચાહારો સદ્ધમ્મસ્સવનસ્સ? ‘સપ્પુરિસસંસેવો’તિસ્સ વચનીયં.
‘‘ઇતિ ખો, ભિક્ખવે, સપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ, સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરં સદ્ધં પરિપૂરેતિ, સદ્ધા પરિપૂરા યોનિસોમનસિકારં પરિપૂરેતિ, યોનિસોમનસિકારો પરિપૂરો સતિસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરેતિ, સતિસમ્પજઞ્ઞં પરિપૂરં ઇન્દ્રિયસંવરં પરિપૂરેતિ, ઇન્દ્રિયસંવરો પરિપૂરો તીણિ સુચરિતાનિ પરિપૂરેતિ, તીણિ સુચરિતાનિ પરિપૂરાનિ ચત્તારો સતિપટ્ઠાને પરિપૂરેન્તિ, ચત્તારો સતિપટ્ઠાના પરિપૂરા સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે પરિપૂરેન્તિ , સત્ત બોજ્ઝઙ્ગા પરિપૂરા વિજ્જાવિમુત્તિં પરિપૂરેન્તિ; એવમેતિસ્સા વિજ્જાવિમુત્તિયા આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ.
‘‘સેય્યથાપિ, ભિક્ખવે, ઉપરિપબ્બતે થુલ્લફુસિતકે દેવે વસ્સન્તે તં ઉદકં યથાનિન્નં પવત્તમાનં…પે॰… એવમેતસ્સ મહાસમુદ્દસ્સ સાગરસ્સ આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરિ. એવમેવં ખો, ભિક્ખવે, સપ્પુરિસસંસેવો પરિપૂરો સદ્ધમ્મસ્સવનં પરિપૂરેતિ…પે॰… એવમેતિસ્સા વિજ્જાવિમુત્તિયા આહારો હોતિ, એવઞ્ચ પારિપૂરી’’તિ. દુતિયં.
૩. નિટ્ઠઙ્ગતસુત્તં
૬૩. ‘‘યે કેચિ, ભિક્ખવે, મયિ નિટ્ઠં ગતા સબ્બે તે દિટ્ઠિસમ્પન્ના. તેસં દિટ્ઠિસમ્પન્નાનં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા, પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા. કતમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા? સત્તક્ખત્તુપરમસ્સ , કોલંકોલસ્સ, એકબીજિસ્સ, સકદાગામિસ્સ, યો ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે અરહા – ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા. કતમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા? અન્તરાપરિનિબ્બાયિસ્સ, ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયિસ્સ, અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયિસ્સ, સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયિસ્સ, ઉદ્ધંસોતસ્સ અકનિટ્ઠગામિનો – ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા. યે કેચિ, ભિક્ખવે, મયિ નિટ્ઠં ગતા, સબ્બે તે દિટ્ઠિસમ્પન્ના. તેસં દિટ્ઠિસમ્પન્નાનં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા, ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા’’તિ. તતિયં.
૪. અવેચ્ચપ્પસન્નસુત્તં
૬૪. ‘‘યે કેચિ, ભિક્ખવે, મયિ અવેચ્ચપ્પસન્ના, સબ્બે તે સોતાપન્ના. તેસં સોતાપન્નાનં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા, પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા. કતમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા? સત્તક્ખત્તુપરમસ્સ, કોલંકોલસ્સ, એકબીજિસ્સ, સકદાગામિસ્સ, યો ચ દિટ્ઠેવ ધમ્મે અરહા – ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા. કતમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા? અન્તરાપરિનિબ્બાયિસ્સ, ઉપહચ્ચપરિનિબ્બાયિસ્સ, અસઙ્ખારપરિનિબ્બાયિસ્સ, સસઙ્ખારપરિનિબ્બાયિસ્સ, ઉદ્ધંસોતસ્સ અકનિટ્ઠગામિનો – ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા. યે કેચિ, ભિક્ખવે , મયિ અવેચ્ચપ્પસન્ના સબ્બે તે સોતાપન્ના. તેસં સોતાપન્નાનં ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ નિટ્ઠા, ઇમેસં પઞ્ચન્નં ઇધ વિહાય નિટ્ઠા’’તિ. ચતુત્થં.
