૫. પાચિત્તિયકણ્ડં
૧. મુસાવાદવગ્ગો
૧. મુસાવાદસિક્ખાપદવણ્ણના
૧. મુસાવાદવગ્ગસ્સ ખુદ્દકાનન્તિ એત્થ ‘‘ખુદ્દક-સદ્દો બહુ-સદ્દપરિયાયો’’તિ વદન્તિ. તત્થાતિ તેસુ વગ્ગેસુ, ખુદ્દકેસુ વા. ‘‘જાનિતબ્બતો’’તિ હેતુનો વિપક્ખેપિ નિબ્બાને વત્તનતો અનેકન્તિકત્તે પરેહિ વુત્તે ‘‘ન મયા અયં હેતુ વુત્તો’’તિ ‘‘જાનન્તો’’તિ.
૨. સમ્પજાનમુસાવાદેતિ અત્તના વુચ્ચમાનસ્સ અત્થસ્સ વિતથભાવં પુબ્બેપિ જાનિત્વા, વચનક્ખણે ચ જાનન્તસ્સ મુસાવાદભણને. તેનાહ ‘‘જાનિત્વા’’તિઆદિ. મુસાવાદેતિ ચ નિમિત્તત્થે ભુમ્મં, તસ્મા મુસાભણનનિમિત્તં પાચિત્તિયન્તિ એવમેત્થ, ઇતો પરેસુપિ ઈદિસેસુ અત્થો વેદિતબ્બો.
૩. વદન્તિ ‘‘મિચ્છા’’તિઆદિ. ‘‘ધનુના વિજ્ઝતી’’તિઆદીસુ વિય ‘‘ચક્ખુના દિટ્ઠ’’ન્તિ પાકટવસેન વુત્તન્તિ આહ ‘‘ઓળારિકેના’’તિ.
૧૧. ગતો ભવિસ્સતીતિ એત્થાપિ સન્નિટ્ઠાનતો વુત્તત્તા મુસાવાદો જાતો. આપત્તિન્તિ પાચિત્તિયાપત્તિં, ન દુબ્ભાસિતં. જાતિઆદીહિ દસહિ અક્કોસવત્થૂહિ પરં દવા વદન્તસ્સ હિ તં હોતિ. ચારેસુન્તિ ઉપનેસું. વત્થુવિપરીતતા, વિસંવાદનપુરેક્ખારતા, યમત્થં વત્થુકામો, તસ્સ પુગ્ગલસ્સ વિઞ્ઞાપનપયોગો ચાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ. વત્થુવિપરીતતાય હિ અસતિ વિસંવાદનપુરેક્ખારતાય વિઞ્ઞાપિતેપિ મુસાવાદો ન હોતિ, દુક્કટમત્તમેવ હોતિ. તસ્મા સાપિ અઙ્ગમેવાતિ ગહેતબ્બં. ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મારોચનત્થં મુસા ભણન્તસ્સ પારાજિકં, પરિયાયેન થુલ્લચ્ચયં, અમૂલકેન પારાજિકેન અનુદ્ધંસનત્થં સઙ્ઘાદિસેસો, સઙ્ઘાદિસેસેનાનુદ્ધંસનઓમસવાદાદીસુ પાચિત્તિયં, અનુપસમ્પન્નેસુ દુક્કટં, ઉક્કટ્ઠહીનજાતિઆદીહિ દવા અક્કોસન્તસ્સ દુબ્ભાસિતં, કેવલં મુસા ભણન્તસ્સ ઇધ પાચિત્તિયં વુત્તં.
મુસાવાદસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. ઓમસવાદસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૩. દુતિયે પુબ્બે પતિટ્ઠિતારપ્પદેસં પુન અરે પત્તેતિ પઠમં ભૂમિયં પતિટ્ઠિતનેમિપ્પદેસે પરિવત્તેત્વા પુન ભૂમિયં પતિટ્ઠિતેતિ અત્થો.
૧૫. પુબ્બેતિ અટ્ઠુપ્પત્તિયં. પુપ્ફછડ્ડકા નામ ગબ્ભમલાદિહારકા. તચ્છકકમ્મન્તિ પાસાણકોટ્ટનાદિવડ્ઢકીકમ્મં હત્થમુદ્દાગણનાતિ અઙ્ગુલિસઙ્કોચનેનેવ ગણના. અચ્છિદ્દકગણના નામ એકટ્ઠાનદસટ્ઠાનાદીસુ સારિયો ઠપેત્વા અનુક્કમેન ગણના. આદિ-સદ્દેન સઙ્કલનપટઉપ્પાદનવોક્લનભાગહારાદિવસેન પવત્તા પિણ્ડગણના ગહિતા. યસ્સ સા પગુણા, સો રુક્ખમ્પિ દિસ્વા ‘‘એત્તકાનિ એત્થ પણ્ણાની’’તિ યભ-મેથુનેતિ વચનતો આહ ‘‘ય-કાર-ભ-કારે’’તિઆદિ.
૧૬. ન પુરિમેનાતિ મુસાવાદસિક્ખાપદેન. સોપિ આપત્તિયાતિ ઉપસગ્ગાદિવિસિટ્ઠેહિપિ વદન્તો પાચિત્તિયાપત્તિયાવ કારેતબ્બો.
૨૬. દુબ્ભાસિતન્તિ સામઞ્ઞતો વુત્તત્તા પાળિયં અનાગતેહિપિ પરમ્મુખા વદન્તસ્સપિ દુબ્ભાસિતમેવાતિ આચરિયા વદન્તિ તતો લામકાપત્તિયા અભાવા, અનાપત્તિયાપેત્થ ભવિતું અયુત્તત્તા. સબ્બસત્તાતિ એત્થ વચનત્થવિદૂહિ તિરચ્છાનાદયોપિ ગહિતા.
૩૫. અનુસાસનીપુરેક્ખારતાય વા પાપગરહિતાય વા વદન્તાનં ચિત્તસ્સ લહુપરિવત્તિભાવતો અન્તરન્તરા કોપે ઉપ્પન્નેપિ અનાપત્તિ. કાયવિકારમત્તેનપિ ઓમસનસમ્ભવતો ‘‘તિસમુટ્ઠાનં, કાયકમ્મ’’ન્તિ ચ વુત્તં. પરિવારે પન ‘‘ચતુત્થેન આપત્તિસમુટ્ઠાનેન…પે॰… દુબ્ભાસિતં આપજ્જેય્યાતિ. ન હીતિ વત્તબ્બ’’ન્તિઆદિના (પરિ॰ ૨૭૬) ઇતરાનિ સમુટ્ઠાનાનિ પટિક્ખિપિત્વા પઞ્ચમસ્સેવ વુત્તત્તા આહ ‘‘દુબ્ભાસિતાપત્તિ પનેત્થ વાચાચિત્તતો સમુટ્ઠાતી’’તિ. દવકમ્યતાય હિ કાયવાચાચિત્તેહિ ઓમસન્તસ્સપિ વાચાચિત્તમેવ આપત્તિયા અઙ્ગં હોતિ, ન પન કાયો વિજ્જમાનોપિ ધમ્મદેસનાપત્તિ વિય કેવલં કાયવિકારેનેવ. ઓમસન્તસ્સ પન કિઞ્ચાપિ ઇધ દુબ્ભાસિતાપત્તિયા અનાપત્તિ, અથ ખો કાયકીળાપટિક્ખેપસિક્ખાપદેન દુક્કટમેવાતિ દટ્ઠબ્બં. ઉપસમ્પન્નં જાતિઆદીહિ અનઞ્ઞાપદેસેન અક્કોસનં, તસ્સ જાનનં, અત્થપુરેક્ખારતાદીનં અભાવોતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ઓમસવાદસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. પેસુઞ્ઞસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૬. તતિયે ભણ્ડનં જાતં એતેસન્તિ ભણ્ડનજાતા. પિસતીતિ પિસુણા, વાચા, સમગ્ગે ભિન્ને પેસુઞ્ઞન્તિ એવમેત્થ અત્થો વેદિતબ્બો.
ઇધાપિ
પેસુઞ્ઞસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. પદસોધમ્મસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૫. ચતુત્થે પુરિમબ્યઞ્જનેન સદિસન્તિ ‘‘રૂપં અનિચ્ચ’’ન્તિ એત્થ અનિચ્ચ-સદ્દેન સદિસં ‘‘વેદના અનિચ્ચા’’તિ એત્થ અનિચ્ચ-સદ્દં વદતિ. અક્ખરસમૂહોતિ અવિભત્તિકો વુત્તો. પદન્તિ વિભત્તિઅન્તં વુત્તં.
