૫. ચમ્મક્ખન્ધકો
સોણકોળિવિસકથાદિવણ્ણના
૨૪૨. ચમ્મક્ખન્ધકે ઉણ્ણપાવારણન્તિ ઉભતો લોમાનિ ઉટ્ઠાપેત્વા કતં ઉણ્ણમયં પાવારણં, ઉભતો કપ્પાસપિચું ઉટ્ઠાપેત્વા વીતપાવારોપિ અત્થિ, તતો નિવત્તનત્થં ‘‘ઉણ્ણપાવારણ’’ન્તિ વુત્તં.
અડ્ઢચન્દપાસાણેતિ સોપાનમૂલે ઉપડ્ઢં અન્તો પવેસેત્વા ઠપિતે અડ્ઢપાસાણે. પાળિયં વિહારપચ્છાયાયન્તિ વિહારપચ્ચન્તે છાયાય, વિહારસ્સ વડ્ઢમાનચ્છાયાયન્તિપિ વદન્તિ.
૨૪૩. ભોગાતિ ઉપયોગત્થે પચ્ચત્તવચનં. અચ્ચાયતાતિ અતિઆયતા ખરમુચ્છના. સરવતીતિ મધુરસરસંયુત્તા. અતિસિથિલા મન્દમુચ્છના. વીરિયસમથન્તિ વીરિયસમ્પયુત્તસમથં. તત્થ ચ નિમિત્તં ગણ્હાહીતિ તસ્મિઞ્ચ સમભાવે સતિ યં આદાસે મુખનિમિત્તં વિય નિમિત્તં ઉપ્પજ્જતિ, તં સમથનિમિત્તં, વિપસ્સનાનિમિત્તં, મગ્ગનિમિત્તં, ફલનિમિત્તઞ્ચ ગણ્હાહિ નિબ્બત્તેહીતિ, એવમસ્સ અરહત્તપરિયોસાનં કમ્મટ્ઠાનં કથિતં.
૨૪૪. છઠાનાનીતિ છ કારણાનિ. અધિમુત્તોતિ પટિવિજ્ઝિત્વા ઠિતો. નેક્ખમ્માધિમુત્તોતિઆદિ સબ્બં અરહત્તવસેન વુત્તં. અરહત્તઞ્હિ સબ્બકિલેસેહિ નિક્ખન્તત્તા નેક્ખમ્મં, તેહેવ ચ પવિવિત્તત્તા પવિવેકો, બ્યાપજ્જાભાવતો અબ્યાપજ્જં, ઉપાદાનસ્સ ખયન્તે ઉપ્પન્નત્તા ઉપાદાનક્ખયો, તણ્હક્ખયન્તે ઉપ્પન્નત્તા તણ્હક્ખયો, સમ્મોહાભાવતો અસમ્મોહોતિ ચ વુચ્ચતિ.
કેવલં સદ્ધામત્તકન્તિ કેવલં પટિવેધપઞ્ઞાય અસમ્મિસ્સં સદ્ધામત્તકં. પટિચયન્તિ પુનપ્પુનં વીતરાગત્તાતિ મગ્ગપટિવેધેન રાગસ્સ વિગતત્તા એવ નેક્ખમ્મસઙ્ખાતં અરહત્તં પટિવિજ્ઝિત્વા સચ્છિકત્વા ઠિતો હોતિ. સેસપદેસુપિ એસેવ નયો. પવિવેકાધિમુત્તોતિ ‘‘પવિવેકે અધિમુત્તો અહ’’ન્તિ એવં અરહત્તં બ્યાકરોતીતિ અત્થો.
સીલબ્બતપરામાસન્તિ સીલઞ્ચ વતઞ્ચ પરામસિત્વા ગહિતગ્ગહણમત્તં. સારતો પચ્ચાગચ્છન્તોતિ સારભાવેન જાનન્તો. અબ્યાપજ્જાધિમુત્તોતિ અબ્યાપજ્જં અરહત્તં બ્યાકરોતિ.
અમિસ્સીકતન્તિ ભુસા વાતવુટ્ઠીતિ બલવવાતક્ખન્ધો.
ઉપાદાનક્ખયસ્સ ચાતિ ઉપયોગત્થે સામિવચનં. દિસ્વા આયતનુપ્પાદન્તિ ચક્ખાદિઆયતનાનં ઉપ્પાદઞ્ચ વયઞ્ચ દિસ્વા. ચિત્તં વિમુચ્ચતીતિ ઇમાય વિપસ્સનાપટિપત્તિયા ફલસમાપત્તિવસેન ચિત્તં વિમુચ્ચતિ.
સોણકોળિવિસકથાદિવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
દિગુણાદિઉપાહનપટિક્ખેપકથાવણ્ણના
૨૪૫. સકટવાહેતિ દ્વીહિ સકટેહિ પરિચ્છિન્ને વાહે. ‘‘વાહે’’તિ બહુવચનસ્સ હિરઞ્ઞવિસેસનત્તેપિ સામઞ્ઞાપેક્ખાય ‘‘હિરઞ્ઞ’’ન્તિ એકવચનં કતં.
૨૪૬. અદ્દારિટ્ઠકવણ્ણાતિ અલ્લારિટ્ઠફલવણ્ણા, તિન્તકાકપક્ખવણ્ણાતિપિ વદન્તિ. રજનન્તિ ઉપલિત્તં નીલાદિવણ્ણં સન્ધાય વુત્તં. તેનાહ ‘‘ચોળકેન પુઞ્છિત્વા’’તિ. તઞ્હિ તથા પુઞ્છિતે વિગચ્છતિ. યં પન ચમ્મસ્સ દુગ્ગન્ધાપનયનત્થં કાળરત્તાદિરજનેહિ રઞ્જિતત્તા કાળરત્તાદિવણ્ણં હોતિ, તં ચોળાદીહિ અપનેતું ન સક્કા ચમ્મગતિકમેવ, તસ્મા તં વટ્ટતીતિ દટ્ઠબ્બં.
ખલ્લકન્તિ સબ્બપણ્હિપિધાનચમ્મં, અપરિગળનત્થં પણ્હિઉપરિભાગે અપિધાય આરોપનબન્ધનમત્તં વટ્ટતિ. વિચિત્રાતિ સણ્ઠાનતો વિચિત્રપટા અધિપ્પેતા, ન વણ્ણતો સબ્બસો અપનેતબ્બેસુ ‘‘પક્ખિબિળાલા’’તિ વુચ્ચતિ, તેસં ચમ્મં નામ પક્ખલોમમેવ.
દિગુણાદિઉપાહનપટિક્ખેપકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
અજ્ઝારામેઉપાહનપટિક્ખેપકથાદિવણ્ણના
૨૫૧. ઉણ્ણાહિ કતપાદુકાતિ એત્થ ઉણ્ણામયકમ્બલેહિ કતા પાદુકા સઙ્ગય્હન્તિ.
૨૫૩. ગઙ્ગામહકીળિકાયાતિ ગઙ્ગામહે કીળિકાય. તત્થ હિ ઇત્થિપુરિસા યાનેહિ ઉદકકીળં ગચ્છન્તિ. પીઠકસિવિકન્તિ ફલકાદિના કતં પીઠકયાનં. પટપોતલિકં અન્દોલિકા. સબ્બમ્પિ યાનં ઉપાહનેનપિ ગન્તું અસમત્થસ્સ ગિલાનસ્સ અનુઞ્ઞાતં.
૨૫૪. વાળરૂપાનીતિ આહરિમાનિ વાળરૂપાનિ. ચતુરઙ્ગુલાધિકાનીતિ ઉદ્દલોમીએકન્તલોમીહિ વિસેસદસ્સનં. ચતુરઙ્ગુલતો હિ ઊનાનિ કિર ઉદ્દલોમીઆદીસુ પવિસન્તિ. વાનચિત્રો ઉણ્ણામયત્થરણોતિ નાનાવણ્ણેહિ ઉણ્ણામયસુત્તેહિ ભિત્તિચ્છેદાદિવસેન વાયિત્વા કતચિત્તત્થરણો. ઘનપુપ્ફકોતિ બહલરાગો. પકતિતૂલિકાતિ તૂલપુણ્ણા ભિસિ. વિકતિકાતિ સીહરૂપાદિવસેન વાનચિત્રાવ ગય્હતિ. ઉદ્દલોમીતિ ‘‘ઉભતોદસં ઉણ્ણામયત્થરણ’’ન્તિ દીઘનિકાયટ્ઠકથાયં વુત્તં. કોસેય્યકટ્ટિસ્સમયન્તિ કોસિયસુત્તાનં અન્તરા સુવણ્ણમયસુત્તાનિ પવેસેત્વા વીતં. સુવણ્ણસુત્તં કિર ‘‘કટ્ટિસ્સં, કસટ’’ન્તિ ચ વુચ્ચતિ. તેનેવ ‘‘કોસેય્યકસટમય’’ન્તિ આચરિય-ધમ્મપાલત્થેરેન વુત્તન્તિ વદન્તિ. રતનપરિસિબ્બિતન્તિ સુવણ્ણલિત્તં. સુદ્ધકોસેય્યન્તિ રતનપરિસિબ્બનરહિતં.
