૪. નિસ્સગ્ગિયકણ્ડં
૧. ચીવરવગ્ગો
૧. પઠમકથિનસિક્ખાપદં
ઇમે ખો પનાયસ્મન્તો તિંસ નિસ્સગ્ગિયા પાચિત્તિયા
ધમ્મા ઉદ્દેસં આગચ્છન્તિ.
૪૫૯. તેને સમયેન બુદ્ધો ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ ગોતમકે ચેતિયે. તેન ખો પન સમયેન ભગવતા ભિક્ખૂનં તિચીવરં અનુઞ્ઞાતં હોતિ. છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા તિચીવરં અનુઞ્ઞાત’’ન્તિ અઞ્ઞેનેવ તિચીવરેન ગામં પવિસન્તિ, અઞ્ઞેન તિચીવરેન આરામે અચ્છન્તિ, અઞ્ઞેન તિચીવરેન નહાનં ઓતરન્તિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અતિરેકચીવરં ધારેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, અતિરેકચીવરં ધારેથા’’તિ ? ‘‘સચ્ચં ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, અતિરેકચીવરં ધારેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૪૬૦. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અતિરેકચીવરં ધારેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
એવઞ્ચિદં ભગવતા ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં હોતિ.
૪૬૧. મહાવ॰ ૩૪૭ તેન ખો પન સમયેન આયસ્મતો આનન્દસ્સ અતિરેકચીવરં ઉપ્પન્નં હોતિ. આયસ્મા ચ આનન્દો તં ચીવરં આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ દાતુકામો હોતિ. આયસ્મા ચ સારિપુત્તો સાકેતે વિહરતિ. અથ ખો આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ભગવતા સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં – ‘ન અતિરેકચીવરં ધારેતબ્બ’ન્તિ. ઇદઞ્ચ મે અતિરેકચીવરં ઉપ્પન્નં. અહઞ્ચિમં ચીવરં આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ દાતુકામો. આયસ્મા ચ સારિપુત્તો સાકેતે વિહરતિ. કથં નુ ખો મયા પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ? અથ ખો આયસ્મા આનન્દો ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ. ‘‘કીવચિરં પનાનન્દ, સારિપુત્તો આગચ્છિસ્સતી’’તિ? ‘‘નવમં વા, ભગવા, દિવસં દસમં વા’’તિ. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, દસાહપરમં અતિરેકચીવરં ધારેતું. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૪૬૨. ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને દસાહપરમં અતિરેકચીવરં ધારેતબ્બં. તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૪૬૩. નિટ્ઠિતચીવરસ્મિન્તિ ભિક્ખુનો ચીવરં કતં વા હોતિ નટ્ઠં વા વિનટ્ઠં વા દડ્ઢં વા ચીવરાસા વા ઉપચ્છિન્ના.
ઉબ્ભતસ્મિં કથિનેતિ અટ્ઠન્નં માતિકાનં અઞ્ઞતરાય માતિકાય ઉબ્ભતં હોતિ, સઙ્ઘેન વા અન્તરા ઉબ્ભતં હોતિ.
દસાહપરમન્તિ દસાહપરમતા ધારેતબ્બં.
અતિરેકચીવરં નામ અનધિટ્ઠિતં અવિકપ્પિતં.
ચીવરં નામ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં, વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં.
તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયં હોતી હોતીતિ ઇદં પદં સબ્બપોત્થકેસુ અત્થિ, સિક્ખાપદે પન નત્થિ, એવમુપરિપિ તિ એકાદસે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં. તેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં દસાહાતિક્કન્તં નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. નિસ્સટ્ઠચીવરં દાતબ્બં.
૪૬૪. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. ઇદં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સટ્ઠં. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇમં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યા’’તિ.
૪૬૫. તેન ભિક્ખુના સમ્બહુલે ભિક્ખૂ ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સુ વચનીયા – ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં દસાહાતિક્કન્તં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં આયસ્મન્તાનં નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. નિસ્સટ્ઠચીવરં દાતબ્બં.
૪૬૬. ‘‘સુણન્તુ મે આયસ્મન્તા. ઇદં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં આયસ્મન્તાનં નિસ્સટ્ઠં. યદાયસ્મન્તાનં પત્તકલ્લં, આયસ્મન્તા ઇમં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યુ’’ન્તિ.
૪૬૭. તેન ભિક્ખુના એકં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘ઇદં મે, આવુસો, ચીવરં દસાહાતિક્કન્તં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં આયસ્મતો નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. તેન ભિક્ખુના આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. નિસ્સટ્ઠચીવરં દાતબ્બં – ‘‘ઇમં ચીવરં આયસ્મતો દમ્મી’’તિ.
૪૬૮. દસાહાતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. દસાહાતિક્કન્તે વેમતિકો, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. દસાહાતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં . અનધિટ્ઠિતે અધિટ્ઠિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિકપ્પિતે વિકપ્પિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અદડ્ઢે દડ્ઢસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સગ્ગિયં ચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દસાહાનતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દસાહાનતિક્કન્તે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દસાહાનતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૪૬૯. અનાપત્તિ અન્તોદસાહં અધિટ્ઠેતિ, વિકપ્પેતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ, વિનસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
૪૭૦. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ નિસ્સટ્ઠચીવરં ન દેન્તિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. ‘‘ન , ભિક્ખવે, નિસ્સટ્ઠચીવરં ન દાતબ્બં. યો ન દદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ.
કથિનસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં પઠમં.
૨. ઉદોસિતસિક્ખાપદં
૪૭૧. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ ભિક્ખૂનં હત્થે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા સન્તરુત્તરેન જનપદચારિકં પક્કમન્તિ. તાનિ ચીવરાનિ ચિરં નિક્ખિત્તાનિ કણ્ણકિતાનિ હોન્તિ. તાનિ ભિક્ખૂ ઓતાપેન્તિ. અદ્દસા ખો આયસ્મા આનન્દો સેનાસનચારિકં આહિણ્ડન્તો તે ભિક્ખૂ તાનિ ચીવરાનિ ઓતાપેન્તે. દિસ્વાન યેન તે ભિક્ખૂ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તે ભિક્ખૂ એતદવોચ – ‘‘કસ્સિમાનિ, આવુસો, ચીવરાનિ કણ્ણકિતાની’’તિ? અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતમત્થં આરોચેસું. આયસ્મા આનન્દો ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ ભિક્ખૂનં હત્થે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા સન્તરુત્તરેન જનપદચારિકં પક્કમિસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો આયસ્મા આનન્દો તે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ભિક્ખૂનં હત્થે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા સન્તરુત્તરેન જનપદચારિકં પક્કમન્તી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા ભિક્ખૂનં હત્થે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા સન્તરુત્તરેન જનપદચારિકં પક્કમિસ્સન્તિ ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૪૭૨. ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને એકરત્તમ્પિ ચે ભિક્ખુ તિચીવરેન વિપ્પવસેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
એવઞ્ચિદં ભગવતા ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં હોતિ.
૪૭૩. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ કોસમ્બિયં ગિલાનો હોતિ. ઞાતકા તસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકે દૂતં પાહેસું – ‘‘આગચ્છતુ ભદન્તો, મયં, ઉપટ્ઠહિસ્સામા’’તિ. ભિક્ખૂપિ એવમાહંસુ – ‘‘ગચ્છાવુસો , ઞાતકા તં ઉપટ્ઠહિસ્સન્તી’’તિ. સો એવમાહ – ‘‘ભગવતાવુસો, સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં – ‘ન તિચીવરેન વિપ્પવસિતબ્બ’ન્તિ. અહઞ્ચમ્હિ ગિલાનો. ન સક્કોમિ તિચીવરં આદાય પક્કમિતું. નાહં ગમિસ્સામી’’તિ . ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં દાતું. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, દાતબ્બા. તેન ગિલાનેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘અહં, ભન્તે, ગિલાનો. ન સક્કોમિ તિચીવરં આદાય પક્કમિતું. સોહં, ભન્તે, સઙ્ઘં તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં યાચામી’તિ. દુતિયમ્પિ યાચિતબ્બા. તતિયમ્પિ યાચિતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન સઙ્ઘો ઞાપેતબ્બો –
૪૭૪. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. અયં ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ ગિલાનો. ન સક્કોતિ તિચીવરં આદાય પક્કમિતું. સો સઙ્ઘં તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં યાચતિ. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં દદેય્ય. એસા ઞત્તિ.
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. અયં ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ ગિલાનો. ન સક્કોતિ તિચીવરં આદાય પક્કમિતું. સો સઙ્ઘં તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં યાચતિ. સઙ્ઘો ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં દેતિ. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિયા દાનં, સો તુણ્હસ્સ; યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય.
‘‘દિન્ના સઙ્ઘેન ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિ. ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ.
એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૪૭૫. ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને એકરત્તમ્પિ ચે ભિક્ખુ તિચીવરેન વિપ્પવસેય્ય, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૪૭૬. ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિન્તિ ભિક્ખુનો ચીવરં કતં વા હોતિ નટ્ઠં વા વિનટ્ઠં વા દડ્ઢં વા ચીવરાસા વા ઉપચ્છિન્ના.
ઉબ્ભતસ્મિં કથિનેતિ અટ્ઠન્નં માતિકાનં અઞ્ઞતરાય માતિકાય ઉબ્ભતં હોતિ, સઙ્ઘેન વા અન્તરા ઉબ્ભતં હોતિ.
એકરત્તમ્પિ ચે ભિક્ખુ તિચીવરેન વિપ્પવસેય્યાતિ સઙ્ઘાટિયા વા ઉત્તરાસઙ્ગેન વા અન્તરવાસકેન વા.
અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ ઠપેત્વા ભિક્ખુસમ્મુતિં.
નિસ્સગ્ગિયં હોતીતિ સહ અરુણુગ્ગમના અરુણુગ્ગમનેન (સી॰ સ્યા॰) નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે , ચીવરં રત્તિવિપ્પવુત્થં રત્તિં વિપ્પવુત્થં (સી॰) અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૪૭૭. ગામો એકૂપચારો નાનૂપચારો. નિવેસનં એકૂપચારં નાનૂપચારં. ઉદોસિતો એકૂપચારો નાનૂપચારો. અટ્ટો એકૂપચારો નાનૂપચારો. માળો એકૂપચારો નાનૂપચારો. પાસાદો એકૂપચારો નાનૂપચારો. હમ્મિયં એકૂપચારં નાનૂપચારં. નાવા એકૂપચારા નાનૂપચારા. સત્થો એકૂપચારો નાનૂપચારો. ખેત્તં એકૂપચારં નાનૂપચારં. ધઞ્ઞકરણં એકૂપચારં નાનૂપચારં. આરામો એકૂપચારો નાનૂપચારો. વિહારો એકૂપચારો નાનૂપચારો. રુક્ખમૂલં એકૂપચારં નાનૂપચારં. અજ્ઝોકાસો એકૂપચારો નાનૂપચારો.
૪૭૮. ગામો એકૂપચારો નામ એકકુલસ્સ ગામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ . અન્તોગામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોગામે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, યસ્મિં ઘરે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ઘરે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૭૯. નાનાકુલસ્સ ગામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ. યસ્મિં ઘરે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ઘરે વત્થબ્બં સભાયે વા દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. સભાયં ગચ્છન્તેન હત્થપાસે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા સભાયે વા વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. સભાયે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા સભાયે વા વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, યસ્મિં ઘરે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ઘરે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૦. એકકુલસ્સ નિવેસનં હોતિ પરિક્ખિત્તઞ્ચ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. અન્તોનિવેસને ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોનિવેસને વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તં હોતિ, યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૧. નાનાકુલસ્સ નિવેસનં હોતિ પરિક્ખિત્તઞ્ચ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં . અપરિક્ખિત્તં હોતિ, યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૨. એકકુલસ્સ ઉદોસિતો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા . અન્તોઉદોસિતે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોઉદોસિતે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૩. નાનાકુલસ્સ ઉદોસિતો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૪. એકકુલસ્સ અટ્ટો હોતિ, અન્તોઅટ્ટે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોઅટ્ટે વત્થબ્બં. નાનાકુલસ્સ અટ્ટો હોતિ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૫. એકકુલસ્સ માળો હોતિ, અન્તોમાળે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોમાળે વત્થબ્બં. નાનાકુલસ્સ માળો હોતિ નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા, યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૬. એકકુલસ્સ પાસાદો હોતિ, અન્તોપાસાદે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોપાસાદે વત્થબ્બં. નાનાકુલસ્સ પાસાદો હોતિ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૭. એકકુલસ્સ હમ્મિયં હોતિ. અન્તોહમ્મિયે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોહમ્મિયે વત્થબ્બં. નાનાકુલસ્સ હમ્મિયં હોતિ, નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. યસ્મિં ગબ્ભે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ગબ્ભે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૮. એકકુલસ્સ નાવા હોતિ. અન્તોનાવાય ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોનાવાય વત્થબ્બં . નાનાકુલસ્સ નાવા હોતિ નાનાગબ્ભા નાનાઓવરકા. યસ્મિં ઓવરકે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં ઓવરકે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૮૯. એકકુલસ્સ સત્થો હોતિ. સત્થે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા પુરતો વા પચ્છતો વા સત્તબ્ભન્તરા ન વિજહિતબ્બા, પસ્સતો અબ્ભન્તરં ન વિજહિતબ્બં. નાનાકુલસ્સ સત્થો હોતિ, સત્થે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં.
૪૯૦. એકકુલસ્સ ખેત્તં હોતિ પરિક્ખિત્તઞ્ચ. અન્તોખેત્તે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોખેત્તે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તં હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં. નાનાકુલસ્સ ખેત્તં હોતિ પરિક્ખિત્તઞ્ચ. અન્તોખેત્તે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા દ્વારમૂલે વા વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. અપરિક્ખિત્તં હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં.
૪૯૧. એકકુલસ્સ ધઞ્ઞકરણં હોતિ પરિક્ખિત્તઞ્ચ. અન્તોધઞ્ઞકરણે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોધઞ્ઞકરણે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તં હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં. નાનાકુલસ્સ ધઞ્ઞકરણં હોતિ પરિક્ખિત્તઞ્ચ. અન્તોધઞ્ઞકરણે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા દ્વારમૂલે વા વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. અપરિક્ખિત્તં હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં.
૪૯૨. એકકુલસ્સ આરામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ. અન્તોઆરામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોઆરામે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં. નાનાકુલસ્સ આરામો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ. અન્તોઆરામે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા દ્વારમૂલે વા વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં.
૪૯૩. એકકુલસ્સ વિહારો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ. અન્તોવિહારે ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોવિહારે વત્થબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ, યસ્મિં વિહારે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં વિહારે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. નાનાકુલસ્સ વિહારો હોતિ પરિક્ખિત્તો ચ. યસ્મિં વિહારે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં વિહારે વત્થબ્બં દ્વારમૂલે વા, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં. અપરિક્ખિત્તો હોતિ , યસ્મિં વિહારે ચીવરં નિક્ખિત્તં હોતિ તસ્મિં વિહારે વત્થબ્બં, હત્થપાસા વા ન વિજહિતબ્બં.
૪૯૪. એકકુલસ્સ રુક્ખમૂલં હોતિ, યં મજ્ઝન્હિકે કાલે સમન્તા છાયા ફરતિ, અન્તોછાયાય ચીવરં નિક્ખિપિત્વા અન્તોછાયાય વત્થબ્બં. નાનાકુલસ્સ રુક્ખમૂલં હોતિ, હત્થપાસા ન વિજહિતબ્બં.
અજ્ઝોકાસો એકૂપચારો નામ અગામકે અરઞ્ઞે સમન્તા સત્તબ્ભન્તરા એકૂપચારો, તતો પરં નાનૂપચારો.
૪૯૫. વિપ્પવુત્થે વિપ્પવુત્થસઞ્ઞી અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. વિપ્પવુત્થે વેમતિકો, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. વિપ્પવુત્થે અવિપ્પવુત્થસઞ્ઞી, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અપ્પચ્ચુદ્ધટે પચ્ચુદ્ધટસઞ્ઞી…પે॰… અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી… અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી… અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી… અદડ્ઢે દડ્ઢસઞ્ઞી…પે॰… અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સગ્ગિયં ચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ . અવિપ્પવુત્થે વિપ્પવુત્થસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અવિપ્પવુત્થે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અવિપ્પવુત્થે અવિપ્પવુત્થસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૪૯૬. અનાપત્તિ અન્તોઅરુણે પચ્ચુદ્ધરતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ, વિનસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, ભિક્ખુસમ્મુતિયા, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
ઉદોસિતસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં દુતિયં.
૩. તતિયકથિનસિક્ખાપદં
૪૯૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરસ્સ ભિક્ખુનો અકાલચીવરં ઉપ્પન્નં હોતિ. તસ્સ તં ચીવરં કયિરમાનં નપ્પહોતિ. અથ ખો સો ભિક્ખુ તં ચીવરં ઉસ્સાપેત્વા પુનપ્પુનં વિમજ્જતિ. અદ્દસા ખો ભગવા સેનાસનચારિકં આહિણ્ડન્તો તં ભિક્ખું તં ચીવરં ઉસ્સાપેત્વા પુનપ્પુનં વિમજ્જન્તં. દિસ્વાન યેન સો ભિક્ખુ તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં ભિક્ખું એતદવોચ – ‘‘કિસ્સ ત્વં, ભિક્ખુ, ઇમં ચીવરં ઉસ્સાપેત્વા પુનપ્પુનં વિમજ્જસી’’તિ? ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, અકાલચીવરં ઉપ્પન્નં. કયિરમાનં નપ્પહોતિ. તેનાહં ઇમં ચીવરં ઉસ્સાપેત્વા પુનપ્પુનં વિમજ્જામી’’તિ. ‘‘અત્થિ પન તે, ભિક્ખુ, ચીવરપચ્ચાસા’’તિ? ‘‘અત્થિ, ભગવા’’તિ. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા, ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અકાલચીવરં પટિગ્ગહેત્વા ચીવરપચ્ચાસા નિક્ખિપિતુ’’ન્તિ.
૪૯૮. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા અનુઞ્ઞાતં અકાલચીવરં પટિગ્ગહેત્વા ચીવરપચ્ચાસા નિક્ખિપિતુ’’ન્તિ અકાલચીવરાનિ પટિગ્ગહેત્વા અતિરેકમાસં નિક્ખિપન્તિ. તાનિ ચીવરાનિ ચીવરવંસે ભણ્ડિકાબદ્ધાનિ તિટ્ઠન્તિ. અદ્દસા ખો આયસ્મા આનન્દો સેનાસનચારિકં આહિણ્ડન્તો તાનિ ચીવરાનિ ચીવરવંસે ભણ્ડિકાબદ્ધાનિ તિટ્ઠન્તે. દિસ્વાન ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘કસ્સિમાનિ, આવુસો, ચીવરાનિ ચીવરવંસે ભણ્ડિકાબદ્ધાનિ તિટ્ઠન્તી’’તિ? ‘‘અમ્હાકં, આવુસો, અકાલચીવરાનિ ચીવરપચ્ચાસા નિક્ખિત્તાની’’તિ. ‘‘કીવચિરં પનાવુસો, ઇમાનિ ચીવરાનિ નિક્ખિત્તાની’’તિ? ‘‘અતિરેકમાસં, આવુસો’’તિ. આયસ્મા આનન્દો ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ અકાલચીવરં પટિગ્ગહેત્વા અતિરેકમાસં નિક્ખિપિસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો આયસ્મા આનન્દો તે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ અકાલચીવરં પટિગ્ગહેત્વા અતિરેકમાસં નિક્ખિપન્તી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા અકાલચીવરં પટિગ્ગહેત્વા અતિરેકમાસં નિક્ખિપિસ્સન્તિ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૪૯૯. ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને ભિક્ખુનો પનેવ અકાલચીવરં ઉપ્પજ્જેય્ય, આકઙ્ખમાનેન ભિક્ખુના પટિગ્ગહેતબ્બં. પટિગ્ગહેત્વા ખિપ્પમેવ કારેતબ્બં. નોચસ્સ પારિપૂરિ, માસપરમં તેન ભિક્ખુના તં ચીવરં નિક્ખિપિતબ્બં ઊનસ્સ પારિપૂરિયા સતિયા પચ્ચાસાય. તતો ચે ઉત્તરિ ઉત્તરિં (સી॰ સ્યા॰) નિક્ખિપેય્ય, સતિયાપિ પચ્ચાસાય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૦૦. નિટ્ઠિતચીવરસ્મિન્તિ ભિક્ખુનો ચીવરં કતં વા હોતિ નટ્ઠં વા વિનટ્ઠં વા દડ્ઢં વા ચીવરાસા વા ઉપચ્છિન્ના.
ઉબ્ભતસ્મિં કથિનેતિ અટ્ઠન્નં માતિકાનં અઞ્ઞતરાય માતિકાય ઉબ્ભતં હોતિ, સઙ્ઘેન વા અન્તરા ઉબ્ભતં હોતિ.
અકાલચીવરં નામ અનત્થતે કથિને એકાદસમાસે ઉપ્પન્નં, અત્થતે કથિને સત્તમાસે ઉપ્પન્નં, કાલેપિ આદિસ્સ દિન્નં, એતં અકાલચીવરં નામ.
ઉપ્પજ્જેય્યાતિ ઉપ્પજ્જેય્ય સઙ્ઘતો વા ગણતો વા ઞાતિતો વા મિત્તતો વા પંસુકૂલં વા અત્તનો વા ધનેન.
આકઙ્ખમાનેનાતિ ઇચ્છમાનેન પટિગ્ગહેતબ્બં.
પટિગ્ગહેત્વા ખિપ્પમેવ કારેતબ્બન્તિ દસાહા કારેતબ્બં.
નો ચસ્સ પારિપૂરીતિ કયિરમાનં નપ્પહોતિ.
માસપરમં તેન ભિક્ખુના તં ચીવરં નિક્ખિપિતબ્બન્તિ માસપરમતા નિક્ખિપિતબ્બં.
ઊનસ્સ પારિપૂરિયાતિ ઊનસ્સ પારિપૂરત્થાય.
સતિયા પચ્ચાસાયાતિ પચ્ચાસા હોતિ સઙ્ઘતો વા ગણતો વા ઞાતિતો વા મિત્તતો વા પંસુકૂલં વા અત્તનો વા ધનેન.
તતો ચે ઉત્તરિ નિક્ખિપેય્ય સતિયાપિ પચ્ચાસાયાતિ તદહુપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, દસાહા કારેતબ્બં. દ્વીહુપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, દસાહા કારેતબ્બં. તીહુપ્પન્ને મૂલચીવરે…પે॰… ચતૂહુપ્પન્ને… પઞ્ચાહુપ્પન્ને… છાહુપ્પન્ને… સત્તાહુપ્પન્ને… અટ્ઠાહુપ્પન્ને … નવાહુપ્પન્ને… દસાહુપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, દસાહા કારેતબ્બં . એકાદસે ઉપ્પન્ને…પે॰… દ્વાદસે ઉપ્પન્ને… તેરસે ઉપ્પન્ને… ચુદ્દસે ઉપ્પન્ને… પન્નરસે ઉપ્પન્ને… સોળસે ઉપ્પન્ને… સત્તરસે ઉપ્પન્ને… અટ્ઠારસે ઉપ્પન્ને… એકૂનવીસે ઉપ્પન્ને… વીસે ઉપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, દસાહા કારેતબ્બં. એકવીસે ઉપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, નવાહા કારેતબ્બં. દ્વાવીસે ઉપ્પન્ને…પે॰… તેવીસે ઉપ્પન્ને… ચતુવીસે ઉપ્પન્ને… પઞ્ચવીસે ઉપ્પન્ને… છબ્બીસે ઉપ્પન્ને… સત્તવીસે ઉપ્પન્ને… અટ્ઠવીસે ઉપ્પન્ને… એકૂનતિંસે ઉપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, એકાહં કારેતબ્બં… તિંસે ઉપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ , તદહેવ અધિટ્ઠાતબ્બં વિકપ્પેતબ્બં વિસ્સજ્જેતબ્બં. નો ચે અધિટ્ઠેય્ય વા વિકપ્પેય્ય વા વિસ્સજ્જેય્ય વા, એકતિંસે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, અકાલચીવરં માસાતિક્કન્તં નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
વિસભાગે ઉપ્પન્ને મૂલચીવરે પચ્ચાસાચીવરં ઉપ્પજ્જતિ, રત્તિયો ચ સેસા હોન્તિ, ન અકામા કારેતબ્બં.