એકં પદન્તિ ગાથાપદમેવ સન્ધાય વદતિ. પદગણનાયાતિ ગાથાપદગણનાય. અપાપુણિત્વાતિ સદ્ધિં અકથેત્વા. એતેન ગાથાય પચ્છિમપાદે વુચ્ચમાને સામણેરો પઠમપાદાદિં વદતિ, આપત્તિયેવ, તસ્મિં નિસ્સદ્દે એવ ઇતરેન વત્તબ્બન્તિ દસ્સેતિ.
અટ્ઠકથાનિસ્સિતોતિ સઙ્ગીતિત્તયારુળ્હં પોરાણટ્ઠકથં સન્ધાય વદતિ. ઇદાનિપિ ‘‘યથાપિ દીપિકો નામ, નિલીયિત્વા ગણ્હતે મિગે’’તિ (મિ॰ પ॰ ૬.૧.૫; વિસુદ્ધિ॰ ૧.૨૧૭; દી॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩૭૪; મ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧૦૭; પારા॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧૬૫; પટિ॰ મ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૧.૧૬૩) એવમાદિકં અટ્ઠકથાવચનં અત્થેવ, બુદ્ધઘોસાચરિયાદીહિ પોરાણટ્ઠકથાનયેન વુત્તમ્પિ ઇધ સઙ્ગહેતબ્બન્તિ વદન્તિ. પાળિનિસ્સિતોતિ ઉદાનવગ્ગસઙ્ગહાદિકો. વિવટ્ટૂપનિસ્સિતન્તિ નિબ્બાનનિસ્સિતં. થેરસ્સાતિ નાગસેનત્થેરસ્સ. મગ્ગકથાદીનિ પકરણાનિ.
૪૬. પાળિયં અક્ખરાયાતિઆદિ લિઙ્ગવિપલ્લાસેન વુત્તં, અક્ખરેનાતિઆદિના અત્થો ગહેતબ્બો.
૪૮. ઉપચારં મુઞ્ચિત્વાતિ પરિસાય દ્વાદસહત્થં મુઞ્ચિત્વા એકતો ઠિતસ્સ વા નિસિન્નસ્સ વા અનુપસમ્પન્નસ્સ અકથેત્વા અઞ્ઞે ઉદ્દિસ્સ ભણન્તસ્સાપિ ઓપાતેતીતિ સદ્ધિં કથેતિ. અનુપસમ્પન્નતા, વુત્તલક્ખણધમ્મં પદસો વાચનતા, એકતો ભણનઞ્ચાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
પદસોધમ્મસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. સહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૦-૫૧. પઞ્ચમે તત્રિદં નિદસ્સનન્તિ સેસો. દિરત્તતિરત્તન્તિ એત્થ દિરત્તગ્ગહણં વચનાલઙ્કારત્થં, નિરન્તરં તિસ્સોવ રત્તિયો વસિત્વા ચતુત્થદિવસાદીસુ સયન્તસ્સેવ આપત્તિ, ન એકન્તરિકાદિવસેન સયન્તસ્સાતિ દસ્સનત્થમ્પીતિ દટ્ઠબ્બં. દિરત્તવિસિટ્ઠઞ્હિ તિરત્તં વુચ્ચમાનં, તેન અનન્તરિકમેવ તિરત્તં દીપેતીતિ. પઞ્ચહિ છદનેહીતિ ઇટ્ઠકસિલાસુધાતિણપણ્ણેહિ. વાચુગ્ગતવસેનાતિ પગુણવસેન. દિયડ્ઢહત્થુબ્બેધો વડ્ઢકીહત્થેન ગહેતબ્બો. એકૂપચારો એકેન મગ્ગેન પવિસિત્વા અબ્ભોકાસં અનુક્કમિત્વા સબ્બત્થ અનુપરિગમનયોગ્ગો, એતં બહુદ્વારમ્પિ એકૂપચારોવ. તત્થ પન કુટ્ટાદીહિ રુન્ધિત્વા વિસું દ્વારં યોજેન્તિ, નાનૂપચારો હોતિ. સચે પન રુન્ધતિ એવ, વિસું દ્વારં ન યોજેન્તિ, ‘‘એતમ્પિ એકૂપચારમેવ મત્તિકાદીહિ પિહિતદ્વારો વિય ગબ્ભો’’તિ ગહેતબ્બં. અઞ્ઞથા ગબ્ભે પવિસિત્વા પમુખાદીસુ નિપન્નાનુપસમ્પન્નેહિ સહસેય્યાપરિમુત્તિયા ગબ્ભદ્વારં મત્તિકાદીહિ પિદહાપેત્વા ઉટ્ઠિતે અરુણે વિવરાપેન્તસ્સપિ અનાપત્તિ ભવેય્યાતિ.
તેસં પયોગે પયોગે ભિક્ખુસ્સ આપત્તીતિ એત્થ કેચિ ‘‘અનુટ્ઠહનેન અકિરિયસમુટ્ઠાના આપત્તિ વુત્તા તસ્મિં ખણે સયન્તસ્સ કિરિયાભાવા. ઇદઞ્હિ સિક્ખાપદં સિયા કિરિયાય સમુટ્ઠાતિ, સિયા અકિરિયાય સમુટ્ઠાતિ. કિરિયાસમુટ્ઠાનતા ચસ્સ તબ્બહુલવસેન વુત્તાતિ વદતિ. યથા ચેતં, એવં દિવાસયનમ્પિ. અનુટ્ઠહનેન, હિ દ્વારાસંવરણેન ચેતં અકિરિયસમઉટ્ઠાનમ્પિ હોતી’’તિ વદન્તિ. ઇદઞ્ચ યુત્તં વિય દિસ્સતિ, વીમંસિત્વા ગહેતબ્બં.
‘‘ઉપરિમતલેન સદ્ધિં અસમ્બદ્ધભિત્તિકસ્સા’’તિ ઇદં સમ્બદ્ધભિત્તિકે વત્તબ્બમેવ નત્થીતિ દસ્સનત્થં વુત્તં. ઉપરિમતલે સયિતસ્સ સઙ્કા એવ નત્થીતિ ‘‘હેટ્ઠાપાસાદે’’તિઆદિ વુત્તં. નાનૂપચારેતિ બહિ નિસ્સેણિયા આરોહણીયે.
સભાસઙ્ખેપેનાતિ ‘‘અડ્ઢકુટ્ટકે’’તિ ઇમિના સણ્ઠાનં દસ્સેતિ. યત્થ તીસુ દ્વીસુ વા પસ્સેસુ ભિત્તિયો બદ્ધા, છદનં વા અસમ્પત્તા અડ્ઢભિત્તિ, ઇદં અડ્ઢકુટ્ટકં નામ. વાળસઙ્ઘાટો નામ પરિક્ખેપસ્સ અન્તો થમ્ભાદીનં ઉપરિ વાળરૂપેહિ કતસઙ્ઘાટો. પરિક્ખેપસ્સ બહિગતેતિ એત્થ યસ્મિં પસ્સે પરિક્ખેપો નત્થિ, તત્થ સચે ભૂમિતો વત્થુ ઉચ્ચં હોતિ, ઉભતો ઉચ્ચવત્થુતો હેટ્ઠા ભૂમિયં નિબ્બકોસબ્ભન્તરેપિ અનાપત્તિ એવ તત્થ સેનાસનવોહારાભાવતો. અથ વત્થુ નીચં ભૂમિસમમેવ સેનાસનસ્સ હેટ્ઠિમતલે તિટ્ઠતિ, તત્થ પરિક્ખેપરહિતદિસાય નિબ્બકોસબ્ભન્તરે સબ્બત્થ આપત્તિ હોતિ, પરિચ્છેદાભાવતો પરિક્ખેપસ્સ બહિ એવ અનાપત્તીતિ દટ્ઠબ્બં. પરિમણ્ડલં વાતિઆદિ મજ્ઝે ઉદકપતનત્થાય આકાસઙ્ગણવન્તં સેનાસનં સન્ધાય વુત્તં. તત્થ અપરિચ્છિન્નગબ્ભૂપચારેતિ એકેકગબ્ભસ્સ દ્વીસુ પસ્સેસુ પમુખેન ગમનં પરિચ્છિન્દિત્વા દિયડ્ઢહત્થુબ્બેધતો અનૂનં કુટ્ટં કત્વા આકાસઙ્ગણેન પવેસં કરોન્તિ, એવં અકતોતિ અત્થો. ગબ્ભપરિક્ખેપોતિ ચતુરસ્સપાસાદાદીસુ સમન્તા ઠિતગબ્ભભિત્તિયો સન્ધાય વુત્તં.
