નિસ્સગ્ગિયકણ્ડો
ઇતો પરં પન ઇમે ખો પનાતિઆદિ સબ્બત્થ વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં.
૧. ચીવરવગ્ગો
૧. કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના
નિસ્સગ્ગિયેસુ નિટ્ઠિતચીવરસ્મિન્તિ સૂચિકમ્મપરિયોસાનેન વા, ‘‘નટ્ઠં વા વિનટ્ઠં વા દડ્ઢં વા ચીવરાસા વા ઉપચ્છિન્ના’’તિ (પારા॰ ૪૬૩) ઇમેસુ વા યેન કેનચિ આકારેન નિટ્ઠિતે ચીવરસ્મિં, ચીવરસ્સ કરણપલિબોધે ઉપચ્છિન્નેતિ અત્થો. અત્થતકથિનસ્સ હિ ભિક્ખુનો યાવ ઇમેહાકારેહિ ચીવરપલિબોધો ન છિજ્જતિ, તાવ કથિનાનિસંસં લભતિ. ઉબ્ભતસ્મિં કથિનેતિ યં સઙ્ઘસ્સ કથિનં અત્થતં, તસ્મિઞ્ચ ઉબ્ભતે. તત્રેવં સઙ્ખેપતો કથિનત્થારો ચ ઉબ્ભારો ચ વેદિતબ્બો. અયઞ્હિ કથિનત્થારો નામ ભગવતા પુરિમવસ્સંવુટ્ઠાનં અનુઞ્ઞાતો, સો સબ્બન્તિમેન પરિચ્છેદેન પઞ્ચન્નં જનાનં વટ્ટતિ, તસ્મા યત્થ ચત્તારો વા તયો વા દ્વે વા એકો વા પુરિમવસ્સં ઉપગતો, તત્થ પચ્છિમવસ્સૂપગતે ગણપૂરકે કત્વા અત્થરિતબ્બં, તે ચ ગણપૂરકાવ હોન્તિ, આનિસંસે ન લભન્તિ, તસ્મા સચે પુરિમવસ્સંવુટ્ઠાનં ગહટ્ઠપબ્બજિતેસુ યો કોચિ ધમ્મેન સમેન ચીવરં દેતિ ‘‘ઇમિના કથિનં અત્થરથા’’તિ (મહાવ॰ ૩૦૬-૩૦૯), તં ખન્ધકે વુત્તાય ઞત્તિદુતિયકમ્મવાચાય કથિનત્થારારહસ્સ ભિક્ખુનો દાતબ્બં. તેન તદહેવ પઞ્ચ વા અતિરેકાનિ વા ખણ્ડાનિ છિન્દિત્વા સઙ્ઘાટિ વા ઉત્તરાસઙ્ગો વા અન્તરવાસકો વા કાતબ્બો, સેસભિક્ખૂહિપિ તસ્સ સહાયેહિ ભવિતબ્બં, સચે કતચીવરમેવ ઉપ્પજ્જતિ, સુન્દરમેવ. અચ્છિન્નાસિબ્બિતં પન ન વટ્ટતિ. તેન ભિક્ખુના સચે સઙ્ઘાટિયા અત્થરિતુકામો હોતિ, પોરાણિકં
દસાહપરમન્તિ દસ અહાનિ પરમો પરિચ્છેદો અસ્સાતિ દસાહપરમો, તં દસાહપરમં કાલં ધારેતબ્બન્તિ અત્થો. અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસુ અપરિયાપન્નત્તા અતિરેકં ચીવરન્તિ અતિરેકચીવરં, ચીવરં નામ ખોમં કપ્પાસિકં કોસેય્યં કમ્બલં સાણં ભઙ્ગન્તિ એતેસં વા તદનુલોમાનં વા અઞ્ઞતરં અયમસ્સ જાતિ, પમાણતો પન તં વિકપ્પનુપગં પચ્છિમં ઇધ અધિપ્પેતં. વુત્તઞ્હેતં ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, આયામતો અટ્ઠઙ્ગુલં સુગતઙ્ગુલેન ચતુરઙ્ગુલવિત્થતં પચ્છિમં ચીવરં વિકપ્પેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૫૮). યં પન વુત્તં ‘‘અધિટ્ઠિતવિકપ્પિતેસુ અપરિયાપન્નત્તા’’તિ, એત્થ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, તિચીવરં અધિટ્ઠાતું ન વિકપ્પેતું, વસ્સિકસાટિકં વસ્સાનં ચતુમાસં અધિટ્ઠાતું તતો પરં વિકપ્પેતું, નિસીદનં અધિટ્ઠાતું ન વિકપ્પેતું પચ્ચત્થરણં અધિટ્ઠાતું ન વિકપ્પેતું, કણ્ડુપ્પટિચ્છાદિં યાવ આબાધા અધિટ્ઠાતું તતો પરં વિકપ્પેતું, મુખપુઞ્છનચોળકં અધિટ્ઠાતું ન વિકપ્પેતું, પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠાતું ન વિકપ્પેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૫૮) ઇમિના નયેન અધિટ્ઠાતબ્બવિકપ્પેતબ્બતા જાનિતબ્બા. તત્થ તિચીવરં અધિટ્ઠહન્તેન રજિત્વા કપ્પબિન્દું દત્વા પમાણયુત્તમેવ અધિટ્ઠાતબ્બં, તસ્સ પમાણં ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન સુગતચીવરતો ઊનકં વટ્ટતિ, લામકપરિચ્છેદેન સઙ્ઘાટિયા
વસ્સિકસાટિકા અનતિરિત્તપમાણા નામં ગહેત્વા વુત્તનયેનેવ ચત્તારો વસ્સિકે માસે અધિટ્ઠાતબ્બા, તતો પરં પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિકપ્પેતબ્બા, વણ્ણભેદમત્તરત્તાપિ ચેસા વટ્ટતિ, દ્વે પન ન વટ્ટન્તિ. નિસીદનં વુત્તનયેન અધિટ્ઠાતબ્બમેવ, તઞ્ચ ખો પમાણયુત્તં એકમેવ, દ્વે ન વટ્ટન્તિ. પચ્ચત્થરણમ્પિ અધિટ્ઠાતબ્બમેવ, તં પન મહન્તમ્પિ એકમ્પિ બહૂનિપિ વટ્ટન્તિ, નીલમ્પિ પીતકમ્પિ સદસમ્પિ પુપ્ફદસમ્પીતિ સબ્બપ્પકારમ્પિ વટ્ટતિ. કણ્ડુપ્પટિચ્છાદિ યાવ આબાધો અત્થિ, તાવ પમાણિકા અધિટ્ઠાતબ્બા, આબાધે વૂપસન્તે પચ્ચુદ્ધરિત્વા વિકપ્પેતબ્બા, સા એકાવ વટ્ટતિ. મુખપુઞ્છનચોળં અધિટ્ઠાતબ્બમેવ, તં પન એકમ્પિ બહૂનિપિ મહન્તમ્પિ વટ્ટતિયેવ. પરિક્ખારચોળે ગણના નત્થિ, યત્તકં ઇચ્છતિ, તત્તકં અધિટ્ઠાતબ્બમેવ. થવિકાપિ પરિસ્સાવનમ્પિ વિકપ્પનુપગં પચ્છિમપમાણં ‘‘પરિક્ખારચોળ’’ન્તિ અધિટ્ઠાતબ્બમેવ, બહૂનિપિ એકતો કત્વા ‘‘ઇમાનિ ચીવરાનિ પરિક્ખારચોળાનિ અધિટ્ઠામી’’તિઆદિના નયેન અધિટ્ઠાતું વટ્ટતિયેવ. મઞ્ચભિસિ પીઠભિસિ બિબ્બોહનં
તં અતિક્કામયતો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયન્તિ તં યથાવુત્તજાતિપ્પમાણં ચીવરંદસાહપરમં કાલં અતિક્કામયતો એત્થન્તરે યથા અતિરેકચીવરં ન હોતિ, તથા અક્રુબ્બતો નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં, તઞ્ચ ચીવરં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, પાચિત્તિયં આપત્તિ ચસ્સ હોતીતિ અત્થો. અથ વા નિસ્સજ્જનં નિસ્સગ્ગિયં, પુબ્બભાગે કત્તબ્બસ્સ વિનયકમ્મસ્સેતં નામં, નિસ્સગ્ગિયમસ્સ અત્થીતિ નિસ્સગ્ગિયમિચ્ચેવ. કિં તં? પાચિત્તિયં. તં અતિક્કામયતો સહ નિસ્સગ્ગિયેન નિસ્સગ્ગિયવિનયકમ્મં પાચિત્તિયં હોતીતિ અયમેત્થ અત્થો. તઞ્ચ પનેતં ચીવરં યં દિવસં ઉપ્પન્નં, તસ્સ યો અરુણો, સો ઉપ્પન્નદિવસનિસ્સિતો, તસ્મા ચીવરુપ્પાદદિવસેન સદ્ધિં એકાદસે અરુણુગ્ગમને દસાહાતિક્કમિતં હોતિ, તં ગહેત્વા સઙ્ઘસ્સ વા ગણસ્સ વા પુગ્ગલસ્સ વા નિસ્સજ્જિતબ્બં, તત્રાયં નયો – સઙ્ઘસ્સ તાવ એવં નિસ્સજ્જિતબ્બં ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં દસહાતિક્કન્તં નિસ્સગ્ગિયં, ઇમાહં સઙ્ઘસ્સ નિસ્સજ્જામી’’તિ નિસ્સજ્જિત્વા ‘‘અહં, ભન્તે, એકં નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં આપન્નો, તં
ગણસ્સ પન નિસ્સજ્જન્તેન ‘‘ઇમાહ’’ન્તિ વા ‘‘ઇમાનિ અહ’’ન્તિ વા વત્વા ‘‘આયસ્મન્તાનં નિસ્સજ્જામી’’તિ વત્તબ્બં, આપત્તિપ્પટિગ્ગાહકેનાપિ ‘‘સુણન્તુ મે આયસ્મન્તા, અયં ઇત્થન્નામો ભિક્ખુ આપત્તિં સરતિ…પે॰… દેસેતિ, યદાયસ્મન્તાનં પત્તકલ્લ’’ન્તિ વત્તબ્બં, ચીવરદાનેપિ ‘‘સુણન્તુ મે આયસ્મન્તા, ઇદં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો નિસ્સગ્ગિયં આયસ્મન્તાનં નિસ્સટ્ઠં, યદાયસ્મન્તાનં પત્તકલ્લં, આયસ્મન્તા ઇમં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દદેય્યુ’’ન્તિ (પારા॰ ૪૬૬) વત્તબ્બં, સેસં પુરિમસદિસમેવ. પુગ્ગલસ્સ પન નિસ્સજ્જન્તેન ‘‘ઇમાહ’’ન્તિ વા ‘‘ઇમાનિ અહ’’ન્તિ વા વત્વા ‘‘આયસ્મતો નિસ્સજ્જામી’’તિ વત્તબ્બં, નિસ્સજ્જિત્વા ‘‘અહં, ભન્તે, એકં નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં આપન્નો, તં પટિદેસેમી’’તિ એવં આપત્તિ દેસેતબ્બા. સચે પન નવકતરો હોતિ, ‘‘આવુસો’’તિ વત્તબ્બં, તેનાપિ ‘‘પસ્સસી’’તિ વા ‘‘પસ્સથા’’તિ વા વુત્તે ‘‘આમ, ભન્તે’’તિ વા ‘‘આમ આવુસો’’તિ વા વત્વા ‘‘પસ્સામી’’તિ વત્તબ્બં, તતો ‘‘આયતિં સંવરેય્યાસી’’તિ વા ‘‘સંવરેય્યાથા’’તિ વા વુત્તે ‘‘સાધુ સુટ્ઠુ સંવરિસ્સામી’’તિ વત્તબ્બં. એવં દેસિતાય આપત્તિયા ‘‘ઇમં ચીવરં આયસ્મતો દમ્મી’’તિ દાતબ્બં, દ્વીસુ તીસુ