૫૦૧. માસાતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. માસાતિક્કન્તે વેમતિકો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. માસાતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનધિટ્ઠિતે અધિટ્ઠિતસઞ્ઞી…પે॰… અવિકપ્પિતે વિકપ્પિતસઞ્ઞી… અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી… અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી… અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી… અદડ્ઢે દડ્ઢસઞ્ઞી… અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સગ્ગિયં ચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. માસાનતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. માસાનતિક્કન્તે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. માસાનતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૦૨. અનાપત્તિ અન્તોમાસે અધિટ્ઠેતિ, વિકપ્પેતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ , વિનસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
તતિયકથિનસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં.
૪. પુરાણચીવરસિક્ખાપદં
૫૦૩. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મતો ઉદાયિસ્સ પુરાણદુતિયિકા ભિક્ખુનીસુ પબ્બજિતા હોતિ. સા આયસ્મતો ઉદાયિસ્સ સન્તિકે અભિક્ખણં આગચ્છતિ. આયસ્માપિ ઉદાયી તસ્સા ભિક્ખુનિયા સન્તિકે અભિક્ખણં ગચ્છતિ. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ઉદાયી તસ્સા ભિક્ખુનિયા સન્તિકે ભત્તવિસ્સગ્ગં કરોતિ. અથ ખો આયસ્મા ઉદાયી પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય યેન સા ભિક્ખુની તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તસ્સા ભિક્ખુનિયા પુરતો અઙ્ગજાતં વિવરિત્વા આસને નિસીદિ. સાપિ ખો ભિક્ખુની આયસ્મતો ઉદાયિસ્સ પુરતો અઙ્ગજાતં વિવરિત્વા આસને નિસીદિ. અથ ખો આયસ્મા ઉદાયી સારત્તો તસ્સા ભિક્ખુનિયા અઙ્ગજાતં ઉપનિજ્ઝાયિ. તસ્સ અસુચિ મુચ્ચિ. અથ ખો આયસ્મા ઉદાયી તં ભિક્ખુનિં એતદવોચ – ‘‘ગચ્છ, ભગિનિ, ઉદકં આહર, અન્તરવાસકં ધોવિસ્સામી’’તિ. ‘‘આહરય્ય , અહમેવ ધોવિસ્સામી’’તિ તં અસુચિં એકદેસં મુખેન અગ્ગહેસિ એકદેસં અઙ્ગજાતે પક્ખિપિ. સા તેન ગબ્ભં ગણ્હિ. ભિક્ખુનિયો એવમાહંસુ – ‘‘અબ્રહ્મચારિની અયં ભિક્ખુની, ગબ્ભિની’’તિ. ‘‘નાહં, અય્યે, અબ્રહ્મચારિની’’તિ ભિક્ખુનીનં એતમત્થં આરોચેસિ. ભિક્ખુનિયો ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ અય્યો ઉદાયી ભિક્ખુનિયા પુરાણચીવરં ધોવાપેસ્સતી’’તિ! અથ ખો તા ભિક્ખુનિયો ભિક્ખૂનં એતમત્થં આરોચેસું. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉદાયી ભિક્ખુનિયા પુરાણચીવરં ધોવાપેસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉદાયિં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉદાયિ, ભિક્ખુનિયા પુરાણચીવરં ધોવાપેસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતિકા તે, ઉદાયિ, અઞ્ઞાતિકા’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતિકા, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકો, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતિકાય ન જાનાતિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા પાસાદિકં વા અપાસાદિકં વા. તત્થ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા પુરાણચીવરં ધોવાપેસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૦૪. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા પુરાણચીવરં ધોવાપેય્ય વા રજાપેય્ય વા આકોટાપેય્ય વા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૦૫. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
અઞ્ઞાતિકા નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધા.
ભિક્ખુની નામ ઉભતોસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્ના.
પુરાણચીવરં નામ સકિં નિવત્થમ્પિ સકિં પારુતમ્પિ.
ધોવાતિ આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ધોતં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. રજાતિ આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. રત્તં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. આકોટેહીતિ આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. સકિં પાણિપ્પહારં વા મુગ્ગરપ્પહારં વા દિન્ને નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, પુરાણચીવરં અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા ધોવાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૦૬. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં ધોવાપેતિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં ધોવાપેતિ આકોટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં ધોવાપેતિ રજાપેતિ આકોટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં.
અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં રજાપેતિ આકોટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં રજાપેતિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં રજાપેતિ આકોટાપેતિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં.
અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં આકોટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં આકોટાપેતિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં આકોટાપેતિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી પુરાણચીવરં આકોટાપેતિ ધોવાપેતિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં.
અઞ્ઞાતિકાય વેમતિકો…પે॰… અઞ્ઞાતિકાય ઞાતિકસઞ્ઞી…પે॰… અઞ્ઞસ્સ પુરાણચીવરં ધોવાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. નિસીદનપચ્ચત્થરણં ધોવાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. એકતોઉપસમ્પન્નાય ધોવાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ . ઞાતિકાય વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય ઞાતિકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૦૭. અનાપત્તિ ઞાતિકાય ધોવન્તિયા અઞ્ઞાતિકા દુતિયા હોતિ, અવુત્તા ધોવતિ, અપરિભુત્તં ધોવાપેતિ, ચીવરં ઠપેત્વા અઞ્ઞં પરિક્ખારં ધોવાપેતિ, સિક્ખમાનાય, સામણેરિયા, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
પુરાણચીવરસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં ચતુત્થં.
૫. ચીવરપટિગ્ગહણસિક્ખાપદં
૫૦૮. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન ખો પન સમયેન ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની સાવત્થિયં વિહરતિ. અથ ખો ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરમાદાય સાવત્થિં પિણ્ડાય પાવિસિ. સાવત્થિયં પિણ્ડાય ચરિત્વા પચ્છાભત્તં પિણ્ડપાતપ્પટિક્કન્તા યેન અન્ધવનં તેનુપસઙ્કમિ દિવાવિહારાય. અન્ધવનં અજ્ઝોગાહેત્વા અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દિવાવિહારં નિસીદિ. તેન ખો પન સમયેન ચોરા કતકમ્મા ગાવિં વધિત્વા મંસં ગહેત્વા અન્ધવનં પવિસિંસુ. અદ્દસા ખો ચોરગામણિકો ઉપ્પલવણ્ણં ભિક્ખુનિં અઞ્ઞતરસ્મિં રુક્ખમૂલે દિવાવિહારં નિસિન્નં. દિસ્વાનસ્સ એતદહોસિ – ‘‘સચે મે પુત્તભાતુકા પસ્સિસ્સન્તિ વિહેઠિસ્સન્તિ ઇમં ભિક્ખુનિ’’ન્તિ અઞ્ઞેન મગ્ગેન અગમાસિ. અથ ખો સો ચોરગામણિકો મંસે પક્કે વરમંસાનિ ગહેત્વા પણ્ણપુટં પણ્ણેન પુટં (સ્યા॰) બન્ધિત્વા ઉપ્પલવણ્ણાય ભિક્ખુનિયા અવિદૂરે રુક્ખે આલગ્ગેત્વા – ‘‘યો પસ્સતિ સમણો વા બ્રાહ્મણો વા દિન્નંયેવ હરતૂ’’તિ, વત્વા પક્કામિ. અસ્સોસિ ખો ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની સમાધિમ્હા વુટ્ઠહિત્વા તસ્સ ચોરગામણિકસ્સ ઇમં વાચં ભાસમાનસ્સ. અથ ખો ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની તં મંસં ગહેત્વા ઉપસ્સયં અગમાસિ. અથ ખો ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની તસ્સા રત્તિયા અચ્ચયેન તં મંસં સમ્પાદેત્વા ઉત્તરાસઙ્ગેન ભણ્ડિકં બન્ધિત્વા વેહાસં અબ્ભુગ્ગન્ત્વા વેળુવને પચ્ચુટ્ઠાસિ પચ્ચુપટ્ઠાસિ (?).
તેન ખો પન સમયેન ભગવા ગામં પિણ્ડાય પવિટ્ઠો હોતિ. આયસ્મા ઉદાયી ઓહિય્યકો હોતિ વિહારપાલો. અથ ખો ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની યેનાયસ્મા ઉદાયી તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉદાયિં એતદવોચ – ‘‘કહં, ભન્તે, ભગવા’’તિ? ‘‘પવિટ્ઠો, ભગિનિ, ભગવા ગામં પિણ્ડાયા’’તિ. ‘‘ઇમં, ભન્તે, મંસં ભગવતો દેહી’’તિ. ‘‘સન્તપ્પિતો તયા, ભગિનિ, ભગવા મંસેન. સચે મે ત્વં અન્તરવાસકં દદેય્યાસિ, એવં અહમ્પિ સન્તપ્પિતો ભવેય્યં અન્તરવાસકેના’’તિ. ‘‘મયં ખો, ભન્તે, માતુગામા નામ કિચ્છલાભા. ઇદઞ્ચ મે અન્તિમં પઞ્ચમં ચીવરં. નાહં દસ્સામી’’તિ. ‘‘સેય્યથાપિ, ભગિનિ, પુરિસો હત્થિં દત્વા કચ્છે સજ્જેય્ય વિસ્સજ્જેય્ય (સ્યા॰) એવમેવ ખો ત્વં ભગિનિ ભગવતો મંસં દત્વા મયિ અન્તરવાસકે સજ્જસી’’તિ અન્તરવાસકં ન સજ્જસીતિ (ક॰), મય્હં અન્તરવાસકં વિસ્સજ્જેહીતિ (સ્યા॰). અથ ખો ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની આયસ્મતા ઉદાયિના નિપ્પીળિયમાના અન્તરવાસકં દત્વા ઉપસ્સયં અગમાસિ. ભિક્ખુનિયો ઉપ્પલવણ્ણાય ભિક્ખુનિયા પત્તચીવરં પટિગ્ગણ્હન્તિયો ઉપ્પલવણ્ણં ભિક્ખુનિં એતદવોચું – ‘‘કહં તે, અય્યે, અન્તરવાસકો’’તિ? ઉપ્પલવણ્ણા ભિક્ખુની ભિક્ખુનીનં એતમત્થં આરોચેસિ. ભિક્ખુનિયો ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ અય્યો ઉદાયી ભિક્ખુનિયા ચીવરં પટિગ્ગહેસ્સતિ કિચ્છલાભો માતુગામો’’તિ. અથ ખો તા ભિક્ખુનિયો ભિક્ખૂનં એતમત્થં આરોચેસું. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉદાયી ભિક્ખુનિયા ચીવરં પટિગ્ગહેસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉદાયિં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉદાયિ, ભિક્ખુનિયા ચીવરં પટિગ્ગહેસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં , ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતિકા તે, ઉદાયિ, અઞ્ઞાતિકા’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતિકા, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકો, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતિકાય ન જાનાતિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા સન્તં વા અસન્તં વા. તત્થ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો ચીવરં પટિગ્ગહેસ્સસિ! નેતં મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૦૯. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો ચીવરં પટિગ્ગણ્હેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
એવઞ્ચિદં ભગવતા ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં હોતિ.
૫૧૦. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ કુક્કુચ્ચાયન્તા ભિક્ખુનીનં પારિવત્તકચીવરં ન પટિગ્ગણ્હન્તિ. ભિક્ખુનિયો ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ અય્યા અમ્હાકં પારિવત્તકચીવરં ન પટિગ્ગહેસ્સન્તી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તાસં ભિક્ખુનીનં ઉજ્ઝાયન્તીનં ખિય્યન્તીનં વિપાચેન્તીનં. અથ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, પઞ્ચન્નં પારિવત્તકં પટિગ્ગહેતું – ભિક્ખુસ્સ, ભિક્ખુનિયા, સિક્ખમાનાય, સામણેરસ્સ, સામણેરિયા. અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ઇમેસં પઞ્ચન્નં પારિવત્તકં પટિગ્ગહેતું. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ.
૫૧૧. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો ચીવરં પટિગ્ગણ્હેય્ય, અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૧૨. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
અઞ્ઞાતિકા નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધા.
ભિક્ખુની નામ ઉભતોસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્ના.
ચીવરં નામ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં.
અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકાતિ ઠપેત્વા પારિવત્તકં.
પટિગ્ગણ્હાતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો પટિગ્ગહિતં, અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા, નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૧૩. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી ચીવરં પટિગ્ગણ્હાતિ, અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય વેમતિકો ચીવરં પટિગ્ગણ્હાતિ, અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય ઞાતિકસઞ્ઞી ચીવરં પટિગ્ગણ્હાતિ, અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
એકતોઉપસમ્પન્નાય હત્થતો ચીવરં પટિગ્ગણ્હાતિ, અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય ઞાતિકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૧૪. અનાપત્તિ ઞાતિકાય, પારિવત્તકં પરિત્તેન વા વિપુલં, વિપુલેન વા પરિત્તં, ભિક્ખુ વિસ્સાસં ગણ્હાતિ, તાવકાલિકં ગણ્હાતિ , ચીવરં ઠપેત્વા અઞ્ઞં પરિક્ખારં ગણ્હાતિ, સિક્ખમાનાય, સામણેરિયા, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
ચીવરપટિગ્ગહણસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
૬. અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદં
૫૧૫. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે . તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પટ્ટો પટ્ઠો (સ્યા॰ ક॰) હોતિ ધમ્મિં કથં કાતું. અથ ખો અઞ્ઞતરો સેટ્ઠિપુત્તો યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો તં સેટ્ઠિપુત્તં આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો સો સેટ્ઠિપુત્તો આયસ્મતા ઉપનન્દેન સક્યપુત્તેન ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતો સમાદપિતો સમુત્તેજિતો સમ્પહંસિતો આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘વદેય્યાથ, ભન્તે, યેન અત્થો. પટિબલા મયં અય્યસ્સ દાતું યદિદં ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખાર’’ન્તિ. ‘‘સચે મે ત્વં, આવુસો, દાતુકામોસિ, ઇતો એકં સાટકં દેહી’’તિ. ‘‘અમ્હાકં ખો, ભન્તે, કુલપુત્તાનં કિસ્મિં વિય એકસાટકં ગન્તું. આગમેહિ, ભન્તે, યાવ ઘરં ગચ્છામિ. ઘરં ગતો ઇતો વા એકં સાટકં પહિણિસ્સામિ ઇતો વા સુન્દરતર’’ન્તિ. દુતિયમ્પિ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં સેટ્ઠિપુત્તં એતદવોચ ‘‘સચે મે ત્વં આવુસો દાતુકામોસિ ઇતો એકં સાટકં દેહી’’તિ. અમ્હાકં ખો ભન્તે કુલપુત્તાનં કિસ્મિં વિય એકસાટકં ગન્તું, આગમેહિ ભન્તે યાવ ઘરં ગચ્છામિ, ઘરં ગતો ઇતો વા એકં સાટકં પહિણિસ્સામિ ઇતો વા સુન્દરતરન્તિ. તતિયમ્પિ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં સેટ્ઠિપુત્તં એતદવોચ ‘‘સચે મે ત્વં આવુસો દાતુકામોસિ, ઇતો એકં સાટકં દેહી’’તિ. અમ્હાકં ખો ભન્તે કુલપુત્તાનં કિસ્મિં વિય એકસાટકં ગન્તું, આગમેહિ ભન્તે યાવ ઘરં ગચ્છામિ, ઘરં ગતો ઇતો વા એકં સાટકં પહિણિસ્સામિ ઇતો વા સુન્દરતરન્તિ. ‘‘કિં પન તયા, આવુસો, અદાતુકામેન પવારિતેન યં ત્વં પવારેત્વા ન દેસી’’તિ.
અથ ખો સો સેટ્ઠિપુત્તો આયસ્મતા ઉપનન્દેન સક્યપુત્તેન નિપ્પીળિયમાનો એકં સાટકં દત્વા અગમાસિ. મનુસ્સા તં સેટ્ઠિપુત્તં એતદવોચું – ‘‘કિસ્સ ત્વં અય્યો એકસાટકો આગચ્છસી’’તિ? અથ ખો સો સેટ્ઠિપુત્તો તેસં મનુસ્સાનં એતમત્થં આરોચેસિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘મહિચ્છા ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા અસન્તુટ્ઠા. નયિમેસં સુકરા ધમ્મનિમન્તનાપિ કાતું નયિમે સુકરા ધમ્મનિમન્તનાયપિ કાતું (સ્યા॰). કથઞ્હિ નામ સેટ્ઠિપુત્તેન ધમ્મનિમન્તનાય કયિરમાનાય સાટકં ગહેસ્સન્તી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો સેટ્ઠિપુત્તં ચીવરં વિઞ્ઞાપેસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, સેટ્ઠિપુત્તં ચીવરં વિઞ્ઞાપેસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતકો તે, ઉપનન્દ, અઞ્ઞાતકો’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતકો, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકો, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતકસ્સ ન જાનાતિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા સન્તં વા અસન્તં વા. તત્થ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતકં સેટ્ઠિપુત્તં ચીવરં વિઞ્ઞાપેસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૧૬. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
એવઞ્ચિદં ભગવતા ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં હોતિ.
૫૧૭. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલા ભિક્ખૂ સાકેતા સાવત્થિં ૨ અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્ના હોન્તિ. અન્તરામગ્ગે ચોરા નિક્ખમિત્વા તે ભિક્ખૂ અચ્છિન્દિંસુ. અથ ખો તે ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા પટિક્ખિત્તં અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેતુ’’ન્તિ, કુક્કુચ્ચાયન્તા ન વિઞ્ઞાપેસું. યથાનગ્ગાવ સાવત્થિં ગન્ત્વા ભિક્ખૂ અભિવાદેન્તિ. ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘‘સુન્દરા ખો ઇમે, આવુસો, આજીવકા યે ઇમે ભિક્ખૂસુ અભિવાદેન્તી’’તિ. તે એવમાહંસુ – ‘‘ન મયં, આવુસો, આજીવકા, ભિક્ખૂ મય’’ન્તિ. ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપાલિં એતદવોચું – ‘‘ઇઙ્ઘાવુસો ઉપાલિ, ઇમે અનુયુઞ્જાહી’’તિ. અથ ખો આયસ્મતા ઉપાલિના અનુયુઞ્જિયમાના તે ભિક્ખૂ એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો આયસ્મા ઉપાલિ તે ભિક્ખૂ અનુયુઞ્જિત્વા ભિક્ખૂ એતદવોચ – ‘‘ભિક્ખૂ ઇમે, આવુસો. દેથ નેસં ચીવરાની’’તિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ નગ્ગા આગચ્છિસ્સન્તિ! નનુ નામ તિણેન વા પણ્ણેન વા પટિચ્છાદેત્વા આગન્તબ્બ’’ન્તિ. અથ ખો તે ભિક્ખૂ તે અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અચ્છિન્નચીવરસ્સ વા નટ્ઠચીવરસ્સ વા અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેતું. યં આવાસં પઠમં ઉપગચ્છતિ, સચે તત્થ હોતિ સઙ્ઘસ્સ વિહારચીવરં વા ઉત્તરત્થરણં વા ભૂમત્થરણં વા ભિસિચ્છવિ વા, તં ગહેત્વા પારુપિતું લભિત્વા ઓદહિસ્સામી’’તિ . નો ચે હોતિ સઙ્ઘસ્સ વિહારચીવરં વા ઉત્તરત્થરણં વા ભુમત્થરણં વા ભિસિચ્છવિ વા તિણેન વા પણ્ણેન વા પટિચ્છાદેત્વા આગન્તબ્બં; ન ત્વેવ નગ્ગેન આગન્તબ્બં. યો આગચ્છેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૧૮. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેય્ય, અઞ્ઞત્ર સમયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. તત્થાયં સમયો – અચ્છિન્નચીવરો વા હોતિ ભિક્ખુ નટ્ઠચીવરો વા. અયં તત્થ સમયો’’તિ.
૫૧૯. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
અઞ્ઞાતકો નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધો.
ગહપતિ નામ યો કોચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
ગહપતાની નામ યા કાચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
ચીવરં નામ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં.
અઞ્ઞત્ર સમયાતિ ઠપેત્વા સમયં.
અચ્છિન્નચીવરો નામ ભિક્ખુસ્સ ચીવરં અચ્છિન્નં હોતિ રાજૂહિ વા ચોરેહિ વા ધુત્તેહિ વા, યેહિ કેહિચિ વા અચ્છિન્નં હોતિ.
નટ્ઠચીવરો નામ ભિક્ખુસ્સ ચીવરં અગ્ગિના વા દડ્ઢં હોતિ, ઉદકેન વા વુળ્હં હોતિ, ઉન્દૂરેહિ વા ઉપચિકાહિ વા ખાયિતં હોતિ, પરિભોગજિણ્ણં વા હોતિ.
અઞ્ઞત્ર સમયા વિઞ્ઞાપેતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે , નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અઞ્ઞાતકં ગહપતિકં, અઞ્ઞત્ર સમયા વિઞ્ઞાપિતં, નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૨૦. અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, અઞ્ઞત્ર સમયા, ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે વેમતિકો, અઞ્ઞત્ર સમયા, ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી, અઞ્ઞત્ર સમયા, ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૨૧. અનાપત્તિ સમયે, ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેન, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં છટ્ઠં.
૭. તતુત્તરિસિક્ખાપદં
૫૨૨. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અચ્છિન્નચીવરકે ભિક્ખૂ ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદન્તિ – ‘‘ભગવતા, આવુસો, અનુઞ્ઞાતં – ‘અચ્છિન્નચીવરસ્સ વા નટ્ઠચીવરસ્સ વા અઞ્ઞાતકં ગહપતિં વા ગહપતાનિં વા ચીવરં વિઞ્ઞાપેતું’; વિઞ્ઞાપેથ, આવુસો, ચીવર’’ન્તિ. ‘‘અલં, આવુસો, લદ્ધં અમ્હેહિ ચીવર’’ન્તિ. ‘‘મયં આયસ્મન્તાનં વિઞ્ઞાપેમા’’તિ. ‘‘વિઞ્ઞાપેથ, આવુસો’’તિ. અથ ખો છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા એતદવોચું – ‘‘અચ્છિન્નચીવરકા, આવુસો, ભિક્ખૂ આગતા. દેથ નેસં ચીવરાની’’તિ, બહું ચીવરં વિઞ્ઞાપેસું.
તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો પુરિસો સભાયં નિસિન્નો અઞ્ઞતરં પુરિસં એતદવોચ – ‘‘અચ્છિન્નચીવરકા અય્યો ભિક્ખૂ આગતા. તેસં મયા ચીવરં દિન્ન’’ન્તિ. સોપિ એવમાહ – ‘‘મયાપિ દિન્ન’’ન્તિ. અપરોપિ એવમાહ – ‘‘મયાપિ દિન્ન’’ન્તિ. તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા ન મત્તં જાનિત્વા બહું ચીવરં વિઞ્ઞાપેસ્સન્તિ, દુસ્સવાણિજ્જં વા સમણા સક્યપુત્તિયા કરિસ્સન્તિ, પગ્ગાહિકસાલં પટગ્ગાહિકસાલં (?) વા પસારેસ્સન્તી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ ન મત્તં જાનિત્વા બહું ચીવરં વિઞ્ઞાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, ન મત્તં જાનિત્વા બહું ચીવરં વિઞ્ઞાપેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, ન મત્તં જાનિત્વા બહું ચીવરં વિઞ્ઞાપેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૨૩. ‘‘તઞ્ચે અઞ્ઞાતકો ગહપતિ વા ગહપતાની વા બહૂહિ ચીવરેહિ અભિહટ્ઠું પવારેય્ય સન્તરુત્તરપરમં તેન ભિક્ખુના તતો ચીવરં સાદિતબ્બં. તતો ચે ઉત્તરિ સાદિયેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૨૪. તઞ્ચેતિ અચ્છિન્નચીવરકં ભિક્ખું.
અઞ્ઞાતકો નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધો.
ગહપતિ નામ યો કોચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
ગહપતાની નામ યા કાચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
બહૂહિ ચીવરેહીતિ બહુકેહિ ચીવરેહિ.
અભિહટ્ઠું પવારેય્યાતિ યાવતકં ઇચ્છસિ તાવતકં ગણ્હાહીતિ.