૫. પઠમસુખસુત્તં
૬૫. એકં સમયં આયસ્મા સારિપુત્તો મગધેસુ વિહરતિ નાલકગામકે. અથ ખો સામણ્ડકાનિ પરિબ્બાજકો યેનાયસ્મા સારિપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મતા સારિપુત્તેન સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સામણ્ડકાનિ પરિબ્બાજકો આયસ્મન્તં સારિપુત્તં એતદવોચ –
‘‘કિં નુ ખો, આવુસો સારિપુત્ત, સુખં, કિં દુક્ખ’’ન્તિ? ‘‘અભિનિબ્બત્તિ ખો, આવુસો , દુક્ખા, અનભિનિબ્બત્તિ સુખા. અભિનિબ્બત્તિયા, આવુસો, સતિ ઇદં દુક્ખં પાટિકઙ્ખં – સીતં ઉણ્હં જિઘચ્છા પિપાસા ઉચ્ચારો પસ્સાવો અગ્ગિસમ્ફસ્સો દણ્ડસમ્ફસ્સો સત્થસમ્ફસ્સો ઞાતીપિ મિત્તાપિ સઙ્ગમ્મ સમાગમ્મ રોસેન્તિ. અભિનિબ્બત્તિયા, આવુસો, સતિ ઇદં દુક્ખં પાટિકઙ્ખં. અનભિનિબ્બત્તિયા, આવુસો, સતિ ઇદં સુખં પાટિકઙ્ખં – ન સીતં ન ઉણ્હં ન જિઘચ્છા ન પિપાસા ન ઉચ્ચારો ન પસ્સાવો ન અગ્ગિસમ્ફસ્સો ન દણ્ડસમ્ફસ્સો ન સત્થસમ્ફસ્સો ઞાતીપિ મિત્તાપિ સઙ્ગમ્મ સમાગમ્મ ન રોસેન્તિ. અનભિનિબ્બત્તિયા, આવુસો, સતિ ઇદં સુખં પાટિકઙ્ખ’’ન્તિ. પઞ્ચમં.
૬. દુતિયસુખસુત્તં
૬૬. એકં સમયં આયસ્મા સારિપુત્તો મગધેસુ વિહરતિ નાલકગામકે. અથ ખો સામણ્ડકાનિ પરિબ્બાજકો યેનાયસ્મા સારિપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મતા સારિપુત્તેન સદ્ધિં સમ્મોદિ. સમ્મોદનીયં કથં સારણીયં વીતિસારેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સામણ્ડકાનિ પરિબ્બાજકો આયસ્મન્તં સારિપુત્તં એતદવોચ –
‘‘કિં નુ ખો, આવુસો, સારિપુત્ત, ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે સુખં, કિં દુક્ખ’’ન્તિ? ‘‘અનભિરતિ ખો, આવુસો, ઇમસ્મિં ધમ્મવિનયે દુક્ખા, અભિરતિ સુખા. અનભિરતિયા, આવુસો, સતિ ઇદં દુક્ખં પાટિકઙ્ખં – ગચ્છન્તોપિ સુખં સાતં નાધિગચ્છતિ, ઠિતોપિ… નિસિન્નોપિ… સયાનોપિ… ગામગતોપિ… અરઞ્ઞગતોપિ… રુક્ખમૂલગતોપિ… સુઞ્ઞાગારગતોપિ… અબ્ભોકાસગતોપિ… ભિક્ખુમજ્ઝગતોપિ સુખં સાતં નાધિગચ્છતિ. અનભિરતિયા, આવુસો, સતિ ઇદં દુક્ખં પાટિકઙ્ખં.
‘‘અભિરતિયા, આવુસો, સતિ ઇદં સુખં પાટિકઙ્ખં – ગચ્છન્તોપિ સુખં સાતં અધિગચ્છતિ, ઠિતોપિ… નિસિન્નોપિ… સયાનોપિ… ગામગતોપિ… અરઞ્ઞગતોપિ… રુક્ખમૂલગતોપિ… સુઞ્ઞાગારગતોપિ… અબ્ભોકાસગતોપિ… ભિક્ખુમજ્ઝગતોપિ સુખં સાતં અધિગચ્છતિ. અભિરતિયા, આવુસો, સતિ ઇદં સુખં પાટિકઙ્ખ’’ન્તિ. છટ્ઠં.