વેસાલિયં છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ આરબ્ભ અતિરેકચીવરધારણવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, ‘‘દસાહપરમ’’ન્તિ અયમેત્થ અનુપઞ્ઞત્તિ, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, અનિસ્સજ્જિત્વા પરિભુઞ્જન્તસ્સ દુક્કટં, યથા ચ ઇધ, એવં સબ્બત્થ, તસ્મા નં પરતો ન વક્ખામ. દસાહં અનતિક્કન્તેપિ અતિક્કન્તસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ ચ દુક્કટં. અતિક્કન્તે અનતિક્કન્તસઞ્ઞિનોપિ વેમતિકસ્સપિ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયમેવ, તથા અનધિટ્ઠિતાવિકપ્પિતઅઅસ્સજ્જિતઅનટ્ઠાવિનટ્ઠઅદડ્ઢાવિલુત્તેસુ અધિટ્ઠિતાદિસઞ્ઞિનો. અન્તોદસાહં અધિટ્ઠિતે વિકપ્પિતે
કથિનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. ઉદોસિતસિક્ખાપદવણ્ણના
દુતિયે નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુનાતિએત્થ પુરિમસિક્ખાપદે વિય અત્થં અગ્ગહેત્વા નિટ્ઠિતે ચીવરસ્મિં ભિક્ખુનોતિ એવં સામિવસેન કરણવચનસ્સ અત્થો વેદિતબ્બો. કરણવસેન હિ ભિક્ખુના ઇદં નામ કમ્મં કાતબ્બં, તં નત્થિ, સામિવસેન પન ભિક્ખુનો ચીવરસ્મિં નિટ્ઠિતે કથિને ચ ઉબ્ભતે એવં ઇમેહિ ચીવરનિટ્ઠાનકથિનુબ્ભારેહિ છિન્નપલિબોધો એકરત્તમ્પિ ચે ભિક્ખુ તિચીવરેન વિપ્પવસેય્યાતિ એવં અત્થો યુજ્જતિ. તત્થ તિચીવરેનાતિ તિચીવરાધિટ્ઠાનનયેન અધિટ્ઠિતેસુ સઙ્ઘાટિઆદીસુ યેનકેનચિ. વિપ્પવસેય્યાતિ વિયુત્તો વસેય્ય, ‘‘ગામો એકૂપચારો નાનૂપચારો’’તિઆદિના (પારા॰ ૪૭૭) નયેન પાળિયં વુત્તાનં ગામનિગમનનિવેસનઉદોસિતઅટ્ટમાળપાસાદહમ્મિયનાવાસત્થખેત્તધઞ્ઞકરણઆરામવિહારરુક્ખમૂલઅજ્ઝોકાસપ્પભેદાનં પન્નરસાનં નિક્ખેપટ્ઠાનાનં યત્થકત્થચિ નિક્ખિપિત્વા તેસં ગામાદીનં બહિ હત્થપાસાતિક્કમેન અરુણં ઉટ્ઠાપેય્યાતિ અયમેત્થ સઙ્ખેપો, વિત્થારો પન સમન્તપાસાદિકાયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૪૭૩-૪૭૭-૮) વુત્તો. અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ યં સઙ્ઘો ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો તિચીવરેન અવિપ્પવાસસમ્મુતિં દેતિ, તં ઠપેત્વા અલદ્ધસમ્મુતિકસ્સ ભિક્ખુનો એકરત્તમ્પિ વિપ્પવાસતો વુત્તનયેનેવ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયન્તિ વેદિતબ્બં, કેવલં ઇધ ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં રત્તિવિપ્પવુત્થં અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિઆદિના નયેન વચનભેદો હોતિ, અયં પન વિસેસો.
સાવત્થિયં
પઞ્ઞત્તં, ‘‘અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયા’’તિ અયમેત્થ અનુપઞ્ઞત્તિ, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, અવિપ્પવુત્થે વિપ્પવુત્થસઞ્ઞિનો ચેવ વેમતિકસ્સ ચ દુક્કટં. વિપ્પવુત્થે વિપ્પવુત્થસઞ્ઞિનોપિ અવિપ્પવુત્થસઞ્ઞિનોપિ વેમતિકસ્સાપિ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં, તથા અપચ્ચુદ્ધટઅવિસ્સજ્જિતાદીસુ ચ પચ્ચુદ્ધટવિસ્સજ્જિતાદિસઞ્ઞિનો. અન્તોઅરુણે પચ્ચુદ્ધટે પન પઠમકથિને વુત્તવિસ્સજ્જિતાદિભેદે ચ અનાપત્તિ, તથા લદ્ધસમ્મુતિકસ્સ
ઉદોસિતસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. અકાલચીવરસિક્ખાપદવણ્ણના
તતિયે નિટ્ઠિતચીવરસ્મિં ભિક્ખુનાતિ સામિવસેનેવ કરણત્થો વેદિતબ્બો. અકાલચીવરં નામ ય્વાયં ‘‘અનત્થતે કથિને વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો, અત્થતે કથિને પઞ્ચમાસા’’તિ (પારા॰ ૬૪૯) ચીવરકાલો વુત્તો, તં ઠપેત્વા અઞ્ઞદા ઉપ્પન્નં, યઞ્ચ કાલેપિ સઙ્ઘસ્સ વા ‘‘ઇદં અકાલચીવર’’ન્તિ, પુગ્ગલસ્સ વા ‘‘ઇદં તુય્હં દમ્મી’’તિઆદિના નયેન દિન્નં, એતં અકાલચીવરં નામ. ઉપ્પજ્જેય્યાતિ એવરૂપં ચીવરં અત્તનો ભાગપટિલાભવસેન સઙ્ઘતો વા સુત્તન્તિકાદિગણતો વા ઞાતિતો વા મિત્તતો વા પંસુકૂલં વા અત્તનો વા ધનેન (પારા॰ ૫૦૦), અથ વા પન ‘‘અટ્ઠિમા, ભિક્ખવે, માતિકા ચીવરસ્સ ઉપ્પાદાય સીમાય દેતિ, કતિકાય દેતિ, ભિક્ખાપઞ્ઞત્તિકાય દેતિ, સઙ્ઘસ્સ દેતિ, ઉભતોસઙ્ઘસ્સ દેતિ, વસ્સંવુટ્ઠસઙ્ઘસ્સ દેતિ, આદિસ્સ દેતિ, પુગ્ગલસ્સ દેતી’’તિ (મહાવ॰ ૩૭૯) ઇમાસં અટ્ઠન્નં માતિકાનં અઞ્ઞતરતો ઉપ્પજ્જેય્ય. એત્થ ચ ‘‘સીમાય દમ્મી’’તિ એવં સીમં પરામસિત્વા દેન્તો સીમાય દેતિ નામ, એસ નયો સબ્બત્થ. એત્થ ચ સીમાતિ ખણ્ડસીમા ઉપચારસીમા સમાનસંવાસસીમા અવિપ્પવાસસીમા લાભસીમા ગામસીમા નિગમસીમા નગરસીમા અબ્ભન્તરસીમા ઉદકુક્ખેપસીમા જનપદસીમા રટ્ઠસીમા રજ્જસીમા દીપસીમા ચક્કવાળસીમાતિ પન્નરસવિધા. તત્થ ઉપચારસીમા નામ પરિક્ખિત્તસ્સ વિહારસ્સ પરિક્ખેપેન, અપરિક્ખિત્તસ્સ પરિક્ખેપારહટ્ઠાનેન પરિચ્છિન્ના. અપિ ચ ભિક્ખૂનં ધુવસન્નિપાતટ્ઠાનતો વા પરિયન્તે લાભસીમાતિ યં રાજરાજમહામત્તાદયો વિહારં કારાપેત્વા ગાવુતં વા અદ્ધયોજનં વા યોજનં વા સમન્તા પરિચ્છિન્દિત્વા ‘‘અયં અમ્હાકં વિહારસ્સ લાભસીમા, યં એત્થન્તરે જનપદસીમા, કાસિકોસલાદિરટ્ઠપરિચ્છેદો રટ્ઠસીમા, એકસ્સ રઞ્ઞો આણાપવત્તિટ્ઠાનં રજ્જસીમા, સમુદ્દન્તેન પરિચ્છિન્નો મહાદીપો વા અન્તરદીપો વા દીપસીમા, એકચક્કવાળપબ્બતપરિક્ખેપબ્ભન્તરં ચક્કવાળસીમા, સેસા નિદાનકથાયં વુત્તનયા એવ. તત્થ ‘‘ખણ્ડસીમાય દેમા’’તિ દિન્નં ખણ્ડસીમટ્ઠાનંયેવ પાપુણાતિ, તતો બહિસીમાય સીમન્તરિકટ્ઠાનમ્પિ ન પાપુણાતિ. ‘‘ઉપચારસીમાય દેમા’’તિ દિન્નં પન અન્તોપરિચ્છેદે ખણ્ડસીમાસીમન્તરિકાસુ ઠિતાનમ્પિ પાપુણાતિ, સમાનસંવાસસીમાય દિન્નં ખણ્ડસીમાસીમન્તરિકટ્ઠાનં ન પાપુણાતિ, અવિપ્પવાસસીમાલાભસીમાસુ દિન્નં તાસં અન્તોગધાનંયેવ પાપુણાતિ, ગામસીમાદીસુ દિન્નં તાસં સીમાનં અબ્ભન્તરે બદ્ધસીમટ્ઠાનમ્પિ પાપુણાતિ, અબ્ભન્તરસીમાઉદકુક્ખેપસીમાસુ દિન્નં તત્થ અન્તોગધાનંયેવ પાપુણાતિ, જનપદસીમાદીસુ દિન્નમ્પિ તાસં અબ્ભન્તરે બદ્ધસીમટ્ઠાનમ્પિ પાપુણાતિ, તસ્મા યં જમ્બુદીપે ઠત્વા ‘‘તમ્બપણ્ણિદીપે સઙ્ઘસ્સ દેમા’’તિ દીયતિ, તં તમ્બપણ્ણિદીપતો એકોપિ ગન્ત્વા સબ્બેસં સઙ્ગણ્હિતું લભતિ. સચેપિ તત્થેવ એકો સભાગો ભિક્ખુ સભાગાનં ભાગં ગણ્હાતિ, ન વારેતબ્બો. યો પન વિહારં પવિસિત્વા ‘‘અસુકસીમાયા’’તિ અવત્વાવ કેવલં ‘‘સીમાય દમ્મી’’તિ વદતિ, સો પુચ્છિતબ્બો ‘‘સીમા નામ બહુવિધા, કતરં સન્ધાય વદસી’’તિ, સચે વદતિ ‘‘અહમેતં ભેદં ન જાનામિ, સીમટ્ઠકસઙ્ઘો ગણ્હતૂ’’તિ, ઉપચારસીમટ્ઠેહિ ભાજેતબ્બં.
કતિકાયાતિએત્થ કતિકા નામ સમાનલાભકતિકા. સા પન એવં કાતબ્બા, એકસ્મિં વિહારે સન્નિપતિતેહિ ભિક્ખૂહિ યં વિહારં સઙ્ગણ્હિતુકામા સમાનલાભં કાતું ઇચ્છન્તિ, તસ્સ નામં ગહેત્વા ‘‘અસુકો નામ વિહારો પોરાણકો અપ્પલાભો’’તિ યં
ભિક્ખાપઞ્ઞત્તિયાતિ એત્થ ભિક્ખાપઞ્ઞત્તિ નામ દાયકસ્સ પરિચ્ચાગપઞ્ઞત્તિટ્ઠાનં, તસ્મા ‘‘યત્થ મય્હં ધુવકારા કરીયન્તિ, તત્થ દમ્મી’’તિ વા ‘‘તત્થ દેથા’’તિ વા વુત્તે યત્થ તસ્સ પાકવત્તં વા વત્તતિ, યતો વા ભિક્ખૂ નિચ્ચં ભોજેતિ, યત્થ વા તેન કિઞ્ચિ સેનાસનં કતં, સબ્બત્થ દિન્નમેવ હોતિ. સચે પન એકસ્મિં
સઙ્ઘસ્સ દેતીતિ એત્થ વિહારં પવિસિત્વા ‘‘સઙ્ઘસ્સ દમ્મી’’તિ દિન્નં ઉપચારસીમાગતાનઞ્ચ તતો બહિદ્ધાપિ તેહિ સદ્ધિં એકાબદ્ધાનઞ્ચ પાપુણાતિ, તસ્મા તેસં ગાહકે સતિ અસમ્પત્તાનમ્પિ ભાગો દાતબ્બો. યં પન બહિ ઉપચારસીમાય ભિક્ખૂ દિસ્વા ‘‘સઙ્ઘસ્સા’’તિ દીયતિ, તં એકાબદ્ધપરિસાય પાપુણાતિ. યે પન દ્વાદસહિ હત્થેહિ પરિસં અસમ્પત્તા, તેસં ન પાપુણાતિ.