સન્તરુત્તરપરમં તેન ભિક્ખુના તતો ચીવરં સાદિતબ્બન્તિ સચે તીણિ નટ્ઠાનિ હોન્તિ દ્વે સાદિતબ્બાનિ, દ્વે નટ્ઠાનિ એકં સાદિતબ્બં, એકં નટ્ઠં ન કિઞ્ચિ સાદિતબ્બં.
તતો ચે ઉત્તરિ સાદિયેય્યાતિ તતુત્તરિ વિઞ્ઞાપેતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અઞ્ઞાતકં ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા તતુત્તરિ વિઞ્ઞાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૨૫. અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી તતુત્તરિ ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે વેમતિકો તતુત્તરિ ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી તતુત્તરિ ચીવરં વિઞ્ઞાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૨૬. અનાપત્તિ – ‘‘સેસકં આહરિસ્સામી’’તિ હરન્તો ગચ્છતિ, ‘‘સેસકં તુય્હેવ હોતૂ’’તિ દેન્તિ, ન અચ્છિન્નકારણા દેન્તિ, ન નટ્ઠકારણા દેન્તિ, ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અત્તનો ધનેન, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
તતુત્તરિસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં સત્તમં.
૮. ઉપક્ખટસિક્ખાપદં
૫૨૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો પુરિસો પજાપતિં એતદવોચ – ‘‘અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’તિ. અસ્સોસિ ખો અઞ્ઞતરો પિણ્ડચારિકો ભિક્ખુ તસ્સ પુરિસસ્સ ઇમં વાચં ભાસમાનસ્સ. અથ ખો સો ભિક્ખુ યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘મહાપુઞ્ઞોસિ ત્વં, આવુસો ઉપનન્દ, અમુકસ્મિં ઓકાસે અઞ્ઞતરો પુરિસો પજાપતિં એતદવોચ – ‘‘અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’’તિ. ‘‘અત્થાવુસો, મં સો ઉપટ્ઠાકો’’તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો યેન સો પુરિસો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં પુરિસં એતદવોચ – ‘‘સચ્ચં કિર મં ત્વં, આવુસો, ચીવરેન અચ્છાદેતુકામોસી’’તિ? ‘‘અપિ મેય્ય, એવં હોતિ – ‘અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’’તિ. ‘‘સચે ખો મં ત્વં, આવુસો, ચીવરેન અચ્છાદેતુકામોસિ, એવરૂપેન ચીવરેન અચ્છાદેહિ. ક્યાહં તેન અચ્છન્નોપિ કરિસ્સામિ યાહં ન પરિભુઞ્જિસ્સામી’’તિ.
અથ ખો સો પુરિસો ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘મહિચ્છા ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા અસન્તુટ્ઠા. નયિમે સુકરા ચીવરેન અચ્છાદેતું. કથઞ્હિ નામ અય્યો ઉપનન્દો મયા પુબ્બે અપ્પવારિતો મં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સતી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તસ્સ પુરિસસ્સ ઉજ્ઝાયન્તસ્સ ખિય્યન્તસ્સ વિપાચેન્તસ્સ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાય્યન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું …પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતકો તે, ઉપનન્દ, અઞ્ઞાતકો’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતકો, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકો, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતકસ્સ ન જાનાતિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા સન્તં વા અસન્તં વા. તત્થ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, પુબ્બે અપ્પવારિતો અઞ્ઞાતકં ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૨૮. ‘‘ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સ અઞ્ઞાતકસ્સ ગહપતિસ્સ વા ગહપતાનિયા વા ચીવરચેતાપન્નં ચીવરચેતાપનં (સ્યા॰) ઉપક્ખટં હોતિ – ‘ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેન ચીવરં ચેતાપેત્વા ઇત્થન્નામં ભિક્ખું ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’તિ; તત્ર ચે સો ભિક્ખુ પુબ્બે અપ્પવારિતો ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્ય – ‘સાધુ વત મં આયસ્મા ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેન એવરૂપં વા એવરૂપં વા ચીવરં ચેતાપેત્વા અચ્છાદેહી’તિ, કલ્યાણકમ્યતં ઉપાદાય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૨૯. ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સત્થાય, ભિક્ખું આરમ્મણં કરિત્વા, ભિક્ખું અચ્છાદેતુકામો.
અઞ્ઞાતકો નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધો.
ગહપતિ નામ યો કોચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
ગહપતાની નામ યા કાચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
ચીવરચેતાપન્નં નામ હિરઞ્ઞં વા સુવણ્ણં વા મુત્તા વા મણિ વા પવાળો વા ફલિકો વા પટકો વા સુત્તં વા કપ્પાસો વા.
ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેનાતિ પચ્ચુપટ્ઠિતેન.
ચેતાપેત્વાતિ પરિવત્તેત્વા.
અચ્છાદેસ્સામીતિ દસ્સામિ.
તત્ર ચે સો ભિક્ખૂતિ યં ભિક્ખું ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં ઉપક્ખટં હોતિ સો ભિક્ખુ.
પુબ્બે અપ્પવારિતોતિ પુબ્બે અવુત્તો હોતિ – ‘‘કીદિસેન તે, ભન્તે, ચીવરેન અત્થો, કીદિસં તે ચીવરં ચેતાપેમી’’તિ?
ઉપસઙ્કમિત્વાતિ ઘરં ગન્ત્વા યત્થ કત્થચિ ઉપસઙ્કમિત્વા .
ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્યાતિ આયતં વા હોતુ વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા.
ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેનાતિ પચ્ચુપટ્ઠિતેન.
એવરૂપં વા એવરૂપં વાતિ. આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા.
ચેતાપેત્વાતિ પરિવત્તેત્વા.
અચ્છાદેહીતિ દજ્જેહિ.
કલ્યાણકમ્યતં ઉપાદાયાતિ સાધત્થિકો સાધુત્થિકો (સ્યા॰) મહગ્ઘત્થિકો. તસ્સ વચનેન આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા ચેતાપેતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં પુબ્બે અપ્પવારિતો અઞ્ઞાતકં ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપન્નં નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૩૦. અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે વેમતિકો પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૩૧. અનાપત્તિ ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેન, મહગ્ઘં ચેતાપેતુકામસ્સ અપ્પગ્ઘં ચેતાપેતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
ઉપક્ખટસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં અટ્ઠમં.
૯. દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદં
૫૩૨. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો પુરિસો અઞ્ઞતરં પુરિસં એતદવોચ – ‘‘અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’તિ. સોપિ એવમાહ – ‘‘અહમ્પિ અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’તિ. અસ્સોસિ ખો અઞ્ઞતરો પિણ્ડચારિકો ભિક્ખુ તેસં પુરિસાનં ઇમં કથાસલ્લાપં. અથ ખો સો ભિક્ખુ યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘મહાપુઞ્ઞોસિ ત્વં, આવુસો ઉપનન્દ. અમુકસ્મિં ઓકાસે અઞ્ઞતરો પુરિસો અઞ્ઞતરં પુરિસં એતદવોચ – ‘અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’તિ. સોપિ એવમાહ – ‘અહમ્પિ અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’’તિ. ‘‘અત્થાવુસો, મં તે ઉપટ્ઠાકા’’તિ.
અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો યેન તે પુરિસા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તે પુરિસે એતદવોચ – ‘‘સચ્ચં કિર મં તુમ્હે, આવુસો, ચીવરેહિ અચ્છાદેતુકામાત્થા’’તિ? ‘‘અપિ નય્ય, એવં હોતિ – ‘અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેહિ અચ્છાદેસ્સામા’’’તિ. ‘‘સચે ખો મં તુમ્હે , આવુસો, ચીવરેહિ અચ્છાદેતુકામાત્થ, એવરૂપેન ચીવરેન અચ્છાદેથ, ક્યાહં તેહિ અચ્છન્નોપિ કરિસ્સામિ, યાનાહં ન પરિભુઞ્જિસ્સામી’’તિ . અથ ખો તે પુરિસા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘મહિચ્છા ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા અસન્તુટ્ઠા. નયિમે સુકરા ચીવરેહિ અચ્છાદેતું. કથઞ્હિ નામ અય્યો ઉપનન્દો અમ્હેહિ પુબ્બે અપ્પવારિતો ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સતી’’તિ!
અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં પુરિસાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતકા તે, ઉપનન્દ, અઞ્ઞાતકા’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતકા, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકો, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતકાનં ન જાનાતિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા સન્તં વા અસન્તં વા. તત્થ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, પુબ્બે અપ્પવારિતો અઞ્ઞાતકે ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૩૩. ‘‘ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સ ઉભિન્નં અઞ્ઞાતકાનં ગહપતીનં વા ગહપતાનીનં વા પચ્ચેકચીવરચેતાપન્નાનિ ઉપક્ખટાનિ હોન્તિ – ‘ઇમેહિ મયં પચ્ચેકચીવરચેતાપન્નેહિ પચ્ચેકચીવરાનિ ચેતાપેત્વા ઇત્થન્નામં ભિક્ખું ચીવરેહિ અચ્છાદેસ્સામા’તિ ; તત્ર ચે સો ભિક્ખુ પુબ્બે અપ્પવારિતો ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્ય – ‘સાધુ વત મં આયસ્મન્તો ઇમેહિ પચ્ચેકચીવરચેતાપન્નેહિ એવરૂપં વા એવરૂપં વા ચીવરં ચેતાપેત્વા અચ્છાદેથ, ઉભોવ સન્તા એકેના’તિ, કલ્યાણકમ્યતં ઉપાદાય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૩૪. ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સત્થાય, ભિક્ખું આરમ્મણં કરિત્વા, ભિક્ખું અચ્છાદેતુકામા.
ઉભિન્નન્તિ દ્વિન્નં.
અઞ્ઞાતકા નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધા.
ગહપતી નામ યે કેચિ અગાર અજ્ઝાવસન્તિ.
ગહપતાનિયો નામ યા કાચિ અગારં અજ્ઝાવસન્તિ.
ચીવરચેતાપન્નાનિ નામ હિરઞ્ઞા વા સુવણ્ણા વા મુત્તા વા મણી વા પવાળા વા ફલિકા વા પટકા વા સુત્તા વા કપ્પાસા વા.
ઇમેહિ પચ્ચેકચીવરચેતાપન્નેહિતિ પચ્ચુપટ્ઠિતેહિ.
ચેતાપેત્વાતિ પરિવત્તેત્વા.
અચ્છાદેસ્સામાતિ દસ્સામ.
તત્ર ચે સો ભિક્ખૂતિ યં ભિક્ખું ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નાનિ ઉપક્ખટાનિ હોન્તિ સો ભિક્ખુ.
પુબ્બે અપ્પવારિતોતિ પુબ્બે અવુત્તો હોતિ – ‘‘કીદિસેન તે, ભન્તે, ચીવરેન અત્થો, કીદિસં તે ચીવરં ચેતાપેમા’’તિ.
ઉપસઙ્કમિત્વાતિ ઘરં ગન્ત્વા યત્થ કત્થચિ ઉપસઙ્કમિત્વા.
ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્યાતિ આયતં વા હોતુ વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા.
ઇમેહિ પચ્ચેકચીવરચેતાપન્નેહીતિ પચ્ચુપટ્ઠિતેહિ.
એવરૂપં વા એવરૂપં વાતિ આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા.
ચેતાપેત્વાતિ પરિવત્તેત્વા.
અચ્છાદેથાતિ દજ્જેથ.
ઉભોવ સન્તા એકેનાતિ દ્વેપિ જના એકેન.
કલ્યાણકમ્યતં ઉપાદાયાતિ સાધત્થિકો મહગ્ઘત્થિકો.
તસ્સ વચનેન આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા સણ્હં વા ચેતાપેન્તિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં પુબ્બે અપ્પવારિતો અઞ્ઞાતકે ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપન્નં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૩૫. અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે વેમતિકો પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૩૬. અનાપત્તિ – ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેન, મહગ્ઘં ચેતાપેતુકામાનં અપ્પગ્ઘં ચેતાપેતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં નવમં.
૧૦. રાજસિક્ખાપદં
૫૩૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ ઉપટ્ઠાકો મહામત્તો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ દૂતેન ચીવરચેતાપન્નં પાહેસિ – ‘‘ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેન ચીવરં ચેતાપેત્વા અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેહી’’તિ. અથ ખો સો દૂતો યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘ઇદં ખો, ભન્તે, આયસ્મન્તં ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતં. પટિગ્ગણ્હાતુ આયસ્મા ચીવરચેતાપન્ન’’ન્તિ. એવં વુત્તે આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં દૂતં એતદવોચ – ‘‘ન ખો મયં, આવુસો, ચીવરચેતાપન્નં પટિગ્ગણ્હામ, ચીવરઞ્ચ ખો મયં પટિગ્ગણ્હામ કાલેન કપ્પિય’’ન્તિ. એવં વુત્તે સો દૂતો આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘અત્થિ પનાયસ્મતો કોચિ વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ ? તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો ઉપાસકો આરામં અગમાસિ કેનચિદેવ કરણીયેન. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં દૂતં એતદવોચ – ‘‘એસો ખો, આવુસો, ઉપાસકો ભિક્ખૂનં વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ. અથ ખો સો દૂતો તં ઉપાસકં સઞ્ઞાપેત્વા યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘યં ખો, ભન્તે, આયસ્મા વેય્યાવચ્ચકરં નિદ્દિસિ સઞ્ઞત્તો સો મયા. ઉપસઙ્કમતુ આયસ્મા કાલેન, ચીવરેન તં અચ્છાદેસ્સતી’’તિ.
તેન ખો પન સમયેન સો મહામત્તો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘પરિભુઞ્જતુ અય્યો તં ચીવરં, ઇચ્છામ મયં અય્યેન તં ચીવરં પરિભુત્ત’’ન્તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં ઉપાસકં ન કિઞ્ચિ અવચાસિ. દુતિયમ્પિ ખો સો મહામત્તો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘પરિભુઞ્જતુ અય્યો તં ચીવરં, ઇચ્છામ મયં અય્યેન તં ચીવરં પરિભુત્ત’’ન્તિ. દુતિયમ્પિ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં ઉપાસકં ન કિઞ્ચિ અવચાસિ. તતિયમ્પિ ખો સો મહામત્તો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘પરિભુઞ્જતુ અય્યો તં ચીવરં, ઇચ્છામ મયં અય્યેન તં ચીવરં પરિભુત્ત’’ન્તિ.
તેન ખો પન સમયેન નેગમસ્સ સમયો હોતિ. નેગમેન ચ કતિકા કતા હોતિ – ‘‘યો પચ્છા આગચ્છતિ પઞ્ઞાસં બદ્ધો’’તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો યેન સો ઉપાસકો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં ઉપાસકં એતદવોચ – ‘‘અત્થો મે, આવુસો, ચીવરેના’’તિ. ‘‘અજ્જણ્હો, ભન્તે , આગમેહિ, અજ્જ નેગમસ્સ સમયો. નેગમેન ચ કતિકા કતા હોતિ – ‘યો પચ્છા આગચ્છતિ પઞ્ઞાસં બદ્ધો’’’તિ. ‘‘અજ્જેવ મે, આવુસો, ચીવરં દેહી’’તિ ઓવટ્ટિકાય પરામસિ. અથ ખો સો ઉપાસકો આયસ્મતા ઉપનન્દેન સક્યપુત્તેન નિપ્પીળિયમાનો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ ચીવરં ચેતાપેત્વા પચ્છા અગમાસિ. મનુસ્સા તં ઉપાસકં એતદવોચું – ‘‘કિસ્સ ત્વં, અય્યો, પચ્છા આગતો, પઞ્ઞાસં જીનોસી’’તિ.
અથ ખો સો ઉપાસકો તેસં મનુસ્સાનં એતમત્થં આરોચેસિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘મહિચ્છા ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા અસન્તુટ્ઠા . નયિમેસં સુકરં વેય્યાવચ્ચમ્પિ કાતું. કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો ઉપાસકેન – ‘અજ્જણ્હો, ભન્તે, આગમેહી’તિ વુચ્ચમાનો નાગમેસ્સતી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો ઉપાસકેન – ‘અજ્જણ્હો, ભન્તે, આગમેહી’તિ વુચ્ચમાનો નાગમેસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, ઉપાસકેન – ‘અજ્જણ્હો, ભન્તે, આગમેહી’તિ વુચ્ચમાનો નાગમેસી’’તિ ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, ઉપાસકેન – ‘અજ્જણ્હો, ભન્તે, આગમેહી’તિ વુચ્ચમાનો નાગમેસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૩૮. ‘‘ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સ રાજા વા રાજભોગ્ગો વા બ્રાહ્મણો વા ગહપતિકો વા દૂતેન ચીવરચેતાપન્નં પહિણેય્ય – ‘ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેન ચીવરં ચેતાપેત્વા ઇત્થન્નામં ભિક્ખું ચીવરેન અચ્છાદેહી’તિ. સો ચે દૂતો તં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદેય્ય – ‘ઇદં ખો, ભન્તે, આયસ્મન્તં ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતં, પટિગ્ગણ્હાતુ આયસ્મા ચીવરચેતાપન્ન’ન્તિ, તેન ભિક્ખુના સો દૂતો એવમસ્સ વચનીયો – ‘ન ખો મયં, આવુસો, ચીવરચેતાપન્નં પટિગ્ગણ્હામ. ચીવરઞ્ચ ખો મયં પટિગ્ગણ્હામ, કાલેન કપ્પિય’ન્તિ. સો ચે દૂતો તં ભિક્ખું એવં વદેય્ય – ‘અત્થિ પનાયસ્મતો કોચિ વેય્યાવચ્ચકરો’તિ, ચીવરત્થિકેન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુના વેય્યાવચ્ચકરો નિદ્દિસિતબ્બો આરામિકો વા ઉપાસકો વા – ‘એસો ખો, આવુસો, ભિક્ખૂનં વેય્યાવચ્ચકરો’તિ. સો ચે દૂતો તં વેય્યાવચ્ચકરં સઞ્ઞાપેત્વા તં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદેય્ય – ‘યં ખો, ભન્તે, આયસ્મા વેય્યાવચ્ચકરં નિદ્દિસિ સઞ્ઞત્તો સો મયા, ઉપસઙ્કમતુ આયસ્મા કાલેન, ચીવરેન તં અચ્છાદેસ્સતી’તિ, ચીવરત્થિકેન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુના વેય્યાવચ્ચકરો ઉપસઙ્કમિત્વા દ્વત્તિક્ખત્તું ચોદેતબ્બો સારેતબ્બો – ‘અત્થો મે, આવુસો, ચીવરેના’તિ. દ્વત્તિક્ખત્તું ચોદયમાનો સારયમાનો તં ચીવરં અભિનિપ્ફાદેય્ય, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે અભિનિપ્ફાદેય્ય, ચતુક્ખત્તું પઞ્ચક્ખત્તું છક્ખત્તુપરમં તુણ્હીભૂતેન ઉદ્દિસ્સ ઠાતબ્બં. ચતુક્ખત્તું પઞ્ચક્ખત્તું છક્ખત્તુપરમં તુણ્હીભૂતો ઉદ્દિસ્સ તિટ્ઠમાનો તં ચીવરં અભિનિપ્ફાદેય્ય, ઇચ્ચેતં કુસલં; તતો ચે ઉત્તરિ વાયમમાનો તં ચીવર અભિનિપ્ફાદેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. નો ચે અભિનિપ્ફાદેય્ય, યતસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતં, તત્થ સામં વા ગન્તબ્બં દૂતો વા પાહેતબ્બો – ‘યં ખો તુમ્હે આયસ્મન્તો ભિક્ખું ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં પહિણિત્થ, ન તં તસ્સ ભિક્ખુનો કિઞ્ચિ અત્થં અનુભોતિ, યુઞ્જન્તાયસ્મન્તો સકં, મા વો સકં વિનસ્સા’તિ, અયં તત્થ સામીચી’’તિ.
૫૩૯. ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સત્થાય, ભિક્ખું આરમ્મણં કરિત્વા , ભિક્ખું અચ્છાદેતુકામો.
રાજા નામ યો કોચિ રજ્જં કારેતિ.
રાજભોગ્ગો નામ યો કોચિ રઞ્ઞો ભત્તવેતનાહારો.
બ્રાહ્મણો નામ જાતિયા બ્રાહ્મણો.
ગહપતિકો નામ ઠપેત્વા રાજં રાજભોગ્ગં બ્રાહ્મણં અવસેસો ગહપતિકો નામ.
ચીવરચેતાપન્નં નામ હિરઞ્ઞં વા સુવણ્ણં વા મુત્તા વા મણિ વા.
ઇમિના ચીવરચેતાપન્નેનાતિ પચ્ચુપટ્ઠિતેન.
ચેતાપેત્વાતિ પરિવત્તેત્વા.
અચ્છાદેહીતિ દજ્જેહિ.
સો ચે દૂતો તં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદેય્ય – ‘‘ઇદં ખો, ભન્તે, આયસ્મન્તં ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતં. પટિગ્ગણ્હાતુ આયસ્મા ચીવરચેતાપન્ન’’ન્તિ, તેન ભિક્ખુના સો દૂતો એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘ન ખો મયં, આવુસો, ચીવરચેતાપન્નં પટિગ્ગણ્હામ. ચીવરઞ્ચ ખો મયં પટિગ્ગણ્હામ, કાલેન કપ્પિય’’ન્તિ. સો ચે દૂતો તં ભિક્ખું એવં વદેય્ય – ‘‘અત્થિ પનાયસ્મતો કોચિ વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ? ચીવરત્થિકેન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુના વેય્યાવચ્ચકરો નિદ્દિસિતબ્બો આરામિકો વા ઉપાસકો વા – ‘‘એસો ખો, આવુસો , ભિક્ખૂનં વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ. ન વત્તબ્બો – ‘‘તસ્સ દેહીતિ વા, સો વા નિક્ખિપિસ્સતિ, સો વા પરિવત્તેસ્સતિ, સો વા ચેતાપેસ્સતી’’તિ.
સો ચે દૂતો તં વેય્યાવચ્ચકરં સઞ્ઞાપેત્વા તં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદેય્ય – ‘‘યં ખો, ભન્તે, આયસ્મા વેય્યાવચ્ચકરં નિદ્દિસિ સઞ્ઞત્તો સો મયા. ઉપસઙ્કમતુ આયસ્મા કાલેન, ચીવરેન તં અચ્છાદેસ્સતી’’તિ, ચીવરત્થિકેન, ભિક્ખવે, ભિક્ખુના વેય્યાવચ્ચકરો ઉપસઙ્કમિત્વા દ્વત્તિક્ખત્તું ચોદેતબ્બો સારેતબ્બો – ‘‘અત્થો મે, આવુસો, ચીવરેના’’તિ. ન વત્તબ્બો – ‘‘દેહિ મે ચીવરં, આહર મે ચીવરં, પરિવત્તેહિ મે ચીવરં, ચેતાપેહિ મે ચીવર’’ન્તિ. દુતિયમ્પિ વત્તબ્બો. તતિયમ્પિ વત્તબ્બો. સચે અભિનિપ્ફાદેતિ, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે અભિનિપ્ફાદેતિ, તત્થ ગન્ત્વા તુણ્હીભૂતેન ઉદ્દિસ્સ ઠાતબ્બં. ન આસને નિસીદિતબ્બં. ન આમિસં પટિગ્ગહેતબ્બં. ન ધમ્મો ભાસિતબ્બો. ‘‘કિં કારણા આગતોસી’’તિ પુચ્છિયમાનો ‘‘જાનાહિ, આવુસો’’તિ વત્તબ્બો. સચે આસને વા નિસીદતિ , આમિસં વા પટિગ્ગણ્હાતિ, ધમ્મં વા ભાસતિ, ઠાનં ભઞ્જતિ. દુતિયમ્પિ ઠાતબ્બં. તતિયમ્પિ ઠાતબ્બં. ચતુક્ખત્તું ચોદેત્વા ચતુક્ખત્તું ઠાતબ્બં. પઞ્ચક્ખતું ચોદેત્વા દ્વિક્ખત્તું ઠાતબ્બં. છક્ખત્તું ચોદેત્વા ન ઠાતબ્બં. તતો ચે ઉત્તરિ વાયમમાનો તં ચીવરં અભિનિપ્ફાદેતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે , ભન્તે, ચીવરં અતિરેકતિક્ખત્તું ચોદનાય અતિરેકછક્ખત્તું ઠાનેન અભિનિપ્ફાદિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
નો ચે અભિનિપ્ફાદેય્ય, યતસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતં તત્થ સામં વા ગન્તબ્બં દૂતો વા પાહેતબ્બો – ‘‘યં ખો તુમ્હે આયસ્મન્તો ભિક્ખું ઉદ્દિસ્સ ચીવરચેતાપન્નં પહિણિત્થ ન તં તસ્સ ભિક્ખુનો કિઞ્ચિ અત્થં અનુભોતિ. યુઞ્જન્તાયસ્મન્તો સકં, મા વો સકં વિનસ્સા’’તિ.