પાટેક્કસન્નિવેસાતિ એકેકદિસાય ગબ્ભપાળિયો ઇતરદિસાસુ ગબ્ભપાળીનં અભાવેન, ભાવેપિ વા અઞ્ઞમઞ્ઞભિત્તિચ્છદનેહિ અસમ્બન્ધતાય પાટેક્કસન્નિવેસા નામ વુચ્ચતિ. તં…પે॰… સન્ધાય વુત્તન્તિ તત્થ પાચિત્તિયેન અનાપત્તીતિ વુત્તં, ન દુક્કટેન. તાદિસાય હિ ગબ્ભપાળિયા પમુખં તીસુ દિસાસુ ભિત્તીનં અભાવેન એકદિસાય ગબ્ભભિત્તિમત્તેન સબ્બચ્છન્નં ચૂળપરિચ્છન્નં નામ હોતિ. તસ્મા દુક્કટમેવ. યદિ પન તસ્સ પમુખસ્સ ઇતરદિસાસુપિ એકિસ્સં, સબ્બાસુ વા ભિત્તિં કરોન્તિ, તદા સબ્બચ્છન્નઉપડ્ઢપરિચ્છન્નાદિભાવતો પાચિત્તિયમેવ હોતીતિ દટ્ઠબ્બં. ભૂમિયં વિના જગતિયા પમુખં સન્ધાયાતિ એત્થ ઉચ્ચવત્થું અકત્વા ભૂમિયં કતગેહસ્સ પમુખં સન્ધાય અપરિક્ખિત્તે પાચિત્તિયેન અનાપત્તીતિ ઇદં કથિતં તત્થાતિ અન્ધકટ્ઠકથાયં. જગતિયા પમાણં વત્વાતિ પકતિભૂમિયા નિપન્નો યથા જગતિયા ઉપરિ સયિતં ન પસ્સતિ, એવં ઉચ્ચાતિઉચ્ચવત્થુસ્સ ઉબ્બેધપ્પમાણં વત્વા. એકદિસાય ઉજુકમેવ દીઘં કત્વા સન્નિવેસિતો પાસાદો એકસાલસન્નિવેસો. દ્વીસુ, તીસુ વા ચતૂસુપિ વા દિસાસુ સિઙ્ઘાટકસણ્ઠાનાદિવસેન કતા દ્વિસાલાદિસન્નિવેસા વેદિતબ્બા. સાલપ્પભેદદીપનમેવ ચેત્થ પુરિમતો વિસેસોતિ. પરિક્ખેપો વિદ્ધસ્તોતિ પમુખસ્સ પરિક્ખેપં સન્ધાય વદતિ.
૫૩. ઉપડ્ઢચ્છન્નઉપડ્ઢપરિચ્છન્નં સેનાસનં દુક્કટસ્સ આદિં વત્વા પાળિયં દસ્સિતત્તા તતો સત્ત પાચિત્તિયાનીતિ પાળિયં વુત્તપાચિત્તિયદ્વયં સામઞ્ઞતો એકત્તેન ગહેત્વા વુત્તં.
૫૪. પાળિયં ‘‘તતિયાય રત્તિયા પુરારુણા નિક્ખમિત્વા પુન વસતી’’તિ ઇદં ઉક્કટ્ઠવસેન વુત્તં, અનિક્ખમિત્વા પન પુરારુણા ઉટ્ઠહિત્વા અન્તોછદને નિસિન્નસ્સાપિ પુનદિવસે સહસેય્યેન અનાપત્તિ એવ. સેનમ્બમણ્ડપવણ્ણં હોતીતિ સીહળદીપે કિર ઉચ્ચવત્થુકો સબ્બચ્છન્નો સબ્બઅપરિચ્છન્નો એવંનામકો સન્નિપાતમણ્ડપો અત્થિ, તં સન્ધાયેતં વુત્તં. એત્થ ચતુત્થભાગો ચૂળકં, દ્વે ભાગા ઉપડ્ઢં, તીસુ ભાગેસુ દ્વે ભાગા યેભુય્યન્તિ ઇમિના નયેન ચૂળકચ્છન્નપરિચ્છન્નતાદીનિ વેદિતબ્બાનિ. પાચિત્તિયવત્થુકસેનાસનં, તત્થ અનુપસમ્પન્નેન સહ નિપજ્જનં, ચતુત્થદિવસે સૂરિયત્થઙ્ગમનન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
સહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. દુતિયસહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૫. છટ્ઠે માતુગામેન સદ્ધિં ચતુત્થદિવસે સયન્તસ્સાપિ ઇમિના સિક્ખાપદેન એકાવ આપત્તિ. કેચિ પન પુરિમસિક્ખાપદેનાપીતિ દ્વે આપત્તિયો વદન્તિ, તં ન યુત્તં ‘‘અનુપસમ્પન્નેના’’તિ અનિત્થિલિઙ્ગેન વુત્તત્તા નપુંસકેન
દુતિયસહસેય્યસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. ધમ્મદેસનાસિક્ખાપદવણ્ણના
૬૦. સત્તમે ન યક્ખેનાતિઆદીનં ‘‘અઞ્ઞત્ર વિઞ્ઞુના’’તિ ઇમિના સમ્બન્ધો. અઞ્ઞત્ર વિઞ્ઞુના
ઇરિયાપથાપરિવત્તનં, પુરિસં વા દ્વાદસહત્થૂપચારે અપક્કોસાપનં એત્થ અકિરિયા. વુત્તલક્ખણસ્સ ધમ્મસ્સ છન્નં વાચાનં ઉપરિ દેસના, વુત્તલક્ખણો માતુગામો, ઇરિયાપથપઅવત્તનાભાવો, વિઞ્ઞૂપુરિસાભાવો, અપઞ્હવિસ્સજ્જનાતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ.
ધમ્મદેસનાસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. ભૂતારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના
૭૭. અટ્ઠમે અન્તરાતિ પરિનિબ્બાનકાલતો પુબ્બેપિ. અતિકડ્ઢિયમાનેનાતિ ‘‘વદથ, ભન્તે, કિં તુમ્હેહિ અધિગત’’ન્તિ એવં નિપ્પીળિયમાનેન અતિબદ્ધિયમાનેન. તથારૂપે પચ્ચયે સતિ વત્તબ્બમેવ. સુતપરિયત્તિસીલગુણન્તિ એત્થ અત્થકુસલતા સુતગુણો, પાળિપાઠકુસલતા પરિયત્તિગુણોતિ દટ્ઠબ્બં. ‘‘ચિત્તક્ખેપસ્સ વા અભાવા’’તિ ઇમિના ખિત્તચિત્તવેદનાટ્ટતાપિ અરિયાનં નત્થીતિ દસ્સેતિ.
પુબ્બે અવુત્તેહીતિ ચતુત્થપારાજિકે અવુત્તેહિ. ઇદઞ્ચ સિક્ખાપદં પણ્ણત્તિઅજઆનનવસેન એકન્તતો અચિત્તકસમુટ્ઠાનમેવ હોતિ અરિયાનં પણ્ણત્તિવીતિક્કમાભાવા. ઝાનલાભીનઞ્ચ સત્થુ આણાવીતિક્કમપટિઘચિત્તસ્સ ઝાનપરિહાનતો ભૂતારોચનં ન સમ્ભવતિ. ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મસ્સ ભૂતતા, અનુપસમ્પન્નસ્સ આરોચનં, તઙ્ખણવિજાનના, અનઞ્ઞાપદેસોતિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
ભૂતારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના
૭૮. નવમે તત્થ ભવેય્યાતિ તત્થ કસ્સચિ મતિ એવં ભવેય્ય. અટ્ઠકથાવચનમેવ ઉપપત્તિતો દળ્હં કત્વા પતિટ્ઠપેન્તો ‘‘ઇમિનાપિ ચેત’’ન્તિઆદિમાહ.
