સમુટ્ઠાનસીસવણ્ણના
૨૫૭. તદનન્તરાય અનત્તા ઇતિ નિચ્છયાતિ અનત્તા ઇતિ નિચ્છિતા. સભાગધમ્માનન્તિ અનિચ્ચાકારાદીહિ સભાગાનં સઙ્ખતધમ્માનં. નામમત્તં ન નાયતીતિ નામમત્તમ્પિ ન પઞ્ઞાયતિ. દુક્ખહાનિન્તિ દુક્ખઘાતનં. ખન્ધકા યા ચ માતિકાતિ ખન્ધકા યા ચ માતિકાતિ અત્થો. અયમેવ વા પાઠો. સમુટ્ઠાનં નિયતો કતન્તિ સમુટ્ઠાનં નિયતોકતં નિયતકતં; નિયતસમુટ્ઠાનન્તિ અત્થો. એતેન ભૂતારોચનચોરિવુટ્ઠાપનઅનનુઞ્ઞાતસિક્ખાપદત્તયસ્સ સઙ્ગહો પચ્ચેતબ્બો. એતાનેવ હિ તીણિ સિક્ખાપદાનિ નિયતસમુટ્ઠાનાનિ, અઞ્ઞેહિ સદ્ધિં અસમ્ભિન્નસમુટ્ઠાનાનિ.
સમ્ભેદં નિદાનઞ્ચઞ્ઞન્તિ અઞ્ઞમ્પિ સમ્ભેદઞ્ચ નિદાનઞ્ચ. તત્થ સમ્ભેદવચનેન સમુટ્ઠાનસમ્ભેદસ્સ ગહણં પચ્ચેતબ્બં, તાનિ હિ તીણિ સિક્ખાપદાનિ ઠપેત્વા સેસાનિ સમ્ભિન્નસમુટ્ઠાનાનિ. નિદાનવચનેન સિક્ખાપદાનં પઞ્ઞત્તિદેસસઙ્ખાતં નિદાનં પચ્ચેતબ્બં. સુત્તે દિસ્સન્તિ ઉપરીતિ સિક્ખાપદાનં સમુટ્ઠાનનિયમો સમ્ભેદો નિદાનન્તિ ઇમાનિ તીણિ સુત્તમ્હિ એવ દિસ્સન્તિ; પઞ્ઞાયન્તીતિ અત્થો. તત્થ ‘‘એકેન સમુટ્ઠાનેન સમુટ્ઠાતિ, કાયતો ચ ચિત્તતો ચા’’તિઆદિમ્હિ તાવ પુરિમનયે સમુટ્ઠાનનિયમો ચ સમ્ભેદો ચ દિસ્સન્તિ. ઇતરં પન નિદાનં નામ –
‘‘વેસાલિયા રાજગહે, સાવત્થિયા ચ આળવી;
કોસમ્બિયા ચ સક્કેસુ, ભગ્ગેસુ ચેવ પઞ્ઞત્તા’’તિ.
એવં ઉપરિ દિસ્સતિ, પરતો આગતે સુત્તે દિસ્સતીતિ વેદિતબ્બં.
‘‘વિભઙ્ગે દ્વીસૂ’’તિ ગાથાય અયમત્થો – યં સિક્ખાપદં દ્વીસુ વિભઙ્ગેસુ પઞ્ઞત્તં ઉપોસથદિવસે ભિક્ખૂ ચ ભિક્ખુનિયો ચ ઉદ્દિસન્તિ, તસ્સ યથાઞાયં સમુટ્ઠાનં પવક્ખામિ, તં મે સુણાથાતિ.
સઞ્ચરિત્તાનુભાસનઞ્ચાતિ સઞ્ચરિત્તઞ્ચ સમનુભાસનઞ્ચ. અતિરેકઞ્ચ ચીવરન્તિ અતિરેકચીવરં લોમાનિ પદસોધમ્મોતિ એળકલોમાનિ ભૂતં સંવિધાનેન ચાતિ ભૂતારોચનઞ્ચ સંવિદહિત્વા અદ્ધાનપ્પટિપજ્જનઞ્ચ. થેય્યદેસના ચોરિં ચાતિ થેય્યસત્થો ચ છત્તપાણિસ્સ અગિલાનસ્સ ધમ્મદેસના ચ ચોરિવુટ્ઠાપનઞ્ચ. અનનુઞ્ઞાતાય તેરસાતિ માતાપિતુસામિકેહિ અનનુઞ્ઞાતાય સદ્ધિં ઇમાનિ તેરસ સમુટ્ઠાનાનિ હોન્તિ. સદિસા ઇધ દિસ્સરેતિ ઇધ ઉભતોવિભઙ્ગે એતેસુ તેરસસુ સમુટ્ઠાનસીસેસુ એકેકસ્મિં અઞ્ઞાનિપિ સદિસાનિ સમુટ્ઠાનાનિ દિસ્સન્તિ.
પઠમપારાજિકસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૫૮. ઇદાનિ તાનિ દસ્સેતું ‘‘મેથુનં સુક્કસંસગ્ગો’’તિઆદિ વુત્તં. તત્થ મેથુનન્તિ ઇદં તાવ પઠમપારાજિકં નામ એકં સમુટ્ઠાનસીસં, સેસાનિ તેન સદિસાનિ. તત્થ સુક્કસંસગ્ગોતિ સુક્કવિસ્સટ્ઠિ ચેવ કાયસંસગ્ગો ચ. અનિયતા પઠમિકાતિ પઠમં અનિયતસિક્ખાપદં. પુબ્બૂપપરિપાચિતાતિ ‘‘જાનં પુબ્બૂપગતં ભિક્ખુ’’ન્તિ સિક્ખાપદઞ્ચ ભિક્ખુનિપરિપાચિતપિણ્ડપાતસિક્ખાપદઞ્ચ. રહો ભિક્ખુનિયા સહાતિ ભિક્ખુનિયા સદ્ધિં રહો નિસજ્જસિક્ખાપદઞ્ચ.
સભોજને રહો દ્વે ચાતિ સભોજને કુલે અનુપખજ્જનિસજ્જસિક્ખાપદઞ્ચ દ્વે રહોનિસજ્જસિક્ખાપદાનિ ચ. અઙ્ગુલિ ઉદકે હસન્તિ અઙ્ગુલિપતોદકઞ્ચ ઉદકે હસધમ્મસિક્ખાપદઞ્ચ. પહારે ઉગ્ગિરે ચેવાતિ પહારદાનસિક્ખાપદઞ્ચ તલસત્તિકઉગ્ગિરણસિક્ખાપદઞ્ચ. તેપઞ્ઞાસા ચ સેખિયાતિ પરિમણ્ડલનિવાસનાદીનિ ખુદ્દકવણ્ણનાવસાને વુત્તાનિ તેપઞ્ઞાસ સેખિયસિક્ખાપદાનિ ચ.
અધક્ખગામાવસ્સુતાતિ ભિક્ખુનીનં અધક્ખકસિક્ખાપદઞ્ચ ગામન્તરગમનં અવસ્સુતા અવસ્સુતસ્સ તલમટ્ઠઞ્ચ સુદ્ધિકાતિ તલઘાતકં જતુમટ્ઠં ઉદકસુદ્ધિકાદિયનઞ્ચ. વસ્સંવુટ્ઠા ચ ઓવાદન્તિ વસ્સંવુટ્ઠા છપ્પઞ્ચયોજનાનિ સિક્ખાપદઞ્ચ ઓવાદાય અગમનસિક્ખાપદઞ્ચ. નાનુબન્ધે પવત્તિનિન્તિ યા પન ભિક્ખુની વુટ્ઠાપિતં પવત્તિનિં દ્વે વસ્સાનિ નાનુબન્ધેય્યાતિ વુત્તસિક્ખાપદં.
ઇમે સિક્ખાતિ ઇમા સિક્ખાયો; લિઙ્ગવિપરિયાયો કતો. કાયમાનસિકા કતાતિ કાયચિત્તસમુટ્ઠાના કતા.
દુતિયપારાજિકસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૫૯. અદિન્નન્તિ વિગ્ગહુત્તરીતિ મનુસ્સવિગ્ગહઉત્તરિમનુસ્સધમ્મસિક્ખાપદાનિ. દુટ્ઠુલ્લા અત્તકામિનન્તિ દુટ્ઠુલ્લવાચાઅત્તકામપારિચરિયસિક્ખાપદાનિ. અમૂલા અઞ્ઞભાગિયાતિ દ્વે દુટ્ઠદોસસિક્ખાપદાનિ. અનિયતા દુતિયિકાતિ દુતિયં અનિયતસિક્ખાપદં.