અયં તત્થ સામીચીતિ અયં તત્થ અનુધમ્મતા.
૫૪૦. અતિરેકતિક્ખત્તું ચોદનાય અતિરેકછક્ખત્તું ઠાનેન અતિરેકસઞ્ઞી અભિનિપ્ફાદેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકતિક્ખત્તું ચોદનાય અતિરેકછક્ખત્તું ઠાનેન વેમતિકો અભિનિપ્ફાદેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકતિક્ખત્તું ચોદનાય અતિરેકછક્ખત્તું ઠાનેન ઊનકસઞ્ઞી અભિનિપ્ફાદેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઊનકતિક્ખત્તું ચોદનાય ઊનકછક્ખત્તું ઠાનેન અતિરેકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકતિક્ખત્તું ચોદનાય ઊનકછક્ખત્તું ઠાનેન વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકતિક્ખત્તું ચોદનાય ઊનકછક્ખત્તું ઠાનેન ઊનકસઞ્ઞી અનાપત્તિ.
૫૪૧. અનાપત્તિ – તિક્ખત્તું ચોદનાય, છક્ખત્તું ઠાનેન, ઊનકતિક્ખત્તું ચોદનાય, ઊનકછક્ખત્તું ઠાનેન, અચોદિયમાનો દેતિ, સામિકા ચોદેત્વા દેન્તિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
રાજસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં દસમં.
કથિનવગ્ગો પઠમો.
તસ્સુદ્દાનં –
ઉબ્ભતં કથિનં તીણિ, ધોવનઞ્ચ પટિગ્ગહો;
અઞ્ઞાતકાનિ તીણેવ, ઉભિન્નં દૂતકેન ચાતિ.
૨. કોસિયવગ્ગો
૧. કોસિયસિક્ખાપદં
૫૪૨. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા આળવિયં વિહરતિ અગ્ગાળવે ચેતિયે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ કોસિયકારકે ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદન્તિ – ‘‘બહૂ, આવુસો, કોસકારકે પચથ, અમ્હાકમ્પિ દસ્સથ, મયમ્પિ ઇચ્છામ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કાતુ’’ન્તિ. તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા અમ્હે ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વક્ખન્તિ – ‘બહૂ, આવુસો, કોસકારકે પચથ, અમ્હાકમ્પિ દસ્સથ, મયમ્પિ ઇચ્છામ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કાતુ’ન્તિ! અમ્હાકમ્પિ અલાભા, અમ્હાકમ્પિ દુલ્લદ્ધં, યે મયં આજીવસ્સ હેતુ પુત્તદારસ્સ કારણા બહૂ ખુદ્દકે પાણે સઙ્ઘાતં આપાદેમા’’તિ. અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ કોસિયકારકે ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વક્ખન્તિ – ‘બહૂ, આવુસો, કોસકારકે પચથ, અમ્હાકમ્પિ દસ્સથ, મયમ્પિ ઇચ્છામ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કાતુ’’’ન્તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, કોસિયકારકે ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વદેથ – ‘બહૂ, આવુસો, કોસકારકે પચથ, અમ્હાકમ્પિ દસ્સથ, મયમ્પિ ઇચ્છામ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કાતુ’’’ન્તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, કોસિયકારકે ઉપસઙ્કમિત્વા એવં વક્ખથ – બહૂ, આવુસો, કોસકારકે પચથ, અમ્હાકમ્પિ દસ્સથ, મયમ્પિ ઇચ્છામ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કાતુન્તિ. નેતં , મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૪૩. ‘‘યો પન ભિક્ખુ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૪૪. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
સન્થતં નામ સન્થરિત્વા કતં હોતિ અવાયિમં.
કારાપેય્યાતિ એકેનપિ કોસિયંસુના મિસ્સિત્વા કરોતિ વા કારાપેતિ વા, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બ…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કારાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૪૫. અત્તના વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અત્તના વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ . અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૫૪૬. અનાપત્તિ વિતાનં વા ભૂમત્થરણં વા સાણિપાકારં વા ભિસિં વા બિબ્બોહનં વા કરોતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
કોસિયસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં પઠમં.
૨. સુદ્ધકાળકસિક્ખાપદં
૫૪૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા વેસાલિયં વિહરતિ મહાવને કૂટાગારસાલાયં. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેન્તિ. મનુસ્સા વિહારચારિકં આહિણ્ડન્તા પસ્સિત્વા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેસ્સન્તિ, સેય્યથાપિ ગિહી કામભોગિનો’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૪૮. ‘‘યો પન ભિક્ખુ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૪૯. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
કાળકં નામ દ્વે કાળકાનિ – જાતિયા કાળકં વા રજનકાળકં વા.
સન્થતં નામ સન્થરિત્વા કતં હોતિ અવાયિમં.
કારાપેય્યાતિ કરોતિ વા કારાપેતિ વા, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં …પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૫૦. અત્તના વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અત્તના વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૫૫૧. અનાપત્તિ વિતાનં વા ભૂમત્થરણં વા સાણિપાકારં વા ભિસિં વા બિબ્બોહનં વા કરોતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
સુદ્ધકાળકસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં દુતિયં.
૩. દ્વેભાગસિક્ખાપદં
૫૫૨. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા પટિક્ખિત્તં સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેતુ’’ન્તિ, તે થોકંયેવ ઓદાતં અન્તે આદિયિત્વા તથેવ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેન્તિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ થોકંયેવ ઓદાતં અન્તે આદિયિત્વા તથેવ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, થોકંયેવ ઓદાતં અન્તે આદિયિત્વા તથેવ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, થોકંયેવ ઓદાતં અન્તે આદિયિત્વા તથેવ સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં સન્થતં કારાપેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૫૩. ‘‘નવં પન ભિક્ખુના સન્થતં કારયમાનેન દ્વે ભાગા સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં આદાતબ્બા તતિયં ઓદાતાનં ચતુત્થં ગોચરિયાનં . અનાદા ચે ભિક્ખુ દ્વે ભાગે સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં તતિયં ઓદાતાનં ચતુત્થં ગોચરિયાનં નવં સન્થતં કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૫૪. નવં નામ કરણં ઉપાદાય વુચ્ચતિ.
સન્થતં નામ સન્થરિત્વા કતં હોતિ અવાયિમં.
કારયમાનેનાતિ કરોન્તો વા કારાપેન્તો વા.
દ્વે ભાગા સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં આદાતબ્બાતિ ધારયિત્વા દ્વે તુલા આદાતબ્બા.
તતિયં ઓદાતાનન્તિ તુલં ઓદાતાનં.
ચતુત્થં ગોચરિયાનન્તિ તુલં ગોચરિયાનં.
અનાદા ચે ભિક્ખુ દ્વે ભાગે સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં તતિયં ઓદાતાનં ચતુત્થં ગોચરિયાનન્તિ. અનાદિયિત્વા દ્વે તુલે સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં તુલં ઓદાતાનં તુલં ગોચરિયાનં નવં સન્થતં કરોતિ વા કારાપેતિ વા પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, સન્થતં અનાદિયિત્વા દ્વે તુલે સુદ્ધકાળકાનં એળકલોમાનં તુલં ઓદાતાનં તુલં ગોચરિયાનં કારાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૫૫. અત્તના વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અત્તના વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં . પરેહિ વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૫૫૬. અનાપત્તિ તુલં ઓદાતાનં તુલં ગોચરિયાનં આદિયિત્વા કરોતિ, બહુતરં ઓદાતાનં બહુતરં ગોચરિયાનં આદિયિત્વા કરોતિ, સુદ્ધં ઓદાતાનં સુદ્ધં ગોચરિયાનં આદિયિત્વા કરોતિ, વિતાનં વા ભૂમત્થરણં વા સાણિપાકારં વા ભિસિં વા બિબ્બોહનં વા કરોતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
દ્વેભાગસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં તતિયં.
૪. છબ્બસ્સસિક્ખાપદં
૫૫૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ અનુવસ્સં સન્થતં કારાપેન્તિ. તે યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરન્તિ – ‘‘એળકલોમાનિ દેથ. એળકલોમેહિ અત્થો’’તિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા અનુવસ્સં સન્થતં કારાપેસ્સન્તિ, યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરિસ્સન્તિ – ‘એળકલોમાનિ દેથ, એળકલોમેહિ અત્થો’’’તિ! અમ્હાકં પન સકિં કતાનિ સન્થતાનિ પઞ્ચપિ છપિ વસ્સાનિ હોન્તિ, યેસં નો દારકા ઉહદન્તિપિ ઉમ્મિહન્તિપિ ઉન્દૂરેહિપિ ખજ્જન્તિ. ઇમે પન સમણા સક્યપુત્તિયા અનુવસ્સં સન્થતં કારાપેન્તિ, યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરન્તિ – ‘‘એળકલોમાનિ દેથ, એળકલોમેહિ અત્થો’’તિ!
અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ અનુવસ્સં સન્થતં કારાપેસ્સન્તિ, યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરિસ્સન્તિ – ‘એળકલોમાનિ દેથ, એળકલોમેહિ અત્થો’’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ તે અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ અનુવસ્સં સન્થતં કારાપેન્તિ, યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરન્તિ – ‘એળકલોમાનિ દેથ, એળકલોમેહિ અત્થો’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા અનુવસ્સં સન્થતં કારાપેસ્સન્તિ, યાચનબહુલા વિઞ્ઞત્તિબહુલા વિહરિસ્સન્તિ – ‘એળકલોમાનિ દેથ, એળકલોમેહિ અત્થો’તિ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૫૮. ‘‘નવં પન ભિક્ખુના સન્થતં કારાપેત્વા છબ્બસ્સાનિ ધારેતબ્બં. ઓરેન ચે છન્નં વસ્સાનં તં સન્થતં વિસ્સજ્જેત્વા વા અવિસ્સજ્જેત્વા વા અઞ્ઞં નવં સન્થતં કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
એવઞ્ચિદં ભગવતા ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં હોતિ.
૫૫૯. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો ભિક્ખુ કોસમ્બિયં ગિલાનો હોતિ. ઞાતકા તસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકે દૂતં પાહેસું – ‘‘આગચ્છતુ, ભદન્તો મયં ઉપટ્ઠહિસ્સામા’’તિ. ભિક્ખૂપિ એવમાહંસુ – ‘‘ગચ્છાવુસો, ઞાતકા તં ઉપટ્ઠહિસ્સન્તી’’તિ. સો એવમાહ – ‘‘ભગવતા, આવુસો, સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં – ‘નવં પન ભિક્ખુના સન્થતં કારાપેત્વા છબ્બસ્સાનિ ધારેતબ્બ’ન્તિ. અહઞ્ચમ્હિ ગિલાનો, ન સક્કોમિ સન્થતં આદાય પક્કમિતું. મય્હઞ્ચ વિના સન્થતા ન ફાસુ હોતિ. નાહં ગમિસ્સામી’’તિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો સન્થતસમ્મુતિં દાતું. એવઞ્ચ પન , ભિક્ખવે, દાતબ્બા. તેન ગિલાનેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘અહં, ભન્તે, ગિલાનો. ન સક્કોમિ સન્થતં આદાય પક્કમિતું. સોહં, ભન્તે, સઙ્ઘં સન્થતસમ્મુતિં યાચામી’તિ. દુતિયમ્પિ યાચિતબ્બા. તતિયમ્પિ યાચિતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન સઙ્ઘો ઞાપેતબ્બો –
૫૬૦. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. અયં ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ ગિલાનો. ન સક્કોતિ સન્થતં આદાય પક્કમિતું. સો સઙ્ઘં સન્થતસમ્મુતિં યાચતિ. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો સન્થતસમ્મુતિં દદેય્ય. એસા ઞત્તિ.
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો . અયં ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ ગિલાનો. ન સક્કોતિ સન્થતં આદાય પક્કમિતું. સો સઙ્ઘં સન્થતસમ્મુતિં યાચતિ. સઙ્ઘો ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો સન્થતસમ્મુતિં દેતિ. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો સન્થતસમ્મુતિયા દાનં, સો તુણ્હસ્સ; યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય.
‘‘દિન્ના સઙ્ઘેન ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો સન્થતસમ્મુતિ. ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ.
એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૬૧. ‘‘નવં પન ભિક્ખુના સન્થતં કારાપેત્વા છબ્બસ્સાનિ ધારેતબ્બં. ઓરેન ચે છન્નં વસ્સાનં તં સન્થતં વિસ્સજ્જેત્વા વા અવિસ્સજ્જેત્વા વા અઞ્ઞં નવં સન્થતં કારાપેય્ય, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા , નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૬૨. નવં નામ કરણં ઉપાદાય વુચ્ચતિ.
સન્થતં નામ સન્થરિત્વા કતં હોતિ અવાયિમં.
કારાપેત્વાતિ કરિત્વા વા કારાપેત્વા વા.
છબ્બસ્સાનિ ધારેતબ્બન્તિ છબ્બસ્સપરમતા ધારેતબ્બં.
ઓરેન ચે છન્નં વસ્સાનન્તિ ઊનકછબ્બસ્સાનિ.
તં સન્થતં વિસ્સજ્જેત્વાતિ અઞ્ઞેસં દત્વા.
અવિસ્સજ્જેત્વાતિ ન કસ્સચિ દત્વા.
અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ ઠપેત્વા ભિક્ખુસમ્મુતિં અઞ્ઞં નવં સન્થતં કરોતિ વા કારાપેતિ વા, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, સન્થતં ઊનકછબ્બસ્સાનિ કારાપિતં, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૬૩. અત્તના વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અત્તના વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં . પરેહિ વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
૫૬૪. અનાપત્તિ છબ્બસ્સાનિ કરોતિ, અતિરેકછબ્બસ્સાનિ કરોતિ, અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા, અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ , વિતાનં વા ભૂમત્થરણં વા સાણિપાકારં વા ભિસિં વા બિબ્બોહનં વા કરોતિ, ભિક્ખુસમ્મુતિયા, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
છબ્બસ્સસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં ચતુત્થં.
૫. નિસીદનસન્થતસિક્ખાપદં
૫૬૫. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. અથ ખો ભગવા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ઇચ્છામહં, ભિક્ખવે, તેમાસં પટિસલ્લીયિતું. નમ્હિ કેનચિ ઉપસઙ્કમિતબ્બો, અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેના’’તિ. ‘‘એવં, ભન્તે,’’તિ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો પટિસ્સુણિત્વા નાસ્સુધ કોચિ ભગવન્તં ઉપસઙ્કમતિ, અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેન. તેન ખો પન સમયેન સાવત્થિયા સઙ્ઘેન કતિકા કતા હોતિ – ‘‘ઇચ્છતાવુસો, ભગવા તેમાસં પટિસલ્લીયિતું. ન ભગવા કેનચિ ઉપસઙ્કમિતબ્બો , અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેન. યો ભગવન્તં ઉપસઙ્કમતિ સો પાચિત્તિયં દેસાપેતબ્બો’’તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપસેનો વઙ્ગન્તપુત્તો, સપરિસો યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. આચિણ્ણં ખો પનેતં બુદ્ધાનં ભગવન્તાનં આગન્તુકેહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં પટિસમ્મોદિતું. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં ઉપસેનં વઙ્ગન્તપુત્તં એતદવોચ – ‘‘કચ્ચિ વો, ઉપસેન, ખમનીયં કચ્ચિ યાપનીયં, કચ્ચિત્થ અપ્પકિલમથેન અદ્ધાનં આગતા’’તિ? ‘‘ખમનીયં , ભગવા, યાપનીયં, ભગવા. અપ્પકિલમથેન ચ મયં, ભન્તે, અદ્ધાનં આગતા’’તિ.
તેન ખો પન સમયેન આયસ્મતો ઉપસેનસ્સ વઙ્ગન્તપુત્તસ્સ સદ્ધિવિહારિકો ભિક્ખુ ભગવતો અવિદૂરે નિસિન્નો હોતિ. અથ ખો ભગવા તં ભિક્ખું એતદવોચ – ‘‘મનાપાનિ તે, ભિક્ખુ, પંસુકૂલાની’’તિ? ‘‘ન ખો મે, ભન્તે, મનાપાનિ પંસુકૂલાની’’તિ. ‘‘કિસ્સ પન ત્વં, ભિક્ખુ, પંસુકૂલિકો’’તિ? ‘‘ઉપજ્ઝાયો મે, ભન્તે, પંસુકૂલિકો. એવં અહમ્પિ પંસુકૂલિકો’’તિ. અથ ખો ભગવા આયસ્મન્તં ઉપસેનં વઙ્ગન્તપુત્તં એતદવોચ – ‘‘પાસાદિકા ખો ત્યાયં, ઉપસેન, પરિસા. કથં ત્વં, ઉપસેન, પરિસં વિનેસી’’તિ? ‘‘યો મં, ભન્તે, ઉપસમ્પદં યાચતિ તમહં તાહં (ક॰) એવં વદામિ – ‘અહં ખો, આવુસો, આરઞ્ઞિકો પિણ્ડપાતિકો પંસુકૂલિકો. સચે ત્વમ્પિ આરઞ્ઞિકો ભવિસ્સસિ પિણ્ડપાતિકો પંસુકૂલિકો, એવાહં તં ઉપસમ્પાદેસ્સામી’તિ. સચે મે પટિસ્સુણાતિ ઉપસમ્પાદેમિ, નો ચે મે પટિસ્સુણાતિ ન ઉપસમ્પાદેમિ. યો મં નિસ્સયં યાચતિ તમહં તાહં (ક॰) એવં વદામિ – ‘અહં ખો, આવુસો, આરઞ્ઞિકો પિણ્ડપાતિકો પંસુકૂલિકો. સચે ત્વમ્પિ આરઞ્ઞિકો ભવિસ્સસિ પિણ્ડપાતિકો પંસુકૂલિકો, એવાહં તે નિસ્સયં દસ્સામી’તિ. સચે મે પટિસ્સુણાતિ નિસ્સયં દેમિ, નો ચે મે પટિસ્સુણાતિ ન નિસ્સયં દેમિ. એવં ખો અહં, ભન્તે, પરિસં વિનેમી’’તિ.
‘‘સાધુ સાધુ, ઉપસેન. સાધુ ખો ત્વં, ઉપસેન, પરિસં વિનેસિ . જાનાસિ પન ત્વં, ઉપસેન, સાવત્થિયા સઙ્ઘસ્સ કતિક’’ન્તિ? ‘‘ન ખો અહં, ભન્તે, જાનામિ સાવત્થિયા સઙ્ઘસ્સ કતિક’’ન્તિ. ‘‘સાવત્થિયા ખો, ઉપસેન, સઙ્ઘેન કતિકા કતા – ‘ઇચ્છતાવુસો, ભગવા તેમાસં પટિસલ્લીયિતું. ન ભગવા કેનચિ ઉપસઙ્કમિતબ્બો, અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેન. યો ભગવન્તં ઉપસઙ્કમતિ સો પાચિત્તિયં દેસાપેતબ્બો’તિ. ‘‘પઞ્ઞાયિસ્સતિ, ભન્તે, સાવત્થિયા સઙ્ઘો સકાય કતિકાય, ન મયં અપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞપેસ્સામ પઞ્ઞત્તં વા ન સમુચ્છિન્દિસ્સામ, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તિસ્સામા’’તિ. ‘‘સાધુ સાધુ, ઉપસેન, અપઞ્ઞત્તં ન પઞ્ઞપેતબ્બં, પઞ્ઞત્તં વા ન સમુચ્છિન્દિતબ્બં, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તિતબ્બં. અનુજાનામિ, ઉપસેન, યે તે ભિક્ખૂ આરઞ્ઞિકા પિણ્ડપાતિકા પંસુકૂલિકા યથાસુખં મં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમન્તૂ’’તિ.
૫૬૬. તેન ખો પન સમયેન સમ્બહુલા ભિક્ખૂ બહિદ્વારકોટ્ઠકે ઠિતા હોન્તિ – ‘‘મયં આયસ્મન્તં ઉપસેનં વઙ્ગન્તપુત્તં પાચિત્તિયં દેસાપેસ્સામા’’તિ . અથ ખો આયસ્મા ઉપસેનો વઙ્ગન્તપુત્તો સપરિસો ઉટ્ઠાયાસના ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપસેનં વઙ્ગન્તપુત્તં એતદવોચું – ‘‘જાનાસિ ત્વં, આવુસો ઉપસેન, સાવત્થિયા સઙ્ઘસ્સ કતિક’’ન્તિ. ‘‘ભગવાપિ મં, આવુસો, એવમાહ – ‘જાનાસિ પન ત્વં, ઉપસેન, સાવત્થિયા સઙ્ઘસ્સ કતિક’ન્તિ? ન ખો અહં, ભન્તે, જાનામિ સાવત્થિયા સઙ્ઘસ્સ કતિક’’ન્તિ. ‘‘સાવત્થિયા ખો, ઉપસેન, સઙ્ઘેન કતિકા કતા – ઇચ્છતાવુસો, ભગવા તેમાસં પટિસલ્લીયિતું. ન ભગવા કેનચિ ઉપસઙ્કમિતબ્બો, અઞ્ઞત્ર એકેન પિણ્ડપાતનીહારકેન. યો ભગવન્તં ઉપસઙ્કમતિ સો પાચિત્તિયં દેસાપેતબ્બો’’તિ. ‘‘પઞ્ઞાયિસ્સતિ, ભન્તે, સાવત્થિયા સઙ્ઘો સકાય કતિકાય, ન મયં અપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞપેસ્સામ પઞ્ઞત્તં વા ન સમુચ્છિન્દિસ્સામ, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તિસ્સામાતિ. અનુઞ્ઞાતાવુસો, ભગવતા – ‘યે તે ભિક્ખૂ આરઞ્ઞિકા પિણ્ડપાતિકા પંસુકૂલિકા યથાસુખં મં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમન્તૂ’’’તિ.
અથ ખો તે ભિક્ખૂ – ‘‘સચ્ચં ખો આયસ્મા ઉપસેનો આહ – ‘ન અપઞ્ઞત્તં પઞ્ઞપેતબ્બં, પઞ્ઞત્તં વા ન સમુચ્છિન્દિતબ્બં, યથાપઞ્ઞત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ સમાદાય વત્તિતબ્બ’’’ન્તિ. અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ – ‘‘અનુઞ્ઞાતા કિર ભગવતા – ‘યે તે ભિક્ખૂ આરઞ્ઞિકા પિણ્ડપાતિકા પંસુકૂલિકા યથાસુખં મં દસ્સનાય ઉપસઙ્કમન્તૂ’’’તિ. તે ભગવન્તં દસ્સનં પિહેન્તા દસ્સનાય પિહયમાના (સ્યા॰) સન્થતાનિ ઉજ્ઝિત્વા આરઞ્ઞિકઙ્ગં પિણ્ડપાતિકઙ્ગં પંસુકૂલિકઙ્ગં સમાદિયિંસુ. અથ ખો ભગવા સમ્બહુલેહિ ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં સેનાસનચારિકં આહિણ્ડન્તો અદ્દસ સન્થતાનિ તહં તહં ઉજ્ઝિતાનિ. પસ્સિત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘કસ્સિમાનિ, ભિક્ખવે, સન્થતાનિ તહં તહં ઉજ્ઝિતાની’’તિ? અથ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘તેન હિ, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞપેસ્સામિ દસ અત્થવસે પટિચ્ચ – સઙ્ઘસુટ્ઠુતાય, સઙ્ઘફાસુતાય,…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૬૭. ‘‘નિસીદનસન્થતં પન ભિક્ખુના કારયમાનેન પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિ આદાતબ્બા દુબ્બણ્ણકરણાય, અનાદા ચે ભિક્ખુ પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિં નવં નિસીદનસન્થતં કારાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૬૮. નિસીદનં નામ સદસં વુચ્ચતિ.
સન્થતં નામ સન્થરિત્વા કતં હોતિ અવાયિમં.
કારયમાનેનાતિ કરોન્તો વા કારાપેન્તો વા.