૮૨. આદિતો પઞ્ચ સિક્ખાપદાનીતિ પાણાતિપાતાદીનિ પઞ્ચ. સેસાનીતિ વિકાલભોજનાદીનિ
દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના
૮૬. દસમે અપ્પપંસુમત્તિકાય પથવિયા અનાપત્તિવત્થુભાવેન વુત્તત્તા ઉપડ્ઢપંસુમત્તિકાયપિ પાચિત્તિયમેવાતિ ગહેતબ્બં. ન હેતં દુક્કટવત્થૂતિ સક્કા વત્તું જાતાજાતવિનિમુત્તાય તતિયપથવિયા અભાવતો.
વટ્ટતીતિ ઇમસ્મિં ઠાને પોક્ખરણિં ખણાતિ ઓકાસસ્સ અનિયમિતત્તા વટ્ટતિ. ઇમં વલ્લિં ખણાતિ પથવીખણનં સન્ધાય વુત્તત્તા ઇમિનાવ સિક્ખાપદેન આપત્તિ, ન ભૂતગામસિક્ખાપદેન. ઉભયમ્પિ ઉદકપપ્પટકોતિ ઉદકે અન્તોભૂમિયં પવિટ્ઠે તસ્સ ઉપરિભાગં છાદેત્વા તનુકપંસુ વા મત્તિકા વા પટલં હુત્વા પતમાના તિટ્ઠતિ, તસ્મિં ઉદકે સુક્ખેપિ તં પટલં વાતેન ચલમાના તિટ્ઠતિ, તં ઉદકપપ્પટકો નામ.
અકતપબ્ભારેતિ અવળઞ્જનટ્ઠાનદસ્સનત્થં વુત્તં. તાદિસે એવ હિ વમ્મિકસ્સ સમ્ભવોતિ. મૂસિકુક્કરં નામ મૂસિકાહિ ખનિત્વા બહિ કતપંસુરાસિ. અચ્છદનન્તિઆદિવુત્તત્તા ઉજુકં આકાસતો પતિતવસ્સોદકેન ઓવટ્ઠમેવ જાતપથવી હોતિ, ન છદનાદીસુ પતિત્વા તતો પવત્તઉદકેન તિન્તન્તિ વેદિતબ્બં. મણ્ડપત્થમ્ભન્તિ સાખામણ્ડપત્થમ્ભં. ઉચ્ચાલેત્વાતિ ઉક્ખિપિત્વા. તતોતિ પુરાણસેનાસનતો.
૮૮. મહામત્તિકન્તિ ભિત્તિલેપનં. જાતપથવિતા, તથાસઞ્ઞિતા, ખણનખણાપનાનં અઞ્ઞતરન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
પથવીખણનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો મુસાવાદવગ્ગો પઠમો.
૨. ભૂતગામવગ્ગો
૧. ભૂતગામસિક્ખાપદવણ્ણના
૮૯. દુતિયવગ્ગસ્સ નિગ્ગહેતું અસક્કોન્તોતિ સાખટ્ઠકવિમાને સાખાય છિજ્જમાનાય છિજ્જન્તે તત્થ અછેદનત્થાય દેવતાય ઉપનીતં પુત્તં દિસ્વાપિ કુઠારિનિક્ખેપવેગં નિવત્તેતું અસક્કોન્તોતિ અત્થો. રુક્ખધમ્મેતિ રુક્ખસ્સ પવત્તિયં. રુક્ખાનં વિય છેદનાદીસુ અકુપ્પનઞ્હિ રુક્ખધમ્મો નામ.
ઉપ્પતિતન્તિ ઉપ્પન્નં. ભન્તન્તિ ધાવન્તં. વારયેતિ નિગ્ગણ્હેય્ય. ઇતરોતિ ઉપ્પન્નં કોધં અનિગ્ગણ્હન્તો રાજઉપરાજાદીનં રસ્મિમત્તગ્ગાહકજનો વિય ન ઉત્તમસારથીતિ અત્થો. વિસટં સપ્પવિસન્તિ સરીરે દાઠાવણાનુસારેન વિત્થિણ્ણં બ્યાપેત્વા ઠિતં કણ્હસપ્પવિસં વિય. જહાતિ ઓરપારન્તિ પઞ્ચોરમ્ભાગિયસઞ્ઞોજનાનિ તતિયમગ્ગેન જહાતિ. ‘‘ઓરપાર’’ન્તિ હિ ઓરિમતીરં વુચ્ચતિ સોતિ તતિયમગ્ગેન કોધં વિનેત્વા ઠિતો ભિક્ખુ અરહત્તમગ્ગેન ઓરપારં જહાતીતિ અત્થો. તત્થ ઓરં નામ સકત્તભાવો, અજ્ઝત્તિકાનિ વા આયતનાનિ. પારં નામ પરઅત્તભાવો, બાહિરાનિ વા આયતનાનિ. તદુભયે પન છન્દરાગં જહન્તો ‘‘જહાતિ ઓરિમપાર’’ન્તિ વુચ્ચતિ.
૯૦. ભવન્તીતિ વડ્ઢન્તિ. અહુવુન્તીતિ બભૂવુ. તેનાહ ‘‘જાતા વડ્ઢિતા’’તિ. ભૂતાનં ગામોતિ મહાભૂતાનં હરિતતિણાદિભાવેન સમગ્ગાનં સમૂહો. તબ્બિનિમુત્તસ્સ ગામસ્સ અભાવં દસ્સેતું ‘‘ભૂતા એવ વા ગામો’’તિ વુત્તં. પાતબ્ય-સદ્દસ્સ પા પાનેતિ ધાત્વત્થં સન્ધાયાહ ‘‘પરિભુઞ્જિતબ્બતા’’તિ. સા ચ પાતબ્યતા છેદનાદિ એવ હોતીતિ આહ ‘‘તસ્સા…પે॰… ભૂતગામસ્સ જાતા છેદનાદિપચ્ચયા’’તિ.
૯૧. જાત-સદ્દો એત્થ વિજાતપરિયાયોતિ ‘‘પુત્તં વિજાતા ઇત્થી’’તિઆદીસુ વિય પસૂતવચનોતિ આહ ‘‘પસૂતાની’’તિ, નિબ્બત્તપણ્ણમૂલાનીતિ અત્થો.
તાનિ દસ્સેન્તોતિ તાનિ બીજાનિ દસ્સેન્તો. કારિયદસ્સનમુખેનેવ કારણઞ્ચ ગહિતન્તિ આહ ‘‘બીજતો નિબ્બત્તેન બીજં દસ્સિત’’ન્તિ.
૯૨. ‘‘બીજતો સમ્ભૂતો ભૂતગામો બીજ’’ન્તિ ઇમિના ઉત્તરપદલોપેન ‘‘પદુમગચ્છતો નિબ્બત્તં પુપ્ફં પદુમ’’ન્તિઆદીસુ વિયાયં વોહારોતિ દસ્સેતિ. યં બીજં ભૂતગામો નામ હોતીતિ નિબ્બત્તપણ્ણમૂલં સન્ધાય વદતિ. યથારુતન્તિ યથાપાઠં.
‘‘સઞ્ચિચ્ચા’’તિ વુત્તત્તા સરીરે લગ્ગભાવં ઞત્વાપિ ઉટ્ઠહતિ, ‘‘તં ઉદ્ધરિસ્સામી’’તિસઞ્ઞાય અભાવતો વટ્ટતિ. અનન્તક-ગ્ગહણેન સાસપમત્તિકા ગહિતા, નામઞ્હેતં તસ્સા સેવાલજાતિયા. મૂલપણ્ણાનં અભાવેન ‘‘અસમ્પુણ્ણભૂતગામો નામા’’તિ વુત્તં. સો બીજગામેન સઙ્ગહિતોતિ. અવડ્ઢમાનેપિ ભૂતગામમૂલકત્તા વુત્તં ‘‘અમૂલકભૂતગામે સઙ્ગહં ગચ્છતી’’તિ. નાળિકેરસ્સ આવેણિકં કત્વા વદતિ.
સેલેય્યકં પુપ્ફિતકાલતો પટ્ઠાયાતિ વિકસિતકાલતો પભુતિ. છત્તકં ગણ્હન્તોતિ વિકસિતં ગણ્હન્તો. મકુળં પન રુક્ખત્તચં અકોપેન્તેનપિ ગહેતું ન વટ્ટતિ, ફુલ્લં વટ્ટતિ. હત્થકુક્કુચ્ચેનાતિ હત્થચાપલ્લેન.