અચ્છિન્દે પરિણામનેતિ સામં ચીવરં દત્વા અચ્છિન્દનઞ્ચ સઙ્ઘિકલાભસ્સ અત્તનો પરિણામનઞ્ચ. મુસા ઓમસપેસુણાતિ મુસાવાદો ચ ઓમસવાદો ચ ભિક્ખુપેસુઞ્ઞઞ્ચ. દુટ્ઠુલ્લા પથવીખણેતિ દુટ્ઠુલ્લાપત્તિઆરોચનઞ્ચ પથવીખણઞ્ચ. ભૂતં અઞ્ઞાય ઉજ્ઝાપેતિ ભૂતગામઅઞ્ઞવાદકઉજ્ઝાપનકસિક્ખાપદાનિ.
નિક્કડ્ઢનં સિઞ્ચનઞ્ચાતિ વિહારતો નિક્કડ્ઢનઞ્ચ ઉદકેન તિણાદિસિઞ્ચનઞ્ચ. આમિસહેતુ ભુત્તાવીતિ ‘‘આમિસહેતુ ભિક્ખુનિયો ઓવદન્તી’’તિ સિક્ખાપદઞ્ચ, ભુત્તાવિં અનતિરિત્તેન ખાદનીયાદિના પવારણાસિક્ખાપદઞ્ચ. એહિ અનાદરિ ભિંસાતિ ‘‘એહાવુસો ગામં વા’’તિ સિક્ખાપદઞ્ચ, અનાદરિયઞ્ચ ભિક્ખુભિંસાપનકઞ્ચ. અપનિધે ચ જીવિતન્તિ પત્તાદીનં અપનિધાનસિક્ખાપદઞ્ચ, સઞ્ચિચ્ચ પાણં જીવિતાવોરોપનઞ્ચ.
જાનં સપ્પાણકં કમ્મન્તિ જાનં સપ્પાણકઉદકસિક્ખાપદઞ્ચ પુનકમ્માય ઉક્કોટનઞ્ચ. ઊનસંવાસનાસનાતિ સહધમ્મિકં વિલેખાતિ સહધમ્મિકં વુચ્ચમાનસિક્ખાપદઞ્ચ, વિલેખાય સંવત્તન્તીતિ આગતસિક્ખાપદઞ્ચ. મોહો અમૂલકેન ચાતિ મોહનકે પાચિત્તિયસિક્ખાપદઞ્ચ, અમૂલકેન સઙ્ઘાદિસેસેન અનુદ્ધંસનસિક્ખાપદઞ્ચ.
કુક્કુચ્ચં ધમ્મિકં ચીવરં દત્વાતિ કુક્કુચ્ચઉપદહનઞ્ચ, ધમ્મિકાનં કમ્માનં છન્દં દત્વા ખીયનઞ્ચ, ચીવરં દત્વા ખીયનઞ્ચ. પરિણામેય્ય પુગ્ગલેતિ સઙ્ઘિકં લાભં કિં તે અકાલં અચ્છિન્દેતિ ‘‘કિં તે અય્યે એસો પુરિસપુગ્ગલો કરિસ્સતી’’તિ આગતસિક્ખાપદઞ્ચ, ‘‘અકાલચીવરં કાલચીવર’’ન્તિ અધિટ્ઠહિત્વા ભાજનસિક્ખાપદઞ્ચ, ભિક્ખુનિયા સદ્ધિં ચીવરં પરિવત્તેત્વા અચ્છિન્દનસિક્ખાપદઞ્ચ. દુગ્ગહી નિરયેન ચાતિ દુગ્ગહિતેન દુપ્પધારિતેન પરં ઉજ્ઝાપનસિક્ખાપદઞ્ચ, નિરયેન વા બ્રહ્મચરિયેન વા અભિસપનસિક્ખાપદઞ્ચ.
ગણં વિભઙ્ગ દુબ્બલન્તિ ‘‘ગણસ્સ ચીવરલાભં અન્તરાયં કરેય્યા’’તિ ચ ‘‘ધમ્મિકં ચીવરવિભઙ્ગં પટિબાહેય્યા’’તિ ચ ‘‘દુબ્બલચીવરપચ્ચાસાય ચીવરકાલસમયં અતિક્કામેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદાનિ. કથિના ફાસુ પસ્સયન્તિ ‘‘ધમ્મિકં કથિનુદ્ધારં પટિબાહેય્ય, ભિક્ખુનિયા સઞ્ચિચ્ચ અફાસું કરેય્ય, ભિક્ખુનિયા ઉપસ્સયં દત્વા કુપિતા અનત્તમના નિક્કડ્ઢેય્ય વા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદાનિ. અક્કોસચણ્ડી મચ્છરીતિ ‘‘ભિક્ખું અક્કોસેય્ય વા પરિભાસેય્ય વા, ચણ્ડિકતા ગણં પરિભાસેય્ય, કુલે મચ્છરિની અસ્સા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદાનિ. ગબ્ભિનિઞ્ચ પાયન્તિયાતિ ‘‘ગબ્ભિનિં વુટ્ઠાપેય્ય, પાયન્તિં વુટ્ઠાપેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદાનિ.