૭. પઠમનળકપાનસુત્તં
૬૭. એકં સમયં ભગવા કોસલેસુ ચારિકં ચરમાનો મહતા ભિક્ખુસઙ્ઘેન સદ્ધિં યેન નળકપાનં નામ કોસલાનં નિગમો તદવસરિ. તત્ર સુદં ભગવા નળકપાને વિહરતિ પલાસવને. તેન ખો પન સમયેન ભગવા તદહુપોસથે ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો નિસિન્નો હોતિ. અથ ખો ભગવા બહુદેવ રત્તિં ભિક્ખૂનં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા તુણ્હીભૂતં તુણ્હીભૂતં ભિક્ખુસઙ્ઘં અનુવિલોકેત્વા આયસ્મન્તં સારિપુત્તં આમન્તેસિ –
‘‘વિગતથિનમિદ્ધો વિગતથીનમિદ્ધો (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰) ખો, સારિપુત્ત, ભિક્ખુસઙ્ઘો. પટિભાતુ તં, સારિપુત્ત , ભિક્ખૂનં ધમ્મી કથા. પિટ્ઠિ મે આગિલાયતિ; તમહં આયમિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
અથ ખો ભગવા ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞાપેત્વા દક્ખિણેન પસ્સેન સીહસેય્યં કપ્પેસિ પાદે પાદં અચ્ચાધાય સતો સમ્પજાનો ઉટ્ઠાનસઞ્ઞં મનસિ કરિત્વા. તત્ર ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘આવુસો ભિક્ખવે’’તિ. ‘‘આવુસો’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ પચ્ચસ્સોસું. આયસ્મા સારિપુત્તો એતદવોચ –
‘‘યસ્સ કસ્સચિ, આવુસો, સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી હિરિ (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰) નત્થિ… ઓત્તપ્પં નત્થિ … વીરિયં વિરિયં (સી॰ સ્યા॰ કં॰ પી॰) નત્થિ… પઞ્ઞા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, કાળપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાયતેવ વણ્ણેન હાયતિ મણ્ડલેન હાયતિ આભાય હાયતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, આવુસો, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી નત્થિ… ઓત્તપ્પં નત્થિ… વીરિયં નત્થિ… પઞ્ઞા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ.
‘‘અસ્સદ્ધો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘અહિરિકો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘અનોત્તપ્પી પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘કુસીતો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘દુપ્પઞ્ઞો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘કોધનો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘ઉપનાહી પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘પાપિચ્છો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘પાપમિત્તો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં; ‘મિચ્છાદિટ્ઠિકો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, પરિહાનમેતં.
‘‘યસ્સ કસ્સચિ, આવુસો, સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી અત્થિ… ઓત્તપ્પં અત્થિ… પઞ્ઞા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાનિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, જુણ્હપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વડ્ઢતેવ વણ્ણેન વડ્ઢતિ મણ્ડલેન વડ્ઢતિ આભાય વડ્ઢતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, આવુસો, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી અત્થિ… ઓત્તપ્પં અત્થિ… વીરિયં અત્થિ… પઞ્ઞા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાનિ.
‘‘‘સદ્ધો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘હિરીમા પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘ઓત્તપ્પી પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘આરદ્ધવીરિયો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘પઞ્ઞવા પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘અક્કોધનો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘અનુપનાહી પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘અપ્પિચ્છો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘કલ્યાણમિત્તો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેતં; ‘સમ્માદિટ્ઠિકો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, આવુસો, અપરિહાનમેત’’ન્તિ.
અથ ખો ભગવા પચ્ચુટ્ઠાય આયસ્મન્તં સારિપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘સાધુ સાધુ, સારિપુત્ત! યસ્સ કસ્સચિ, સારિપુત્ત, સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી નત્થિ… ઓત્તપ્પં નત્થિ… વીરિયં નત્થિ… પઞ્ઞા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ. સેય્યથાપિ, સારિપુત્ત, કાળપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાયતેવ વણ્ણેન હાયતિ મણ્ડલેન હાયતિ આભાય હાયતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, સારિપુત્ત, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ…પે॰… પઞ્ઞા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા …પે॰… નો વુદ્ધિ.
‘‘‘અસ્સદ્ધો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, સારિપુત્ત, પરિહાનમેતં; અહિરિકો… અનોત્તપ્પી… કુસીતો… દુપ્પઞ્ઞો… કોધનો… ઉપનાહી… પાપિચ્છો… પાપમિત્તો… ‘મિચ્છાદિટ્ઠિકો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, સારિપુત્ત, પરિહાનમેતં.