‘‘પાનીયં ન વાસેતબ્બ’’ન્તિ ઇદં અત્તનો પિવનપાનીયં સન્ધાય વુત્તં, અઞ્ઞેસં પન વટ્ટતિ અનુગ્ગહિતત્તા. તેનાહ ‘‘અત્તના ખાદિતુકામેના’’તિ. યેસં રુક્ખાનં સાખા રુહતીતિ મૂલં અનોતારેત્વા પણ્ણમત્તનિગ્ગમનમત્તેનપિ વડ્ઢતિ. તત્થ કપ્પિયમ્પિ અકરોન્તો છિન્નનાળિકેરવેળુદણ્ડાદયો કોપેતું વટ્ટતિ.
‘‘ચઙ્કમિતટ્ઠાનં દસ્સેસ્સામી’’તિ વુત્તત્તા કેવલં ચઙ્કમનાધિપ્પાયેન વા મગ્ગગમનાધિપ્પાયેન વા અક્કમન્તસ્સ, તિણાનં ઉપરિ નિસીદનાધિપ્પાયેન નિસીદન્તસ્સ ચ દોસો નત્થિ.
સમણકપ્પેહીતિ સમણાનં કપ્પિયવોહારેહિ, અબીજનિબ્બટ્ટબીજાનિપિ કપ્પિયભાવતો ‘‘સમણકપ્પાની’’તિ વુત્તાનિ. અબીજં નામ તરુણઅમ્બફલાદીનિ. નિબ્બટ્ટેતબ્બં વિયોજેતબ્બં બીજં યસ્મિં, તં પનસાદિ નિબ્બટ્ટબીજં નામ. કપ્પિયન્તિ વત્વાવાતિ પુબ્બકાલકિરિયાવસેન વુત્તેપિ વચનક્ખણેવ અગ્ગિસત્થાદિના બીજગામે વણં કાતબ્બન્તિ વચનતો પન પુબ્બે કાતું ન વટ્ટતિ, તઞ્ચ દ્વિધા અકત્વા છેદનભેદનમેવ દસ્સેતબ્બં. કરોન્તેન ચ ભિક્ખુના ‘‘કપ્પિયં કરોહી’’તિ બીજગામપરિમોચનત્થં પુન કપ્પિયં કારેતબ્બન્તિ કારાપનસ્સ પઠમમેવ અધિકતત્તા. ‘‘કટાહેપિ કાતું વટ્ટતી’’તિ વુત્તત્તા કટાહતો નીહતાય મિઞ્જાય વા બીજે વા યત્થ કત્થચિ વિજ્ઝિતું વટ્ટતિ એવ. ભૂતગામો, ભૂતગામસઞ્ઞિતા, વિકોપનં વા વિકોપાપનં વાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ભૂતગામસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. અઞ્ઞવાદકસિક્ખાપદવણ્ણના
૯૪. દુતિયે અઞ્ઞં વચનન્તિ યં દોસવિભાવનત્થં પરેહિ વુત્તવચનં તં તસ્સ અનનુચ્છવિકેન અઞ્ઞેન વચનેન પટિચરતિ.
૯૮. યદેતં ‘‘અઞ્ઞેનઞ્ઞં પટિચરણસ્સેતં નામ’’ન્તિ. તુણ્હીભૂતસ્સેતં નામન્તિ તુણ્હીભાવસ્સેતં નામં, અયમેવ વા પાઠો. અઞ્ઞવાદકં આરોપેતુન્તિ અઞ્ઞવાદે આરોપેતું. વિહેસકન્તિ વિહેસકત્તં.
૯૯. પાળિયં ન ઉગ્ઘાટેતુકામોતિ પટિચ્છાદેતુકામો.
૧૦૦. અનારોપિતે અઞ્ઞવાદકેતિ વુત્તદુક્કટં પાળિયં આગતઅઞ્ઞેનઞ્ઞપટિચરણવસેન યુજ્જતિ, અટ્ઠકથાયં આગતનયેન પન મુસાવાદેન અઞ્ઞેનઞ્ઞં પટિચરન્તસ્સ પાચિત્તિયેન સદ્ધિં દુક્કટં, આરોપિતે ઇમિનાવ પાચિત્તિયં. કેચિ પન ‘‘મુસાવાદપાચિત્તિયેન સદ્ધિં પાચિત્તિયદ્વય’’ન્તિ વદન્તિ, વીમંસિતબ્બં. આદિકમ્મિકસ્સપિ મુસાવાદે ઇમિનાવ અનાપત્તીતિ દટ્ઠબ્બં. ધમ્મકમ્મેન આરોપિતતા, આપત્તિયા વા વત્થુના વા અનુયુઞ્જિયમાનતા, છાદેતુકામતાય અઞ્ઞેનઞ્ઞં પટિચરણં, તુણ્હીભાવો ચાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
અઞ્ઞવાદકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. ઉજ્ઝાપનકસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૦૩. તતિયે ઝે-ધાતુસ્સ અનેકત્થતાય ઓલોકનત્થસમ્ભવતો વુત્તં ‘‘ઓલોકાપેન્તી’’તિ. છન્દાયાતિ લિઙ્ગવિપલ્લાસોતિ આહ ‘‘છન્દેના’’તિ.
૧૦૫. ભિક્ખું લામકતો ચિન્તાપનત્થં અઞ્ઞેસં તં અવણ્ણકથનં ઉજ્ઝાપનં નામ. અઞ્ઞેસં પન અવત્વા અઞ્ઞમઞ્ઞં સમુલ્લપનવસેન ભિક્ખુનો દોસપ્પકાસનં ખિય્યનં નામાતિ અયમેતેસં ભેદો.
૧૦૬. અઞ્ઞં અનુપસમ્પન્નં ઉજ્ઝાપેતીતિ અઞ્ઞેન અનુપસમ્પન્નેન ઉજ્ઝાપેતિ. તસ્સ વા તં સન્તિકેતિ તસ્સ અનુપસમ્પન્નસ્સ સન્તિકે તં સઙ્ઘેન સમ્મતં ઉપસમ્પન્નં ખિય્યતિ. ઇધાપિ મુસાવાદેન ઉજ્ઝાપનાદીનં સમ્ભવતો દુક્કટટ્ઠાનાનિ ચ આદિકમ્મિકસ્સ અનાપત્તિ ચ ઇમિના એવ સિક્ખાપદેન વુત્તાતિ
ઉજ્ઝાપનકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. પઠમસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૧૦. ચતુત્થે અપઞ્ઞાતેતિ અપ્પસિદ્ધે. ઇમં પન અટ્ઠ માસે મણ્ડપાદીસુ ઠપનસઙ્ખાતં અત્થવિસેસં ગહેત્વા ભગવતા પઠમમેવ સિક્ખાપદં પઞ્ઞત્તન્તિ અધિપ્પાયં ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, અટ્ઠમાસે’’તિઆદિવચનેન અનુપઞ્ઞત્તિસદિસેન પકાસેત્વા વિસું અનુપઞ્ઞત્તિ ન વુત્તા. પરિવારે પનેતં અનુજાનનવચનં અનુપઞ્ઞત્તિટ્ઠાનન્તિ ‘‘એકા અનુપઞ્ઞત્તી’’તિ (પરિ॰ ૬૫-૬૭) વુત્તં.
નવવાયિમોતિ અધુના સુત્તેન વીતકચ્છેન પલિવેઠિતમઞ્ચો. ઓનદ્ધોતિ કપ્પિયચમ્મેન ઓનદ્ધો. તે હિ વસ્સેન સીઘં ન નસ્સન્તિ. ‘‘ઉક્કટ્ઠઅબ્ભોકાસિકો’’તિ ઇદં તસ્સ સુખપટિપત્તિદસ્સનમત્તં, ઉક્કટ્ઠસ્સાપિ પન ચીવરકુટિ વટ્ટતેવ. કાયાનુગતિકત્તાતિ ભિક્ખુનો તત્થેવ નિસીદનભાવં દીપેતિ, તેન ચ વસ્સભયેન સયં અઞ્ઞત્થ ગચ્છન્તસ્સ આપત્તીતિ દસ્સેતિ
‘‘વલાહકાનં અનુટ્ઠિતભાવં સલ્લક્ખેત્વા’’તિ ઇમિના ગિમ્હાનેપિ મેઘે ઉટ્ઠિતે અબ્ભોકાસે નિક્ખિપિતું ન વટ્ટતીતિ દીપેતિ. તત્ર તત્રાતિ ચેતિયઙ્ગણાદિકે તસ્મિં તસ્મિં અબ્ભોકાસે નિયમેત્વા નિક્ખિત્તા. મજ્ઝતો પટ્ઠાય પાદટ્ઠાનાભિમુખાતિ યત્થ સમન્તતો સમ્મજ્જિત્વા અઙ્ગણમજ્ઝે સબ્બદા કચવરસ્સ સઙ્કડ્ઢનેન મજ્ઝે વાલિકા સઞ્ચિતા હોતિ. તત્થ કત્તબ્બવિધિદસ્સનત્થં વુત્તં. ઉચ્ચવત્થુપાદટ્ઠાનાભિમુખં વા વાલિકા હરિતબ્બા. યત્થ વા પન કોણેસુ વાલિકા સઞ્ચિતા, તત્થ તતો પટ્ઠાય અપરદિસાભિમુખા હરિતબ્બાતિ કેચિ અત્થં વદન્તિ. કેચિ પન ‘‘સમ્મટ્ઠટ્ઠાનસ્સ
૧૧૧. વઙ્કપાદતામત્તેન કુળીરપાદકસ્સ સેસેહિ વિસેસો, ન અટનીસુ પાદપ્પવેસનવિસેસેનાતિ દસ્સેતું ‘‘યો વા પન કોચી’’તિઆદિ વુત્તં. તસ્સાતિ ઉપસમ્પન્નસ્સેવ.