દ્વેવસ્સં સિક્ખા સઙ્ઘેનાતિ ‘‘દ્વે વસ્સાનિ છસુ ધમ્મેસુ અસિક્ખિતસિક્ખં સિક્ખમાનં વુટ્ઠાપેય્ય, સિક્ખિતસિક્ખં સિક્ખમાનં સઙ્ઘેન અસમ્મતં વુટ્ઠાપેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદાનિ. તયો ચેવ ગિહીગતાતિ ઊનદ્વાદસવસ્સં ગિહિગતં, પરિપુણ્ણદ્વાદસવસ્સં ગિહિગતં ‘‘દ્વે વસ્સાનિ છસુ ધમ્મેસુ અસિક્ખિતસિક્ખં દ્વે વસ્સાનિ સિક્ખિતસિક્ખં સઙ્ઘેન અસમ્મત’’ન્તિ વુત્તસિક્ખાપદાનિ. કુમારિભૂતા તિસ્સોતિ ‘‘ઊનવીસતિવસ્સં કુમારિભૂત’’ન્તિઆદિના નયેન વુત્તા ઊનદ્વાદસસમ્મતાતિ ‘‘ઊનદ્વાદસવસ્સા વુટ્ઠાપેય્ય, પરિપુણ્ણદ્વાદસવસ્સા સઙ્ઘેન અસમ્મતા વુટ્ઠાપેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં.
અલં તાવ સોકાવાસન્તિ ‘‘અલં તાવ તે અય્યે વુટ્ઠાપિતેના’’તિ ચ, ‘‘ચણ્ડિં સોકાવાસં સિક્ખમાનં વુટ્ઠાપેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. છન્દા અનુવસ્સા ચ દ્વેતિ ‘‘પારિવાસિકછન્દદાનેન સિક્ખમાનં વુટ્ઠાપેય્ય, અનુવસ્સં વુટ્ઠાપેય્ય, એકં વસ્સં દ્વે વુટ્ઠાપેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. સમુટ્ઠાના તિકા કતાતિ તિકસમુટ્ઠાના કતા.
સઞ્ચરિત્તસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૦. સઞ્ચરી કુટિ વિહારોતિ સઞ્ચરિત્તં સઞ્ઞાચિકાય કુટિકરણં મહલ્લકવિહારકરણઞ્ચ. ધોવનઞ્ચ પટિગ્ગહોતિ અઞ્ઞાતિકાય વિઞ્ઞત્તુત્તરિ અભિહટ્ઠુન્તિ અઞ્ઞાતકં ગહપતિં ચીવરવિઞ્ઞાપનં તતુત્તરિસાદિયનસિક્ખાપદઞ્ચ. ઉભિન્નં દૂતકેન ચાતિ ‘‘ચીવરચેતાપન્નં ઉપક્ખટં હોતી’’તિ આગતસિક્ખાપદદ્વયઞ્ચ દૂતેન ચીવરચેતાપન્નપહિતસિક્ખાપદઞ્ચ.
કોસિયા સુદ્ધદ્વેભાગા, છબ્બસ્સાનિ નિસીદનન્તિ ‘‘કોસિયમિસ્સકં સન્થત’’ન્તિઆદીનિ પઞ્ચ સિક્ખાપદાનિ. રિઞ્ચન્તિ રૂપિકા ચેવાતિ વિભઙ્ગે ‘‘રિઞ્ચન્તિ ઉદ્દેસ’’ન્તિ આગતં એળકલોમધોવાપનં રૂપિયપ્પટિગ્ગહણસિક્ખાપદઞ્ચ. ઉભો નાનપ્પકારકાતિ રૂપિયસંવોહારકયવિક્કયસિક્ખાપદદ્વયં.
ઊનબન્ધનવસ્સિકાતિ ઊનપઞ્ચબન્ધનપત્તસિક્ખાપદઞ્ચ વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદઞ્ચ. સુત્તં વિકપ્પનેન ચાતિ સુત્તં વિઞ્ઞાપેત્વા ચીવરવાયાપનઞ્ચ તન્તવાયે ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પાપજ્જનઞ્ચ. દ્વારદાનસિબ્બાનિ ચાતિ યાવ દ્વારકોસા અગ્ગળટ્ઠપનાય, ‘‘અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા ચીવરં દદેય્ય, ચીવરં સિબ્બેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. પૂવપચ્ચયજોતિ ચાતિ પૂવેહિ વા મન્થેહિ વા અભિહટ્ઠું પવારણાસિક્ખાપદં ચાતુમાસપચ્ચયપ્પવારણાજોતિસમાદહનસિક્ખાપદાનિ ચ.