ઉભતોસઙ્ઘસ્સાતિ એત્થ પન યં ઉભતોસઙ્ઘસ્સ દિન્નં, તતો ઉપડ્ઢં ભિક્ખૂનં, ઉપડ્ઢં ભિક્ખુનીનં દાતબ્બં. સચેપિ એકો ભિક્ખુ હોતિ, એકા વા ભિક્ખુની, અન્તમસો અનુપસમ્પન્નસ્સાપિ ઉપડ્ઢમેવ દાતબ્બં. ‘‘ઉભતોસઙ્ઘસ્સ ચ તુય્હઞ્ચા’’તિ વુત્તે પન સચે દસ ભિક્ખૂ ચ દસ ભિક્ખુનિયો ચ હોન્તિ, એકવીસતિ પટિવીસે કત્વા એકો પુગ્ગલસ્સ દાતબ્બો, દસ ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ, દસ ભિક્ખુનિસઙ્ઘસ્સ ચ, યેન પુગ્ગલિકો લદ્ધો, સો સઙ્ઘતોપિ અત્તનો વસ્સગ્ગેન ગહેતું લભતિ, કસ્મા? ઉભતોસઙ્ઘગ્ગહણેન ગહિતત્તા, ‘‘ઉભતોસઙ્ઘસ્સ ચ ચેતિયસ્સ ચા’’તિ વુત્તેપિ એસેવ નયો. ઇધ પન ચેતિયસ્સ સઙ્ઘતો પાપુણકોટ્ઠાસો નામ નત્થિ, એકપુગ્ગલસ્સ પત્તકોટ્ઠાસસમો એકો કોટ્ઠાસો હોતિ. ‘‘ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ ભિક્ખુનીનઞ્ચા’’તિ વુત્તે પન ન મજ્ઝે ભિન્દિત્વા દાતબ્બં, ભિક્ખૂ ચ ભિક્ખુનિયો ચ ગણેત્વા દાતબ્બં. ‘‘ભિક્ખુસઙ્ઘસ્સ ચ ભિક્ખુનીનઞ્ચ તુય્હઞ્ચા’’તિ વુત્તે પુગ્ગલો વિસું ન લભતિ, પાપુણકોટ્ઠાસતો એકમેવ લભતિ
વસ્સંવુટ્ઠસઙ્ઘસ્સાતિ એત્થ સચે વિહારં પવિસિત્વા ‘‘વસ્સંવુટ્ઠસઙ્ઘસ્સ દમ્મી’’તિ વદતિ, યે તત્થ વસ્સચ્છેદં અકત્વા પુરિમવસ્સંવુટ્ઠા, તેસં બહિ સીમટ્ઠાનમ્પિ પાપુણાતિ, ન અઞ્ઞેસં. સચે પન બહિઉપચારસીમાયં ઠિતો ‘‘વસ્સંવુટ્ઠસઙ્ઘસ્સા’’તિ વદતિ, યત્થકત્થચિ વુટ્ઠવસ્સાનં સબ્બેસં સમ્પત્તાનં પાપુણાતિ. અથ ‘‘અસુકવિહારે વસ્સંવુટ્ઠસ્સા’’તિ વદતિ, તત્થ વસ્સંવુટ્ઠાનંયેવ યાવ કથિનસ્સુબ્ભારા પાપુણાતિ. ગિમ્હાનં પઠમદિવસતો પટ્ઠાય એવં વદતિ, તત્ર સમ્મુખીભૂતાનં સબ્બેસં પાપુણાતિ, ન અઞ્ઞેસં.
આદિસ્સ દેતીતિ આદિસિત્વા પરિચ્છિન્દિત્વા દેતિ, કથં? ભિક્ખૂ અજ્જતનાય
પુગ્ગલસ્સ દેતીતિ ‘‘ઇદં ચીવરં ઇત્થન્નામસ્સ દમ્મી’’તિ એવં પરમ્મુખા વા, પાદમૂલે ઠપેત્વા ‘‘ઇદં તુમ્હાક’’ન્તિ એવં સમ્મુખા વા દેતીતિ અયમેત્થ સઙ્ખેપકથા, વિત્થારો પન સમન્તપાસાદિકાયં વુત્તો. ઇતિ ઇમાસં અટ્ઠન્નં માતિકાપદાનં વસેન યં અકાલચીવરલક્ખણેન પટિલદ્ધં, તં સન્ધાય ‘‘અકાલચીવરં ઉપ્પજ્જેય્યા’’તિ વુત્તં.
આકઙ્ખમાનેનાતિ ઇચ્છમાનેન. ખિપ્પમેવ કારેતબ્બન્તિ સીઘં અન્તોદસાહેયેવ કારેતબ્બં. નો ચસ્સ પારિપૂરીતિ નો ચે પારિપૂરી ભવેય્ય, યત્તકેન કરિયમાનં અધિટ્ઠાનચીવરં પહોતિ, તં ચીવરં તત્તકં ન ભવેય્ય, ઊનકં ભવેય્યાતિ અત્થો. સતિયા પચ્ચાસાયાતિ ‘‘અસુકદિવસં નામ સઙ્ઘો ચીવરાનિ લભિસ્સતિ, તતો મે ચીવરં ઉપ્પજ્જિસ્સતી’’તિઇમિના તતો ચે ઉત્તરીતિ માસપરમતો ચે ઉત્તરિ નિક્ખિપેય્ય, નિસ્સગ્ગિયન્તિ અત્થો. યદિ પનસ્સ મૂલચીવરં સણ્હં હોતિ, પચ્ચાસાચીવરં થૂલં હોતિ, ન સક્કા યોજેતું, રત્તિયો ચ સેસા હોન્તિ, ન તાવ માસો પૂરતિ, ન અકામા ચીવરં કારેતબ્બં, અઞ્ઞં પચ્ચાસાચીવરં લભિત્વા એવ કાલબ્ભન્તરે કારેતબ્બં. સચે ન લભતિ, પચ્ચાસાચીવરમ્પિ પરિક્ખારચોળં અધિટ્ઠાતબ્બં. અથ મૂલચીવરં
સાવત્થિયં સમ્બહુલે ભિક્ખૂ આરબ્ભ અકાલચીવરં પટિગ્ગહેત્વા માસં અતિક્કમનવત્થુસ્મિં
પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, ઇતો પરં સબ્બં પઠમકથિને વુત્તસદિસમેવ. કેવલઞ્હિ તત્થ દસાહાતિક્કમો, ઇધ માસાતિક્કમોતિ અયં વિસેસો. સેસં તાદિસમેવાતિ.
અકાલચીવરસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. પુરાણચીવરસિક્ખાપદવણ્ણના
ચતુત્થે અઞ્ઞાતિકાયાતિ ન ઞાતિકાય, માતિતો વા પિતિતો વા યાવ સત્તમં યુગં, તાવ કેનચિ આકારેન અસમ્બદ્ધાયાતિ અત્થો. ભિક્ખુનિયાતિ પુરાણચીવરન્તિ રજિત્વા કપ્પં કત્વા એકવારમ્પિ નિવત્થં વા પારુતં વા, યં અન્તમસો પરિભોગસીસેન અંસે વા મત્થકે વા કત્વા મગ્ગં ગતો હોતિ, ઉસ્સીસકં વા કત્વા નિપન્નો, એતમ્પિ પુરાણચીવરમેવ. ધોવાપેય્ય વાતિ સચે ‘‘ધોવા’’તિવાચાય વદતિ, કાયવિકારં વા કરોતિ, હત્થેન વા હત્થે દેતિ, પાદમૂલે વા ઠપેતિ, અન્તોદ્વાદસહત્થે ઓકાસે ઠત્વા ઉપરિ વા ખિપતિ, અઞ્ઞસ્સ વા
સાવત્થિયં ઉદાયિત્થેરં આરબ્ભ પુરાણચીવરધોવાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, અસાધારણપઞ્ઞત્તિ, સાણત્તિકં
પુરાણચીવરસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. ચીવરપ્પટિગ્ગહણસિક્ખાપદવણ્ણના
પઞ્ચમે અઞ્ઞાતિકાયાતિઇદં વુત્તનયમેવ, તસ્મા ઇતો પરં કત્થચિ ન વિચારયિસ્સામ. ચીવરન્તિ છન્નં અઞ્ઞતરં પટિગ્ગણ્હેય્યાતિએત્થ હત્થેન વા હત્થે દેતુ, પાદમૂલે વા ઠપેતુ, ધમ્મકથં કથેન્તસ્સ વત્થેસુ ખિપિયમાનેસુ ઉપચારં મુઞ્ચિત્વાપિ ઉપરિ વા ખિપતુ, સચે સાદિયતિ, પટિગ્ગહિતમેવ હોતિ. યસ્સ કસ્સચિ પન અનુપસમ્પન્નસ્સ હત્થે પેસિતં ગણ્હિતું વટ્ટતિ, ‘‘પંસુકૂલં ગણ્હિસ્સતી’’તિ સઙ્કારકૂટાદીસુ ઠપિતમ્પિ પંસુકૂલં અધિટ્ઠહિત્વા ગહેતું વટ્ટતિયેવ. અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકાતિ યં ‘‘અન્તમસો હરીટકક્ખણ્ડમ્પિ દત્વા વા દસ્સામી’’તિ આભોગં કત્વા વા પારિવત્તકં ગણ્હાતિ, તં ઠપેત્વા અઞ્ઞં અન્તમસો વિકપ્પનુપગં પટપરિસ્સાવનમ્પિ ગણ્હન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. તત્ર ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા હત્થતો પટિગ્ગહિતં
રાજગહે ઉદાયિત્થેરં આરબ્ભ ચીવરપ્પટિગ્ગહણવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, ‘‘અઞ્ઞત્ર પારિવત્તકા’’તિ અયમેત્થ અનુપઞ્ઞત્તિ, અસાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, ગહણત્થાય હત્થપ્પસારણાદિપ્પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, નિસ્સજ્જિતબ્બં, તિકપાચિત્તિયં, એકતોઉપસમ્પન્નાય ઞાતિકાય ચ અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞિસ્સ વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં. વિસ્સાસગ્ગાહે, તાવકાલિકે, પત્તત્થવિકાદિમ્હિ ચ અનધિટ્ઠાતબ્બપરિક્ખારે, સિક્ખમાનસામણેરીનં હત્થતો ગહણે, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. વિકપ્પનુપગચીવરતા, પારિવત્તકાભાવો, અઞ્ઞાતિકાય હત્થતો ગહણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. સઞ્ચરિત્તસમુટ્ઠાનં, કિરિયાકિરિયં, સેસં ચતુત્થસદિસમેવાતિ.