નિસીદિત્વા…પે॰… પાચિત્તિયન્તિ એત્થ મેઘુટ્ઠાનાભાવં ઞત્વા ‘‘પચ્છા આગન્ત્વા ઉદ્ધરિસ્સામી’’તિ આભોગેન ગચ્છન્તસ્સ અનાપત્તિ, તેન પુનાગન્તબ્બમેવ. કપ્પં લભિત્વાતિ ‘‘ગચ્છ, મા ઇધ તિટ્ઠા’’તિ વુત્તવચનં લભિત્વા.
આવાસિકાનંયેવ પલિબોધોતિ આગન્તુકેસુ કિઞ્ચિ અવત્વા નિસીદિત્વા ‘‘આવાસિકા એવ ઉદ્ધરિસ્સન્તી’’તિ ગતેસુપિ આવાસિકાનમેવ પલિબોધો. મહાપચ્ચરિવાદે પન ‘‘ઇદં અમ્હાક’’ન્તિ અવત્વાપિ નિસિન્નાનમેવાતિ અધિપ્પાયો. ‘‘સન્થરિત્વા વા સન્થરાપેત્વા વા’’તિ વુત્તત્તા અનાણત્તિયા પઞ્ઞાપિતત્તાપિ દુક્કટે કારણં વુત્તં. ઉસ્સારકોતિ સરભાણકો. સો હિ ઉદ્ધં ઉદ્ધં પાળિપાઠં સારેતિ પવત્તેતીતિ ઉસ્સારકોતિ વુચ્ચતિ.
૧૧૨. વણ્ણાનુરક્ખણત્થં કતાતિ પટખણ્ડાદીહિ સિબ્બિત્વા કતા. ભૂમિયં અત્થરિતબ્બાતિ ચિમિલિકાય સતિ તસ્સા ઉપરિ, અસતિ સુદ્ધભૂમિયં અત્થરિતબ્બા. ‘‘સીહચમ્માદીનં પરિહરણેયેવ પટિક્ખેપો’’તિ ઇમિના મઞ્ચપીઠાદીસુ અત્થરિત્વા પુન સંહરિત્વા ઠપનાદિવસેન ખન્ધકે હિ ‘‘અન્તોપિ મઞ્ચે પઞ્ઞત્તાનિ હોન્તિ, બહિપિ મઞ્ચે પઞ્ઞત્તાનિ હોન્તી’’તિ એવં અત્તનો અત્તનો અત્થાય મઞ્ચાદીસુ પઞ્ઞપેત્વા પરિહરણવત્થુસ્મિં –
‘‘ન, ભિક્ખવે, મહાચમ્માનિ ધારેતબ્બાનિ સીહચમ્મં બ્યગ્ઘચમ્મં દીપિચમ્મં. યો ધારેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (મહાવ॰ ૨૫૫) –
પટિક્ખેપો દારુમયપીઠન્તિ ફલકમયપીઠમેવ. પાદકથલિકન્તિ અધોતપાદં યસ્મિં ઘંસન્તા ધોવન્તિ, તં દારુફલકાદિ.
૧૧૩. ‘‘આગન્ત્વા ઉદ્ધરિસ્સામીતિ ગચ્છતી’’તિ વુત્તત્તા અઞ્ઞેનપિ કારણેન અનોતાપેન્તસ્સપિ આગમને સાપેક્ખસ્સ અનાપત્તિ. તેનેવ માતિકાટ્ઠકથાયં ‘‘મઞ્ચાદીનં સઙ્ઘિકતા, વુત્તલક્ખણે દેસે સન્થરણં વા સન્થરાપનં વા, અપલિબુદ્ધતા, આપદાય અભાવો, નિરપેક્ખતા, લેડ્ડુપાતાતિક્કમો’’તિ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ પઠમસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના) એવમેત્થ નિરપેક્ખતાય સદ્ધિં છ અઙ્ગાનિ વુત્તાનિ.
પઠમસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૧૬. પઞ્ચમે પાવારો કોજવોતિ પચ્ચત્થરણત્થાયેવ ઠપિતા ઉગ્ગતલોમા અત્થરણવિસેસા. એત્તકમેવ વુત્તન્તિ અટ્ઠકથાસુ વુત્તં. સેનાસનતોતિ સબ્બપચ્છિમસેનાસનતો.
૧૧૭. કુરુન્દટ્ઠકથાયં વુત્તમેવત્થં સવિસેસં કત્વા દસ્સેતું ‘‘કિઞ્ચાપિ વુત્તો’’તિઆદિ આરદ્ધં. વત્તબ્બં નત્થીતિ રુક્ખમૂલસ્સ પાકટત્તા વુત્તં. પલુજ્જતીતિ વિનસ્સતિ.
૧૧૮. યેન મઞ્ચં વા પીઠં વા વીનન્તિ, તં મઞ્ચપીઠકવાનં. સિલુચ્ચયલેણન્તિ પબ્બતગુહા. ‘‘આપુચ્છનં પન વત્ત’’ન્તિ ઇમિના આપત્તિ નત્થીતિ દસ્સેતિ. વુત્તલક્ખણસેય્યા, તસ્સા
દુતિયસેનાસનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. અનુપખજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૧૯. છટ્ઠે અનુપવિસિત્વાતિ સમીપં પવિસિત્વા.
૧૨૨. ઉપચારં ઠપેત્વાતિ દિયડ્ઢહત્થૂપચારં ઠપેત્વા. સઙ્ઘિકવિહારતા, અનુટ્ઠાપનીયભાવજાનનં, સમ્બાધેતુકામતા, ઉપચારે નિસીદનં વા નિપજ્જનં વાતિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
અનુપખજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. નિક્કડ્ઢનસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૨૬. સત્તમે કોટ્ઠકાનીતિ દ્વારકોટ્ઠકાનિ.
૧૨૮. ‘‘સકલસઙ્ઘારામતો નિક્કડ્ઢિતું ન વટ્ટતી’’તિ ઇદં અનનુરૂપતો વુત્તં. પાપગરહિતાય હિ અકુપિતચિત્તેન નિક્કડ્ઢાપેન્તસ્સ ઇમિના સિક્ખાપદેન આપત્તિ નત્થિ ‘‘કુપિતો અનત્તમનો’’તિ વુત્તત્તા. અઞ્ઞાપેક્ખા આપત્તિ ન દિસ્સતિ. પાળિયં ‘‘અલજ્જિં નિક્કડ્ઢતી’’તિઆદીસુ ચિત્તસ્સ લહુપરિવત્તિતાય અન્તરન્તરા કોપે ઉપ્પન્નેપિ અનાપત્તિ અલજ્જિતાદિપચ્ચયેનેવ નિક્કડ્ઢનસ્સ આરદ્ધત્તા. સઙ્ઘિકવિહારો, ઉપસમ્પન્નસ્સ ભણ્ડનકારકભાવાદિવિનિમુત્તતા, કોપેન નિક્કડ્ઢનં વા નિક્કડ્ઢાપનં વાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
નિક્કડ્ઢનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. વેહાસકુટિસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૨૯. અટ્ઠમં
વેહાસકુટિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. મહલ્લકવિહારસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૩૫. નવમે યસ્સાતિ વિહારસ્સ. સા અપરિપૂરૂપચારાપિ હોતીતિ વિવરિયમાનં કવાટં યં ભિત્તિં આહનતિ, સા સામન્તા કવાટવિત્થારપ્પમાણા ઉપચારરહિતાપિ હોતીતિ અત્થો. આલોકં વાતપાનં સન્ધેતિ ઘટયતીતિ આલોકસન્ધીતિ કવાટં વુચ્ચતિ. દ્વારવાતપાનૂપચારતો અઞ્ઞત્થ પુનપ્પુનં લિમ્પનાદિં કરોન્તસ્સ પિણ્ડગણનાય પાચિત્તિયં.