રતનં સૂચિ મઞ્ચો ચ, તૂલં નિસીદનકણ્ડુ ચ, વસ્સિકા ચ સુગતેનાતિ રતનસિક્ખાપદઞ્ચેવ સૂચિઘરસિક્ખાપદાદીનિ ચ સત્ત સિક્ખાપદાનિ. વિઞ્ઞત્તિ અઞ્ઞં ચેતાપના, દ્વે સઙ્ઘિકા મહાજનિકા, દ્વે પુગ્ગલલહુકા ગરૂતિ ‘‘યા પન ભિક્ખુની અઞ્ઞં વિઞ્ઞાપેત્વા અઞ્ઞં વિઞ્ઞાપેય્યા’’તિઆદીનિ નવ સિક્ખાપદાનિ. દ્વે વિઘાસા સાટિકા ચાતિ ‘‘ઉચ્ચારં વા પસ્સાવં વા સઙ્કારં વા વિઘાસં વા તિરોકુટ્ટે વા તિરોપાકારે વા છડ્ડેય્ય વા છડ્ડાપેય્ય વા, હરિતે છડ્ડેય્ય વા છડ્ડાપેય્ય વા’’તિ એવં વુત્તાનિ દ્વે વિઘાસસિક્ખાપદાનિ ચ ઉદકસાટિકાસિક્ખાપદઞ્ચ. સમણચીવરેન ચાતિ ‘‘સમણચીવરં દદેય્યા’’તિ ઇદમેતં સન્ધાય વુત્તં.
સમનુભાસનાસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૧. ભેદાનુવત્તદુબ્બચદૂસદુટ્ઠુલ્લદિટ્ઠિ ચાતિ સઙ્ઘભેદાનુવત્તકદુબ્બચકુલદૂસકદુટ્ઠુલ્લપ્પટિચ્છાદનદિટ્ઠિઅપ્પટિનિસ્સજ્જનસિક્ખાપદાનિ. છન્દં ઉજ્જગ્ઘિકા દ્વે ચાતિ દ્વે ચ સદ્દાતિ ‘‘અપ્પસદ્દો અન્તરઘરે ગમિસ્સામિ, નિસીદિસ્સામી’’તિ સિક્ખાપદદ્વયઞ્ચ. ન બ્યાહરેતિ ‘‘ન સકબળેન મુખેન બ્યાહરિસ્સામી’’તિ સિક્ખાપદં.
છમા નીચાસને ઠાનં, પચ્છતો ઉપ્પથેન ચાતિ છમાયં નિસીદિત્વા, નીચે આસને નિસીદિત્વા; ઠિતેન નિસિન્નસ્સ, પચ્છતો ગચ્છન્તેન પુરતો ગચ્છન્તસ્સ, ઉપ્પથેન ગચ્છન્તેન પથેન ગચ્છન્તસ્સ ધમ્મદેસનાસિક્ખાપદાનિ. વજ્જાનુવત્તિગહણાતિ વજ્જપ્પટિચ્છાદન, ઉક્ખિત્તાનુવત્તક, હત્થગ્ગહણાદિસઙ્ખાતાનિ તીણિ પારાજિકાનિ. ઓસારે પચ્ચાચિક્ખનાતિ ‘‘અનપલોકેત્વા કારકસઙ્ઘં અનઞ્ઞાય ગણસ્સ છન્દં ઓસારેય્યા’’તિ ચ ‘‘બુદ્ધં પચ્ચક્ખામી’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં.