ચીવરપ્પટિગ્ગહણસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદવણ્ણના
છટ્ઠે ગહપતિન્તિ ભિક્ખૂસુ અપબ્બજિતમનુસ્સં. ગહપતાનિન્તિ ભિક્ખુનીસુ અપબ્બજિતિત્થિં, એસ નયો સબ્બેસુ ગહપતિપ્પટિસંયુત્તેસુ સિક્ખાપદેસુ. વિઞ્ઞાપેય્યાતિ અઞ્ઞત્ર સમયાતિ યો અચ્છિન્નચીવરો વા હોતિ નટ્ઠચીવરો વા, તસ્સ તં સમયં ઠપેત્વા અઞ્ઞસ્મિં વિઞ્ઞાપનપ્પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. તત્થ ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અઞ્ઞાતકં ગહપતિકં અઞ્ઞત્ર સમયા વિઞ્ઞાપિતં નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૨૪) ઇમિના નયેન નિસ્સજ્જનવિધાનં વેદિતબ્બં.
સાવત્થિયં ઉપનન્દં આરબ્ભ ચીવરવિઞ્ઞાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં. ‘‘અઞ્ઞત્ર સમયા’’તિ અયમેત્થ અનુપઞ્ઞત્તિ, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ ચ દુક્કટં. સમયે વા ઞાતકપ્પવારિતે વા વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ, અઞ્ઞસ્સ વા ઞાતકપ્પવારિતે તસ્સેવત્થાય વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ, અત્તનો
અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. તતુત્તરિસિક્ખાપદવણ્ણના
સત્તમે તઞ્ચેતિ તં અચ્છિન્નચીવરં વા નટ્ઠચીવરં વા. અભિહટ્ઠુન્તિ અભીતિ ઉપસગ્ગો, હરિતુન્તિ અત્થો, ગણ્હિતુન્તિ વુત્તં હોતિ. પવારેય્યાતિ ઇચ્છાપેય્ય, ઇચ્છં રુચિં ઉપ્પાદેય્ય, ‘‘યાવત્તકં ઇચ્છસિ, તાવત્તકં ગણ્હાહી’’તિ એવં નિમન્તેય્યાતિ અત્થો, યથા વા ‘‘નેક્ખમ્મં દટ્ઠુ ખેમતો’’તિ (સુ॰ નિ॰ ૪૨૬, ૧૧૦૪; ચૂળનિ॰ જતુકણ્ણીમાણવપુચ્છાનિદ્દેસ ૬૭) એત્થ દિસ્વાતિ અત્થો, એવમિધાપિ ‘‘અભિહટ્ઠું પવારેય્યા’’તિ ઉપનેત્વા પુરતો ઠપેન્તો કાયેન વા, ‘‘અમ્હાકં દુસ્સકોટ્ઠાગારતો યત્તકં ઇચ્છથ, તત્તકં ગણ્હથા’’તિ વદન્તો વાચાય વા અભિહરિત્વા નિમન્તેય્યાતિ અત્થો. સન્તરુત્તરપરમન્તિ સઅન્તરં ઉત્તરં પરમં અસ્સ ચીવરસ્સાતિ સન્તરુત્તરપરમં, નિવાસનેન સદ્ધિં પારુપનં ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદો અસ્સાતિ વુત્તં હોતિ. તતો ચીવરં સાદિતબ્બન્તિ તતો અભિહટચીવરતો એત્તકં ચીવરં ગહેતબ્બં, ન તતો પરં.
તત્રાયં
સાવત્થિયં છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ આરબ્ભ બહુચીવરવિઞ્ઞાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં. દ્વે ચીવરાનિ કત્વા ‘‘સેસકં આહરિસ્સામી’’તિ વત્વા ગણ્હન્તસ્સ, ‘‘સેસકં તુય્હંયેવ હોતૂ’’તિ વુત્તસ્સ, ન અચ્છિન્નનટ્ઠકારણા દિન્નં ગણ્હન્તસ્સ, વુત્તનયેન ઞાતકપ્પવારિતે વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ, અત્તનો ધનેન ગણ્હન્તસ્સ, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. તતુત્તરિતા
તતુત્તરિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. ઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના
અટ્ઠમે ભિક્ખું પનેવ ઉદ્દિસ્સાતિ ‘‘ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દસ્સામી’’તિ એવં અપદિસિત્વા. ચીવરચેતાપન્નન્તિ હિરઞ્ઞાદિકં ચીવરમૂલં. ઉપક્ખટં હોતીતિ સજ્જિતં હોતિ, સંહરિત્વા ઠપિતં. ચેતાપેત્વાતિ પરિવત્તેત્વા, કારેત્વા વા કિણિત્વા વાતિ અત્થો. ચીવરેન અચ્છાદેસ્સામીતિ વોહારવચનમેતં, ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દસ્સામીતિ અયં પનેત્થ તત્ર ચે સોતિ યત્ર સો ગહપતિ વા ગહપતાની વા, તત્ર સો ભિક્ખુ પુબ્બે અપ્પવારિતો ઉપસઙ્કમિત્વા ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જેય્ય ચેતિ અયમેત્થ પદસમ્બન્ધો. વિકપ્પં આપજ્જેય્યાતિ વિસિટ્ઠકપ્પં અધિકવિધાનં આપજ્જેય્ય. યથા પન તમાપજ્જતિ, તં દસ્સેતું સાધુ વતાતિઆદિમાહ. તત્થ સાધૂતિ આયાચને નિપાતો. વતાતિ પરિવિતક્કે. મન્તિ અત્તાનં નિદ્દિસતિ. આયસ્માતિ પરં આલપતિ. એવરૂપં વા એવરૂપં વાતિ આયતાદીસુ અઞ્ઞતરં. કલ્યાણકમ્યતં ઉપાદાયાતિ સુન્દરકામતં વિસિટ્ઠકામતં ચિત્તેન ગહેત્વા, તસ્સ ‘‘આપજ્જેય્ય ચે’’તિઇમિના સમ્બન્ધો, સચે પન એવરૂપં આપજ્જન્તસ્સ તસ્સ વચનેન યો પઠમં અધિપ્પેતતો મૂલં વડ્ઢેત્વા સુન્દરતરં ચેતાપેતિ, તસ્સ પયોગે ભિક્ખુનો દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. તત્થ ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં પુબ્બે અપ્પવારિતં અઞ્ઞાતકં ગહપતિકં ઉપસઙ્કમિત્વા વિકપ્પં આપન્નં નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૨૯) ઇમિના નયેન નિસ્સજ્જનવિધાનં વેદિતબ્બં.
સાવત્થિયં ઉપનન્દં આરબ્ભ ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં. મહગ્ઘં ચેતાપેતુકામં અપ્પગ્ઘં વા, એતેનેવ મૂલેન ‘‘અઞ્ઞં એવરૂપં વા દેહી’’તિ વદન્તસ્સ, વુત્તનયેન ઞાતકપ્પવારિતે વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ, અત્તનો ધનેન ગણ્હન્તસ્સ, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. ચીવરે ભિય્યોકમ્યતા, અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિ, તાય ચ પટિલાભોતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. સમુટ્ઠાનાદીનિ ચતુત્થસદિસાનેવાતિ.
ઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના
નવમે
દુતિયઉપક્ખટસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. રાજસિક્ખાપદવણ્ણના
દસમે રાજભોગ્ગોતિ રાજતો ભોગ્ગં ભુઞ્જિતબ્બં અસ્સ અત્થીતિ રાજભોગ્ગો, ‘‘રાજભોગો’’તિપિ પાઠો, રાજતો ભોગો અસ્સ અત્થીતિ અત્થો. ચીવરચેતાપન્નન્તિ હિરઞ્ઞાદિકં અકપ્પિયં. પહિણેય્યાતિ પેસેય્ય. ઇમિનાતિઆદિ આગમનસુદ્ધિં દસ્સેતું વુત્તં. સચે હિ ‘‘ઇદં ઇત્થન્નામસ્સ ભિક્ખુનો દેહી’’તિ પેસેય્ય, આગમનસ્સ અસુદ્ધત્તા અકપ્પિયવત્થું આરબ્ભ ભિક્ખુના કપ્પિયકારકોપિ નિદ્દિસિતબ્બો ન ભવેય્ય. આભતન્તિ આનીતં. ન ખો મયન્તિઆદિ ઇદં કપ્પિયવસેન આભતમ્પિ ચીવરમૂલં ઈદિસેન દૂતવચનેન અકપ્પિયં હોતિ, તસ્મા તં પટિક્ખિપિતબ્બન્તિ દસ્સેતું વુત્તં. સુવણ્ણં રજતં કહાપણો માસકોતિ ઇમાનિ હિ ચત્તારિ નિસ્સગ્ગિયવત્થૂનિ, મુત્તા મણિ વેળુરિયો સઙ્ખો સિલા પવાળં લોહિતઙ્કો મસારગલ્લં સત્ત ધઞ્ઞાનિ દાસિદાસખેત્તવત્થુપુપ્ફારામફલારામાદયોતિ ઇમાનિ દુક્કટવત્થૂનિ ચ અત્તનો વા ચેતિયસઙ્ઘગણપુગ્ગલાનં વા અત્થાય સમ્પટિચ્છિતું ન વટ્ટન્તિ, તસ્મા તં સાદિતું ન વટ્ટતીતિ દસ્સનત્થં ‘‘ન ખો મય’’ન્તિઆદિ વુત્તં.
ચીવરઞ્ચ ખો મયં પટિગ્ગણ્હામાતિ ઇદં પન અત્તાનં ઉદ્દિસ્સ આભતત્તા વત્તું વટ્ટતિ, તસ્મા વુત્તં. કાલેનાતિ યુત્તપત્તકાલેન, યદા નો અત્થો હોતિ, તદા કપ્પિયં ચીવરં પટિગ્ગણ્હામાતિ અત્થો. વેય્યાવચ્ચકરોતિ કપ્પિયકારકો. નિદ્દિસિતબ્બોતિઇદં ‘‘અત્થિ પનાયસ્મતો કોચિ વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ કપ્પિયવચનેન વુત્તત્તા અનુઞ્ઞાતં. સચે પન દૂતો ‘‘કો ઇમં ગણ્હાતી’’તિ વા ‘‘કસ્સ દેમી’’તિ વા વદતિ, ન નિદ્દિસિતબ્બો. આરામિકો વા ઉપાસકો વાતિઇદં સારુપ્પતાય વુત્તં, ઠપેત્વા પન પઞ્ચ સહધમ્મિકે યો કોચિ કપ્પિયકારકો એસો ખો, આવુસોતિઇદં ભિક્ખુસ્સ કપ્પિયવચનદસ્સનત્થં વુત્તં, એવમેવ હિ સઞ્ઞત્તો સો મયાતિ આણત્તો સો મયા, યથા તુમ્હાકં ચીવરેન અત્થે સતિ ચીવરં દસ્સતિ, એવં વુત્તોતિ અત્થો. દૂતેન હિ એવં આરોચિતેયેવ તં ચોદેતું વટ્ટતિ, નેવ તસ્સ હત્થે દત્વા ગતમત્તકારણેન. સચે પન ‘‘અયં વેય્યાવચ્ચકરો’’તિ સમ્મુખા નિદ્દિટ્ઠો હોતિ, દૂતો ચ સમ્મુખા એવ તસ્સ હત્થે ચેતાપન્નં દત્વા ‘‘થેરસ્સ ચીવરં કિણિત્વા દેહી’’તિ ગચ્છતિ, એવં ‘‘સઞ્ઞત્તો સો મયા’’તિ અવુત્તેપિ ચોદેતું વટ્ટતિ. સચે પન દૂતો ગચ્છન્તોવ ‘‘અહં તસ્સ હત્થે દસ્સામિ, તુમ્હે ચીવરં ગણ્હેય્યાથા’’તિ ભિક્ખુનો વત્વા વા ગચ્છતિ, અઞ્ઞં વા પેસેત્વા આરોચાપેતિ, એવં સતિ ઇતરમ્પિ ચોદેતું વટ્ટતિયેવ. દેસનામત્તમેવ અત્થો મે, આવુસો, ચીવરેનાતિ ચોદનાલક્ખણનિદસ્સનમેતં. સચે હિ વાચાય ચોદેતિ, ઇદં વા વચનં યાય કાયચિ ભાસાય એતસ્સ અત્થો વા વત્તબ્બો, ‘‘દેહિ મે, આહર મે’’તિઆદિના નયેન પન વત્તું ન વટ્ટતિ. અભિનિપ્ફાદેય્યાતિ એવં વચીભેદં કત્વા તિક્ખત્તું ચોદયમાનો પટિલાભવસેન સાધેય્ય. ઇચ્ચેતં કુસલન્તિ એતં સુન્દરં.