પુરાણસન્થતં નામ સકિં નિવત્થમ્પિ સકિં પારુતમ્પિ.
સામન્તા સુગતવિદત્થિ આદાતબ્બા દુબ્બણ્ણકરણાયાતિ થિરભાવાય વટ્ટં વા ચતુરસ્સં વા છિન્દિત્વા એકદેસે વા સન્થરિતબ્બં વિજટેત્વા વા સન્થરિતબ્બં.
અનાદા ચે ભિક્ખુ પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિન્તિ અનાદિયિત્વા પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિં નવં નિસીદનસન્થતં કરોતિ વા કારાપેતિ વા, પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, નિસીદનસન્થતં અનાદિયિત્વા પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિં કારાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૬૯. અત્તના વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અત્તના વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં અત્તના પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. પરેહિ વિપ્પકતં પરેહિ પરિયોસાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અઞ્ઞસ્સત્થાય કરોતિ વા કારાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૫૭૦. અનાપત્તિ – પુરાણસન્થતસ્સ સામન્તા સુગતવિદત્થિં આદિયિત્વા કરોતિ, અલભન્તો થોકતરં આદિયિત્વા કરોતિ, અલભન્તો અનાદિયિત્વા કરોતિ, અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, વિતાનં વા ભૂમત્થરણં વા સાણિપાકારં વા ભિસિં વા બિબ્બોહનં વા કરોતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
નિસીદનસન્થતસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
૬. એળકલોમસિક્ખાપદં
૫૭૧. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરસ્સ ભિક્ખુનો કોસલેસુ જનપદે સાવત્થિં ગચ્છન્તસ્સ અન્તરામગ્ગે એળકલોમાનિ ઉપ્પજ્જિંસુ. અથ ખો સો ભિક્ખુ તાનિ એળકલોમાનિ ઉત્તરાસઙ્ગેન ભણ્ડિકં બન્ધિત્વા અગમાસિ. મનુસ્સા તં ભિક્ખું પસ્સિત્વા ઉપ્પણ્ડેસું – ‘‘કિત્તકેન તે, ભન્તે, કીતાનિ? કિત્તકો ઉદયો ભવિસ્સતી’’તિ? સો ભિક્ખુ તેહિ મનુસ્સેહિ ઉપ્પણ્ડિયમાનો મઙ્કુ અહોસિ. અથ ખો સો ભિક્ખુ સાવત્થિં ગન્ત્વા તાનિ એળકલોમાનિ ઠિતકોવ આસુમ્ભિ. ભિક્ખૂ તં ભિક્ખું એતદવોચું – ‘‘કિસ્સ ત્વં, આવુસો, ઇમાનિ એળકલોમાનિ ઠિતકોવ આસુમ્ભસી’’તિ? ‘‘તથા હિ પનાહં, આવુસો, ઇમેસં એળકલોમાનં કારણા મનુસ્સેહિ ઉપ્પણ્ડિતો’’તિ. ‘‘કીવ દૂરતો પન ત્વં, આવુસો, ઇમાનિ એળકલોમાનિ આહરી’’તિ? ‘‘અતિરેકતિયોજનં, આવુસો’’તિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખુ અતિરેકતિયોજનં એળકલોમાનિ આહરિસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ તં ભિક્ખું અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… સચ્ચં કિર ત્વં, ભિક્ખુ, અતિરેકતિયોજનં એળકલોમાનિ આહરીતિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, અતિરેકતિયોજનં એળકલોમાનિ આહરિસ્સસિ! નેતં મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૭૨. ‘‘ભિક્ખુનો પનેવ અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નસ્સ એળકલોમાનિ ઉપ્પજ્જય્યું. આકઙ્ખમાનેન ભિક્ખુના પટિગ્ગહેતબ્બાનિ. પટિગ્ગહેત્વા તિયોજનપરમં સહત્થા હરિતબ્બાનિ હારેતબ્બાનિ (સી॰ સ્યા॰ ક॰), અસન્તે હારકે. તતો ચે ઉત્તરિ હરેય્ય, અસન્તેપિ હારકે, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૭૩. ભિક્ખુનો પનેવ અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નસ્સાતિ પન્થં ગચ્છન્તસ્સ.
એળકલોમાનિ ઉપ્પજ્જેય્યુન્તિ ઉપ્પજ્જેય્યું સઙ્ઘતો વા ગણતો વા ઞાતિતો વા મિત્તતો વા પંસુકૂલં વા અત્તનો વા ધનેન.
આકઙ્ખમાનેનાતિ ઇચ્છમાનેન પટિગ્ગહેતબ્બાનિ.
પટિગ્ગહેત્વા તિયોજનપરમં સહત્થા હરિતબ્બાનીતિ તિયોજનપરમતા સહત્થા હરિતબ્બાનિ.
અસન્તે હારકેતિ નાઞ્ઞો કોચિ હારકો હોતિ ઇત્થી વા પુરિસો વા ગહટ્ઠો વા પબ્બજિતો વા.
તતો ચે ઉત્તરિ હરેય્ય, અસન્તેપિ હારકેતિ પઠમં પાદં તિયોજનં અતિક્કામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દુતિયં પાદં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ (સ્યા॰). અન્તોતિયોજને ઠિતો બહિતિયોજનં પાતેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ (સ્યા॰). અઞ્ઞસ્સ યાને વા ભણ્ડે વા અજાનન્તસ્સ પક્ખિપિત્વા તિયોજનં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ. નિસ્સજ્જિતબ્બાનિ સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બાનિ…પે॰… ઇમાનિ મે, ભન્તે, એળકલોમાનિ તિયોજનં અતિક્કામિતાનિ નિસ્સગ્ગિયાનિ. ઇમાનાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૭૪. અતિરેકતિયોજને અતિરેકસઞ્ઞી અતિક્કામેતિ તિયોજનં અતિક્કામેતિ (સ્યા॰), નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકતિયોજને વેમતિકો અતિક્કામેતિ તિયોજનં અતિક્કામેતિ (સ્યા॰), નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકતિયોજને ઊનકસઞ્ઞી અતિક્કામેતિ તિયોજનં અતિક્કામેતિ (સ્યા॰), નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઊનકતિયોજને અતિરેકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકતિયોજને વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકતિયોજને ઊનકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૭૫. અનાપત્તિ તિયોજનં હરતિ, ઊનકતિયોજનં હરતિ, તિયોજનં હરતિપિ, પચ્ચાહરતિપિ, તિયોજનં વાસાધિપ્પાયો ગન્ત્વા તતો પરં હરતિ, અચ્છિન્નં પટિલભિત્વા હરતિ, નિસ્સટ્ઠં પટિલભિત્વા હરતિ, અઞ્ઞં હરાપેતિ કતભણ્ડં, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
એળકલોમસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં છટ્ઠં.
૭. એળકલોમધોવાપનસિક્ખાપદં
૫૭૬. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સક્કેસુ વિહરતિ કપિલવત્થુસ્મિં નિગ્રોધારામે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ ભિક્ખુનીહિ એળકલોમાનિ ધોવાપેન્તિપિ રજાપેન્તિપિ વિજટાપેન્તિપિ. ભિક્ખુનિયો એળકલોમાનિ ધોવન્તિયો રજન્તિયો વિજટેન્તિયો રિઞ્ચન્તિ ઉદ્દેસં પરિપુચ્છં અધિસીલં અધિચિત્તં અધિપઞ્ઞં. અથ ખો મહાપજાપતિ ગોતમી યેન ભગવા તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં અટ્ઠાસિ. એકમન્તં ઠિતં ખો મહાપજાપતિં ગોતમિં ભગવા એતદવોચ – ‘‘કચ્ચિ, ગોતમિ, ભિક્ખુનિયો અપ્પમત્તા આતાપિનિયો પહિતત્તા વિહરન્તી’’તિ? ‘‘કુતો, ભન્તે, ભિક્ખુનીનં અપ્પમાદો! અય્યા છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખુનીહિ એળકલોમાનિ ધોવાપેન્તિપિ રજાપેન્તિપિ વિજટાપેન્તિપિ. ભિક્ખુનિયો એળકલોમાનિ ધોવન્તિયો રજન્તિયો વિજટેન્તિયો રિઞ્ચન્તિ ઉદ્દેસં પરિપુચ્છં અધિસીલં અધિચિત્તં અધિપઞ્ઞ’’ન્તિ.
અથ ખો ભગવા મહાપજાપતિં ગોતમિં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો મહાપજાપતિ ગોતમી ભગવતા ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતા સમાદપિતા સમુત્તેજિતા સમ્પહંસિતા ભગવન્તં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ભિક્ખુસઙ્ઘં સન્નિપાતાપેત્વા છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ પટિપુચ્છિ – ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, ભિક્ખુનીહિ એળકલોમાનિ ધોવાપેથપિ રજાપેથપિ વિજટાપેથપી’’તિ ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતિકાયો તુમ્હાકં, ભિક્ખવે, અઞ્ઞાતિકાયો’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતિકાયો, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકા, મોઘપુરિસા, અઞ્ઞાતિકાનં ન જાનન્તિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા પાસાદિકં વા અપાસાદિકં. તત્થ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, અઞ્ઞાતિકાહિ ભિક્ખુનીહિ એળકલોમાનિ ધોવાપેસ્સથપિ રજાપેસ્સથપિ વિજટાપેસ્સથપિ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૭૭. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા એળકલોમાનિ ધોવાપેય્ય વા રજાપેય્ય વા વિજટાપેય્ય વા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૭૮. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
અઞ્ઞાતિકા નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધા.
ભિક્ખુની નામ ઉભતોસઙ્ઘે ઉપસમ્પન્ના.
ધોવાતિ આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ધોતાનિ નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ. રજાતિ આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. રત્તાનિ નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ. વિજટેહીતિ આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. વિજટિતાનિ નિસ્સગ્ગિયાનિ હોન્તિ. નિસ્સજ્જિતબ્બાનિ સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બાનિ…પે॰… ઇમાનિ મે, ભન્તે, એળકલોમાનિ અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા ધોવાપિતાનિ નિસ્સગ્ગિયાનિ. ઇમાનાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૭૯. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ ધોવાપેતિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ ધોવાપેતિ વિજટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ ધોવાપેતિ રજાપેતિ વિજટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં.
અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ રજાપેતિ વિજટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ રજાપેતિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ રજાપેતિ વિજટાપેતિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં.
અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ વિજટાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ વિજટાપેતિ ધોવાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ વિજટાપેતિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દુક્કટસ્સ . અઞ્ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી એળકલોમાનિ વિજટાપેતિ ધોવાપેતિ રજાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયેન આપત્તિ દ્વિન્નં દુક્કટાનં.
૫૮૦. અઞ્ઞાતિકાય વેમતિકો…પે॰… અઞ્ઞાતિકાય ઞાતિકસઞ્ઞી…પે॰… અઞ્ઞસ્સ એળકલોમાનિ ધોવાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. એકતો ઉપસમ્પન્નાય ધોવાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતિકાય ઞાતિકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૮૧. અનાપત્તિ ઞાતિકાય ધાવન્તિયા અઞ્ઞાતિકા દુતિયા હોતિ, અવુત્તા ધોવતિ, અપરિભુત્તં કતભણ્ડં ધોવાપેતિ, સિક્ખમાનાય સામણેરિયા ઉમ્મત્તકસ્સ આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
એળકલોમધોવાપનસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં સત્તમં.
૮. રૂપિયસિક્ખાપદં
૫૮૨. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો અઞ્ઞતરસ્સ કુલસ્સ કુલૂપકો હોતિ નિચ્ચભત્તિકો. યં તસ્મિં કુલે ઉપ્પજ્જતિ ખાદનીયં વા ભોજનીયં વા તતો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ પટિવિસો ઠપિય્યતિ. તેન ખો પન સમયેન સાયં તસ્મિં કુલે મંસં ઉપ્પન્નં હોતિ. તતો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ પટિવિસો ઠપિતો હોતિ. તસ્સ કુલસ્સ દારકો રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં પચ્ચુટ્ઠાય રોદતિ – ‘‘મંસં મે દેથા’’તિ. અથ ખો સો પુરિસો પજાપતિં એતદવોચ – ‘‘અય્યસ્સ પટિવિસં દારકસ્સ દેહિ. અઞ્ઞં ચેતાપેત્વા અય્યસ્સ દસ્સામા’’તિ.
અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરં આદાય યેન તં કુલં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો સો પુરિસો યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સો પુરિસો આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘હિય્યો ખો, ભન્તે, સાયં મંસં ઉપ્પન્નં અહોસિ. તતો અય્યસ્સ પટિવિસો ઠપિતો. અયં , ભન્તે, દારકો રત્તિયા પચ્ચૂસસમયં પચ્ચુટ્ઠાય રોદતિ – ‘મંસં મે દેથા’તિ. અય્યસ્સ પટિવિસો દારકસ્સ દિન્નો. કહાપણેન, ભન્તે, કિં આહરિય્યતૂ’’તિ? ‘‘પરિચ્ચત્તો મે, આવુસો, કહાપણો’’તિ? ‘‘આમ, ભન્તે, પરિચ્ચત્તો’’તિ. ‘‘તઞ્ઞેવ મે, આવુસો, કહાપણં દેહી’’તિ.
અથ ખો સો પુરિસો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ કહાપણં દત્વા ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘તથેવ મયં રૂપિયં પટિગ્ગણ્હામ એવમેવિમે સમણા સક્યપુત્તિયા રૂપિયં પટિગ્ગણ્હન્તી’’તિ. અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તસ્સ પુરિસસ્સ ઉજ્ઝાયન્તસ્સ ખિય્યન્તસ્સ વિપાચેન્તસ્સ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો રૂપિયં પટિગ્ગહેસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, રૂપિયં પટિગ્ગહેસી’’તિ પટિગ્ગણ્હાસીતિ (સ્યા॰)? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, રૂપિયં પટિગ્ગહેસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૮૩. ‘‘યો પન ભિક્ખુ જાતરૂપરજતં ઉગ્ગણ્હેય્ય વા ઉગ્ગણ્હાપેય્ય વા ઉપનિક્ખિત્તં વા સાદિયેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૮૪. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
જાતરૂપં નામ સત્થુવણ્ણો વુચ્ચતિ .
રજતં નામ કહાપણો લોહમાસકો દારુમાસકો જતુમાસકો યે વોહારં ગચ્છન્તિ.
ઉગ્ગણ્હેય્યાતિ સયં ગણ્હાતિ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ (સ્યા॰).
ઉગ્ગણ્હાપેય્યાતિ અઞ્ઞં ગાહાપેતિ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ (સ્યા॰).
ઉપનિક્ખિત્તં વા સાદિયેય્યાતિ ઇદં અય્યસ્સ હોતૂતિ ઉપનિક્ખિત્તં સાદિયતિ, નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સજ્જિતબ્બં. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં – તેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘અહં, ભન્તે, રૂપિયં પટિગ્ગહેસિં. ઇદં મે નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. સચે તત્થ આગચ્છતિ આરામિકો વા ઉપાસકો વા સો વત્તબ્બો – ‘‘આવુસો, ઇમં જાનાહી’’તિ. સચે સો ભણતિ – ‘‘ઇમિના કિં આહરિય્યતૂ’’તિ, ન વત્તબ્બો – ‘‘ઇમં વા ઇમં વા આહરા’’તિ. કપ્પિયં આચિક્ખિતબ્બં – સપ્પિ વા તેલં વા મધુ વા ફાણિતં વા. સચે સો તેન પરિવત્તેત્વા કપ્પિયં આહરતિ રૂપિયપ્પટિગ્ગાહકં ઠપેત્વા સબ્બેહેવ પરિભુઞ્જિતબ્બં. એવઞ્ચેતં લભેથ, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે લભેથ, સો વત્તબ્બો – ‘‘આવુસો, ઇમં છડ્ડેહી’’તિ. સચે સો છડ્ડેતિ, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે છડ્ડેતિ, પઞ્ચહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ રૂપિયછડ્ડકો સમ્મન્નિતબ્બો – યો ન છન્દાગતિં ગચ્છેય્ય, ન દોસાગતિં ગચ્છેય્ય, ન મોહાગતિં ગચ્છેય્ય, ન ભયાગતિં ગચ્છેય્ય, છડ્ડિતાછડ્ડિતઞ્ચ જાનેય્ય. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, સમ્મન્નિતબ્બો. પઠમં ભિક્ખુ યાચિતબ્બો. યાચિત્વા બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન સઙ્ઘો ઞાપેતબ્બો –
૫૮૫. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું રૂપિયછડ્ડકં સમ્મન્નેય્ય. એસા ઞત્તિ.
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું રૂપિયછડ્ડકં સમ્મન્નતિ. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો રૂપિયછડ્ડકસ્સ સમ્મુતિ, સો તુણ્હસ્સ; યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય.
‘‘સમ્મતો સઙ્ઘેન ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ રૂપિયછડ્ડકો. ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ.
તેન સમ્મતેન ભિક્ખુના અનિમિત્તં કત્વા પાતેતબ્બં. સચે નિમિત્તં કત્વા પાતેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૫૮૬. રૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં પટિગ્ગણ્હાતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. રૂપિયે વેમતિકો રૂપિયં પટિગ્ગણ્હાતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. રૂપિયે અરૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં પટિગ્ગણ્હાતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અરૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અરૂપિયે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અરૂપિયે અરૂપિયસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
અનાપત્તિ અજ્ઝારામે વા અજ્ઝાવસથે વા ઉગ્ગહેત્વા વા ઉગ્ગહાપેત્વા વા નિક્ખિપતિ – યસ્સ ભવિસ્સતિ સો હરિસ્સતીતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
રૂપિયસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં અટ્ઠમં.
૯. રૂપિયસંવોહારસિક્ખાપદં
૫૮૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જન્તિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જિસ્સન્તિ, સેય્યથાપિ ગિહી કામભોગિનો’’તિ ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જિસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જિસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૮૮. ‘‘યો પન ભિક્ખુ નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૮૯. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
નાનપ્પકારકં નામ કતમ્પિ અકતમ્પિ કતાકતમ્પિ. કતં નામ સીસૂપગં ગીવૂપગં હત્થૂપગં પાદૂપગં કટૂપગં. અકતં નામ ઘનકતં વુચ્ચતિ. કતાકતં નામ તદુભયં.
રૂપિયં નામ સત્થુવણ્ણો કહાપણો, લોહમાસકો, દારુમાસકો, જતુમાસકો યે વોહારં ગચ્છન્તિ.
સમાપજ્જેય્યાતિ કતેન કતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ (સ્યા॰). કતેન અકતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કતેન કતાકતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અકતેન કતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અકતેન અકતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અકતેન કતાકતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કતાકતેન કતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કતાકતેન અકતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કતાકતેન કતાકતં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સજ્જિતબ્બં. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં. તેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘અહં, ભન્તે, નાનપ્પકારકં રૂપિયસંવોહારં સમાપજ્જિં. ઇદં મે નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. સચે તત્થ આગચ્છતિ આરામિકો વા ઉપાસકો વા સો વત્તબ્બો – ‘‘આવુસો, ઇમં જાનાહી’’તિ. સચે સો ભણતિ – ‘‘ઇમિના કિં આહરિય્યતૂ’’તિ, ન વત્તબ્બો – ‘‘ઇમં વા ઇમં વા આહરા’’તિ. કપ્પિયં આચિક્ખિતબ્બં – સપ્પિ વા તેલં વા મધુ વા ફાણિતં વા. સચે સો તેન પરિવત્તેત્વા કપ્પિયં આહરતિ, રૂપિયચેતાપકં ઠપેત્વા, સબ્બેહેવ પરિભુઞ્જિતબ્બં. એવઞ્ચેતં લભેથ, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે લભેથ, સો વત્તબ્બો – ‘‘આવુસો, ઇમં છડ્ડેહી’’તિ. સચે સો છડ્ડેતિ, ઇચ્ચેતં કુસલં; નો ચે છડ્ડેતિ, પઞ્ચહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ રૂપિયછડ્ડકો સમ્મન્નિતબ્બો – યો ન છન્દાગતિં ગચ્છેય્ય, ન દોસાગતિં ગચ્છેય્ય, ન મોહાગતિં ગચ્છેય્ય, ન ભયાગતિં ગચ્છેય્ય, છડ્ડિતાછડ્ડિતઞ્ચ જાનેય્ય. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, સમ્મન્નિતબ્બો. પઠમં ભિક્ખુ યાચિતબ્બો. યાચિત્વા બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન સઙ્ઘો ઞાપેતબ્બો –
૫૯૦. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું રૂપિયછડ્ડકં સમ્મન્નેય્ય. એસા ઞત્તિ.
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું રૂપિયછડ્ડકં સમ્મન્નતિ. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો રૂપિયછડ્ડકસ્સ સમ્મુતિ, સો તુણ્હસ્સ; યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય.
‘‘સમ્મતો સઙ્ઘેન ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ રૂપિયછડ્ડકો. ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ.
તેન સમ્મતેન ભિક્ખુના અનિમિત્તં કત્વા પાતેતબ્બં. સચે નિમિત્તં કત્વા પાતેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૫૯૧. રૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. રૂપિયે વેમતિકો રૂપિયં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. રૂપિયે અરૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અરૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં . અરૂપિયે વેમતિકો રૂપિયં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અરૂપિયે અરૂપિયસઞ્ઞી રૂપિયં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અરૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અરૂપિયે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અરૂપિયે અરૂપિયસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૯૨. અનાપત્તિ ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
રૂપિયસંવોહારસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં નવમં.
૧૦. કયવિક્કયસિક્ખાપદં
૫૯૩. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પટ્ટો હોતિ ચીવરકમ્મં કાતું. સો પટપિલોતિકાનં સઙ્ઘાટિં કરિત્વા સુરત્તં સુપરિકમ્મકતં કત્વા પારુપિ. અથ ખો અઞ્ઞતરો પરિબ્બાજકો મહગ્ઘં પટં પારુપિત્વા યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘સુન્દરા ખો ત્યાયં, આવુસો, સઙ્ઘાટિ; દેહિ મે પટેના’’તિ. ‘‘જાનાહિ, આવુસો’’તિ. ‘‘આમાવુસો, જાનામી’’તિ. ‘‘હન્દાવુસો’’તિ, અદાસિ. અથ ખો સો પરિબ્બાજકો તં સઙ્ઘાટિં પારુપિત્વા પરિબ્બાજકારામં અગમાસિ. પરિબ્બાજકા તં પરિબ્બાજકં એતદવોચું – ‘‘સુન્દરા ખો ત્યાયં, આવુસો, સઙ્ઘાટિ; કુતો તયા લદ્ધા’’તિ? ‘‘તેન મે, આવુસો, પટેન પરિવત્તિતા’’તિ. ‘‘કતિહિપિ ત્યાયં, આવુસો, સઙ્ઘાટિ ભવિસ્સતિ, સોયેવ તે પટો વરો’’તિ.
અથ ખો સો પરિબ્બાજકો – ‘‘સચ્ચં ખો પરિબ્બાજકા આહંસુ – ‘કતિહિપિ મ્યાયં સઙ્ઘાટિ ભવિસ્સતિ! સોયેવ મે પટો વરો’’’તિ યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘હન્દ તે, આવુસો, સઙ્ઘાટિ સઙ્ઘાટિં (સ્યા॰ ક॰); દેહિ મે પટ’’ન્તિ. ‘‘નનુ ત્વં, આવુસો, મયા વુત્તો – ‘જાનાહિ, આવુસો’તિ ! નાહ દસ્સામી’’તિ. અથ ખો સો પરિબ્બાજકો ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘ગિહીપિ નં ગિહિસ્સ વિપ્પટિસારિસ્સ દેન્તિ, કિં પન પબ્બજિતો પબ્બજિતસ્સ ન દસ્સતી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તસ્સ પરિબ્બાજકસ્સ ઉજ્ઝાયન્તસ્સ ખિય્યન્તસ્સ વિપાચેન્તસ્સ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પરિબ્બાજકેન સદ્ધિં કયવિક્કયં સમાપજ્જિસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, પરિબ્બાજકેન સદ્ધિં કયવિક્કયં સમાપજ્જસી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, પરિબ્બાજકેન સદ્ધિં કયવિક્કયં સમાપજ્જિસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૯૪. ‘‘યો પન ભિક્ખુ નાનપ્પકારકં કયવિક્કયં સમાપજ્જેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૫૯૫. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
નાનપ્પકારકં નામ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારા, અન્તમસો ચુણ્ણપિણ્ડોપિ દન્તકટ્ઠમ્પિ દસિકસુત્તમ્પિ.