કેચિ પન ‘‘પાળિયં પાચિત્તિયસ્સ અવુત્તત્તા દુક્કટ’’ન્તિ વદન્તિ. અધિટ્ઠાતબ્બન્તિ સંવિધાતબ્બં. હરિતે ઠિતો અધિટ્ઠાતિ. આપત્તિ દુક્કટસ્સાતિ હરિતયુત્તે ખેત્તે ઠત્વા છાદેન્તસ્સ દુક્કટન્તિ અત્થો. કેચિ પન ‘‘તાદિસે ખેત્તે વિહારં કરોન્તસ્સ દુક્કટ’’ન્તિ વદન્તિ, તં પાળિયા ન સમેતિ.
૧૩૬. ઉજુકમેવ છાદનન્તિ છાદનમુખવટ્ટિતો પટ્ઠાય યાવ પિટ્ઠિવંસકૂટાગારકણ્ણિકાદિ, તાવ ઇટ્ઠકાદીહિ ઉજુકં છાદનં. ઇમિના પન યેન સબ્બસ્મિં વિહારે એકવારં છાદિતે તં છાદનં એકમગ્ગન્તિ ગહેત્વા પાળિયં ‘‘દ્વે મગ્ગે’’તિઆદિ વુત્તં. પરિયાયેન છાદનમ્પિ ઇમિનાવ નયેન યોજેતબ્બન્તિ વદન્તિ, તં ‘‘પુનપ્પુનં છાદાપેસી’’તિ ઇમાય પાળિયા ચ ‘‘સબ્બમ્પિ ચેતં છદનં છદનૂપરિ વેદિતબ્બ’’ન્તિ ઇમિના અટ્ઠકથાવચનેન ચ સમેતિ.
પાળિયં ‘‘મગ્ગેન છાદેન્તસ્સ પરિયાયેન છાદેન્તસ્સા’’તિ ઇદઞ્ચ ઇટ્ઠકાદીહિ, તિણપણ્ણેહિ ચ છાદનપ્પકારભેદદસ્સનત્થં વુત્તં. કેચિ પન ‘‘પન્તિયા છાદિતસ્સ છદનસ્સ ઉપરિ છદનમુખવટ્ટિતો પટ્ઠાય ઉદ્ધં ઉજુકમેવ એકવારં છાદનં એકમગ્ગન્તિ ગહેત્વા ‘દ્વે મગ્ગે’તિઆદિ
તતિયાય મગ્ગન્તિ એત્થ તતિયાયાતિ ઉપયોગત્થે સમ્પદાનવચનં, તતિયં મગ્ગન્તિ અત્થો. અયમેવ વા પાઠો. તિણપણ્ણેહિ લબ્ભતીતિ તિણપણ્ણેહિ છાદેત્વા ઉપરિ ઉલ્લિત્તાવલિત્તકરણં સન્ધાય વુત્તં. કેવલં તિણ્ણં મગ્ગાનન્તિ મગ્ગવસેન છાદિતાનં તિણ્ણં છદનાનં. તિણ્ણં પરિયાયાનન્તિ એત્થાપિ એસેવ નયો. મહલ્લકવિહારતા, અત્તનો વાસાગારતા, ઉત્તરિ અધિટ્ઠાનન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
મહલ્લકવિહારસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. સપ્પાણકસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૪૦. દસમે માતિકાયં સપ્પાણકઉદકં તિણેન વા મત્તિકાય વા સિઞ્ચેય્ય, છડ્ડેય્યાતિ અત્થો. અથ વા ઉદકં ગહેત્વા બહિ સિઞ્ચેય્ય, તસ્મિઞ્ચ ઉદકે તિણં વા મત્તિકં વા આહરિત્વા પક્ખિપેય્યાતિ અજ્ઝાહરિત્વા અત્થો વેદિતબ્બો. તેનાહ ‘‘સકટભારમત્તઞ્ચેપી’’તિઆદિ. ઇદન્તિ તિણમત્તિકપક્ખિપનવિધાનં. વુત્તન્તિ માતિકાયં ‘‘તિણં વા મત્તિકં વા’’તિ એવં વુત્તં, અટ્ઠકથાસુ વા વુત્તં.
ઇદઞ્ચ સિક્ખાપદં બાહિરપરિભોગં સન્ધાય વત્થુવસેન વુત્તં અબ્ભન્તરપરિભોગસ્સ વિસું વક્ખમાનત્તા. તદુભયમ્પિ ‘‘સપ્પાણક’’ન્તિ કત્વા વધકચિત્તં વિનાવ સિઞ્ચને પઞ્ઞત્તત્તા ‘‘પણ્ણત્તિવજ્જ’’ન્તિ વુત્તં. વધકચિત્તે પન સતિ સિક્ખાપદન્તરેનેવ પાચિત્તિયં, ન ઇમિનાતિ દટ્ઠબ્બં. ઉદકસ્સ સપ્પાણકતા, ‘‘સિઞ્ચનેન પાણકા મરિસ્સન્તી’’તિ જાનનં, તાદિસમેવ ચ ઉદકં વિના વધકચેતનાય કેનચિદેવ કરણીયેન તિણાદીનં સિઞ્ચનન્તિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
સપ્પાણકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો સેનાસનવગ્ગો દુતિયો.
‘‘ભૂતગામવગ્ગો’’તિપિ એતસ્સેવ નામં.
૩. ઓવાદવગ્ગો
૧. ઓવાદસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૪૪. તતિયવગ્ગસ્સ તિરચ્છાનભૂતન્તિ તિરોકરણભૂતં, બાહિરભૂતન્તિ અત્થો. સમિદ્ધોતિ પરિપુણ્ણો. સહિતત્થો અત્થયુત્તો. અત્થગમ્ભીરતાદિના ગમ્ભીરો.
૧૪૫-૧૪૭. પરતોતિ ઉત્તરિ. કરોન્તોવાતિ પરિબાહિરે કરોન્તો. વિભઙ્ગેતિ ઝાનવિભઙ્ગે. ચરણન્તિ નિબ્બાનગમનાય પાદં.
યદસ્સાતિ યં અસ્સ. ધારેતીતિ અવિનસ્સમાનં ધારેતિ. પરિકથનત્થન્તિ પકિણ્ણકકથાવસેન પરિચ્છિન્નધમ્મકથનત્થં. તિસ્સો અનુમોદનાતિ સઙ્ઘભત્તાદીસુ દાનાનિસંસપ્પટિસંયુત્તા નિધિકુણ્ડસુત્તાદિ (ખુ॰ પા॰ ૮.૧ આદયો) -અનુમોદના, ગેહપ્પવેસમઙ્ગલાદીસુ મઙ્ગલસુત્તાદિ (ખુ॰ પા॰ ૫.૧ આદયો; સુ॰ નિ॰ મઙ્ગલસુત્ત) -અનુમોદના, મતકભત્તાદિઅમઙ્ગલેસુ તિરોકુટ્ટાદિ (ખુ॰ પા॰ ૭.૧ આદયો; પે॰ વ॰ ૧૪ આદયો) -અનુમોદનાતિ ઇમા તિસ્સો અનુમોદના. કમ્માકમ્મવિનિચ્છયોતિ પરિવારાવસાને કમ્મવગ્ગે (પરિ॰ ૪૮૨ આદયો) વુત્તવિનિચ્છયો. સમાધિવસેનાતિ સમથપુબ્બકવસેન. વિપસ્સનાવસેન વાતિ દિટ્ઠિવિસુદ્ધિઆદિકાય સુક્ખવિપસ્સનાય વસેન. અત્તનો સીલરક્ખણત્થં અપરાનપેક્ખતાય યેન કામં ગન્તું ચતસ્સો દિસા અરહતિ, અસ્સ વા સન્તિ, તાસુ વા સાધૂતિ ચાતુદ્દિસો.