છક્ખત્તુપરમન્તિ ભાવનપુંસકવચનમેતં. છક્ખત્તુપરમઞ્હિ તેન ચીવરં ઉદ્દિસ્સ તુણ્હીભૂતેન ઠાતબ્બં, ન નિસીદિતબ્બં, ન આમિસં પટિગ્ગહેતબ્બં, ન ધમ્મો ભાસિતબ્બો. ‘‘કિંકારણા આગતોસી’’તિ વુત્તે પન ‘‘જાનાહિ, આવુસો’’તિ એત્તકમેવ વત્તબ્બં. સચે નિસજ્જાદીનિ કરોતિ, ઠાનં ભઞ્જતિ, આગતકારણં વિનાસેતિ, ઇદં કાયેન ચોદનાય લક્ખણદસ્સનત્થં વુત્તં. એત્થ ચ ઉક્કટ્ઠપરિચ્છેદેન તિસ્સન્નં ચોદનાનં છન્નઞ્ચ ઠાનાનં અનુઞ્ઞાતત્તા ચોદનાય દિગુણં ઠાનં અનુઞ્ઞાતં હોતિ, તસ્મા સચે ચોદેતિયેવ, ન તિટ્ઠતિ, છ ચોદનાયો લબ્ભન્તિ. સચે તિટ્ઠતિયેવ, ન ચોદેતિ, દ્વાદસ ઠાનાનિ લબ્ભન્તિ. સચે ઉભયં કરોતિ, એકાય ચોદનાય દ્વે ઠાનાનિ હાપેતબ્બાનિ. તત્થ યો એકદિવસમેવ પુનપ્પુનં ગન્ત્વા છક્ખત્તું ચોદેતિ, સકિંયેવ વા ગન્ત્વા ‘‘અત્થો મે, આવુસો, ચીવરેના’’તિ છક્ખત્તું વદતિ, તથા એકદિવસમેવ પુનપ્પુનં ગન્ત્વા દ્વાદસક્ખત્તું તિટ્ઠતિ, સકિંયેવ વા ગન્ત્વા તત્ર તત્ર ઠાને તિટ્ઠતિ, સોપિ સબ્બચોદનાયો સબ્બટ્ઠાનાનિ ચ ભઞ્જતિ, કો પન વાદો
તતો ચે ઉત્તરીતિ વુત્તચોદનાઠાનપરિમાણતો ઉત્તરિ. નિસ્સગ્ગિયન્તિ ઉત્તરિ વાયામમાનસ્સ સબ્બપ્પયોગેસુ દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. એત્થ ચ ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, ચીવરં અતિરેકતિક્ખત્તું ચોદનાય અતિરેકછક્ખત્તું ઠાનેન અભિનિપ્ફાદિતં નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૩૯) ઇમિના નયેન નિસ્સજ્જનવિધાનં વેદિતબ્બં. યતસ્સ ચીવરચેતાપન્નં આભતન્તિ યતો રાજતો વા રાજભોગ્ગતો વા અસ્સ ભિક્ખુનો ચીવરચેતાપન્નં આનીતં, ‘‘યત્વસ્સા’’તિપિ પાઠો, અયમેવ અત્થો. તત્થાતિ તસ્સ રઞ્ઞો વા રાજભોગ્ગસ્સ વા સન્તિકં, સમીપત્થે હિ ઇદં ભુમ્મવચનં. ન તં તસ્સ ભિક્ખુનો કિઞ્ચિ અત્થં અનુભોતીતિ તં ચેતાપન્નં તસ્સ ભિક્ખુનો અપ્પમત્તકમ્પિ કમ્મં ન નિપ્ફાદેતિ. યુઞ્જન્તાયસ્મન્તો સકન્તિ આયસ્મન્તો અત્તનો સન્તકં ધનં પાપુણન્તુ. મા વો સકં વિનસ્સાતિ તુમ્હાકં સન્તકં મા વિનસ્સતુ. અયં તત્થ સામીચીતિ અયં તત્થ અનુધમ્મતા લોકુત્તરધમ્મં અનુગતા, વત્તધમ્મતાતિ અત્થો, તસ્મા એવં અકરોન્તો વત્તભેદે દુક્કટં આપજ્જતિ.
સાવત્થિયં ઉપનન્દં આરબ્ભ ‘‘અજ્જુણ્હો, ભન્તે, આગમેહી’’તિ (પારા॰ ૫૩૭) વુચ્ચમાનો નાગમેસિ, તસ્મિં વત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઊનકેસુ ચોદનાઠાનેસુ અતિરેકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં. અચોદનાય લદ્ધે, સામિકેહિ ચોદેત્વા દિન્ને, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. કપ્પિયકારકસ્સ ભિક્ખુનો નિદ્દિટ્ઠભાવો, દૂતેન અપ્પિતતા, તતુત્તરિવાયામો, તેન વાયામેન પટિલાભોતિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ. સમુટ્ઠાનાદીનિ ચતુત્થસદિસાનેવાતિ.
રાજસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
ચીવરવગ્ગો પઠમો.
૨. એળકલોમવગ્ગો
૧. કોસિયસિક્ખાપદવણ્ણના
એળકલોમવગ્ગસ્સ કોસિયમિસ્સકન્તિ એકેનાપિ કોસિયંસુના અન્તમસો તસ્સ કરણટ્ઠાને સન્થતન્તિ સમે ભૂમિભાગે કોસિયંસૂનિ ઉપરૂપરિ સન્થરિત્વા કઞ્જિયાદીહિ સિઞ્ચિત્વા કત્તબ્બતાલક્ખણં. કારાપેય્ય નિસ્સગ્ગિયન્તિ કરણકારાપનપ્પયોગેસુ દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. એત્થ ચ ‘‘ઇદં મે, ભન્તે, કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કારાપિતં નિસ્સગ્ગિય’’ન્તિ (પારા॰ ૫૪૪) ઇમિના નયેન નિસ્સજ્જનવિધાનં વેદિતબ્બં, ઇમસ્સેવ વચનસ્સ અનુસારેન ઇતો પરં સબ્બસન્થતં વેદિતબ્બં. સક્કા હિ એત્તાવતા જાનિતુન્તિ ન તં ઇતો પરં દસ્સયિસ્સામ.
આળવિયં છબ્બગ્ગિયે આરબ્ભ કોસિયમિસ્સકં સન્થતં કારાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, અસાધારણપઞ્ઞત્તિ, અત્તનો અત્થાય કારાપનવસેન સાણત્તિકં, અત્તના વિપ્પકતપઅયોસાપનનયેન ચતુક્કપાચિત્તિયં, અઞ્ઞસ્સત્થાય કરણકારાપનેસુ અઞ્ઞેન કતં પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જને ચ દુક્કટં. વિતાનાદિકરણે, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. કોસિયમિસ્સકભાવો, અત્તનો અત્થાય સન્થતસ્સ કરણકારાપનં, પટિલાભો ચાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. સમુટ્ઠાનાદીનિ ધોવાપનસિક્ખાપદે વુત્તનયેનેવાતિ.
કોસિયસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. સુદ્ધકાળકસિક્ખાપદવણ્ણના
દુતિયે સુદ્ધકાળકાનન્તિ સુદ્ધાનં કાળકાનં અઞ્ઞેહિ અમિસ્સીકતાનં. વેસાલિયં છબ્બગ્ગિયે આરબ્ભ તાદિસં સન્થતં કરણવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સેસં પઠમસદિસમેવાતિ.
સુદ્ધકાળકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. દ્વેભાગસિક્ખાપદવણ્ણના
તતિયે દ્વે ભાગાતિ દ્વે કોટ્ઠાસા. આદાતબ્બાતિ ગહેતબ્બા. ગોચરિયાનન્તિ કપિલવણ્ણાનં. અયં પનેત્થ વિનિચ્છયો – યત્તકેહિ કત્તુકામો હોતિ, તેસુ તુલયિત્વા દ્વે કોટ્ઠાસા કાળકાનં ગહેતબ્બા, એકો ઓદાતાનં, એકો ગોચરિયાનં. એકસ્સાપિ કાળકલોમસ્સ અતિરેકભાવે નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, ઊનકં વટ્ટતિ.
સાવત્થિયં છબ્બગ્ગિયે આરબ્ભ તાદિસં સન્થતં કરણવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, કિરિયાકિરિયં, સેસં પઠમસદિસમેવાતિ. ઇમાનિ પન તીણિ નિસ્સજ્જિત્વા પટિલદ્ધાનિપિ પરિભુઞ્જિતું ન વટ્ટન્તિ.
દ્વેભાગસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. છબ્બસ્સસિક્ખાપદવણ્ણના
ચતુત્થે ઓરેન ચે છન્નં વસ્સાનન્તિ છન્નં વસ્સાનં ઓરિમભાગે, અન્તોતિ અત્થો. અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ યં સઙ્ઘો ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો સન્થતસમ્મુતિં દેતિ, તં ઠપેત્વા અલદ્ધસમ્મુતિકસ્સ છબ્બસ્સબ્ભન્તરે અઞ્ઞં સન્થતં કરોન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ.
સાવત્થિયં
છબ્બસ્સસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. નિસીદનસિક્ખાપદવણ્ણના
પઞ્ચમે પુરાણસન્થતં નામ યત્થ સકિમ્પિ નિસિન્નો વા હોતિ નિપન્નો વા. સમન્તાતિ એકપસ્સતો વટ્ટં વા ચતુરસ્સં વા છિન્દિત્વા ગહિતટ્ઠાનં યથા અનાદા ચેતિ સતિ પુરાણસન્થતે અગ્ગહેત્વા. અસતિ પન અગ્ગહેત્વાપિ વટ્ટતિ, અઞ્ઞસ્સત્થાય કારેતું, કતઞ્ચ પટિલભિત્વા પરિભુઞ્જિતુમ્પિ વટ્ટતિ.
સાવત્થિયં સમ્બહુલે ભિક્ખૂ આરબ્ભ સન્થતવિસ્સજ્જનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સેસં તતિયસદિસમેવાતિ.
નિસીદનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. એળકલોમસિક્ખાપદવણ્ણના
છટ્ઠે અદ્ધાનમગ્ગપ્પટિપન્નસ્સાતિ અદ્ધાનસઙ્ખાતં દીઘમગ્ગં પટિપન્નસ્સ, સબ્બઞ્ચેતં વત્થુમત્તદીપનમેવ, યત્થ કત્થચિ પન ધમ્મેન લભિત્વા ગણ્હતો દોસો નત્થિ. તિયોજનપરમન્તિ ગહિતટ્ઠાનતો તિયોજનપ્પમાણં દેસં. સહત્થાતિ સહત્થેન, અત્તના હરિતબ્બાનીતિ અત્થો. અસન્તે હારકેતિ
સાવત્થિયં અઞ્ઞતરં ભિક્ખું આરબ્ભ તિયોજનાતિક્કમનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, અસાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઊનકતિયોજને અતિરેકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં. તિયોજનં હરણપચ્ચાહરણે, વાસાધિપ્પાયેન ગન્ત્વા તતો પરં હરણે, અચ્છિન્નં વા નિસ્સટ્ઠં વા પટિલભિત્વા હરણે, અઞ્ઞં હરાપને, અન્તમસો સુત્તકેનપિ બદ્ધકતભણ્ડહરણે, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. એળકલોમાનં અકતભણ્ડતા, પઠમપ્પટિલાભો, અત્તના આદાય વા અઞ્ઞસ્સ અજાનન્તસ્સ યાને પક્ખિપિત્વા વા તિયોજનાતિક્કમનં, આહરણપચ્ચાહરણં, અવાસાધિપ્પાયતાતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ. એળકલોમસમુટ્ઠાનં
એળકલોમસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. એળકલોમધોવાપનસિક્ખાપદવણ્ણના
સત્તમે સક્કેસુ છબ્બગ્ગિયે આરબ્ભ એળકલોમધોવાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં. તત્થ પુરાણચીવરધોવાપને વુત્તનયેનેવ સબ્બોપિ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો.
એળકલોમધોવાપનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. જાતરૂપસિક્ખાપદવણ્ણના
અટ્ઠમે જાતરૂપરજતન્તિ સુવણ્ણઞ્ચેવ રૂપિયઞ્ચ, અપિચ કહાપણો લોહમાસકદારુમાસકજતુમાસકાદયોપિ યે વોહારં ગચ્છન્તિ, સબ્બે તે ઇધ રજતન્ત્વેવ વુત્તા. ઉગ્ગણ્હેય્ય વાતિ અત્તનો અત્થાય દિય્યમાનં વા યત્થકત્થચિ ઠિતં વા નિપ્પરિગ્ગહિતં દિસ્વા સયં ગણ્હેય્ય વા. ઉગ્ગણ્હાપેય્ય વાતિ તદેવ અઞ્ઞેન ગાહાપેય્ય વા. ઉપનિક્ખિત્તં વા સાદિયેય્યાતિ ‘‘ઇદં અય્યસ્સ હોતૂ’’તિ એવં સમ્મુખા વા, ‘‘અસુકસ્મિં નામ ઠાને મમ હિરઞ્ઞસુવણ્ણં, તં તુય્હં હોતૂ’’તિ એવં પરમ્મુખા ઠિતં વા કેવલં વાચાય વા હત્થમુદ્દાય વા ‘‘તુય્હ’’ન્તિ વત્વા પરિચ્ચત્તં યો કાયવાચાહિ અપ્પટિક્ખિપિત્વા ચિત્તેન અધિવાસેય્ય, અયં ‘‘સાદિયેય્યા’’તિ વુચ્ચતિ. સચે પન ચિત્તેન સાદિયતિ, ગણ્હિતુકામો હોતિ, કાયેન વા વાચાય વા ‘‘નયિદં કપ્પતી’’તિ પટિક્ખિપતિ, કાયવાચાહિ અપ્પટિક્ખિપિત્વા સુદ્ધચિત્તો હુત્વા ‘‘નયિદં અમ્હાકં કપ્પતી’’તિ ન સાદિયતિ, વટ્ટતિ. નિસ્સગ્ગિયન્તિ ઉગ્ગહણાદીસુ યંકિઞ્ચિ કરોન્તસ્સ
રાજગહે ઉપનન્દં આરબ્ભ રૂપિયપ્પટિગ્ગહણવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, સાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, અરૂપિયે રૂપિયસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા, સઙ્ઘચેતિયાદીનં અત્થાય ગણ્હન્તસ્સ, મુત્તામણિઆદિપ્પટિગ્ગહણે ચ દુક્કટં. રતનસિક્ખાપદનયેન નિક્ખિપન્તસ્સ, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. જાતરૂપરજતભાવો, અત્તુદ્દેસિકતા, ગહણાદીસુ અઞ્ઞતરભાવોતિ
જાતરૂપસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. રૂપિયસંવોહારસિક્ખાપદવણ્ણના
નવમે નાનપ્પકારકન્તિ કતાદિવસેન અનેકવિધં. રૂપિયસંવોહારન્તિ જાતરૂપરજતપરિવત્તનં. પુરિમસિક્ખાપદેન હિ નિસ્સગ્ગિયવત્થુદુક્કટવત્થૂનં પટિગ્ગહણં વારિતં, ઇમિના પરિવત્તનં. તસ્મા દુક્કટવત્થુના દુક્કટવત્થુકપ્પિયવત્થૂનિ, કપ્પિયવત્થુના ચ દુક્કટવત્થું પરિવત્તેન્તસ્સ દુક્કટં. નિસ્સગ્ગિયવત્થુના પન નિસ્સગ્ગિયવત્થું વા દુક્કટવત્થું વા કપ્પિયવત્થું વા, દુક્કટવત્થુકપ્પિયવત્થૂહિ ચ નિસ્સગ્ગિયવત્થું પરિવત્તેન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, તં પુરિમનયાનુસારેનેવ સઙ્ઘમજ્ઝે નિસ્સજ્જિતબ્બં, નિસ્સટ્ઠવત્થુસ્મિઞ્ચ તત્થ વુત્તનયેનેવ પટિપજ્જિતબ્બં.
સાવત્થિયં
રૂપિયસંવોહારસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. કયવિક્કયસિક્ખાપદવણ્ણના
દસમે નાનપ્પકારકન્તિ ચીવરાદીનં કપ્પિયભણ્ડાનં વસેન અનેકવિધં. કયવિક્કયન્તિ કયઞ્ચેવ વિક્કયઞ્ચ. ‘‘ઇમિના ઇમં દેહિ, ઇમં આહર, પરિવત્તેહિ, ચેતાપેહી’’તિ ઇમિના હિ નયેન પરસ્સ કપ્પિયભણ્ડં ગણ્હન્તો કયં સમાપજ્જતિ, અત્તનો કપ્પિયભણ્ડં દેન્તો વિક્કયં સમાપજ્જતિ. તસ્મા ઠપેત્વા પઞ્ચ સહધમ્મિકે યં એવં અત્તનો કપ્પિયભણ્ડં દત્વા માતુ સન્તકમ્પિ કપ્પિયભણ્ડં ગણ્હાતિ, તં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ. વુત્તલક્ખણવસેન સઙ્ઘગણપુગ્ગલેસુ યસ્સ કસ્સચિ નિસ્સજ્જિતબ્બં, ‘‘ઇમં ભુઞ્જિત્વા વા ગહેત્વા વા ઇદં નામ આહર
સાવત્થિયં ઉપનન્દં આરબ્ભ કયવિક્કયવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, ‘‘ઇદં કિં અગ્ઘતી’’તિ એવં અગ્ઘં પુચ્છન્તસ્સ, યસ્સ હત્થતો ભણ્ડં ગણ્હિતુકામો હોતિ, તં ઠપેત્વા અઞ્ઞં અન્તમસો તસ્સેવ પુત્તભાતુકમ્પિ કપ્પિયકારકં કત્વા ‘‘ઇમિના ઇદં નામ ગહેત્વા દેહી’’તિ આચિક્ખન્તસ્સ, ‘‘ઇદં અમ્હાકં અત્થિ, અમ્હાકઞ્ચ ઇમિના ચ ઇમિના ચ અત્થો’’તિ એવં વત્વા અત્તનો ધનેન લદ્ધં ગણ્હન્તસ્સ, સહધમ્મિકેહિ સદ્ધિં કયવિક્કયં કરોન્તસ્સ, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. યં અત્તનો ધનેન પરિવત્તેતિ, યેન ચ પરિવત્તેતિ, તેસં કપ્પિયવત્થુતા, અસહધમ્મિકતા, કયવિક્કયાપજ્જનઞ્ચાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. સેસં રૂપિયસંવોહારે વુત્તનયમેવાતિ.
કયવિક્કયસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
એળકલોમવગ્ગો દુતિયો.
૩. પત્તવગ્ગો
૧. પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના
પત્તવગ્ગસ્સ અતિરેકપત્તોતિ અનધિટ્ઠિતો ચ અવિકપ્પિતો ચ, સો ચ ખો ઉક્કટ્ઠમજ્ઝિમોમકાનં અઞ્ઞતરો પમાણયુત્તોવ, તસ્સ પમાણં ‘‘અડ્ઢાળ્હકોદનં ગણ્હાતી’’તિઆદિના (પારા ૬૦૨) નયેન પાળિયં વુત્તં. તત્રાયં વિનિચ્છયો – અનુપહતપુરાણસાલિતણ્ડુલાનં સુકોટ્ટિતપરિસુદ્ધાનં દ્વે મગધનાળિયો ગહેત્વા તેહિ તણ્ડુલેહિ અનુત્તણ્ડુલમકિલિન્નમપિણ્ડિકં સુવિસદં કુન્દમકુળરાસિસદિસં અવસ્સાવિતોદનં પચિત્વા નિરવસેસં પત્તે પક્ખિપિત્વા તસ્સ ઓદનસ્સ ચતુત્થભાગપ્પમાણો નાતિઘનો નાતિતનુકો હત્થહારિયો સબ્બસમ્ભારસઙ્ખતો મુગ્ગસૂપો પક્ખિપિતબ્બો, તતો આલોપસ્સ અનુરૂપં યાવચરિમાલોપપ્પહોનકં મચ્છમંસાદિબ્યઞ્જનં પક્ખિપિતબ્બં, સપ્પિતેલતક્કરસકઞ્જિયાદીનિ ઉક્કટ્ઠો નામ પત્તો. સચે તં રાજિં અતિક્કમ્મ થૂપીકતં તિટ્ઠતિ, અયં ઉક્કટ્ઠોમકો નામ પત્તો. સચે તં રાજિં ન સમ્પાપુણાતિ, અન્તોગધમેવ હોતિ, અયં ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠો નામ પત્તો. ઉક્કટ્ઠતો ઉપડ્ઢપ્પમાણો મજ્ઝિમો. મજ્ઝિમપત્તતો ઉપડ્ઢપ્પમાણો ઓમકો. તેસમ્પિ વુત્તનયેનેવ ભેદો વેદિતબ્બો. ઇચ્ચેતેસુ નવસુ ઉક્કટ્ઠુક્કટ્ઠો ચ ઓમકોમકો ચાતિ દ્વે અપત્તા, સેસા સત્ત પત્તા પમાણયુત્તા નામ, અયમેત્થસઙ્ખેપો, વિત્થારો પન સમન્તપાસાદિકાયં (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૫૯૮ આદયો) વુત્તો, તસ્મા એવં પમાણયુત્તં સમણસારુપ્પેન પક્કં અયોપત્તં વા મત્તિકાપત્તં વા લભિત્વા પુરાણપત્તં પચ્ચુદ્ધરિત્વા અન્તોદસાહે અધિટ્ઠાતબ્બો. સચે પનસ્સ મૂલતો કાકણિકમત્તમ્પિ દાતબ્બં અવસિટ્ઠં હોતિ, અધિટ્ઠાનુપગો ન હોતિ, અપ્પચ્ચુદ્ધરન્તેન વિકપ્પેતબ્બો. તત્થ પચ્ચુદ્ધરણાધિટ્ઠાનલક્ખણં ચીવરવગ્ગે વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બં, વિકપ્પનલક્ખણં પરતો વક્ખામ. સચે પન કોચિ અપત્તકો ભિક્ખુ દસ પત્તે લભિત્વા સબ્બે અત્તનાવ પરિભુઞ્જિતુકામો હોતિ, એકં પત્તં અધિટ્ઠાય પુન દિવસે તં પચ્ચુદ્ધરિત્વા અઞ્ઞો અધિટ્ઠાતબ્બો, એતેનુપાયેન વસ્સસતમ્પિ
સાવત્થિયં છબ્બગ્ગિયે આરબ્ભ અતિરેકપત્તધારણવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, અસાધારણપઞ્ઞત્તિ, સેસવણ્ણનાક્કમો ચીવરવગ્ગસ્સ પઠમસિક્ખાપદે વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બોતિ.