કયવિક્કયં સમાપજ્જેય્યાતિ ઇમિના ઇમં દેહિ, ઇમિના ઇમં આહર, ઇમિના ઇમં પરિવત્તેહિ, ઇમિના ઇમં ચેતાપેહીતિ. અજ્ઝાચરતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. યતો કયિતઞ્ચ હોતિ વિક્કયિતઞ્ચ અત્તનો ભણ્ડં પરહત્થગતં પરભણ્ડં અત્તનો હત્થગતં, નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… અહં, ભન્તે, નાનપ્પકારકં કયવિક્કયં સમાપજ્જિં. ઇદં મે નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૫૯૬. કયવિક્કયે કયવિક્કયસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કયવિક્કયે વેમતિકો , નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કયવિક્કયે નકયવિક્કયસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નકયવિક્કયે કયવિક્કયસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. નકયવિક્કયે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. નકયવિક્કયે નકયવિક્કયસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૫૯૭. અનાપત્તિ – અગ્ઘં પુચ્છતિ, કપ્પિયકારકસ્સ આચિક્ખતિ, ‘‘ઇદં અમ્હાકં અત્થિ, અમ્હાકઞ્ચ ઇમિના ચ ઇમિના ચ અત્થો’’તિ ભણતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
કયવિક્કયસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં દસમં.
કોસિયવગ્ગો દુતિયો.
તસ્સુદ્દાનં –
કોસિયા સુદ્ધદ્વેભાગા, છબ્બસ્સાનિ નિસીદનં;
દ્વે ચ લોમાનિ ઉગ્ગણ્હે, ઉભો નાનપ્પકારકાતિ.
૩. પત્તવગ્ગો
૧. પત્તસિક્ખાપદં
૫૯૮. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ બહૂ પત્તે સન્નિચયં કરોન્તિ. મનુસ્સા વિહારચારિકં આહિણ્ડન્તા પસ્સિત્વા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા બહૂ પત્તે સન્નિચયં કરિસ્સન્તિ, પત્તવાણિજ્જં વા સમણા સક્યપુત્તિયા કરિસ્સન્તિ આમત્તિકાપણં વા પસારેસ્સન્તી’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અતિરેકપત્તં ધારેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, અતિરેકપત્તં ધારેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, અતિરેકપત્તં ધારેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય …પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૫૯૯. ‘‘યો પન ભિક્ખુ અતિરેકપત્તં ધારેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
એવઞ્ચિદં ભગવતા ભિક્ખૂનં સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં હોતિ.
૬૦૦. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મતો આનન્દસ્સ અતિરેકપત્તો ઉપ્પન્નો હોતિ. આયસ્મા ચ આનન્દો તં પત્તં આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ દાતુકામો હોતિ. આયસ્મા ચ સારિપુત્તો સાકેતે વિહરતિ. અથ ખો આયસ્મતો આનન્દસ્સ એતદહોસિ – ‘‘ભગવતા સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તં – ‘ન અતિરેકપત્તો ધારેતબ્બો’તિ. અયઞ્ચ મે અતિરેકપત્તો ઉપ્પન્નો. અહઞ્ચિમં પત્તં આયસ્મતો સારિપુત્તસ્સ દાતુકામો. આયસ્મા ચ સારિપુત્તો સાકેતે વિહરતિ. કથં નુ ખો મયા પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ? ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ. ‘‘કીવચિરં પનાનન્દ, સારિપુત્તો આગચ્છિસ્સતી’’તિ? ‘‘નવમં વા, ભગવા, દિવસં દસમં વા’’તિ. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે , દસાહપરમં અતિરેકપત્તં ધારેતું. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૦૧. ‘‘દસાહપરમં અતિરેકપત્તો ધારેતબ્બો. તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૦૨. દસાહપરમન્તિ દસાહપરમતા ધારેતબ્બો.
અતિરેકપત્તો નામ અનધિટ્ઠિતો અવિકપ્પિતો.
પત્તો નામ દ્વે પત્તા અયોપત્તો મત્તિકાપત્તોતિ.
તયો પત્તસ્સ વણ્ણા ઉક્કટ્ઠો પત્તો મજ્ઝિમો પત્તો ઓમકો પત્તો. ઉક્કટ્ઠો નામ પત્તો અડ્ઢાળ્હકોદનં ગણ્હાતિ ચતુભાગં ખાદનં તદુપિયં બ્યઞ્જનં. મજ્ઝિમો નામ પત્તો નાળિકોદનં ગણ્હાતિ ચતુભાગં ખાદનં તદુપિયં બ્યઞ્જનં. ઓમકો નામ પત્તો પત્થોદનં ગણ્હાતિ ચતુભાગં ખાદનં તદુપિયં બ્યઞ્જનં. તતો ઉક્કટ્ઠો અપત્તો, ઓમકો અપત્તો.
તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયો હોતીતિ એકાદસે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિયો હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બો સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બો. તેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘અયં મે, ભન્તે, પત્તો દસાહાતિક્કન્તો નિસ્સગ્ગિયો. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા, નિસ્સટ્ઠપત્તો દાતબ્બો.
૬૦૩. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. અયં પત્તો ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયો સઙ્ઘસ્સ નિસ્સટ્ઠો. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇમં પત્તં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યા’’તિ.
૬૦૪. તેન ભિક્ખુના સમ્બહુલે ભિક્ખૂ ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સુ વચનીયા – ‘‘અયં મે, ભન્તે, પત્તો દસાહાતિક્કન્તો નિસ્સગ્ગિયો. ઇમાહં આયસ્મન્તાનં નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા, નિસ્સટ્ઠપત્તો દાતબ્બો.
૬૦૫. ‘‘સુણન્તુ મે આયસ્મન્તા. અયં પત્તો ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયો આયસ્મન્તાનં નિસ્સટ્ઠો. યદાયસ્મન્તાનં પત્તકલ્લં, આયસ્મન્તા ઇમં પત્તં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યુ’’ન્તિ.
૬૦૬. તેન ભિક્ખુના એકં ભિક્ખું ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘અયં મે, આવુસો, પત્તો દસાહાતિક્કન્તો નિસ્સગ્ગિયો. ઇમાહં આયસ્મતો નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. તેન ભિક્ખુના આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા, નિસ્સટ્ઠપત્તો દાતબ્બો – ‘‘ઇમં પત્તં આયસ્મતો દમ્મી’’તિ.
૬૦૭. દસાહાતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. દસાહાતિક્કન્તે વેમતિકો, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. દસાહાતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનધિટ્ઠિતે અધિટ્ઠિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિકપ્પિતે વિકપ્પિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં . અભિન્ને ભિન્નસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સગ્ગિયં પત્તં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દસાહાનતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દસાહાનતિક્કન્તે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. દસાહાનતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૦૮. અનાપત્તિ અન્તોદસાહં અધિટ્ઠેતિ, વિકપ્પેતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ, વિનસ્સતિ, ભિજ્જતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ નિસ્સટ્ઠપત્તં ન દેન્તિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. ‘‘ન, ભિક્ખવે, નિસ્સટ્ઠપત્તો ન દાતબ્બો. યો ન દદેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ.
પત્તસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં પઠમં.
૨. ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદં
૬૦૯. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સક્કેસુ વિહરતિ કપિલવત્થુસ્મિં નિગ્રોધારામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરેન કુમ્ભકારેન ભિક્ખૂ પવારિતા હોન્તિ – ‘‘યેસં અય્યાનં પત્તેન અત્થો અહં પત્તેના’’તિ. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ ન મત્તં જાનિત્વા બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેન્તિ. યેસં ખુદ્દકા પત્તા તે મહન્તે પત્તે વિઞ્ઞાપેન્તિ. યેસં મહન્તા પત્તા તે ખુદ્દકે પત્તે વિઞ્ઞાપેન્તિ. અથ ખો સો કુમ્ભકારો ભિક્ખૂનં બહૂ પત્તે કરોન્તો ન સક્કોતિ અઞ્ઞં વિક્કાયિકં ભણ્ડં કાતું, અત્તનાપિ ન યાપેતિ, પુત્તદારાપિસ્સ કિલમન્તિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા ન મત્તં જાનિત્વા બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેસ્સન્તિ! અયં ઇમેસં બહૂ પત્તે કરોન્તો ન સક્કોતિ અઞ્ઞં વિક્કાયિકં ભણ્ડં કાતું, અત્તનાપિ ન યાપેતિ, પુત્તદારાપિસ્સ કિલમન્તી’’તિ.
અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ ન મત્તં જાનિત્વા બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ તે અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ ન મત્તં જાનિત્વા બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેન્તીતિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા ન મત્તં જાનિત્વા બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેસ્સન્તિ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… વિગરહિત્વા ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘ન, ભિક્ખવે, પત્તો વિઞ્ઞાપેતબ્બો. યો વિઞ્ઞાપેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ.
૬૧૦. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરસ્સ ભિક્ખુનો પત્તો ભિન્નો હોતિ. અથ ખો સો ભિક્ખુ – ‘‘ભગવતા પટિક્ખિત્તં પત્તં વિઞ્ઞાપેતુ’’ન્તિ કુક્કુચ્ચાયન્તો ન વિઞ્ઞાપેતિ. હત્થેસુ પિણ્ડાય ચરતિ. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા હત્થેસુ પિણ્ડાય ચરિસ્સન્તિ, સેય્યથાપિ તિત્થિયા’’તિ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. અથ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, નટ્ઠપત્તસ્સ વા ભિન્નપત્તસ્સ વા પત્તં વિઞ્ઞાપેતુ’’ન્તિ.
૬૧૧. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા અનુઞ્ઞાતં નટ્ઠપત્તસ્સ વા ભિન્નપત્તસ્સ વા પત્તં વિઞ્ઞાપેતુ’’ન્તિ અપ્પમત્તકેનપિ ભિન્નેન અપ્પમત્તકેનપિ ખણ્ડેન વિલિખિતમત્તેનપિ બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેન્તિ . અથ ખો સો કુમ્ભકારો ભિક્ખૂનં તથેવ બહૂ પત્તે કરોન્તો ન સક્કોતિ અઞ્ઞં વિક્કાયિકં ભણ્ડં કાતું, અત્તનાપિ ન યાપેતિ, પુત્તદારાપિસ્સ કિલમન્તિ. મનુસ્સા તથેવ ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા ન મત્તં જાનિત્વા બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેસ્સન્તિ! અયં ઇમેસં બહૂ પત્તે કરોન્તો ન સક્કોતિ અઞ્ઞં વિક્કાયિકં ભણ્ડં કાતું, અત્તનાપિ ન યાપેતિ, પુત્તદારાપિસ્સ કિલમન્તી’’તિ.
અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અપ્પમત્તકેનપિ ભિન્નેન અપ્પમત્તકેનપિ ખણ્ડેન વિલિખિતમત્તેનપિ બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, અપ્પમત્તકેનપિ ભિન્નેન અપ્પમત્તકેનપિ ખણ્ડેન વિલિખિતમત્તેનપિ બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, અપ્પમત્તકેનપિ ભિન્નેન અપ્પમત્તકેનપિ ખણ્ડેન વિલિખિતમત્તેનપિ બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૧૨. ‘‘યો પન ભિક્ખુ ઊનપઞ્ચબન્ધનેન પત્તેન અઞ્ઞં નવં પત્તં ચેતાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. તેન ભિક્ખુના સો પત્તો ભિક્ખુપરિસાય નિસ્સજ્જિતબ્બો. યો ચ તસ્સા ભિક્ખુપરિસાય પત્તપરિયન્તો સો તસ્સ ભિક્ખુનો પદાતબ્બો – ‘અયં તે, ભિક્ખુ, પત્તો યાવ ભેદનાય ધારેતબ્બો’તિ. અયં તત્થ સામીચી’’તિ.
૬૧૩. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
ઊનપઞ્ચબન્ધનો નામ પત્તો અબન્ધનો વા એકબન્ધનો વા દ્વિબન્ધનો વા તિબન્ધનો વા ચતુબન્ધનો વા. અબન્ધનોકાસો નામ પત્તો યસ્સ દ્વઙ્ગુલા રાજિ ન હોતિ. બન્ધનોકાસો નામ પત્તો યસ્સ દ્વઙ્ગુલા રાજિ હોતિ. નવો નામ પત્તો વિઞ્ઞત્તિં ઉપાદાય વુચ્ચતિ.
ચેતાપેય્યાતિ વિઞ્ઞાપેતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયો હોતિ. સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સજ્જિતબ્બો. સબ્બેહેવ અધિટ્ઠિતપત્તં ગહેત્વા સન્નિપતિતબ્બં. ન લામકો પત્તો અધિટ્ઠાતબ્બો – ‘‘મહગ્ઘં પત્તં ગહેસ્સામી’’તિ. સચે લામકં પત્તં અધિટ્ઠેતિ – ‘‘મહગ્ઘં પત્તં ગહેસ્સામી’’તિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બો. તેન ભિક્ખુના સઙ્ઘં ઉપસઙ્કમિત્વા એકંસં ઉત્તરાસઙ્ગં કરિત્વા વુડ્ઢાનં ભિક્ખૂનં પાદે વન્દિત્વા ઉક્કુટિકં નિસીદિત્વા અઞ્જલિં પગ્ગહેત્વા એવમસ્સ વચનીયો – ‘‘અયં મે, ભન્તે, પત્તો ઊનપઞ્ચબન્ધનેન પત્તેન ચેતાપિતો નિસ્સગ્ગિયો. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ. નિસ્સજ્જિત્વા આપત્તિ દેસેતબ્બા. બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન આપત્તિ પટિગ્ગહેતબ્બા. પઞ્ચહઙ્ગેહિ સમન્નાગતો ભિક્ખુ પત્તગ્ગાહાપકો સમ્મન્નિતબ્બો – યો ન છન્દાગતિં ગચ્છેય્ય, ન દોસાગતિં ગચ્છેય્ય, ન મોહાગતિં ગચ્છેય્ય, ન ભયાગતિં ગચ્છેય્ય, ગાહિતાગાહિતઞ્ચ જાનેય્ય . એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, સમ્મન્નિતબ્બો. પઠમં ભિક્ખુ યાચિતબ્બો. યાચિત્વા બ્યત્તેન ભિક્ખુના પટિબલેન સઙ્ઘો ઞાપેતબ્બો –
૬૧૪. ‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. યદિ સઙ્ઘસ્સ પત્તકલ્લં, સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું પત્તગ્ગાહાપકં સમ્મન્નેય્ય. એસા ઞત્તિ.
‘‘સુણાતુ મે, ભન્તે, સઙ્ઘો. સઙ્ઘો ઇત્થન્નામં ભિક્ખું પત્તગ્ગાહાપકં સમ્મન્નતિ. યસ્સાયસ્મતો ખમતિ ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો પત્તગ્ગાહાપકસ્સ સમ્મુતિ, સો તુણ્હસ્સ; યસ્સ નક્ખમતિ, સો ભાસેય્ય.
‘‘સમ્મતો સઙ્ઘેન ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ પત્તગ્ગાહાપકો. ખમતિ સઙ્ઘસ્સ, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામી’’તિ.
૬૧૫. તેન સમ્મતેન ભિક્ખુના પત્તો ગાહેતબ્બો. થેરો વત્તબ્બો – ‘‘ગણ્હાતુ, ભન્તે, થેરો પત્ત’’ન્તિ. સચે થેરો ગણ્હાતિ, થેરસ્સ પત્તો દુતિયસ્સ ગાહેતબ્બો. ન ચ તસ્સ અનુદ્દયતાય ન ગહેતબ્બો. યો ન ગણ્હેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અપત્તકસ્સ ન ગાહેતબ્બો. એતેનેવ ઉપાયેન યાવ સઙ્ઘનવકા ગાહેતબ્બા. યો ચ તસ્સા ભિક્ખુપરિસાય પત્તપરિયન્તો, સો તસ્સ ભિક્ખુનો પદાતબ્બો – ‘‘અયં તે, ભિક્ખુ, પત્તો યાવ ભેદનાય ધારેતબ્બો’’તિ.
તેન ભિક્ખુના સો પત્તો ન અદેસે નિક્ખિપિતબ્બો, ન અભોગેન ભુઞ્જિતબ્બો, ન વિસ્સજ્જેતબ્બો – ‘‘કથાયં પત્તો નસ્સેય્ય વા વિનસ્સેય્ય વા ભિજ્જેય્ય વા’’તિ? સચે અદેસે વા નિક્ખિપતિ અભોગેન વા ભુઞ્જતિ વિસ્સજ્જેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
અયં તત્થ સામીચીતિ અયં તત્થ અનુધમ્મતા.
૬૧૬. અબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અબન્ધનેન પત્તેન એકબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અબન્ધનેન પત્તેન દ્વિબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અબન્ધનેન પત્તેન તિબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અબન્ધનેન પત્તેન ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
એકબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. એકબન્ધનેન પત્તેન એકબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. એકબન્ધનેન પત્તેન દ્વિબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. એકબન્ધનેન પત્તેન તિબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. એકબન્ધનેન પત્તેન ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
દ્વિબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. દ્વિબન્ધનેન પત્તેન એકબન્ધનં પત્તં…પે॰… દ્વિબન્ધનં પત્તં… તિબન્ધનં પત્તં… ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
તિબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં…પે॰… એકબન્ધનં પત્તં…પે॰… દ્વિબન્ધનં પત્તં… તિબન્ધનં પત્તં… ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ચતુબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં…પે॰… એકબન્ધનં પત્તં… દ્વિબન્ધનં પત્તં… તિબન્ધનં પત્તં… ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અબન્ધનેન પત્તેન એકબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… દ્વિબન્ધનોકાસં પત્તં … તિબન્ધનોકાસં પત્તં… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
એકબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… એકબન્ધનોકાસં પત્તં… દ્વિબન્ધનોકાસં પત્તં… તિબન્ધનોકાસં પત્તં… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
દ્વિબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
તિબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ચતુબન્ધનેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… એકબન્ધનોકાસં પત્તં… દ્વિબન્ધનોકાસં પત્તં… તિબન્ધનોકાસં પત્તં… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અબન્ધનોકાસેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અબન્ધનોકાસેન પત્તેન એકબન્ધનં પત્તં…પે॰… દ્વિબન્ધનં પત્તં… તિબન્ધનં પત્તં… ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ચતુબન્ધનોકાસેન પત્તેન અબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. ચતુબન્ધનોકાસેન પત્તેન એકબન્ધનં પત્તં…પે॰… દ્વિબન્ધનં પત્તં… તિબન્ધનં પત્તં… ચતુબન્ધનં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અબન્ધનોકાસેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… એકબન્ધનોકાસં પત્તં… દ્વિબન્ધનોકાસં પત્તં… તિબન્ધનોકાસં પત્તં… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ચતુબન્ધનોકાસેન પત્તેન અબન્ધનોકાસં પત્તં…પે॰… એકબન્ધનોકાસં પત્તં… દ્વિબન્ધનોકાસં પત્તં… તિબન્ધનોકાસં પત્તં… ચતુબન્ધનોકાસં પત્તં ચેતાપેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
૬૧૭. અનાપત્તિ નટ્ઠપત્તસ્સ, ભિન્નપત્તસ્સ, ઞાતકાનં પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેન, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં દુતિયં.
૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદં
૬૧૮. ઇદં વત્થુ મહાવ॰ ૨૭૦ તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો રાજગહે પબ્ભારં સોધાપેતિ લેણં કત્તુકામો. અથ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો યેનાયસ્મા પિલિન્દવચ્છો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં પિલિન્દવચ્છં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો આયસ્મન્તં પિલિન્દવચ્છં એતદવોચ – ‘‘કિં, ભન્તે, થેરો કારાપેતી’’તિ? ‘‘પબ્ભારં મહારાજ, સોધાપેમિ લેણં કત્તુકામો’’તિ. ‘‘અત્થો, ભન્તે, અય્યસ્સ આરામિકેના’’તિ? ‘‘ન ખો, મહારાજ, ભગવતા આરામિકો અનુઞ્ઞાતો’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભન્તે, ભગવન્તં પટિપુચ્છિત્વા મમ આરોચેય્યાથા’’તિ. ‘‘એવં મહારાજા’’તિ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ પચ્ચસ્સોસિ. અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો રાજાનં માગધં સેનિયં બિમ્બિસારં ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સેસિ સમાદપેસિ સમુત્તેજેસિ સમ્પહંસેસિ. અથ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો આયસ્મતા પિલિન્દવચ્છેન ધમ્મિયા કથાય સન્દસ્સિતો સમાદપિતો સમુત્તેજિતો સમ્પહંસિતો ઉટ્ઠાયાસના આયસ્મન્તં પિલિન્દવચ્છં અભિવાદેત્વા પદક્ખિણં કત્વા પક્કામિ.
૬૧૯. અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો ભગવતો સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘રાજા, ભન્તે , માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો આરામિકં દાતુકામો. કથં નુ ખો, ભન્તે, મયા પટિપજ્જિતબ્બ’’ન્તિ? અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આરામિક’’ન્તિ. દુતિયમ્પિ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો યેનાયસ્મા પિલિન્દિવચ્છો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં પિલિન્દવચ્છં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો આયસ્મન્તં પિલિન્દવચ્છં એતદવોચ – ‘‘અનુઞ્ઞાતો, ભન્તે, ભગવતા આરામિકો’’તિ? ‘‘એવં, મહારાજા’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભન્તે, અય્યસ્સ આરામિકં દમ્મી’’તિ. અથ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો આયસ્મતો પિલિન્દવચ્છસ્સ આરામિકં પટિસ્સુણિત્વા વિસ્સરિત્વા ચિરેન સતિં પટિલભિત્વા અઞ્ઞતરં સબ્બત્થકં મહામત્તં આમન્તેસિ – ‘‘યો મયા, ભણે, અય્યસ્સ આરામિકો પટિસ્સુતો, દિન્નો સો આરામિકો’’તિ? ‘‘ન ખો, દેવ, અય્યસ્સ આરામિકો દિન્નો’’તિ. ‘‘કીવચિરં નુ ખો, ભણે, ઇતો હિ તં હોતી’’તિ? અથ ખો સો મહામત્તો રત્તિયો ગણેત્વા વિગણેત્વા (ક॰) રાજાનં માગધં સેનિયં બિમ્બિસારં એતદવોચ – ‘‘પઞ્ચ, દેવ, રત્તિસતાની’’તિ. ‘‘તેન હિ, ભણે, અય્યસ્સ પઞ્ચ આરામિકસતાનિ દેહી’’તિ. ‘‘એવં, દેવા’’તિ ખો સો મહામત્તો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ પટિસ્સુણિત્વા આયસ્મતો પિલિન્દવચ્છસ્સ પઞ્ચ આરામિકસતાનિ પાદાસિ અદાસિ (સ્યા॰), પાટિયેક્કો ગામો નિવિસિ. આરામિકગામકોતિપિ નં આહંસુ, પિલિન્દગામકોતિપિ નં આહંસુ.