કિસ્મિં સંસટ્ઠા દ્વે વધીતિ ‘‘કિસ્મિઞ્ચિદેવ અધિકરણે પચ્ચાકતા’’તિ ચ ‘‘ભિક્ખુનિયો પનેવ સંસટ્ઠા વિહરન્તી’’તિ ચ ‘‘યા પન ભિક્ખુની એવં વદેય્ય સંસટ્ઠાવ અય્યે તુમ્હે વિહરથા’’તિ ચ ‘‘અત્તાનં વધિત્વા વધિત્વા રોદેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદાનિ. વિસિબ્બે દુક્ખિતાય ચાતિ ‘‘ભિક્ખુનિયા ચીવરં વિસિબ્બેત્વા વા વિસિબ્બાપેત્વા વા’’તિ ચ ‘‘દુક્ખિતં પુન સંસટ્ઠા ન વૂપસમેતિ ‘‘સંસટ્ઠા વિહરેય્ય ગહપતિના વા ગહપતિપુત્તેન વા’’તિ એવં પુન વુત્તસંસટ્ઠસિક્ખાપદઞ્ચ ‘‘એહય્યે, ઇમં અધિકરણં વૂપસમેહી’’તિ વુચ્ચમાના, ‘‘સાધૂ’’તિ પટિસ્સુણિત્વા ‘‘સા પચ્છા અનન્તરાયિકિની નેવ વૂપસમ્મેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ. આરામઞ્ચ પવારણાતિ ‘‘જાનં સભિક્ખુકં આરામં અનાપુચ્છા પવિસેય્યા’’તિ ચ ‘‘ઉભતોસઙ્ઘે તીહિ ઠાનેહિ ન પવારેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં.
અન્વદ્ધં સહજીવિનિં દ્વેતિ ‘‘અન્વદ્ધમાસં ભિક્ખુનિયા ભિક્ખુસઙ્ઘતો દ્વે ધમ્મા પચ્ચાસીસિતબ્બા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ, ‘‘સહજીવિનિં વુટ્ઠાપેત્વા દ્વે વસ્સાનિ નેવ અનુગ્ગણ્હેય્ય, સહજીવિનિં વુટ્ઠાપેત્વા નેવ વૂપકાસેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયઞ્ચ. ચીવરં અનુબન્ધનાતિ ‘‘સચે મે ત્વં, અય્યે, ચીવરં દસ્સસિ, એવાહં
કથિનસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૨. ઉબ્ભતં કથિનં તીણીતિ ‘‘નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુના ઉબ્ભતસ્મિં કથિને’’તિ વુત્તાનિ આદિતોવ તીણિ સિક્ખાપદાનિ. પઠમં પત્તભેસજ્જન્તિ ‘‘દસાહપરમં અતિરેકપત્તો’’તિ વુત્તં પઠમપત્તસિક્ખાપદઞ્ચ ‘‘પટિસાયનીયાનિ ભેસજ્જાની’’તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ. અચ્ચેકઞ્ચાપિ સાસઙ્કન્તિ અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદઞ્ચ તદનન્તરમેવ સાસઙ્કસિક્ખાપદઞ્ચ. પક્કમન્તેન વા દુવેતિ ‘‘તં પક્કમન્તો નેવ ઉદ્ધરેય્યા’’તિ ભૂતગામવગ્ગે વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં.
ઉપસ્સયં પરમ્પરાતિ ‘‘ભિક્ખુનુપસ્સયં ગન્ત્વા ભિક્ખુનિયો ઓવદેય્યા’’તિ ચ ‘‘પરમ્પરભોજને પાચિત્તિય’’ન્તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. અનતિરિત્તં નિમન્તનાતિ ‘‘અનતિરિત્તં ખાદનીયં વા ભોજનીયં વા’’તિ ચ ‘‘નિમન્તિતો સભત્તો સમાનો’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. વિકપ્પં રઞ્ઞો વિકાલેતિ ‘‘સામં ચીવરં વિકપ્પેત્વા’’તિ ચ ‘‘રઞ્ઞો ખત્તિયસ્સા’’તિ ચ ‘‘વિકાલે ગામં પવિસેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. વોસાસારઞ્ઞકેન ચાતિ
ઉસ્સયા સન્નિચયઞ્ચાતિ ‘‘ઉસ્સયવાદિકા’’તિ ચ ‘‘પત્તસન્નિચયં કરેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. પુરે પચ્છા વિકાલે ચાતિ ‘‘યા પન ભિક્ખુની પુરેભત્તં કુલાનિ ઉપસઙ્કમિત્વા’’તિ ચ, ‘‘પચ્છાભત્તં કુલાનિ ઉપસઙ્કમિત્વા’’તિ ચ, ‘‘વિકાલે કુલાનિ ઉપસઙ્કમિત્વા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. પઞ્ચાહિકા સઙ્કમનીતિ ‘‘પઞ્ચાહિકા સઙ્ઘાટિચારં અતિક્કમેય્યા’’તિ ચ ‘‘ચીવરસઙ્કમનીયં ધારેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. દ્વેપિ આવસથેન ચાતિ ‘‘આવસથચીવરં અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જેય્ય, આવસથં અનિસ્સજ્જિત્વા ચારિકં પક્કમેય્યા’’તિ ચ એવં આવસથેન સદ્ધિં વુત્તસિક્ખાપદાનિ ચ દ્વે.