અજિનમિગચમ્માનં અતિસુખુમત્તા દુપટ્ટતિપટ્ટાનિ કત્વા સિબ્બન્તીતિ વુત્તં ‘‘અજિનપ્પવેણી’’તિ. રત્તવિતાનેનાતિ સબ્બરત્તેન વિતાનેન. યં પન નાનાવણ્ણં વાનચિત્તં વા લેપચિત્તં વા, તં વટ્ટતિ. ઉભતોલોહિતકૂપધાનેપિ એસેવ નયો. ‘‘ચિત્રં વા’’તિ ઇદં પન સબ્બથા કપ્પિયત્તા વુત્તં, ન પન ઉભતોઉપધાનેસુ અકપ્પિયત્તા. ન હિ લોહિતક-સદ્દો ચિત્તે વત્તતિ, પટલિગ્ગહણેનેવ ચિત્તકસ્સપિ અત્થરણસ્સ સઙ્ગહેતબ્બપ્પસઙ્ગતો, કાસાવં પન લોહિતકવોહારં ન ગચ્છતિ. તસ્મા વિતાનેપિ ઉભતોઉપધાનેપિ વટ્ટતિ. સચે પમાણયુત્તન્તિઆદિ અઞ્ઞપ્પમાણાતિક્કન્તસ્સ બિબ્બોહનસ્સ પટિક્ખિત્તભાવદસ્સનત્થં વુત્તં, ન પન દીઘનિકાયટ્ઠકથાદીસુ કિઞ્ચાપિ ‘‘ઠપેત્વા તૂલિકં સબ્બાનેવ ગોનકાદીનિ રતનપરિસિબ્બિતાનિ વટ્ટન્તી’’તિઆદિ વુત્તં, વિનયટ્ઠકથાયેવ કપ્પિયાકપ્પિયભાવે પમાણન્તિ ગહેતબ્બં.
અજ્ઝારામેઉપાહનપટિક્ખેપકથાદિવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
ગિહિવિકતાનુઞ્ઞાતાદિકથાવણ્ણના
૨૫૬. અભિનિસ્સાયાતિ અપસ્સાય. વિસુકાયિકવિપ્ફન્દિતાનન્તિ પટિપક્ખભૂતાનં દિટ્ઠિચિત્તવિપ્ફન્દિતાનન્તિ અત્થો.
૨૫૭. યતિન્દ્રિયન્તિ મનિન્દ્રિયવસેન સઞ્ઞતિન્દ્રિયં.
૨૫૮. પાળિયં અટ્ઠકવગ્ગિકાનીતિ સુત્તનિપાતે (સુ॰ નિ॰ ૭૭૨ આદયો) અટ્ઠકવગ્ગભૂતાનિ સોળસ સુત્તાનિ. એવં ચિરં અકાસીતિ એવં ચિરકાલં પબ્બજ્જં અનુપગન્ત્વા અગારમજ્ઝે કેન કારણેન વાસમકાસીતિ અત્થો. સો કિર મજ્ઝિમવયે પબ્બજિતો, તેન ભગવા એવમાહ. એતમત્થં વિદિત્વાતિ કામેસુ દિટ્ઠાદીનવા ચિરાયિત્વાપિ ઘરાવાસેન પક્ખન્દન્તીતિ એતમત્થં સબ્બાકારતો વિદિત્વા.
આદીનવં લોકેતિ સઙ્ખારલોકે અનિચ્ચતાદિઆદીનવં. નિરુપધિન્તિ નિબ્બાનં. ‘‘અરિયો ન રમતી પાપે’’તિ ઇમસ્સ હેતુમાહ ‘‘પાપે ન રમતી સુચી’’તિ. તત્થ સુચીતિ વિસુદ્ધપુગ્ગલો.
૨૫૯. કાળસીહોતિ કાળમુખવાનરજાતિ. ચમ્મં ન વટ્ટતીતિ નિસીદનત્થરણં કાતું ન વટ્ટતિ, ભૂમત્થરણાદિવસેન સેનાસનપરિભોગો વટ્ટતેવ.
ગિહિવિકતાનુઞ્ઞાતાદિકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
ચમ્મક્ખન્ધકવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.