૧૬. મહાનિપાતો
૧. સુમેધાથેરીગાથા
૪૫૦.
મન્તાવતિયા
ધીતા આસિં સુમેધા, પસાદિતા સાસનકરેહિ.
૪૫૧.
સીલવતી ચિત્તકથા, બહુસ્સુતા બુદ્ધસાસને વિનીતા;
માતાપિતરો ઉપગમ્મ, ભણતિ ‘‘ઉભયો નિસામેથ.
૪૫૨.
‘‘નિબ્બાનાભિરતાહં, અસસ્સતં ભવગતં યદિપિ દિબ્બં;
કિમઙ્ગં પન
૪૫૩.
‘‘કામા કટુકા આસીવિસૂપમા, યેસુ મુચ્છિતા બાલા;
તે દીઘરત્તં નિરયે, સમપ્પિતા હઞ્ઞન્તે દુક્ખિતા
૪૫૪.
‘‘સોચન્તિ પાપકમ્મા, વિનિપાતે પાપવદ્ધિનો સદા;
કાયેન ચ વાચાય ચ, મનસા ચ અસંવુતા બાલા.
૪૫૫.
‘‘બાલા
દેસન્તે
૪૫૬.
‘‘સચ્ચાનિ
અભિનન્દન્તિ ભવગતં, પિહેન્તિ દેવેસુ ઉપપત્તિં.
૪૫૭.
‘‘દેવેસુપિ ઉપપત્તિ, અસસ્સતા ભવગતે અનિચ્ચમ્હિ;
ન ચ સન્તસન્તિ બાલા, પુનપ્પુનં જાયિતબ્બસ્સ.
૪૫૮.
‘‘ચત્તારો વિનિપાતા, દુવે
ન ચ વિનિપાતગતાનં, પબ્બજ્જા અત્થિ નિરયેસુ.
૪૫૯.
‘‘અનુજાનાથ મં ઉભયો, પબ્બજિતું દસબલસ્સ પાવચને;
અપ્પોસ્સુક્કા ઘટિસ્સં, જાતિમરણપ્પહાનાય.
૪૬૦.
‘‘કિં ભવગતે
ભવતણ્હાય નિરોધા, અનુજાનાથ પબ્બજિસ્સામિ.
૪૬૧.
‘‘બુદ્ધાનં
સીલાનિ બ્રહ્મચરિયં, યાવજીવં ન દૂસેય્યં’’.
૪૬૨.
એવં ભણતિ સુમેધા, માતાપિતરો ‘‘ન તાવ આહારં;
આહરિસ્સં
૪૬૩.
માતા દુક્ખિતા રોદતિ પિતા ચ, અસ્સા સબ્બસો સમભિહતો;
ઘટેન્તિ સઞ્ઞાપેતું, પાસાદતલે છમાપતિતં.
૪૬૪.
‘‘ઉટ્ઠેહિ પુત્તક કિં સોચિતેન, દિન્નાસિ વારણવતિમ્હિ;
રાજા
૪૬૫.
‘‘અગ્ગમહેસી ભવિસ્સસિ, અનિકરત્તસ્સ રાજિનો ભરિયા;
સીલાનિ બ્રહ્મચરિયં, પબ્બજ્જા દુક્કરા પુત્તક.
૪૬૬.
‘‘રજ્જે આણાધનમિસ્સરિયં, ભોગા સુખા દહરિકાસિ;
ભુઞ્જાહિ કામભોગે, વારેય્યં હોતુ તે પુત્ત’’.
૪૬૭.
અથ ને ભણતિ સુમેધા, ‘‘મા એદિસિકાનિ ભવગતમસારં;
પબ્બજ્જા વા હોહિતિ, મરણં વા મે ન ચેવ વારેય્યં.
૪૬૮.
‘‘કિમિવ
અભિસંવિસેય્યં ભસ્તં, અસકિં પગ્ઘરિતં અસુચિપુણ્ણં.
૪૬૯.