પસાખે આસને ચેવાતિ ‘‘પસાખે જાતં ગણ્ડં વા’’તિ ચ ‘‘ભિક્ખુસ્સ પુરતો અનાપુચ્છા આસને નિસીદેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં.
એળકલોમસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૩. એળકલોમા દ્વે સેય્યાતિ એળકલોમસિક્ખાપદઞ્ચેવ દ્વે ચ સહસેય્યસિક્ખાપદાનિ. આહચ્ચ પિણ્ડભોજનન્તિ આહચ્ચપાદકસિક્ખાપદઞ્ચ આવસથપિણ્ડભોજનસિક્ખાપદઞ્ચ. ગણવિકાલસન્નિધીતિ ગણભોજનવિકાલભોજનસન્નિધિકારકસિક્ખાપદત્તયં દન્તપોનેન ચેલકાતિ દન્તપોનસિક્ખાપદઞ્ચ અચેલકસિક્ખાપદઞ્ચ. ઉય્યુત્તં સેનં ઉય્યોધીતિ ‘‘ઉય્યુત્તં સેનં દસ્સનાય ગચ્છેય્ય, સેનાય વસેય્ય, ઉય્યોધિકં વા…પે॰… અનીકદસ્સનં વા ગચ્છેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. સુરા ઓરેન ન્હાયનાતિ સુરાપાનસિક્ખાપદઞ્ચ ઓરેનદ્ધમાસનહાનસિક્ખાપદઞ્ચ. દુબ્બણ્ણે દ્વે દેસનિકાતિ ‘‘તિણ્ણં દુબ્બણ્ણકરણાન’’ન્તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ વુત્તાવસેસપાટિદેસનીયદ્વયઞ્ચ. લસુણુપતિટ્ઠે નચ્ચનાતિ લસુણસિક્ખાપદં, ‘‘ભિક્ખુસ્સ ભુઞ્જન્તસ્સ પાનીયેન વા વિધૂપનેન વા ઉપતિટ્ઠેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદં, ‘‘નચ્ચં વા ગીતં વા વાદિતં વા દસ્સનાય ગચ્છેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ. ઇતો પરં પાળિં વિરજ્ઝિત્વા લિખન્તિ. યથા પન અત્થં વણ્ણયિસ્સામ; એવમેત્થ અનુક્કમો વેદિતબ્બો.
ન્હાનમત્થરણં સેય્યાતિ ‘‘નગ્ગા નહાયેય્ય, એકત્થરણપાવુરણા તુવટ્ટેય્યું, એકમઞ્ચે તુવટ્ટેય્યુ’’ન્તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. અન્તોરટ્ઠે તથા બહીતિ ‘‘અન્તોરટ્ઠે સાસઙ્કસમ્મતે, તિરોરટ્ઠે સાસઙ્કસમ્મતે’’તિ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. અન્તોવસ્સં ચિત્તાગારન્તિ ‘‘અન્તોવસ્સં ચારિકં પક્કમેય્ય, રાજાગારં વા ચિત્તાગારં વા…પે॰… પોક્ખરણિં વા દસ્સનાય ગચ્છેય્યા’’તિ ચ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. આસન્દિં સુત્તકન્તનાતિ ‘‘આસન્દિં વા પલ્લઙ્કં વા પરિભુઞ્જેય્ય, સુત્તં કન્તેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં.
વેય્યાવચ્ચં સહત્થા ચાતિ ‘‘ગિહિવેય્યાવચ્ચં કરેય્ય, અગારિકસ્સ વા પરિબ્બાજકસ્સ વા પરિબ્બાજિકાય વા સહત્થા ખાદનીયં વા ભોજનીયં વા દદેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં. અભિક્ખુકાવાસેન ચાતિ ‘‘અભિક્ખુકે આવાસે વસ્સં વસેય્યા’’તિ ઇદમેતં સન્ધાય વુત્તં. છત્તં યાનઞ્ચ સઙ્ઘાણિન્તિ ‘‘છત્તુપાહનં ધારેય્ય, યાનેન યાયેય્ય, સઙ્ઘાણિં ધારેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. અલઙ્કારગન્ધવાસિતન્તિ ‘‘ઇત્થાલઙ્કારં ધારેય્ય, ગન્ધચુણ્ણકેન નહાયેય્ય, વાસિતકેન પિઞ્ઞાકેન નહાયેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. ભિક્ખુનીતિઆદિના ‘‘ભિક્ખુનિયા ઉમ્મદ્દાપેય્યા’’તિઆદીનિ ચત્તારિ સિક્ખાપદાનિ વુત્તાનિ. અસઙ્કચ્ચિકા આપત્તીતિ ‘‘અસઙ્કચ્ચિકા ચત્તારીસા ચતુત્તરીતિ
કાયેન ન વાચાચિત્તેન, કાયચિત્તેન ન વાચતોતિ કાયેન ચેવ કાયચિત્તેન ચ સમુટ્ઠહન્તિ; ન વાચાચિત્તેન ન વાચતોતિ અત્થો. દ્વિસમુટ્ઠાનિકા સબ્બે, સમા એળકલોમિકાતિ ઇદં ઉત્તાનત્થમેવ.