‘‘યસ્સ કસ્સચિ, સારિપુત્ત, સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી અત્થિ… ઓત્તપ્પં અત્થિ… વીરિયં અત્થિ… પઞ્ઞા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાનિ. સેય્યથાપિ, સારિપુત્ત, જુણ્હપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વડ્ઢતેવ વણ્ણેન વડ્ઢતિ મણ્ડલેન વડ્ઢતિ આભાય વડ્ઢતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, સારિપુત્ત, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી અત્થિ… ઓત્તપ્પં અત્થિ… વીરિયં અત્થિ… પઞ્ઞા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાનિ.
‘‘‘સદ્ધો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, સારિપુત્ત, અપરિહાનમેતં; હિરીમા… ઓત્તપ્પી… આરદ્ધવીરિયો… પઞ્ઞવા… અક્કોધનો… અનુપનાહી… અપ્પિચ્છો… કલ્યાણમિત્તો… ‘સમ્માદિટ્ઠિકો પુરિસપુગ્ગલો’તિ, સારિપુત્ત, અપરિહાનમેત’’ન્તિ. સત્તમં.
૮. દુતિયનળકપાનસુત્તં
૬૮. એકં સમયં ભગવા નળકપાને વિહરતિ પલાસવને. તેન ખો પન સમયેન ભગવા તદહુપોસથે ભિક્ખુસઙ્ઘપરિવુતો નિસિન્નો હોતિ. અથ ખો ભગવા બહુદેવ રત્તિં ભિક્ખૂનં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેત્વા સમાદપેત્વા સમુત્તેજેત્વા સમ્પહંસેત્વા તુણ્હીભૂતં તુણ્હીભૂતં ભિક્ખુસઙ્ઘં અનુવિલોકેત્વા આયસ્મન્તં સારિપુત્તં આમન્તેસિ –
‘‘વિગતથિનમિદ્ધો ખો, સારિપુત્ત, ભિક્ખુસઙ્ઘો. પટિભાતુ તં, સારિપુત્ત, ભિક્ખૂનં ધમ્મી કથા. પિટ્ઠિ મે આગિલાયતિ; તમહં આયમિસ્સામી’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે’’તિ ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભગવતો પચ્ચસ્સોસિ.
અથ ખો ભગવા ચતુગ્ગુણં સઙ્ઘાટિં પઞ્ઞાપેત્વા દક્ખિણેન પસ્સેન સીહસેય્યં કપ્પેસિ પાદે પાદં અચ્ચાધાય સતો સમ્પજાનો ઉટ્ઠાનસઞ્ઞં મનસિ કરિત્વા. તત્ર ખો આયસ્મા સારિપુત્તો ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘આવુસો, ભિક્ખવે’’તિ! ‘‘આવુસો’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ પચ્ચસ્સોસું. આયસ્મા સારિપુત્તો એતદવોચ –
‘‘યસ્સ કસ્સચિ, આવુસો, સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી નત્થિ… ઓત્તપ્પં નત્થિ… વીરિયં નત્થિ… પઞ્ઞા નત્થિ… સોતાવધાનં નત્થિ… ધમ્મધારણા નત્થિ… અત્થૂપપરિક્ખા નત્થિ… ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ નત્થિ… અપ્પમાદો નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, કાળપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાયતેવ વણ્ણેન હાયતિ મણ્ડલેન હાયતિ આભાય હાયતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, આવુસો, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી નત્થિ… ઓત્તપ્પં નત્થિ… વીરિયં નત્થિ… પઞ્ઞા નત્થિ… સોતાવધાનં નત્થિ… ધમ્મધારણા નત્થિ… અત્થૂપપરિક્ખા નત્થિ… ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ નત્થિ… અપ્પમાદો નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ.
‘‘યસ્સ કસ્સચિ, આવુસો, સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, હિરી અત્થિ… ઓત્તપ્પં અત્થિ… વીરિયં અત્થિ… પઞ્ઞા અત્થિ… સોતાવધાનં અત્થિ… ધમ્મધારણા અત્થિ… અત્થૂપપરિક્ખા અત્થિ… ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ અત્થિ… અપ્પમાદો અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાનિ. સેય્યથાપિ, આવુસો, જુણ્હપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વડ્ઢતેવ વણ્ણેન વડ્ઢતિ મણ્ડલેન વડ્ઢતિ આભાય વડ્ઢતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, આવુસો, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ…પે॰… અપ્પમાદો અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાની’’તિ.