‘‘કિમિવ
કિમિકુલાલયં સકુણભત્તં, કળેવરં કિસ્સ દિય્યતિ.
૪૭૦.
‘‘નિબ્બુય્હતિ સુસાનં, અચિરં કાયો અપેતવિઞ્ઞાણો;
છુદ્ધો
૪૭૧.
‘‘છુદ્ધૂન
નિયકા માતાપિતરો, કિં પન સાધારણા જનતા.
૪૭૨.
‘‘અજ્ઝોસિતા અસારે, કળેવરે અટ્ઠિન્હારુસઙ્ઘાતે;
ખેળસ્સુચ્ચારસ્સવ, પરિપુણ્ણે
૪૭૩.
‘‘યો
ગન્ધસ્સ અસહમાના, સકાપિ માતા જિગુચ્છેય્ય.
૪૭૪.
‘‘ખન્ધધાતુઆયતનં, સઙ્ખતં જાતિમૂલકં દુક્ખં;
યોનિસો અનુવિચિનન્તી, વારેય્યં કિસ્સ ઇચ્છેય્યં.
૪૭૫.
‘‘દિવસે દિવસે તિસત્તિ, સતાનિ નવનવા પતેય્યું કાયમ્હિ;
વસ્સસતમ્પિ ચ ઘાતો, સેય્યો દુક્ખસ્સ ચેવં ખયો.
૪૭૬.
‘‘અજ્ઝુપગચ્છે ઘાતં, યો વિઞ્ઞાયેવં સત્થુનો વચનં;
‘દીઘો તેસં
૪૭૭.
‘‘દેવેસુ મનુસ્સેસુ ચ, તિરચ્છાનયોનિયા અસુરકાયે;
પેતેસુ
૪૭૮.
‘‘ઘાતા નિરયેસુ બહૂ, વિનિપાતગતસ્સ પીળિયમાનસ્સ
દેવેસુપિ અત્તાણં, નિબ્બાનસુખા પરં નત્થિ.
૪૭૯.
‘‘પત્તા તે નિબ્બાનં, યે યુત્તા દસબલસ્સ પાવચને;
અપ્પોસ્સુક્કા ઘટેન્તિ, જાતિમરણપ્પહાનાય.
૪૮૦.
‘‘અજ્જેવ તાતભિનિક્ખમિસ્સં, ભોગેહિ કિં અસારેહિ;
નિબ્બિન્ના મે કામા, વન્તસમા તાલવત્થુકતા’’.
૪૮૧.
સા ચેવં ભણતિ પિતરમનીકરત્તો ચ યસ્સ સા દિન્ના;
ઉપયાસિ વારણવતે, વારેય્યમુપટ્ઠિતે કાલે.
૪૮૨.
અથ અસિતનિચિતમુદુકે, કેસે ખગ્ગેન છિન્દિય સુમેધા;
પાસાદં પિદહિત્વા
૪૮૩.
સા
પાસાદે ચ
૪૮૪.
સા ચ મનસિ કરોતિ, અનીકરત્તો ચ આરુહી તુરિતં;
મણિકનકભૂસિતઙ્ગો, કતઞ્જલી યાચતિ સુમેધં.
૪૮૫.
‘‘રજ્જે આણાધનમિસ્સરિયં, ભોગા સુખા દહરિકાસિ;
ભુઞ્જાહિ કામભોગે, કામસુખા દુલ્લભા લોકે.
૪૮૬.
‘‘નિસ્સટ્ઠં
મા દુમ્મના અહોસિ, માતાપિતરો તે દુક્ખિતા’’
૪૮૭.
તં તં ભણતિ સુમેધા, કામેહિ અનત્થિકા વિગતમોહા;
‘‘મા કામે અભિનન્દિ, કામેસ્વાદીનવં પસ્સ.
૪૮૮.
‘‘ચાતુદ્દીપો રાજા મન્ધાતા, આસિ કામભોગિન મગ્ગો;
અતિત્તો
૪૮૯.