પત્તસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદવણ્ણના
દુતિયે ઊનાનિ પઞ્ચ બન્ધનાનિ અસ્સાતિ ઊનપઞ્ચબન્ધનો, નાસ્સ પઞ્ચ બન્ધનાનિ પૂરેન્તીતિ અત્થો, તેન ઊનપઞ્ચબન્ધનેન, ઇત્થમ્ભૂતસ્સ લક્ખણે કરણવચનં. તત્થ યસ્મા અબન્ધનસ્સાપિ પઞ્ચ બન્ધનાનિ ન પૂરેન્તિ સબ્બસો નત્થિતાય, તેનસ્સ પદભાજને ‘‘ઊનપઞ્ચબન્ધનો નામ પત્તો અબન્ધનો વા એકબન્ધનો વા’’તિઆદિ (પારા॰ ૬૧૩) વુત્તં. ‘‘ઊનપઞ્ચબન્ધનેના’’તિ
અયોપત્તે યો ચ તસ્સા ભિક્ખુપરિસાયાતિએત્થ તેહિ ભિક્ખૂહિ પકતિયા એવ અત્તનો અત્તનો અધિટ્ઠિતં પત્તં ગહેત્વા સન્નિપતિતબ્બં, તતો સમ્મતેન પત્તગ્ગાહાપકેન પત્તસ્સ વિજ્જમાનગુણં વત્વા ‘‘ભન્તે, ઇમં ગણ્હથા’’તિ થેરો વત્તબ્બો. સચે થેરસ્સ સો પત્તો ન રુચ્ચતિ, અપ્પિચ્છતાય વા ન ગણ્હાતિ, વટ્ટતિ. તસ્મિં પન અનુકમ્પાય અગણ્હન્તસ્સ દુક્કટં. સચે પન ગણ્હાતિ, થેરસ્સ પત્તં દુતિયત્થેરં ગાહાપેત્વા એતેનેવ ઉપાયેન યાવ સઙ્ઘનવકા ગાહાપેતબ્બો, તેન પરિચ્ચત્તપત્તો પન પત્તપરિયન્તો નામ, સો તસ્સ ભિક્ખુનો પદાતબ્બો. તેનાપિ સો યથા વિઞ્ઞાપેત્વા ગહિતપત્તો, એવમેવ સક્કચ્ચં પરિભુઞ્જિતબ્બો. સચે પન તં જિગુચ્છન્તો અદેસે વા નિક્ખિપતિ, અપરિભોગેન વા પરિભુઞ્જતિ, વિસ્સજ્જેતિ વા, દુક્કટં આપજ્જતિ.
સક્કેસુ છબ્બગ્ગિયે આરબ્ભ બહૂ પત્તે વિઞ્ઞાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં
ઊનપઞ્ચબન્ધનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના
તતિયે પટિસાયનીયાનીતિ પટિસાયિતબ્બાનિ, પરિભુઞ્જિતબ્બાનીતિ અત્થો. એતેન સયં ઉગ્ગહેત્વા નિક્ખિત્તાનં સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિં દસ્સેતિ, તાનિ હિ પટિસાયિતું ન વટ્ટન્તિ. ભેસજ્જાનીતિ ભેસજ્જકિચ્ચં કરોન્તુ વા, મા વા, એવં લદ્ધવોહારાનિ. સપ્પિ નામ ગવાદીનં સપ્પિ, યેસં મંસં કપ્પતિ, તેસં સપ્પિ. તથા નવનીતં. તેલં નામ તિલસાસપમધૂકએરણ્ડકવસાદીહિ નિબ્બત્તિતં. મધુ નામ મક્ખિકામધુમેવ. ફાણિતં નામ ઉચ્છુરસં ઉપાદાય પન અપક્કા વા અવત્થુકપક્કા વા સબ્બાપિ ઉચ્છુવિકતિ ‘‘ફાણિત’’ન્તિ વેદિતબ્બં. તાનિ પટિગ્ગહેત્વાતિ તાનિ ભેસજ્જાનિ પટિગ્ગહેત્વા, ન તેસં વત્થૂનિ. એતેન ઠપેત્વા વસાતેલં યાનેત્થ યાવકાલિકવત્થુકાનિ, તેસં વત્થૂનિ પટિગ્ગહેત્વા કતાનિ સપ્પિઆદીનિ સત્તાહં અતિક્કામયતોપિ અનાપત્તિં દસ્સેતિ. વસાતેલં પન કાલે પટિગ્ગહિતં કાલે નિપક્કં કાલે સંસટ્ઠં તેલપરિભોગેન પરિભુઞ્જિતું અનુઞ્ઞાતં, તસ્મા ઠપેત્વા મનુસ્સવસં અઞ્ઞં યંકઞ્ચિ વસં પુરેભત્તં પટિગ્ગહેત્વા સામં પચિત્વા નિબ્બત્તિતતેલમ્પિ સત્તાહં નિરામિસપરિભોગેન વટ્ટતિ. અનુપસમ્પન્નેન પચિત્વા દિન્નં પન તદહુપુરેભત્તં સામિસમ્પિ વટ્ટતિ, અઞ્ઞેસં યાવકાલિકવત્થૂનં વત્થું પચિતું ન વટ્ટતિયેવ. નિબ્બત્તિતસપ્પિ વા નવનીતં વા પચિતું વટ્ટતિ, તં પન તદહુપુરેભત્તમ્પિ સામિસં પરિભુઞ્જિતું ન વટ્ટતિ. પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતખીરાદિતો અનુપસમ્પન્નેન પચિત્વા કતસપ્પિઆદીનિ પન તદહુપુરેભત્તં સામિસાનિપિ વટ્ટન્તિ, પચ્છાભત્તતો પટ્ઠાય અનજ્ઝોહરણીયાનિ, સત્તાહાતિક્કમેપિ અનાપત્તિ. સન્નિધિકારકં પરિભુઞ્જિતબ્બાનીતિ સન્નિધિં કત્વા નિદહિત્વા પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતાનિ તદહુપુરેભત્તં સામિસપરિભોગેનાપિ વટ્ટન્તિ, પચ્છાભત્તતો
સાવત્થિયં સમ્બહુલે ભિક્ખૂ આરબ્ભ સત્તાહં અતિક્કમનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સેસં ચીવરવગ્ગસ્સ પઠમસિક્ખાપદે વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બન્તિ.
ભેસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના
ચતુત્થે માસો સેસો ગિમ્હાનન્તિ ચતુન્નં ગિમ્હમાસાનં એકો પચ્છિમમાસો સેસો. પરિયેસિતબ્બન્તિ ગિમ્હાનં પચ્છિમમાસસ્સ પઠમદિવસતો પટ્ઠાય યાવ કત્તિકમાસસ્સ પચ્છિમદિવસો, તાવ ‘‘કાલો વસ્સિકસાટિકાયા’’તિઆદિના સતુપ્પાદકરણેન, સઙ્ઘસ્સ પવારિતટ્ઠાનતો, અત્તનો ઞાતકપ્પવારિતટ્ઠાનતો પન ‘‘દેથ મે વસ્સિકસાટિકચીવર’’ન્તિઆદિકાય વિઞ્ઞત્તિયાપિ પરિયેસિતબ્બં. અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિતટ્ઠાને સતુપ્પાદં કરોન્તસ્સ વત્તભેદે દુક્કટં, યથા વા તથા વા ‘‘દેથ મે’’તિઆદિવચનેન વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેન નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. કત્વા નિવાસેતબ્બન્તિ ગિમ્હાનં પચ્છિમદ્ધમાસસ્સ પઠમદિવસતો પટ્ઠાય યાવ કત્તિકમાસસ્સ પચ્છિમદિવસો, તાવ સૂચિકમ્મનિટ્ઠાનેન
ઓરેન ચે માસો સેસો ગિમ્હાનન્તિ ગિમ્હાનં પચ્છિમમાસસ્સ ઓરિમભાગે યાવ હેમન્તસ્સ પઠમદિવસો, તાવાતિ અત્થો. પરિયેસેય્યાતિ એતેસુ સત્તસુ પિટ્ઠિસમયમાસેસુ અઞ્ઞાતકઅપ્પવારિતટ્ઠાનતો સતુપ્પાદકરણેન પરિયેસન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં, વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ અઞ્ઞાતકવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદેન નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં, ઞાતકપ્પવારિતે વિઞ્ઞાપેન્તસ્સ તેન સિક્ખાપદેન અનાપત્તિ, સતુપ્પાદં કરોન્તસ્સ ઇમિના સિક્ખાપદેન આપત્તિ. ઓરેનદ્ધમાસો સેસો ગિમ્હાનન્તિ ગિમ્હાનસ્સ પચ્છિમદ્ધમાસતો ઓરિમભાગે એકસ્મિં અદ્ધમાસે. કત્વા નિવાસેય્યાતિ એત્થન્તરે ધમ્મેન ઉપ્પન્નમ્પિ કત્વા નિવાસેન્તસ્સ નિસ્સગ્ગિયં હોતિ.
સાવત્થિયં છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ આરબ્ભ વસ્સિકસાટિકપરિયેસનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, અસાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઊનકમાસદ્ધમાસેસુ અતિરેકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં, તથા સતિયા વસ્સિકસાટિકાય નગ્ગસ્સ કાયં ઓવસ્સાપયતો. પોક્ખરણિયાદીસુ પન ન્હાયન્તસ્સ વા અચ્છિન્નચીવરસ્સ વા નટ્ઠચીવરસ્સ વા ‘‘અનિવત્થં ચોરા હરન્તી’’તિ એવં આપદાસુ વા નિવાસયતો ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. એત્થ ચ વસ્સિકસાટિકાય અત્તુદ્દેસિકતા, અસમયે પરિયેસનતા, તાય ચ પટિલાભોતિ ઇમાનિ તાવ પરિયેસનાપત્તિયા તીણિ અઙ્ગાનિ
વસ્સિકસાટિકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. ચીવરઅચ્છિન્દનસિક્ખાપદવણ્ણના
પઞ્ચમે સામં ચીવરં દત્વાતિ વેય્યાવચ્ચાદીનિ પચ્ચાસિસમાનો સયમેવ દત્વા. અચ્છિન્દેય્યાતિ વેય્યાવચ્ચાદીનિ અકરોન્તં દિસ્વા સકસઞ્ઞાય અચ્છિન્દન્તસ્સ વત્થુગણનાય આપત્તિયો. અચ્છિન્દાપેય્યાતિએત્થ પન ‘‘અચ્છિન્દા’’તિ આણત્તિયા દુક્કટં, અચ્છિન્દેસુ યત્તકાનિ આણત્તાનિ, તેસં ગણનાય આપત્તિયો.
સાવત્થિયં ઉપનન્દં આરબ્ભ ચીવરઅચ્છિન્દનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, સાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં. અનુપસમ્પન્ને ઉપસમ્પન્નસઞ્ઞિનો, વેમતિકસ્સ, અનુપસમ્પન્નસઞ્ઞિનો વા, ઉપસમ્પન્નસ્સાપિ વિકપ્પનુપગપચ્છિમચીવરં ઠપેત્વા અઞ્ઞં પરિક્ખારં, અનુપસમ્પન્નસ્સ ચ યંકિઞ્ચિ અચ્છિન્દતો વા દુક્કટં. તેન તુટ્ઠેન વા કુપિતેન વા દિન્નં પન તસ્સ વિસ્સાસં વા ગણ્હન્તસ્સ ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. વિકપ્પનુપગપચ્છિમચીવરતા, સામં દિન્નતા, સકસઞ્ઞિતા, ઉપસમ્પન્નતા, કોધવસેન અચ્છિન્દનં વા અચ્છિન્દાપનં વાતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ. સમુટ્ઠાનાદીનિ અદિન્નાદાનસદિસાનિ અઞ્ઞત્ર વેદનાય. વેદના પન ઇધ દુક્ખવેદનાયેવાતિ.