અથ ખો ભગવા પચ્ચુટ્ઠાય આયસ્મન્તં સારિપુત્તં આમન્તેસિ – ‘‘સાધુ સાધુ, સારિપુત્ત! યસ્સ કસ્સચિ, સારિપુત્ત, સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ હિરી નત્થિ… ઓત્તપ્પં નત્થિ… પઞ્ઞા નત્થિ… વીરિયં નત્થિ… સોતાવધાનં નત્થિ… ધમ્મધારણા નત્થિ… અત્થૂપપરિક્ખા નત્થિ… ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ નત્થિ… અપ્પમાદો નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ. સેય્યથાપિ, સારિપુત્ત, કાળપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાયતેવ વણ્ણેન હાયતિ મણ્ડલેન હાયતિ આભાય હાયતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, સારિપુત્ત, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ…પે॰… અપ્પમાદો નત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, હાનિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો વુદ્ધિ.
‘‘યસ્સ કસ્સચિ, સારિપુત્ત, સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ હિરી અત્થિ… ઓત્તપ્પં અત્થિ… વીરિયં અત્થિ… પઞ્ઞા અત્થિ… સોતાવધાનં અત્થિ… ધમ્મધારણા અત્થિ… અત્થૂપપરિક્ખા અત્થિ… ધમ્માનુધમ્મપ્પટિપત્તિ અત્થિ… અપ્પમાદો અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાનિ. સેય્યથાપિ, સારિપુત્ત, જુણ્હપક્ખે ચન્દસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વડ્ઢતેવ વણ્ણેન વડ્ઢતિ મણ્ડલેન વડ્ઢતિ આભાય વડ્ઢતિ આરોહપરિણાહેન; એવમેવં ખો, સારિપુત્ત, યસ્સ કસ્સચિ સદ્ધા અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ…પે॰… અપ્પમાદો અત્થિ કુસલેસુ ધમ્મેસુ, તસ્સ યા રત્તિ વા દિવસો વા આગચ્છતિ, વુદ્ધિયેવ પાટિકઙ્ખા કુસલેસુ ધમ્મેસુ નો પરિહાની’’તિ. અટ્ઠમં.
૯. પઠમકથાવત્થુસુત્તં
૬૯. એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલા ભિક્ખૂ પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તા ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિસિન્ના સન્નિપતિતા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરન્તિ, સેય્યથિદં – દી॰ નિ॰ ૧.૧૭; મ॰ નિ॰ ૨.૨૨૩; સં॰ નિ॰ ૫.૧૦૮૦; પાચિ॰ ૫૦૮ રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં સેનાકથં ભયકથં યુદ્ધકથં અન્નકથં પાનકથં વત્થકથં સયનકથં માલાકથં ગન્ધકથં ઞાતિકથં યાનકથં ગામકથં નિગમકથં નગરકથં જનપદકથં ઇત્થિકથં ઇત્થિકથં પુરિસકથં (ક॰) મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૨૨૩ પસ્સિતબ્બં સૂરકથં વિસિખાકથં કુમ્ભટ્ઠાનકથં પુબ્બપેતકથં નાનત્તકથં લોકક્ખાયિકં સમુદ્દક્ખાયિકં ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વાતિ.
અથ ખો ભગવા સાયન્હસમયં પટિસલ્લાના વુટ્ઠિતો યેન ઉપટ્ઠાનસાલા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. નિસજ્જ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘કાય નુત્થ, ભિક્ખવે, એતરહિ કથાય સન્નિસિન્ના સન્નિપતિતા, કા ચ પન વો અન્તરાકથા વિપ્પકતા’’તિ?
‘‘ઇધ મયં, ભન્તે, પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તા ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિસિન્ના સન્નિપતિતા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરામ, સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં…પે॰… ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વા’’તિ. ‘‘ન ખો પનેતં, ભિક્ખવે, તુમ્હાકં પતિરૂપં કુલપુત્તાનં સદ્ધાય અગારસ્મા અનગારિયં પબ્બજિતાનં, યં તુમ્હે અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરેય્યાથ, સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં સેનાકથં ભયકથં યુદ્ધકથં અન્નકથં પાનકથં વત્થકથં સયનકથં માલાકથં ગન્ધકથં ઞાતિકથં યાનકથં ગામકથં નિગમકથં નગરકથં જનપદકથં ઇત્થિકથં સૂરકથં વિસિખાકથં કુમ્ભટ્ઠાનકથં પુબ્બપેતકથં નાનત્તકથં લોકક્ખાયિકં સમુદ્દક્ખાયિકં ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વાતિ.