૬૨૦. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો તસ્મિં ગામકે કુલૂપકો હોતિ. અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરં આદાય પિલિન્દગામકં પિણ્ડાય પાવિસિ. તેન ખો પન સમયેન તસ્મિં ગામકે ઉસ્સવો હોતિ. દારકા અલઙ્કતા માલાકિતા કીળન્તિ. અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો પિલિન્દગામકે સપદાનં પિણ્ડાય ચરમાનો યેન અઞ્ઞતરસ્સ આરામિકસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. તેન ખો પન સમયેન તસ્સા આરામિકિનિયા ધીતા અઞ્ઞે દારકે અલઙ્કતે માલાકિતે પસ્સિત્વા રોદતિ – ‘‘માલં મે દેથ, અલઙ્કારં મે દેથા’’તિ. અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો તં આરામિકિનિં એતદવોચ – ‘‘કિસ્સાયં દારિકા રોદતી’’તિ? ‘‘અયં, ભન્તે, દારિકા અઞ્ઞે દારકે અલઙ્કતે માલાકિતે પસ્સિત્વા રોદતિ – ‘માલં મે દેથ, અલઙ્કારં મે દેથા’તિ. કુતો અમ્હાકં દુગ્ગતાનં માલા કુતો, અલઙ્કારો’’તિ? અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો અઞ્ઞતરં તિણણ્ડુપકં ગહેત્વા તં આરામિકિનિં એતદવોચ – ‘‘હન્દિમં તિણણ્ડુપકં તસ્સા દારિકાય સીસે પટિમુઞ્ચા’’તિ. અથ ખો સા આરામિકિની તં તિણણ્ડુપકં ગહેત્વા તસ્સા દારિકાય સીસે પટિમુઞ્ચિ. સા અહોસિ સુવણ્ણમાલા અભિરૂપા દસ્સનીયા પાસાદિકા. નત્થિ તાદિસા રઞ્ઞોપિ અન્તેપુરે સુવણ્ણમાલા. મનુસ્સા રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ આરોચેસું – ‘‘અમુકસ્સ, દેવ, આરામિકસ્સ ઘરે સુવણ્ણમાલા અભિરૂપા દસ્સનીયા પાસાદિકા. નત્થિ તાદિસા દેવસ્સાપિ અન્તેપુરે સુવણ્ણમાલા. કુતો તસ્સ દુગ્ગતસ્સ! નિસ્સંસયં ચોરિકાય આભતા’’તિ!! અથ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો તં આરામિકકુલં બન્ધાપેસિ. દુતિયમ્પિ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો પુબ્બણ્હસમયં નિવાસેત્વા પત્તચીવરં આદાય પિલિન્દગામકં પિણ્ડાય પાવિસિ. પિલિન્દગામકે સપદાનં પિણ્ડાય ચરમાનો યેન તસ્સ આરામિકસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પટિવિસ્સકે પુચ્છિ – ‘‘કહં ઇમં આરામિકકુલં ગત’’ન્તિ? ‘‘એતિસ્સા, ભન્તે, સુવણ્ણમાલાય કારણા રઞ્ઞા બન્ધાપિત’’ન્તિ.
૬૨૧. અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો યેન રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો યેનાયસ્મા પિલિન્દવચ્છો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં પિલિન્દવચ્છં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નં ખો રાજાનં માગધં સેનિયં બિમ્બિસારં આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો એતદવોચ – ‘‘કિસ્સ, મહારાજ, આરામિકકુલં બન્ધાપિત’’ન્તિ? ‘‘તસ્સ, ભન્તે, આરામિકસ્સ ઘરે સુવણ્ણમાલા અભિરૂપા દસ્સનીયા પાસાદિકા. નત્થિ તાદિસા અમ્હાકમ્પિ અન્તેપુરે સુવણ્ણમાલા. કુતો તસ્સ દુગ્ગતસ્સ! નિસ્સંસયં ચોરિકાય આભતા’’તિ!! અથ ખો આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો રઞ્ઞો માગધસ્સ સેનિયસ્સ બિમ્બિસારસ્સ પાસાદં સુવણ્ણન્તિ અધિમુચ્ચિ. સો અહોસિ સબ્બસોવણ્ણમયો. ‘‘ઇદં પન તે, મહારાજ, તાવ બહું સુવણ્ણં કુતો’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતં, ભન્તે, અય્યસ્સેવેસો ઇદ્ધાનુભાવો’’તિ. તં આરામિકકુલં મુઞ્ચાપેસિ. મનુસ્સા – ‘‘અય્યેન કિર પિલિન્દવચ્છેન સરાજિકાય પરિસાય ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મં ઇદ્ધિપાટિહારિયં દસ્સિત’’ન્તિ, અત્તમના અભિપ્પસન્ના આયસ્મતો પિલિન્દવચ્છસ્સ પઞ્ચ ભેસજ્જાનિ અભિહરિંસુ, સેય્યથિદં – સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિતં. પકતિયાપિ ચ આયસ્મા પિલિન્દવચ્છો લાભી હોતિ પઞ્ચન્નં ભેસજ્જાનં. લદ્ધં લદ્ધં પરિસાય વિસ્સજ્જેતિ. પરિસા ચસ્સ હોતિ બાહુલ્લિકા. લદ્ધં લદ્ધં કોલમ્બેપિ ઘટેપિ પૂરેત્વા પટિસામેતિ, પરિસ્સાવનાનિપિ થવિકાયોપિ પૂરેત્વા વાતપાનેસુ લગ્ગેતિ. તાનિ ઓલીનવિલીનાનિ તિટ્ઠન્તિ. ઉન્દૂરેહિપિ વિહારા ઓકિણ્ણવિકિણ્ણા હોન્તિ. મનુસ્સા વિહારચારિકં આહિણ્ડન્તા પસ્સિત્વા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘અન્તોકોટ્ઠાગારિકા ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા, સેય્યથાપિ રાજા માગધો સેનિયો બિમ્બિસારો’’તિ ! અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ એવરૂપાય બાહુલ્લાય ચેતેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ તે અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ એવરૂપાય બાહુલ્લાય ચેતેન્તી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા એવરૂપાય બાહુલ્લાય ચેતેસ્સન્તિ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૨૨. ‘‘યાનિ ખો પન તાનિ ગિલાનાનં ભિક્ખૂનં પટિસાયનીયાનિ ભેસજ્જાનિ, સેય્યથિદં – સપ્પિ નવનીતં તેલં મધુ ફાણિતં, તાનિ પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહપરમં સન્નિધિકારકં પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ. તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૨૩. યાનિ ખો પન તાનિ ગિલાનાનં ભિક્ખૂનં પટિસાયનીયાનિ ભેસ્સજ્જાનીતિ સપ્પિ નામ ગોસપ્પિ વા અજિકાસપ્પિ વા મહિંસસપ્પિ મહિસસપ્પિ (સી॰ સ્યા॰) વા યેસં મંસં કપ્પતિ તેસં સપ્પિ. નવનીતં નામ તેસં યેવ નવનીતં. તેલં નામ તિલતેલં સાસપતેલં મધુકતેલં એરણ્ડતેલં વસાતેલં. મધુ નામ મક્ખિકામધુ. ફાણિતં નામ ઉચ્છુમ્હા નિબ્બત્તં.
તાનિ પટિગ્ગહેત્વા સત્તાહપરમં સન્નિધિકારકં પરિભુઞ્જિતબ્બાનીતિ સત્તાહપરમતા પરિભુઞ્જિતબ્બાનિ.
તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયં હોતીતિ અટ્ઠમે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ભેસજ્જં સત્તાહાતિક્કન્તં નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૨૪. સત્તાહાતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. સત્તાહાતિક્કન્તે વેમતિકો, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. સત્તાહાતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનધિટ્ઠિતે અધિટ્ઠિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અદડ્ઢે દડ્ઢસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સટ્ઠં પટિલભિત્વા ન કાયિકેન પરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બં, ન અજ્ઝોહરિતબ્બં, પદીપે વા કાળવણ્ણે વા ઉપનેતબ્બં, અઞ્ઞેન ભિક્ખુના કાયિકેન પરિભોગેન પરિભુઞ્જિતબ્બં, ન અજ્ઝોહરિતબ્બં.
સત્તાહાનતિક્કન્તે અતિક્કન્તસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. સત્તાહાનતિક્કન્તે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. સત્તાહાનતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૨૫. અનાપત્તિ અન્તોસત્તાહં અધિટ્ઠેતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ, વિનસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, અનુપસમ્પન્નસ્સ ચત્તેન વન્તેન મુત્તેન અનપેક્ખો દત્વા પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
ભેસજ્જસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં તતિયં.
૪. વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદં
૬૨૬. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ભગવતા ભિક્ખૂનં વસ્સિકસાટિકા અનુઞ્ઞાતા હોતિ. છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા વસ્સિકસાટિકા અનુઞ્ઞાતા’’તિ, પટિકચ્ચેવ પટિગચ્ચેવ (સી॰) વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસન્તિ, પટિકચ્ચેવ કત્વા નિવાસેન્તિ, જિણ્ણાય વસ્સિકસાટિકાય નગ્ગા કાયં ઓવસ્સાપેન્તિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ પટિકચ્ચેવ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસિસ્સન્તિ, પટિકચ્ચેવ કત્વા નિવાસેસ્સન્તિ, જિણ્ણાય વસ્સિકસાટિકાય નગ્ગા કાયં ઓવસ્સાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, પટિકચ્ચેવ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસથ? પટિકચ્ચેવ કત્વા નિવાસેથ? જિણ્ણાય વસ્સિકસાટિકાય નગ્ગા કાયં ઓવસ્સાપેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે મોઘપુરિસા, પટિકચ્ચેવ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસિસ્સથ, પટિકચ્ચેવ કત્વા નિવાસેસ્સથ, જિણ્ણાય વસ્સિકસાટિકાય નગ્ગા કાયં ઓવસ્સાપેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૨૭. ‘‘માસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ ભિક્ખુના વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસિતબ્બં ; ‘અદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ કત્વા નિવાસેતબ્બં . ‘ઓરેન ચે માસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસેય્ય, ‘ઓરેનદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ કત્વા નિવાસેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૨૮. ‘માસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ ભિક્ખુના વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસિતબ્બન્તિ. યે મનુસ્સા પુબ્બેપિ વસ્સિકસાટિકચીવરં દેન્તિ તે ઉપસઙ્કમિત્વા એવમસ્સુ વચનીયા – ‘‘કાલો વસ્સિકસાટિકાય, સમયો વસ્સિકસાટિકાય, અઞ્ઞેપિ મનુસ્સા વસ્સિકસાટિકચીવરં દેન્તી’’તિ. ન વત્તબ્બા – ‘‘દેથ મે વસ્સિકસાટિકચીવરં, આહરથ મે વસ્સિકસાટિકચીવરં, પરિવત્તેથ મે વસ્સિકસાટિકચીવરં, ચેતાપેથ મે વસ્સિકસાટિકચીવર’’ન્તિ.
‘અદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ કત્વા નિવાસેતબ્બન્તિ. અદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને કત્વા નિવાસેતબ્બં.
‘ઓરેન ચે માસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ અતિરેકમાસે સેસ ગિમ્હાને વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
‘ઓરેનદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ અતિરેકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને કત્વા નિવાસેતિ, નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે , વસ્સિકસાટિકચીવરં અતિરેકમાસે સેસે ગિમ્હાને પરિયિટ્ઠં અતિરેકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને કત્વા પરિદહિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ.…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૨૯. અતિરેકમાસે સેસે ગિમ્હાને અતિરેકસઞ્ઞી વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકમાસે સેસે ગિમ્હાને વેમતિકો વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકમાસે સેસે ગિમ્હાને ઊનકસઞ્ઞી વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અતિરેકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને અતિરેકસઞ્ઞી કત્વા નિવાસેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને વેમતિકો કત્વા નિવાસેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં . અતિરેકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને ઊનકસઞ્ઞી કત્વા નિવાસેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
સતિયા વસ્સિકસાટિકાય નગ્ગો કાયં ઓવસ્સાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકમાસે સેસે ગિમ્હાને અતિરેકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકમાસે સેસે ગિમ્હાને વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકમાસે સેસે ગિમ્હાને ઊનકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
ઊનકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને અતિરેકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને વેમતિકો , આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકદ્ધમાસે સેસે ગિમ્હાને ઊનકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૩૦. અનાપત્તિ ‘માસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસતિ , ‘અદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ કત્વા નિવાસેતિ, ‘ઊનકમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ વસ્સિકસાટિકચીવરં પરિયેસતિ, ‘ઊનકદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાન’ન્તિ કત્વા નિવાસેતિ, પરિયિટ્ઠાય વસ્સિકસાટિકાય વસ્સં ઉક્કડ્ઢિય્યતિ, નિવત્થાય વસ્સિકસાટિકાય વસ્સં ઉક્કડ્ઢિય્યતિ, ધોવિત્વા નિક્ખિપિતબ્બં; સમયે નિવાસેતબ્બં, અચ્છિન્નચીવરસ્સ, નટ્ઠચીવરસ્સ, આપદાસુ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં ચતુત્થં.
૫. ચીવરઅચ્છિન્દનસિક્ખાપદં
૬૩૧. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો ભાતુનો સદ્ધિવિહારિકં ભિક્ખું એતદવોચ – ‘‘એહાવુસો, જનપદચારિકં પક્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘નાહં, ભન્તે, ગમિસ્સામિ; દુબ્બલચીવરોમ્હી’’તિ. ‘‘એહાવુસો, અહં તે ચીવરં દસ્સામી’’તિ તસ્સ ચીવરં અદાસિ. અસ્સોસિ ખો સો ભિક્ખુ – ‘‘ભગવા કિર જનપદચારિકં પક્કમિસ્સતી’’તિ. અથ ખો તસ્સ ભિક્ખુનો એતદહોસિ – ‘‘ન દાનાહં આયસ્મતા ઉપનન્દેન સક્યપુત્તેન સદ્ધિં જનપદચારિકં પક્કમિસ્સામિ, ભગવતા સદ્ધિં જનપદચારિકં પક્કમિસ્સામી’’તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તં ભિક્ખું એતદવોચ – ‘‘એહિ દાનિ, આવુસો, જનપદચારિકં પક્કમિસ્સામા’’તિ. ‘‘નાહં, ભન્તે, તયા સદ્ધિં જનપદચારિકં પક્કમિસ્સામિ, ભગવતા સદ્ધિં જનપદચારિકં પક્કમિસ્સામી’’તિ. ‘‘યમ્પિ ત્યાહં, આવુસો, ચીવરં અદાસિં, મયા સદ્ધિં જનપદચારિકં પક્કમિસ્સતી’’તિ, કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દિ.
અથ ખો સો ભિક્ખુ ભિક્ખૂનં એતમત્થં આરોચેસિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો ભિક્ખુસ્સ સામં ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દિસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, ભિક્ખુસ્સ સામં ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ , ભિક્ખુસ્સ સામં ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દિસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૩૨. ‘‘યો પન ભિક્ખુ ભિક્ખુસ્સ સામં ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દેય્ય વા અચ્છિન્દાપેય્ય વા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૩૩. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
ભિક્ખુસ્સાતિ અઞ્ઞસ્સ ભિક્ખુસ્સ.
સામન્તિ સયં દત્વા.
ચીવરં નામ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં, વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં.
કુપિતો અનત્તમનોતિ અનભિરદ્ધો આહતચિત્તો ખિલજાતો.
અચ્છિન્દેય્યાતિ સયં અચ્છિન્દતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ (સ્યા॰).
અચ્છિન્દાપેય્યાતિ અઞ્ઞં આણાપેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. સકિં આણત્તો બહુકમ્પિ અચ્છિન્દતિ, નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં ભિક્ખુસ્સ સામં દત્વા અચ્છિન્નં નિસ્સગ્ગિયં ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ …પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૩૪. ઉપસમ્પન્ને ઉપસમ્પન્નસઞ્ઞી ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દતિ વા અચ્છિન્દાપેતિ વા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. ઉપસમ્પન્ને વેમતિકો ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દતિ વા અચ્છિન્દાપેતિ વા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. ઉપસમ્પન્ને અનુપસમ્પન્નસઞ્ઞી ચીવરં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દતિ વા અચ્છિન્દાપેતિ વા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અઞ્ઞં પરિક્ખારં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દતિ વા અચ્છિન્દાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુપસમ્પન્નસ્સ ચીવરં વા અઞ્ઞં વા પરિક્ખારં દત્વા કુપિતો અનત્તમનો અચ્છિન્દતિ વા અચ્છિન્દાપેતિ વા, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુપસમ્પન્ને ઉપસમ્પન્નસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુપસમ્પન્ને વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનુપસમ્પન્ને અનુપસમ્પન્નસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ.
૬૩૫. અનાપત્તિ – સો વા દેતિ, તસ્સ વા વિસ્સસન્તો ગણ્હાતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
ચીવરઅચ્છિન્દનસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં પઞ્ચમં.
૬. સુત્તવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદં
૬૩૬. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા રાજગહે વિહરતિ વેળુવને કલન્દકનિવાપે. તેન ખો પન સમયેન છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ ચીવરકારસમયે બહું સુત્તં વિઞ્ઞાપેસું. કતેપિ ચીવરે બહું સુત્તં અવસિટ્ઠં હોતિ. અથ ખો છબ્બગ્ગિયાનં ભિક્ખૂનં એતદહોસિ – ‘‘હન્દ મયં, આવુસો, અઞ્ઞમ્પિ સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેમા’’તિ. અથ ખો છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અઞ્ઞમ્પિ સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેસું. વીતેપિ ચીવરે બહું સુત્તં અવસિટ્ઠં હોતિ. દુતિયમ્પિ ખો છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અઞ્ઞમ્પિ સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેસું. વીતેપિ ચીવરે બહું સુત્તં અવસિટ્ઠં હોતિ. તતિયમ્પિ ખો છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ અઞ્ઞમ્પિ સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેસું. મનુસ્સા ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ સમણા સક્યપુત્તિયા સામં સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેસ્સન્તી’’તિ!
અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તેસં મનુસ્સાનં ઉજ્ઝાયન્તાનં ખિય્યન્તાનં વિપાચેન્તાનં. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ સામં સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે , સામં સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, સામં સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૩૭. ‘‘યો પન ભિક્ખુ સામં સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૩૮. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અયં ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
સામન્તિ સયં વિઞ્ઞાપેત્વા.
સુત્તં નામ છ સુત્તાનિ – ખોમં કપ્પાસિકં કોસેય્યં કમ્બલં સાણં ભઙ્ગં.
તન્તવાયેહીતિ પેસકારેહિ વાયાપેતિ, પયોગે પયોગે દુક્કટં વાયાપેતિ, પયોગે દુક્કટં (સ્યા॰). પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં સામં સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા તન્તવાયેહિ વાયાપિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૩૯. વાયાપિતે વાયાપિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. વાયાપિતે વેમતિકો, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. વાયાપિતે અવાયાપિતસઞ્ઞી, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
અવાયાપિતે વાયાપિતસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અવાયાપિતે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અવાયાપિતે અવાયાપિતસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૪૦. અનાપત્તિ – ચીવરં સિબ્બેતું, આયોગે, કાયબન્ધને, અંસબન્ધકે અંસવટ્ટકે (સી॰), પત્તત્થવિકાય, પરિસ્સાવને, ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેન, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
સુત્તવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં છટ્ઠં.
૭. મહાપેસકારસિક્ખાપદં
૬૪૧. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો પુરિસો પવાસં ગચ્છન્તો પજાપતિં એતદવોચ – ‘‘સુત્તં ધારયિત્વા અમુકસ્સ તન્તવાયસ્સ દેહિ, ચીવરં વાયાપેત્વા નિક્ખિપ, આગતો અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’તિ. અસ્સોસિ ખો અઞ્ઞતરો પિણ્ડચારિકો ભિક્ખુ તસ્સ પુરિસસ્સ ઇમં વાચં ભાસમાનસ્સ. અથ ખો સો ભિક્ખુ યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં એતદવોચ – ‘‘મહાપુઞ્ઞોસિ ત્વં, આવુસો ઉપનન્દ, અમુકસ્મિં ઓકાસે અઞ્ઞતરો પુરિસો પવાસં ગચ્છન્તો પજાપતિં એતદવોચ – ‘‘સુત્તં ધારયિત્વા અમુકસ્સ તન્તવાયસ્સ દેહિ, ચીવરં વાયાપેત્વા નિક્ખિપ, આગતો અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’તિ. ‘‘અત્થાવુસો, મં સો ઉપટ્ઠાકો’’તિ. સોપિ ખો તન્તવાયો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ ઉપટ્ઠાકો હોતિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો યેન સો તન્તવાયો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં તન્તવાયં એતદવોચ – ‘‘ઇદં ખો, આવુસો, ચીવરં મં ઉદ્દિસ્સ વિય્યતિ; આયતઞ્ચ કરોહિ વિત્થતઞ્ચ. અપ્પિતઞ્ચ સુવીતઞ્ચ સુપ્પવાયિતઞ્ચ સુવિલેખિતઞ્ચ સુવિતચ્છિતઞ્ચ કરોહી’’તિ. ‘‘એતે ખો મે, ભન્તે, સુત્તં ધારયિત્વા અદંસુ; ઇમિના સુત્તેન ચીવરં વિનાહી’’તિ. ‘‘ન, ભન્તે, સક્કા આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા કાતું. સક્કા ચ ખો, ભન્તે, સુવીતઞ્ચ સુપ્પવાયિતઞ્ચ સુવિલેખિતઞ્ચ સુવિતચ્છિતઞ્ચ કાતુ’’ન્તિ. ‘‘ઇઙ્ઘ ત્વં, આવુસો, આયતઞ્ચ કરોહિ વિત્થતઞ્ચ અપ્પિતઞ્ચ. ન તેન સુત્તેન પટિબદ્ધં ભવિસ્સતી’’તિ.
અથ ખો સો તન્તવાયો યથાભતં સુત્તં તન્તે ઉપનેત્વા યેન સા ઇત્થી તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં ઇત્થિં એતદવોચ – ‘‘સુત્તેન, અય્યે, અત્થો’’તિ. ‘‘નનુ ત્વં અય્યો અય્ય (સ્યા॰) મયા વુત્તો – ‘ઇમિના સુત્તેન ચીવરં વિનાહી’’’તિ. ‘‘સચ્ચાહં, અય્યે, તયા વુત્તો – ‘ઇમિના સુત્તેન ચીવરં વિનાહી’તિ. અપિચ, મં અય્યો ઉપનન્દો એવમાહ – ‘ઇઙ્ઘ ત્વં, આવુસો, આયતઞ્ચ કરોહિ વિત્થતઞ્ચ અપ્પિતઞ્ચ, ન તેન સુત્તેન પટિબદ્ધં ભવિસ્સતી’’’તિ. અથ ખો સા ઇત્થી યત્તકંયેવ સુત્તં પઠમં અદાસિ તત્તકં પચ્છા અદાસિ. અસ્સોસિ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો – ‘‘સો કિર પુરિસો પવાસતો આગતો’’તિ. અથ ખો આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો યેન તસ્સ પુરિસસ્સ નિવેસનં તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા પઞ્ઞત્તે આસને નિસીદિ. અથ ખો સો પુરિસો યેનાયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો તેનુપસઙ્કમિ; ઉપસઙ્કમિત્વા આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અભિવાદેત્વા એકમન્તં નિસીદિ. એકમન્તં નિસિન્નો ખો સો પુરિસો પજાપતિં એતદવોચ – ‘‘વીતં તં ચીવર’’ન્તિ? ‘‘આમાય્ય, વીતં તં ચીવર’’ન્તિ. ‘‘આહર, અય્યં ઉપનન્દં ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામી’’તિ. અથ ખો સા ઇત્થી તં ચીવરં નીહરિત્વા સામિકસ્સ દત્વા એતમત્થં આરોચેસિ. અથ ખો સો પુરિસો આયસ્મતો ઉપનન્દસ્સ સક્યપુત્તસ્સ ચીવરં દત્વા ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘મહિચ્છા ઇમે સમણા સક્યપુત્તિયા અસન્તુટ્ઠા. નયિમે સુકરા ચીવરેન અચ્છાદેતું. કથઞ્હિ નામ અય્યો ઉપનન્દો મયા પુબ્બે અપ્પવારિતો તન્તવાયે ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે (ક॰) ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સતી’’તિ.
અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તસ્સ પુરિસસ્સ ઉજ્ઝાયન્તસ્સ ખિય્યન્તસ્સ વિપાચેન્તસ્સ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા…પે॰… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ આયસ્મા ઉપનન્દો સક્યપુત્તો પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સતી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મન્તં ઉપનન્દં સક્યપુત્તં અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર ત્વં, ઉપનન્દ, પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. ‘‘ઞાતકો તે, ઉપનન્દ, અઞ્ઞાતકો’’તિ? ‘‘અઞ્ઞાતકો, ભગવા’’તિ. ‘‘અઞ્ઞાતકો, મોઘપુરિસ, અઞ્ઞાતકસ્સ ન જાનાતિ પતિરૂપં વા અપ્પતિરૂપં વા સન્તં વા અસન્તં વા. તત્થ નામ ત્વં, મોઘપુરિસ, પુબ્બે અપ્પવારિતો અઞ્ઞાતકસ્સ ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જિસ્સસિ! નેતં, મોઘપુરિસ, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૪૨. ‘‘ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સ અઞ્ઞાતકો ગહપતિ વા ગહપતાની વા તન્તવાયેહિ ચીવરં વાયાપેય્ય, તત્ર ચે સો ભિક્ખુ પુબ્બે અપ્પવારિતો તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્ય – ‘ઇદં ખો, આવુસો, ચીવરં મં ઉદ્દિસ્સ વિય્યતિ. આયતઞ્ચ કરોથ વિત્થતઞ્ચ. અપ્પિતઞ્ચ સુવીતઞ્ચ સુપ્પવાયિતઞ્ચ સુવિલેખિતઞ્ચ સુવિતચ્છિતઞ્ચ કરોથ. અપ્પેવ નામ મયમ્પિ આયસ્મન્તાનં કિઞ્ચિમત્તં અનુપદજ્જેય્યામા’તિ. એવઞ્ચ સો ભિક્ખુ વત્વા કિઞ્ચિમત્તં અનુપદજ્જેય્ય અન્તમસો પિણ્ડપાતમત્તમ્પિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૪૩. ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સાતિ ભિક્ખુસ્સત્થાય ભિક્ખું આરમ્મણં કરિત્વા ભિક્ખું અચ્છાદેતુકામો.