‘‘સત્ત રતનાનિ વસ્સેય્ય, વુટ્ઠિમા દસદિસા સમન્તેન;
ન ચત્થિ તિત્તિ કામાનં, અતિત્તાવ મરન્તિ નરા.
૪૯૦.
‘‘અસિસૂનૂપમા કામા, કામા સપ્પસિરોપમા;
ઉક્કોપમા અનુદહન્તિ, અટ્ઠિકઙ્કલ
૪૯૧.
‘‘અનિચ્ચા અદ્ધુવા કામા, બહુદુક્ખા મહાવિસા;
અયોગુળોવ સન્તત્તો, અઘમૂલા દુખપ્ફલા.
૪૯૨.
‘‘રુક્ખપ્ફલૂપમા કામા, મંસપેસૂપમા દુખા;
સુપિનોપમા
૪૯૩.
‘‘સત્તિસૂલૂપમા કામા, રોગો ગણ્ડો અઘં નિઘં;
અઙ્ગારકાસુસદિસા, અઘમૂલં ભયં વધો.
૪૯૪.
‘‘એવં બહુદુક્ખા કામા, અક્ખાતા અન્તરાયિકા;
ગચ્છથ ન મે ભગવતે, વિસ્સાસો અત્થિ અત્તનો.
૪૯૫.
‘‘કિં મમ પરો કરિસ્સતિ, અત્તનો સીસમ્હિ ડય્હમાનમ્હિ;
અનુબન્ધે જરામરણે, તસ્સ ઘાતાય ઘટિતબ્બં’’.
૪૯૬.
દ્વારં
દિસ્વાન છમં નિસિન્ને, રોદન્તે ઇદમવોચં.
૪૯૭.
‘‘દીઘો બાલાનં સંસારો, પુનપ્પુનઞ્ચ રોદતં;
અનમતગ્ગે પિતુ મરણે, ભાતુ વધે અત્તનો ચ વધે.
૪૯૮.
‘‘અસ્સુ થઞ્ઞં રુધિરં, સંસારં અનમતગ્ગતો સરથ;
સત્તાનં સંસરતં, સરાહિ અટ્ઠીનઞ્ચ સન્નિચયં.
૪૯૯.
‘‘સર
સર એકકપ્પમટ્ઠીનં, સઞ્ચયં વિપુલેન સમં.
૫૦૦.
‘‘અનમતગ્ગે
કોલટ્ઠિમત્તગુળિકા, માતા માતુસ્વેવ નપ્પહોન્તિ.
૫૦૧.
‘‘તિણકટ્ઠસાખાપલાસં
ચતુરઙ્ગુલિકા ઘટિકા, પિતુપિતુસ્વેવ નપ્પહોન્તિ.
૫૦૨.
‘‘સર કાણકચ્છપં પુબ્બસમુદ્દે, અપરતો ચ યુગછિદ્દં;
સિરં
૫૦૩.
‘‘સર રૂપં ફેણપિણ્ડોપમસ્સ, કાયકલિનો અસારસ્સ;
ખન્ધે પસ્સ અનિચ્ચે, સરાહિ નિરયે બહુવિઘાતે.
૫૦૪.
‘‘સર કટસિં વડ્ઢેન્તે, પુનપ્પુનં તાસુ તાસુ જાતીસુ;
સર કુમ્ભીલભયાનિ ચ, સરાહિ ચત્તારિ સચ્ચાનિ.
૫૦૫.
‘‘અમતમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ પઞ્ચકટુકેન પીતેન;
સબ્બા હિ કામરતિયો, કટુકતરા પઞ્ચકટુકેન.
૫૦૬.
‘‘અમતમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ કામેહિ યે પરિળાહા
સબ્બા હિ કામરતિયો, જલિતા કુથિતા કમ્પિતા સન્તાપિતા.
૫૦૭.
‘‘અસપત્તમ્હિ સમાને, કિં તવ કામેહિ યે બહુસપત્તા;
રાજગ્ગિચોરઉદકપ્પિયેહિ, સાધારણા કામા બહુસપત્તા.