‘‘દસયિમાનિ , ભિક્ખવે, કથાવત્થૂનિ. કતમાનિ દસ? અપ્પિચ્છકથા, સન્તુટ્ઠિકથા, પવિવેકકથા , અસંસગ્ગકથા, વીરિયારમ્ભકથા, સીલકથા, સમાધિકથા, પઞ્ઞાકથા, વિમુત્તિકથા, વિમુત્તિઞાણદસ્સનકથાતિ – ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, દસ કથાવત્થૂનિ.
‘‘ઇમેસં ચે તુમ્હે, ભિક્ખવે, દસન્નં કથાવત્થૂનં ઉપાદાયુપાદાય કથં કથેય્યાથ, ઇમેસમ્પિ ચન્દિમસૂરિયાનં એવંમહિદ્ધિકાનં એવંમહાનુભાવાનં તેજસા તેજં પરિયાદિયેય્યાથ, કો પન વાદો અઞ્ઞતિત્થિયાનં પરિબ્બાજકાન’’ન્તિ! નવમં.
૧૦. દુતિયકથાવત્થુસુત્તં
૭૦. એકં સમયં ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલા ભિક્ખૂ પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપટિક્કન્તા ઉપટ્ઠાનસાલાયં સન્નિસિન્ના સન્નિપતિતા અનેકવિહિતં તિરચ્છાનકથં અનુયુત્તા વિહરન્તિ, સેય્યથિદં – રાજકથં ચોરકથં મહામત્તકથં…પે॰… ઇતિભવાભવકથં ઇતિ વાતિ.
‘‘દસયિમાનિ, ભિક્ખવે, પાસંસાનિ ઠાનાનિ. કતમાનિ દસ? ઇધ , ભિક્ખવે, ભિક્ખુ અત્તના ચ અપ્પિચ્છો હોતિ, અપ્પિચ્છકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘અપ્પિચ્છો ભિક્ખુ અપ્પિચ્છકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ સન્તુટ્ઠો હોતિ, સન્તુટ્ઠિકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘સન્તુટ્ઠો ભિક્ખુ સન્તુટ્ઠિકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ પવિવિત્તો હોતિ, પવિવેકકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘પવિવિત્તો ભિક્ખુ પવિવેકકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ અસંસટ્ઠો હોતિ, અસંસટ્ઠકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘અસંસટ્ઠો ભિક્ખુ અસંસટ્ઠકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ આરદ્ધવીરિયો હોતિ, વીરિયારમ્ભકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘આરદ્ધવીરિયો ભિક્ખુ વીરિયારમ્ભકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ સીલસમ્પન્નો હોતિ, સીલસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘સીલસમ્પન્નો ભિક્ખુ સીલસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ સમાધિસમ્પન્નો હોતિ, સમાધિસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘સમાધિસમ્પન્નો ભિક્ખુ સમાધિસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ પઞ્ઞાસમ્પન્નો હોતિ, પઞ્ઞાસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘પઞ્ઞાસમ્પન્નો ભિક્ખુ પઞ્ઞાસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ વિમુત્તિસમ્પન્નો હોતિ, વિમુત્તિસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘વિમુત્તિસમ્પન્નો ભિક્ખુ વિમુત્તિસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં.
‘‘અત્તના ચ વિમુત્તિઞાણદસ્સનસમ્પન્નો હોતિ, વિમુત્તિઞાણદસ્સનસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા હોતિ. ‘વિમુત્તિઞાણદસ્સનસમ્પન્નો ભિક્ખુ વિમુત્તિઞાણદસ્સનસમ્પદાકથઞ્ચ ભિક્ખૂનં કત્તા’તિ પાસંસમેતં ઠાનં. ઇમાનિ ખો, ભિક્ખવે, દસ પાસંસાનિ ઠાનાની’’તિ. દસમં.
યમકવગ્ગો દુતિયો.
તસ્સુદ્દાનં –
અવિજ્જા તણ્હા નિટ્ઠા ચ, અવેચ્ચ દ્વે સુખાનિ ચ;
નળકપાને દ્વે વુત્તા, કથાવત્થૂપરે દુવેતિ.