ચીવરઅચ્છિન્દનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. સુત્તવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદવણ્ણના
છટ્ઠે સુત્તન્તિ છબ્બિધં ખોમસુત્તાદિં વા તેસં અનુલોમં વા. વિઞ્ઞાપેત્વાતિ ચીવરત્થાય યાચિત્વા. વાયાપેય્યાતિ ‘‘ચીવરં મે, આવુસો, વાયથા’’તિ અકપ્પિયાય વિઞ્ઞત્તિયા વાયાપેય્ય. નિસ્સગ્ગિયન્તિ એવં
રાજગહે છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ આરબ્ભ ચીવરવાયાપનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, વિઞ્ઞાપિતસુત્તં વિઞ્ઞાપિતતન્તવાયેન વાયાપેન્તસ્સ દીઘતો વિદત્થિમત્તે તિરિયઞ્ચ હત્થમત્તે વીતે નિસ્સગ્ગિયં પાચિત્તિયં. ઇતિ યાવ ચીવરં વડ્ઢતિ, તાવ ઇમિના પમાણેન આપત્તિયો વડ્ઢન્તિ. તેનેવ પન અવિઞ્ઞત્તિયા લદ્ધસુત્તં વાયાપેન્તસ્સ યથા પુબ્બે નિસ્સગ્ગિયં
સુત્તવિઞ્ઞત્તિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. મહાપેસકારસિક્ખાપદવણ્ણના
સત્તમે તત્ર ચે સો ભિક્ખૂતિ યત્ર ગામે વા નિગમે વા તન્તવાયા, તત્ર. પુબ્બે અપ્પવારિતોતિ ચીવરસામિકેહિ અપ્પવારિતો હુત્વા વિકપ્પં આપજ્જેય્યાતિ વિસિટ્ઠકપ્પં અધિકવિધાનં આપજ્જેય્ય. ઇદાનિ યેનાકારેન વિકપ્પં આપન્નો હોતિ, તં દસ્સેતું ઇદં ખો, આવુસોતિઆદિ વુત્તં. તત્થ આયતન્તિ દીઘં. વિત્થતન્તિ પુથુલં. અપ્પિતન્તિ ઘનં. સુવીતન્તિ સુટ્ઠુ વીતં, સબ્બટ્ઠાનેસુ સમં કત્વા વીતં. સુપ્પવાયિતન્તિ સુટ્ઠુ પવાયિતં, સબ્બટ્ઠાનેસુ સમં કત્વા તન્તે પસારિતં. સુવિલેખિતન્તિ લેખનિયા સુટ્ઠુ વિલેખિતં. સુવિતચ્છિતન્તિ કોચ્છેન પિણ્ડપાતમત્તમ્પીતિ એત્થ ચ ન ભિક્ખુનો પિણ્ડપાતદાનમત્તેન તં નિસ્સગ્ગિયં હોતિ, સચે પન તે તસ્સ વચનેન ચીવરસામિકાનં હત્થતો સુત્તં ગહેત્વા ઈસકમ્પિ આયતં વા વિત્થતં વા અપ્પિતં વા કરોન્તિ, અથ તેસં પયોગે ભિક્ખુનો દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ.
સાવત્થિયં ઉપનન્દં આરબ્ભ ચીવરે વિકપ્પં આપજ્જનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, તિકપાચિત્તિયં, ઞાતકે અઞ્ઞાતકસઞ્ઞિનો વેમતિકસ્સ વા દુક્કટં. ઞાતકપ્પવારિતાનં તન્તવાયેહિ, અઞ્ઞસ્સ વા અત્થાય, અત્તનો વા ધનેન, મહગ્ઘં વાયાપેતુકામં
મહાપેસકારસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદવણ્ણના
અટ્ઠમે દસાહાનાગતન્તિ દસ અહાનિ દસાહં, તેન દસાહેન અનાગતા દસાહાનાગતા, દસાહેન અસમ્પત્તાતિ અત્થો, તં દસાહાનાગતં, અચ્ચન્તસંયોગવસેન ભુમ્મત્થે ઉપયોગવચનં. કત્તિકતેમાસિકપુણ્ણમન્તિ પઠમકત્તિકપુણ્ણમં, ઇધાપિ પઠમપદસ્સ અનુપયોગતા પુરિમનયેનેવ ભુમ્મત્થે ઉપયોગવચનં. ઇદં વુત્તં હોતિ – યતો પટ્ઠાય પઠમપ્પવારણા ‘‘દસાહાનાગતા’’તિ વુચ્ચતિ, સચેપિ તાનિ દિવસાનિ અચ્ચન્તમેવ ભિક્ખુનો અચ્ચેકચીવરં ઉપ્પજ્જેય્ય, ‘‘અચ્ચેકં ઇદ’’ન્તિ જાનમાનેન ભિક્ખુના અચ્ચેકચીવરન્તિ ગમિકગિલાનગબ્ભિનિઅભિનવુપ્પન્નસદ્ધાનં પુગ્ગલાનં અઞ્ઞતરેન ‘‘વસ્સાવાસિકં દસ્સામી’’તિ એવં આરોચેત્વા દિન્નં. સચે તં પુરે પવારણાય વિભજિતં, યેન ગહિતં, તેન વસ્સચ્છેદો ન કાતબ્બો, કરોતિ ચે, તં ચીવરં સઙ્ઘિકં હોતિ. યાવ ચીવરકાલસમયન્તિ અનત્થતે કથિને યાવ વસ્સાનસ્સ પચ્છિમો માસો, અત્થતે કથિને યાવ પઞ્ચ માસા, તાવ નિક્ખિપિતબ્બં.
સાવત્થિયં સમ્બહુલે ભિક્ખૂ આરબ્ભ અચ્ચેકચીવરસ્સ ચીવરકાલસમયં અતિક્કમનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સેસમેત્થ ચીવરવગ્ગસ્સ પઠમસિક્ખાપદે વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બન્તિ.
અચ્ચેકચીવરસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. સાસઙ્કસિક્ખાપદવણ્ણના
નવમે ઉપવસ્સં ખો પનાતિ એત્થ ઉપવસ્સન્તિ ઉપવસ્સ, ઉપવસિત્વાતિ વુત્તં હોતિ, ઉપસમ્પજ્જન્તિઆદીસુ આરઞ્ઞકાનીતિ સબ્બપચ્છિમાનિ આરોપિતેન આચરિયધનુના ગામસ્સ ઇન્દખીલતો પટ્ઠાય પઞ્ચધનુસતપ્પમાણે પદેસે કતસેનાસનાનિ. સચે પન અપરિક્ખિત્તો ગામો હોતિ, પરિક્ખેપારહટ્ઠાનતો પટ્ઠાય મિનેતબ્બં. સચે વિહારસ્સ પરિક્ખેપો વા અપરિક્ખિત્તસ્સ યં ગામતો સબ્બપઠમં સેનાસનં વા ચેતિયં વા બોધિ વા ધુવસન્નિપાતટ્ઠાનં વા યાવ સાસઙ્કસમ્મતાનીતિ ચોરાદીનં નિવિટ્ઠોકાસાદિદસ્સનેન ‘‘સાસઙ્કાની’’તિ સમ્મતાનિ, એવં સઞ્ઞાતાનીતિ અત્થો. સહ પટિભયેન સપ્પટિભયાનિ, ચોરેહિ મનુસ્સાનં હતવિલુત્તાકોટિતભાવદસ્સનતો સન્નિહિતબલવભયાનીતિ અત્થો.
અન્તરઘરે નિક્ખિપેય્યાતિ આરઞ્ઞકસ્સ સેનાસનસ્સ સમન્તા સબ્બદિસાભાગેસુ અત્તના અભિરુચિતે ગોચરગામે નિક્ખિપેય્ય. તઞ્ચ ખો સતિયા અઙ્ગસમ્પત્તિયા, તત્રાયં અઙ્ગસમ્પત્તિ – પુરિમિકાય ઉપગન્ત્વા મહાપવારણાય પવારિતો હોતિ, ઇદમેકં અઙ્ગં. કત્તિકમાસોયેવ હોતિ, ઇદં દુતિયં અઙ્ગં. પઞ્ચધનુસતિકપચ્છિમપ્પમાણયુત્તં સેનાસનં હોતિ, ઇદં તતિયં અઙ્ગં. ઊનપ્પમાણે વા ગાવુતતો અતિરેકપ્પમાણે વા ન લભતિ, યત્ર હિ પિણ્ડાય ચરિત્વા ભુત્તવેલાયમેવ પુન વિહારં સક્કા આગન્તું, તદેવ ઇધાધિપ્પેતં. સાસઙ્કસપ્પટિભયમેવ હોતિ, ઇદં ચતુત્થં અઙ્ગં હોતીતિ. કોચિદેવ પચ્ચયોતિ કિઞ્ચિદેવ કારણં. તેન ચીવરેનાતિ તેન અન્તરઘરે નિક્ખિત્તચીવરેન. વિપ્પવાસાયાતિ વિયોગવાસાય. તતો ચે ઉત્તરિ વિપ્પવસેય્યાતિ છારત્તતો ઉત્તરિ તસ્મિં સેનાસને સત્તમં અરુણં ઉટ્ઠાપેય્યાતિ અત્થો, તથા અસક્કોન્તેન પન ગામસીમં ઓક્કમિત્વા સભાયં વા યત્થ કત્થચિ વા વસિત્વા ચીવરપ્પવત્તિં ઞત્વા પક્કમિતું વટ્ટતિ. અઞ્ઞત્ર ભિક્ખુસમ્મુતિયાતિ યં સઙ્ઘો ગિલાનસ્સ ભિક્ખુનો ચીવરેન વિપ્પવાસસમ્મુતિં દેતિ, તં ઠપેત્વા અલદ્ધસમ્મુતિકસ્સ અતિરેકછારત્તં વિપ્પવસતો નિસ્સગ્ગિયં હોતિ.
સાવત્થિયં સમ્બહુલે ભિક્ખૂ આરબ્ભ ચીવરવિપ્પવાસવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સેસમેત્થ ચીવરવગ્ગસ્સ દુતિયસિક્ખાપદે વુત્તનયેનેવ વેદિતબ્બન્તિ.
સાસઙ્કસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના
દસમે સઙ્ઘિકન્તિ સઙ્ઘસ્સ સન્તકં. સો હિ સઙ્ઘસ્સ પરિણતત્તા હત્થે અનારુળ્હોપિ એકેન પરિયાયેન સઙ્ઘસન્તકો હોતિ. લાભન્તિ લભિતબ્બં ચીવરાદિવત્થું. પરિણતન્તિ ‘‘દસ્સામ કરિસ્સામા’’તિ વચીભેદેન વા અત્તનો પરિણામેય્યાતિ ‘‘ઇદં મય્હં દેથા’’તિઆદીનિ વદન્તો અત્તનિન્નં કરેય્ય. સચે પન સઙ્ઘસ્સ દિન્નં હોતિ, તં ગહેતું ન વટ્ટતિ, સઙ્ઘસ્સેવ દાતબ્બં. પરિણતં પન સહધમ્મિકાનં વા ગિહીનં વા અન્તમસો માતુસન્તકમ્પિ અત્તનો પરિણામેન્તસ્સ પયોગે દુક્કટં, પટિલાભેન નિસ્સગ્ગિયં હોતિ.
સાવત્થિયં છબ્બગ્ગિયે ભિક્ખૂ આરબ્ભ પરિણામનવત્થુસ્મિં પઞ્ઞત્તં, સાધારણપઞ્ઞત્તિ, અનાણત્તિકં, પરિણતે વેમતિકસ્સ, અપરિણતે પરિણતસઞ્ઞિનો ચેવ વેમતિકસ્સ ચ, સઙ્ઘચેતિયપુગ્ગલેસુ યસ્સ કસ્સચિ પરિણતં અઞ્ઞસઙ્ઘાદીનં પરિણામેન્તસ્સ ચ દુક્કટં. અપરિણતસઞ્ઞિનો, ‘‘કત્થ દેમા’’તિ પુચ્છિતે ‘‘યત્થ તુમ્હાકં ચિત્તં પસીદતિ, તત્થ દેથ, તુમ્હાકં દેય્યધમ્મો પરિભોગં વા લભેય્યા’’તિઆદીનિ વદન્તસ્સ, ઉમ્મત્તકાદીનઞ્ચ અનાપત્તિ. સઙ્ઘે પરિણતભાવો, તં ઞત્વા અત્તનો પરિણામનં, પટિલાભોતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. સમુટ્ઠાનાદીનિ અદિન્નાદાનસદિસાનીતિ.
પરિણતસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
પત્તવગ્ગો તતિયો.
ઇતિ કઙ્ખાવિતરણિયા પાતિમોક્ખવણ્ણનાય
નિસ્સગ્ગિયપાચિત્તિયવણ્ણના નિટ્ઠિતા.