૫૦૮.
‘‘મોક્ખમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ કામેહિ યેસુ વધબન્ધો;
કામેસુ હિ અસકામા, વધબન્ધદુખાનિ અનુભોન્તિ.
૫૦૯.
‘‘આદીપિતા
ઉક્કોપમા હિ કામા, દહન્તિ યે તે ન મુઞ્ચન્તિ.
૫૧૦.
‘‘મા અપ્પકસ્સ હેતુ, કામસુખસ્સ વિપુલં જહી સુખં;
મા પુથુલોમોવ બળિસં, ગિલિત્વા પચ્છા વિહઞ્ઞસિ.
૫૧૧.
‘‘કામં
કાહિન્તિ ખુ તં કામા, છાતા સુનખંવ ચણ્ડાલા.
૫૧૨.
‘‘અપરિમિતઞ્ચ
અનુભોહિસિ કામયુત્તો, પટિનિસ્સજ
૫૧૩.
‘‘અજરમ્હિ વિજ્જમાને, કિં તવ કામેહિ
મરણબ્યાધિગહિતા
૫૧૪.
‘‘ઇદમજરમિદમમરં
અસપત્તમસમ્બાધં, અખલિતમભયં નિરુપતાપં.
૫૧૫.
‘‘અધિગતમિદં બહૂહિ, અમતં અજ્જાપિ ચ લભનીયમિદં;
યો યોનિસો પયુઞ્જતિ, ન ચ સક્કા અઘટમાનેન’’.
૫૧૬.
એવં ભણતિ સુમેધા, સઙ્ખારગતે રતિં અલભમાના;
અનુનેન્તી અનિકરત્તં, કેસે ચ છમં ખિપિ સુમેધા.
૫૧૭.
ઉટ્ઠાય અનિકરત્તો, પઞ્જલિકો યાચિતસ્સા પિતરં સો;
‘‘વિસ્સજ્જેથ સુમેધં, પબ્બજિતું વિમોક્ખસચ્ચદસ્સા’’.
૫૧૮.
વિસ્સજ્જિતા માતાપિતૂહિ, પબ્બજિ સોકભયભીતા;
છ અભિઞ્ઞા સચ્છિકતા, અગ્ગફલં સિક્ખમાનાય.
૫૧૯.
અચ્છરિયમબ્ભુતં
પુબ્બેનિવાસચરિતં, યથા બ્યાકરિ પચ્છિમે કાલે.
૫૨૦.
‘‘ભગવતિ કોણાગમને, સઙ્ઘારામમ્હિ નવનિવેસમ્હિ;
સખિયો તિસ્સો જનિયો, વિહારદાનં અદાસિમ્હ.
૫૨૧.
‘‘દસક્ખત્તું સતક્ખત્તું, દસસતક્ખત્તું સતાનિ ચ સતક્ખત્તું;
દેવેસુ
૫૨૨.
‘‘દેવેસુ મહિદ્ધિકા અહુમ્હ, માનુસકમ્હિ કો પન વાદો;
સત્તરતનસ્સ મહેસી, ઇત્થિરતનં અહં આસિં.
૫૨૩.
‘‘સો
તં પઠમસમોધાનં, તં ધમ્મરતાય નિબ્બાનં’’.
૫૨૪.
એવં કરોન્તિ યે સદ્દહન્તિ, વચનં અનોમપઞ્ઞસ્સ;
નિબ્બિન્દન્તિ ભવગતે, નિબ્બિન્દિત્વા વિરજ્જન્તીતિ.
ઇત્થં સુદં સુમેધા થેરી ગાથાયો અભાસિત્થાતિ.
મહાનિપાતો નિટ્ઠિતો.
સમત્તા થેરીગાથાયો.
ગાથાસતાનિ ચત્તારિ, અસીતિ પુન ચુદ્દસ
થેરિયેકુત્તરસતા
થેરીગાથાપાળિ નિટ્ઠિતા.