અઞ્ઞાતકો નામ માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમા પિતામહયુગા અસમ્બદ્ધો.
ગહપતિ નામ યો કોચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
ગહપતાની નામ યા કાચિ અગારં અજ્ઝાવસતિ.
તન્તવાયેહીતિ પેસકારેહિ.
ચીવરં નામ છન્નં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં.
વાયાપેય્યાતિ વિનાપેતિ.
તત્ર ચે સો ભિક્ખૂતિ યં ભિક્ખું ઉદ્દિસ્સ ચીવરં વિય્યતિ સો ભિક્ખુ.
પુબ્બે અપ્પવારિતોતિ પુબ્બે અવુત્તો હોતિ – ‘‘કીદિસેન તે, ભન્તે, ચીવરેન અત્થો, કીદિસં તે ચીવરં વાયાપેમી’’તિ?
તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વાતિ ઘરં ગન્ત્વા યત્થ કત્થચિ ઉપસઙ્કમિત્વા.
ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્યાતિ – ‘‘ઇદં ખો, આવુસો, ચીવરં મં ઉદ્દિસ્સ વિય્યતિ, આયતઞ્ચ કરોથ વિત્થતઞ્ચ. અપ્પિતઞ્ચ સુવીતઞ્ચ સુપ્પવાયિતઞ્ચ સુવિલેખિતઞ્ચ સુવિતચ્છિતઞ્ચ કરોથ. અપ્પેવ નામ મયમ્પિ આયસ્મન્તાનં કિઞ્ચિમત્તં અનુપદજ્જેય્યામા’’તિ.
એવઞ્ચ સો ભિક્ખુ વત્વા કિઞ્ચિમત્તં અનુપદજ્જેય્ય અન્તમસો પિણ્ડપાતમત્તમ્પીતિ. પિણ્ડપાતો નામ યાગુપિ ભત્તમ્પિ ખાદનીયમ્પિ ચુણ્ણપિણ્ડોપિ દન્તકટ્ઠમ્પિ દસિકસુત્તમ્પિ, અન્તમસો ધમ્મમ્પિ ભણતિ.
તસ્સ વચનેન આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા કરોતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં પુબ્બે અપ્પવારિતો અઞ્ઞાતકસ્સ ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપન્નં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૪૪. અઞ્ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞી પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે વેમતિકો પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અઞ્ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી પુબ્બે અપ્પવારિતો ગહપતિકસ્સ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
ઞાતકે અઞાતકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઞાતકે ઞાતકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૪૫. અનાપત્તિ – ઞાતકાનં, પવારિતાનં, અઞ્ઞસ્સત્થાય, અત્તનો ધનેન, મહગ્ઘં વાયાપેતુકામસ્સ અપ્પગ્ઘં વાયાપેતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
મહાપેસકારસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં સત્તમં.
૮. અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદં
૬૪૬. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન અઞ્ઞતરો મહામત્તો પવાસં ગચ્છન્તો ભિક્ખૂનં સન્તિકે દૂતં પાહેસિ – ‘‘આગચ્છન્તુ ભદન્તા વસ્સાવાસિકં દસ્સામી’’તિ. ભિક્ખૂ – ‘વસ્સંવુટ્ઠાનં ભગવતા વસ્સાવાસિકં અનુઞ્ઞાત’ન્તિ, કુક્કુચ્ચાયન્તા નાગમંસુ. અથ ખો સો મહામત્તો ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભદન્તા મયા દૂતે પહિતે નાગચ્છિસ્સન્તિ! અહઞ્હિ સેનાય ગચ્છામિ. દુજ્જાનં જીવિતં દુજ્જાનં મરણ’’ન્તિ. અસ્સોસું ખો ભિક્ખૂ તસ્સ મહામત્તસ્સ ઉજ્ઝાયન્તસ્સ ખિય્યન્તસ્સ વિપાચેન્તસ્સ. અથ ખો તે ભિક્ખૂ ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અચ્ચેકચીવરં પટિગ્ગહેત્વા નિક્ખિપિતુ’’ન્તિ.
૬૪૭. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા અનુઞ્ઞાતં અચ્ચેકચીવરં પટિગ્ગહેત્વા નિક્ખિપિતુ’’ન્તિ , અચ્ચેકચીવરાનિ પટિગ્ગહેત્વા ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેન્તિ. તાનિ ચીવરાનિ ચીવરવંસે ભણ્ડિકાબદ્ધાનિ તિટ્ઠન્તિ. અદ્દસ ખો આયસ્મા આનન્દો સેનાસનચારિકં આહિણ્ડન્તો તાનિ ચીવરાનિ ચીવરવંસે ભણ્ડિકાબદ્ધાનિ. તિટ્ઠન્તે દિસ્વા ભિક્ખૂ એતદવોચ – ‘‘કસ્સિમાનિ, આવુસો, ચીવરાનિ ચીવરવંસે ભણ્ડિકાબદ્ધાનિ તિટ્ઠન્તી’’તિ? ‘‘અમ્હાકં, આવુસો, અચ્ચેકચીવરાની’’તિ. ‘‘કીવચિરં પનાવુસો, ઇમાનિ ચીવરાનિ નિક્ખિત્તાની’’તિ? અથ ખો તે ભિક્ખૂ આયસ્મતો આનન્દસ્સ યથાનિક્ખિત્તં આરોચેસું. આયસ્મા આનન્દો ઉજ્ઝાયતિ ખિય્યતિ વિપાચેતિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ અચ્ચેકચીવરં પટિગ્ગહેત્વા ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો આયસ્મા આનન્દો તે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસિ…પે॰… – ‘‘સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે, ભિક્ખૂ અચ્ચેકચીવરં પટિગ્ગહેત્વા ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેન્તી’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા અચ્ચેકચીવરં પટિગ્ગહેત્વા ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેસ્સન્તિ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૪૮. ‘‘દસાહાનાગતં કત્તિકતેમાસિકપુણ્ણમં ભિક્ખુનો પનેવ અચ્ચેકચીવરં ઉપ્પજ્જેય્ય, અચ્ચેકં મઞ્ઞમાનેન ભિક્ખુના પટિગ્ગહેતબ્બં, પટિગ્ગહેત્વા યાવ ચીવરકાલસમયં નિક્ખિપિતબ્બં. તતો ચે ઉત્તરિ નિક્ખિપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૪૯. દસાહાનાગતન્તિ દસાહાનાગતાય પવારણાય.
કત્તિકતેમાસિકપુણ્ણમન્તિ પવારણા કત્તિકા વુચ્ચતિ.
અચ્ચેકચીવરં નામ સેનાય વા ગન્તુકામો હોતિ, પવાસં વા ગન્તુકામો હોતિ, ગિલાનો વા હોતિ, ગબ્ભિની વા હોતિ, અસ્સદ્ધસ્સ વા સદ્ધા ઉપ્પન્ના હોતિ, અપ્પસન્નસ્સ વા પસાદો ઉપ્પન્નો હોતિ, સો ચે ભિક્ખૂનં સન્તિકે દૂતં પહિણેય્ય – ‘‘આગચ્છન્તુ ભદન્તા વસ્સાવાસિકં દસ્સામી’’તિ, એતં અચ્ચેકચીવરં નામ.
અચ્ચેકં મઞ્ઞમાનેન ભિક્ખુના પટિગ્ગહેતબ્બં પટિગ્ગહેત્વા યાવ ચીવરકાલસમયં નિક્ખિપિતબ્બન્તિ સઞ્ઞાણં કત્વા નિક્ખિપિતબ્બં – ‘‘ઇદં અચ્ચેકચીવર’’ન્તિ.
ચીવરકાલસમયો નામ અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો, અત્થતે કથિને પઞ્ચમાસા.
તતો ચે ઉત્તરિ નિક્ખિપેય્યાતિ અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમં દિવસં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ (સ્યા॰). અત્થતે કથિને કથિનુદ્ધારદિવસં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, અચ્ચેકચીવરં ચીવરકાલસમયં અતિક્કામિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૫૦. અચ્ચેકચીવરે અચ્ચેકચીવરસઞ્ઞી ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અચ્ચેકચીવરે વેમતિકો ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અચ્ચેકચીવરે અનચ્ચેકચીવરસઞ્ઞી ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અનધિટ્ઠિતે અધિટ્ઠિતસઞ્ઞી …પે॰… અવિકપ્પિતે વિકપ્પિતસઞ્ઞી… અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી… અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી… અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી… અદડ્ઢે દડ્ઢસઞ્ઞી… અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સગ્ગિયં ચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનચ્ચેકચીવરે અચ્ચેકચીવરસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનચ્ચેકચીવરે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અનચ્ચેકચીવરે અનચ્ચેકચીવરસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૫૧. અનાપત્તિ – અન્તોસમયે અધિટ્ઠેતિ, વિકપ્પેતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ, વિનસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં અટ્ઠમં.
૯. સાસઙ્કસિક્ખાપદં
૬૫૨. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ વુત્થવસ્સા આરઞ્ઞકેસુ સેનાસનેસુ વિહરન્તિ. કત્તિકચોરકા ભિક્ખૂ – ‘‘લદ્ધલાભા’’તિ પરિપાતેન્તિ. ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું. અથ ખો ભગવા એતસ્મિં નિદાને એતસ્મિં પકરણે ધમ્મિં કથં કત્વા ભિક્ખૂ આમન્તેસિ – ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આરઞ્ઞકેસુ સેનાસનેસુ વિહરન્તેન તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપિતુ’’ન્તિ.
તેન ખો પન સમયેન ભિક્ખૂ – ‘‘ભગવતા અનુઞ્ઞાતં આરઞ્ઞકેસુ સેનાસનેસુ વિહરન્તેન તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપિતુ’’ન્તિ તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપિત્વા અતિરેકછારત્તં વિપ્પવસન્તિ. તાનિ ચીવરાનિ નસ્સન્તિપિ વિનસ્સન્તિપિ ડય્હન્તિપિ ઉન્દૂરેહિપિ ખજ્જન્તિ. ભિક્ખૂ દુચ્ચોળા હોન્તિ લૂખચીવરા. ભિક્ખૂ એવમાહંસુ – ‘‘કિસ્સ તુમ્હે, આવુસો, દુચ્ચોળા લૂખચીવરા’’તિ? અથ ખો તે ભિક્ખૂ ભિક્ખૂનં એતમત્થં આરોચેસું. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ ભિક્ખૂ તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપિત્વા અતિરેકછારત્તં વિપ્પવસિસ્સન્તી’’તિ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ તે અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… સચ્ચં કિર, ભિક્ખવે , ભિક્ખૂ તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપિત્વા અતિરેકછારત્તં વિપ્પવસન્તીતિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તે, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસા તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપિત્વા અતિરેકછારત્તં વિપ્પવસિસ્સન્તિ! નેતં, ભિક્ખવે, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૫૩. ‘‘ઉપવસ્સં ખો પન કત્તિકપુણ્ણમં યાનિ ખો પન તાનિ આરઞ્ઞકાનિ સેનાસનાનિ સાસઙ્કસમ્મતાનિ સપ્પટિભયાનિ તથારૂપેસુ ભિક્ખુ સેનાસનેસુ વિહરન્તો આકઙ્ખમાનો તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરં અન્તરઘરે નિક્ખિપેય્ય, સિયા ચ તસ્સ ભિક્ખુનો કોચિદેવ પચ્ચયો તેન ચીવરેન વિપ્પવાસાય. છારત્તપરમં તેન ભિક્ખુના તેન ચીવરેન વિપ્પવસિતબ્બં. તતો ચે ઉત્તરિ વિપ્પવસેય્ય, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૫૪. ઉપવસ્સં ખો પનાતિ વુટ્ઠવસ્સાનં.
કત્તિકપુણ્ણમન્તિ કત્તિકચાતુમાસિની વુચ્ચતિ.
પાચિ॰ ૫૭૩ યાનિ ખો પન તાનિ આરઞ્ઞકાનિ સેનાસનાનીતિ આરઞ્ઞકં નામ સેનાસનં પઞ્ચધનુસતિકં પચ્છિમં.
પાચિ॰ ૫૭૩ સાસઙ્કં નામ આરામે આરામૂપચારે ચોરાનં નિવિટ્ઠોકાસો દિસ્સતિ, ભુત્તોકાસો દિસ્સતિ, ઠિતોકાસો દિસ્સતિ, નિસિન્નોકાસો દિસ્સતિ, નિપન્નોકાસો દિસ્સતિ.
પાચિ॰ ૫૭૩ સપ્પટિભયં નામ આરામે આરામૂપચારે ચોરેહિ મનુસ્સા હતા દિસ્સન્તિ, વિલુત્તા દિસ્સન્તિ, આકોટિતા દિસ્સન્તિ .
પાચિ॰ ૫૭૩ તથારૂપેસુ ભિક્ખુ સેનાસનેસુ વિહરન્તોતિ એવરૂપેસુ ભિક્ખુ સેનાસનેસુ વિહરન્તો.
આકઙ્ખમાનોતિ ઇચ્છમાનો.
તિણ્ણં ચીવરાનં અઞ્ઞતરં ચીવરન્તિ સઙ્ઘાટિં વા ઉત્તરાસઙ્ગં વા અન્તરવાસકં વા.
અન્તરઘરે નિક્ખિપેય્યાતિ સમન્તા ગોચરગામે નિક્ખિપેય્ય.
સિયા ચ તસ્સ ભિક્ખુનો કોચિદેવ પચ્ચયો તેન ચીવરેન વિપ્પવાસાયાતિ સિયા પચ્ચયો સિયા કરણીયં.
છારત્તપરમં તેન ભિક્ખુના તેન ચીવરેન વિપ્પવસિતબ્બન્તિ છારત્તપરમતા વિપ્પવસિતબ્બં.
અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ ઠપેત્વા ભિક્ખુસમ્મુતિં.
તતો ચે ઉત્તરિ વિપ્પવસેય્યાતિ સત્તમે અરુણુગ્ગમને નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં. ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અતિરેકછારત્તં વિપ્પવુટ્ઠં, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૫૫. અતિરેકછારત્તે અતિરેકસઞ્ઞી વિપ્પવસતિ, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકછારત્તે વેમતિકો વિપ્પવસતિ, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અતિરેકછારત્તે ઊનકસઞ્ઞી વિપ્પવસતિ, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. અપ્પચ્ચુદ્ધટે પચ્ચુદ્ધટસઞ્ઞી…પે॰… અવિસ્સજ્જિતે વિસ્સજ્જિતસઞ્ઞી… અનટ્ઠે નટ્ઠસઞ્ઞી… અવિનટ્ઠે વિનટ્ઠસઞ્ઞી… અદડ્ઢે દડ્ઢસઞ્ઞી … અવિલુત્તે વિલુત્તસઞ્ઞી વિપ્પવસતિ, અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
નિસ્સગ્ગિયં ચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકછારત્તે અતિરેકસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકછારત્તે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ઊનકછારત્તે ઊનકસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૫૬. અનાપત્તિ – છારત્તં વિપ્પવસતિ, ઊનકછારત્તં વિપ્પવસતિ, છારત્તં વિપ્પવસિત્વા પુન ગામસીમં ઓક્કમિત્વા વસિત્વા પક્કમતિ, અન્તો છારત્તં પચ્ચુદ્ધરતિ, વિસ્સજ્જેતિ, નસ્સતિ, વિનસ્સતિ, ડય્હતિ, અચ્છિન્દિત્વા ગણ્હન્તિ, વિસ્સાસં ગણ્હન્તિ, ભિક્ખુસમ્મુતિયા, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
સાસઙ્કસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં નવમં.
૧૦. પરિણતસિક્ખાપદં
૬૫૭. તેન સમયેન બુદ્ધો ભગવા સાવત્થિયં વિહરતિ જેતવને અનાથપિણ્ડિકસ્સ આરામે. તેન ખો પન સમયેન સાવત્થિયં અઞ્ઞતરસ્સ પૂગસ્સ સઙ્ઘસ્સ સચીવરભત્તં પટિયત્તં હોતિ – ‘‘ભોજેત્વા ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામા’’તિ. અથ ખો છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ યેન સો પૂગો તેનુપસઙ્કમિંસુ; ઉપસઙ્કમિત્વા તં પૂગં એતદવોચું – ‘‘દેથાવુસો, અમ્હાકં ઇમાનિ ચીવરાની’’તિ. ‘‘ન મયં, ભન્તે, દસ્સામ. અમ્હાકં સઙ્ઘસ્સ અનુવસ્સં સચીવરભિક્ખા પઞ્ઞત્તા’’તિ. ‘‘બહૂ, આવુસો, સઙ્ઘસ્સ દાયકા, બહૂ સઙ્ઘસ્સ ભત્તા ભદ્દા (ક॰). મયં તુમ્હે નિસ્સાય તુમ્હે સમ્પસ્સન્તા ઇધ વિહરામ. તુમ્હે ચે અમ્હાકં ન દસ્સથ, અથ કો ચરહિ અમ્હાકં દસ્સતિ? દેથાવુસો, અમ્હાકં ઇમાનિ ચીવરાની’’તિ. અથ ખો સો પૂગો છબ્બગ્ગિયેહિ ભિક્ખૂહિ નિપ્પીળિયમાનો યથાપટિયત્તં ચીવરં છબ્બગ્ગિયાનં ભિક્ખૂનં દત્વા સઙ્ઘં ભત્તેન પરિવિસિ. યે તે ભિક્ખૂ જાનન્તિ સઙ્ઘસ્સ સચીવરભત્તં પટિયત્તં, ન ચ જાનન્તિ છબ્બગ્ગિયાનં ભિક્ખૂનં દિન્નન્તિ, તે એવમાહંસુ – ‘‘ઓણોજેથાવુસો, સઙ્ઘસ્સ ચીવર’’ન્તિ. ‘‘નત્થિ, ભન્તે. યથાપટિયત્તં ચીવરં અય્યા છબ્બગ્ગિયા અત્તનો પરિણામેસુ’’ન્તિ. યે તે ભિક્ખૂ અપ્પિચ્છા… તે ઉજ્ઝાયન્તિ ખિય્યન્તિ વિપાચેન્તિ – ‘‘કથઞ્હિ નામ છબ્બગ્ગિયા ભિક્ખૂ જાનં સઙ્ઘિકં લાભં પરિણતં અત્તનો પરિણામેસ્સન્તી’’તિ ! અથ ખો તે ભિક્ખૂ છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ અનેકપરિયાયેન વિગરહિત્વા ભગવતો એતમત્થં આરોચેસું…પે॰… ‘‘સચ્ચં કિર તુમ્હે, ભિક્ખવે, જાનં સઙ્ઘિકં લાભં પરિણતં અત્તનો પરિણામેથા’’તિ? ‘‘સચ્ચં, ભગવા’’તિ. વિગરહિ બુદ્ધો ભગવા…પે॰… કથઞ્હિ નામ તુમ્હે, મોઘપુરિસા, જાનં સઙ્ઘિકં લાભં પરિણતં અત્તનો પરિણામેસ્સથ! નેતં, મોઘપુરિસા, અપ્પસન્નાનં વા પસાદાય…પે॰… એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, ઇમં સિક્ખાપદં ઉદ્દિસેય્યાથ –
૬૫૮. ‘‘યો પન ભિક્ખુ જાનં સઙ્ઘિકં લાભં પરિણતં અત્તનો પરિણામેય્ય, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિય’’ન્તિ.
૬૫૯. યો પનાતિ યો યાદિસો…પે॰… ભિક્ખૂતિ…પે॰… અય ઇમસ્મિં અત્થે અધિપ્પેતો ભિક્ખૂતિ.
પાચિ॰ ૪૯૧ જાનાતિ નામ સામં વા જાનાતિ અઞ્ઞે વા તસ્સ આરોચેન્તિ સો વા આરોચેતિ.
પાચિ॰ ૪૯૧ સઙ્ઘિકં નામ સઙ્ઘસ્સ દિન્નં હોતિ પરિચ્ચત્તં.
પાચિ॰ ૪૯૧ લાભો નામ ચીવરપિણ્ડપાતસેનાસનગિલાનપ્પચ્ચયભેસજ્જપરિક્ખારા. અન્તમસો ચુણ્ણપિણ્ડોપિ, દન્તકટ્ઠમ્પિ, દસિકસુત્તમ્પિ.
પાચિ॰ ૪૯૧ પરિણતં નામ દસ્સામ કરિસ્સામાતિ વાચા ભિન્ના હોતિ.
અત્તનો પરિણામેતિ, પયોગે દુક્કટં. પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. નિસ્સજ્જિતબ્બં સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા. એવઞ્ચ પન, ભિક્ખવે, નિસ્સજ્જિતબ્બં…પે॰… ઇદં મે, ભન્તે, જાનં સઙ્ઘિકં લાભં પરિણતં અત્તનો પરિણામિતં નિસ્સગ્ગિયં. ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામીતિ…પે॰… દદેય્યાતિ…પે॰… દદેય્યુન્તિ…પે॰… આયસ્મતો દમ્મીતિ.
૬૬૦. પરિણતે પરિણતસઞ્ઞી અત્તનો પરિણામેતિ, નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં.
પરિણતે વેમતિકો અત્તનો પરિણામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. પરિણતે અપરિણતસઞ્ઞી અત્તનો પરિણામેતિ, અનાપત્તિ. સઙ્ઘસ્સ પરિણતં અઞ્ઞસઙ્ઘસ્સ વા ચેતિયસ્સ વા પરિણામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. ચેતિયસ્સ પરિણતં અઞ્ઞચેતિયસ્સ વા સઙ્ઘસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા પરિણામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. પુગ્ગલસ્સ પરિણતં અઞ્ઞપુગ્ગલસ્સ વા સઙ્ઘસ્સ વા ચેતિયસ્સ વા પરિણામેતિ, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અપરિણતે પરિણતસઞ્ઞી, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અપરિણતે વેમતિકો, આપત્તિ દુક્કટસ્સ. અપરિણતે અપરિણતસઞ્ઞી, અનાપત્તિ.
૬૬૧. અનાપત્તિ કત્થ દેમાતિ પુચ્છિયમાનો યત્થ તુમ્હાકં દેય્યધમ્મો પરિભોગં વા લભેય્ય પટિસઙ્ખારં વા લભેય્ય ચિરટ્ઠિતિકો વા અસ્સ યત્થ વા પન તુમ્હાકં ચિત્તં પસીદતિ તત્થ દેથાતિ ભણતિ, ઉમ્મત્તકસ્સ, આદિકમ્મિકસ્સાતિ.
પરિણતસિક્ખાપદં નિટ્ઠિતં દસમં.
પત્તવગ્ગો તતિયો.
તસ્સુદ્દાનં –
દ્વે ચ પત્તાનિ ભેસજ્જં, વસ્સિકા દાનપઞ્ચમં;
સામં વાયાપનચ્ચેકો, સાસઙ્કં સઙ્ઘિકેન ચાતિ.
૬૬૨. ઉદ્દિટ્ઠા ખો, આયસ્મન્તો, તિંસ નિસ્સગ્ગિયા પાચિત્તિયા ધમ્મા. તત્થાયસ્મન્તે પુચ્છામિ – ‘કચ્ચિત્થ પરિસુદ્ધા’? દુતિયમ્પિ પુચ્છામિ – ‘કચ્ચિત્થ પરિસુદ્ધા’? તતિયમ્પિ પુચ્છામિ – ‘કચ્ચિત્થ પરિસુદ્ધા’? પરિસુદ્ધેત્થાયસ્મન્તો, તસ્મા તુણ્હી, એવમેતં ધારયામીતિ.
નિસ્સગ્ગિયકણ્ડં નિટ્ઠિતં.
પારાજિકપાળિ નિટ્ઠિતા.