પદસોધમ્મસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૪. પદઞ્ઞત્ર અસમ્મતાતિ ‘‘પદસો ધમ્મં, માતુગામસ્સ ઉત્તરિછપ્પઞ્ચવાચાહિ ધમ્મં દેસેય્ય, અઞ્ઞત્ર વિઞ્ઞુના પુરિસવિગ્ગહેન, અસમ્મતો ભિક્ખુનિયો ઓવદેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. તથા અત્થઙ્ગતેન ચાતિ ‘‘અત્થઙ્ગતે સૂરિયે ઓવદેય્યા’’તિ ઇદમેતં સન્ધાય વુત્તં. તિરચ્છાનવિજ્જા દ્વેતિ ‘‘તિરચ્છાનવિજ્જં પરિયાપુણેય્ય, વાચેય્યા’’તિ એવં વુત્તસિક્ખાપદદ્વયં અનોકાસો ચ પુચ્છનાતિ ‘‘અનોકાસકતં ભિક્ખું પઞ્હં પુચ્છેય્યા’’તિ ઇદમેતં સન્ધાય વુત્તં.
અદ્ધાનસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૫. અદ્ધાનનાવં પણીતન્તિ ‘‘ભિક્ખુનિયા સદ્ધિં સંવિધાય એકદ્ધાનમગ્ગં પટિપજ્જેય્ય, એકં નાવં અભિરુહેય્ય, પણીતભોજનાનિ અગિલાનો અત્તનો અત્થાય વિઞ્ઞાપેત્વા ભુઞ્જેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદત્તયં. માતુગામેન સંહરેતિ માતુગામેન સદ્ધિં સંવિધાય ગમનઞ્ચ ‘‘સમ્બાધે લોમં સંહરાપેય્યા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ. ધઞ્ઞં નિમન્તિતા ચેવાતિ ‘‘ધઞ્ઞં વિઞ્ઞાપેત્વા વા’’તિ ચ ‘‘નિમન્તિતા વા પવારિતા વા ખાદનીયં વા ભોજનીયં વા ખાદેય્ય વા ભુઞ્જેય્ય વા’’તિ વુત્તસિક્ખાપદઞ્ચ. અટ્ઠ ચાતિ ભિક્ખુનીનં વુત્તા અટ્ઠ પાટિદેસનીયા વા.
થેય્યસત્થસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૬. થેય્યસત્થં ઉપસ્સુતીતિ થેય્યસત્થેન સદ્ધિં સંવિધાય એકદ્ધાનમગ્ગગમનઞ્ચ ઉપસ્સુતિતિટ્ઠનઞ્ચ. સૂપવિઞ્ઞાપનેન ચાતિ ઇદં સૂપોદનવિઞ્ઞત્તિં સન્ધાય વુત્તં. રત્તિછન્નઞ્ચ ઓકાસન્તિ ‘‘રત્તન્ધકારે અપ્પદીપે, પટિચ્છન્ને બ્યૂહેન સત્તમાતિ ઇદં તદનન્તરમેવ ‘‘રથિકાય વા બ્યૂહે વા સિઙ્ઘાટકે વા પુરિસેન સદ્ધિ’’ન્તિ આગતસિક્ખાપદં સન્ધાય વુત્તં.
ધમ્મદેસનાસમુટ્ઠાનવણ્ણના
૨૬૭. ધમ્મદેસનાસમુટ્ઠાનાનિ એકાદસ ‘‘ભૂતં કાયેન જાયતી’’તિઆદિ વુત્તં, તં ઉત્તાનમેવ. નેત્તિધમ્માનુલોમિકન્તિ વિનયપાળિધમ્મસ્સ અનુલોમન્તિ.
સમુટ્ઠાનસીસવણ્ણના નિટ્ઠિતા.