અભિવિનયેતિ પાતિમોક્ખસંવરસઙ્ખાતે સંવરવિનયે, તપ્પકાસકે વા વિનયપિટકે. વિનેતુન્તિ સિક્ખાપેતું પકાસેતું. પગુણા વાચુગ્ગતાતિ પાઠતો ચ અત્થતો ચ પગુણા મુખે સન્નિધાપનવસેન વાચુગ્ગતા કાતબ્બા. અત્થમત્તવસેનપેત્થ યોજનં કરોન્તિ. અભિધમ્મેતિ લક્ખણરસાદિવસેન પરિચ્છિન્ને નામરૂપધમ્મે. પુબ્બે કિર મહાથેરા પરિયત્તિઅનન્તરધાનાય એકેકસ્સ ગણસ્સ દીઘનિકાયાદિએકેકધમ્મકોટ્ઠાસં નિય્યાતેન્તા ‘‘તુમ્હે એતં પાળિતો ચ અટ્ઠકથાતો ચ પરિહરથ, સક્કોન્તા ઉત્તરિપિ ઉગ્ગણ્હથા’’તિ એવં સકલધમ્મં ગન્થવસેન નિય્યાતેન્તિ, તત્થ તે ચ ભિક્ખૂ ગન્થનામેન દીઘભાણકા મજ્ઝિમભાણકાતિ વોહરીયન્તિ, તે ચ ‘‘સચે મજ્ઝિમભાણકો હોતી’’તિઆદિ.
તત્થ હેટ્ઠિમા વા તયો વગ્ગાતિ મહાવગ્ગતો હેટ્ઠિમા સગાથકવગ્ગો (સં॰ નિ॰ ૧.૧ આદયો), નિદાનવગ્ગો (સં॰ નિ॰ ૨.૧ આદયો), ખન્ધવગ્ગોતિ (સં॰ નિ॰ ૩.૧ આદિયો) ઇમે તયો વગ્ગા. તિકનિપાતતો પટ્ઠાય હેટ્ઠાતિ એકકનિપાતદુકનિપાતે સન્ધાય વુત્તં. ધમ્મપદમ્પિ સહ વત્થુના જાતકભાણકેન અત્તનો જાતકેન સદ્ધિં ઉગ્ગહેતબ્બં. તતો ઓરં ન વટ્ટતીતિ મહાપચ્ચરિવાદસ્સ અધિપ્પાયો. તતો તતોતિ દીઘનિકાયાદિતો. ઉચ્ચિનિત્વા ઉગ્ગહિતં સદ્ધમ્મસ્સ ઠિતિયા, ભિક્ખુનોપિ પુબ્બાપરાનુસન્ધિઆદિકુસલતાય ચ ન હોતીતિ ‘‘તં ન વટ્ટતી’’તિ પટિક્ખિત્તં. અભિધમ્મે કિઞ્ચિ ઉગ્ગહેતબ્બન્તિ ન વુત્તન્તિ એત્થ યસ્મા વિનયે કુસલત્તિકાદિવિભાગો, સુત્તન્તેસુ સમથવિપસ્સનામગ્ગો ચ અભિધમ્મપાઠં વિના ન વિઞ્ઞાયતિ, અન્ધકારે પવિટ્ઠકાલો વિય હોતિ, તસ્મા સુત્તવિનયાનં ગહણવસેન અભિધમ્મગ્ગહણં વુત્તમેવાતિ વિસું ન વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. યથા ‘‘ભોજનં ભુઞ્જિતબ્બ’’ન્તિ વુત્તે ‘‘બ્યઞ્જનં ખાદિતબ્બ’’ન્તિ અવુત્તમ્પિ વુત્તમેવ હોતિ તદવિનાભાવતો, એવંસમ્પદમિદં દટ્ઠબ્બં.
પરિમણ્ડલપદબ્યઞ્જનાયાતિ પરિમણ્ડલાનિ પરિપુણ્ણાનિ પદેસુ સિથિલધનિતાદિબ્યઞ્જનાનિ યસ્સં, તાય. પુરસ્સ એસાતિ પોરી, નગરવાસીનં કથાતિ અત્થો. અનેલગળાયાતિ એત્થ એલાતિ ખેળં તગ્ગળનવિરહિતાય. કલ્યાણવાક્કરણોતિ એત્થ વાચા એવ વાક્કરણં, ઉદાહરણઘોસો. કલ્યાણં મધુરં વાક્કરણમસ્સાતિ કલ્યાણવાક્કરણો. ઉપસમ્પન્નાય મેથુનેનેવ અભબ્બો હોતિ, ન સિક્ખમાનાસામણેરીસૂતિ આહ ‘‘ભિક્ખુનિયા કાયસંસગ્ગં વા’’તિઆદિ.
૧૪૮. ગરુકેહીતિ ગરુકભણ્ડેહિ. એકતોઉપસમ્પન્નાયાતિ ઉપયોગત્થે ભુમ્મવચનં. ભિક્ખૂનં સન્તિકે ઉપસમ્પન્ના નામ પરિવત્તલિઙ્ગા વા પઞ્ચસતસાકિયાનિયો વા. એતા પન એકતોઉપસમ્પન્ના ઓવદન્તસ્સ પાચિત્તિયમેવ.
૧૪૯. ન નિમન્તિતા હુત્વા ગન્તુકામાતિ નિમન્તિતા હુત્વા ભોજનપરિયોસાને ગન્તુકામા ન હોન્તિ, તત્થેવ વસિતુકામા હોન્તીતિ યતોતિ ભિક્ખુનુપસ્સયતો. યાચિત્વાતિ ‘‘તુમ્હેહિ આનીતઓવાદેનેવ મયમ્પિ વસિસ્સામા’’તિ યાચિત્વા. તત્થાતિ તસ્મિં ભિક્ખુનુપસ્સયે. અભિક્ખુકાવાસે વસ્સં વસન્તિયા પાચિત્તિયં, અપગચ્છન્તિયા દુક્કટં.
ઇમાસુ ‘‘સા રક્ખિતબ્બા’’તિ. સા વસ્સાનુગમનમૂલિકા આપત્તિ રક્ખિતબ્બા, ઇતરાય અનાપત્તિકારણં અત્થીતિ અધિપ્પાયો. તેનાહ ‘‘આપદાસુ હી’’તિઆદિ.
ઓવાદત્થાયાતિ ઓવાદે યાચનત્થાય. દ્વે તિસ્સોતિ દ્વીહિ તીહિ, કરણત્થે ચેતં પચ્ચત્તવચનં. પાસાદિકેનાતિ પસાદજનકેન કાયકમ્માદિના. સમ્પાદેતૂતિ તિવિધં સિક્ખં સમ્પાદેતુ. અસમ્મતતા, ભિક્ખુનિયા પરિપુણ્ણૂપસમ્પન્નતા, ઓવાદવસેન અટ્ઠગરુધમ્મદાનન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ઓવાદસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. અત્થઙ્ગતસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૫૩. દુતિયે કોકનદન્તિ પદુમવિસેસં, તં કિર બહુપત્તં વણ્ણસમ્પન્નં. અયઞ્હેત્થ અત્થો – યથા કોકનદસઙ્ખાતં પદુમં, એવં ફુલ્લમુખપદુમં અવીતગુણગન્ધં નિમ્મલે અન્તલિક્ખે આદિચ્ચં વિય ચ અત્તનો તેજસા તપન્તં તતો એવ વિરોચમાનં અઙ્ગેહિ નિચ્છરણકજુતિયા અઙ્ગીરસં સમ્માસમ્બુદ્ધં પસ્સાતિ. રજોહરણન્તિ સરીરે રજં પુઞ્છતીતિ રજોહરણન્તિ પુઞ્છનચોળસ્સ નામં. ઓભાસવિસ્સજ્જનપુબ્બકા ભાસિતગાથા ઓભાસગાથા નામ. વિસુદ્ધિમગ્ગાદીસુ (વિસુદ્ધિ॰ ૨.૩૮૬) પન ‘‘રાગો રજો ન ચ પન રેણુ વુચ્ચતી’’તિઆદિ ઓભાસગાથા વુત્તા, ન પનેસા ‘‘અધિચેતસો’’તિ ગાથા. અયઞ્ચ ચૂળપન્થકત્થેરસ્સ ઉદાનગાથાતિ ઉદાનપાળિયં નત્થિ, એકુદાનિયત્થેરસ્સ (થેરગા॰ ૧.૬૭ એકુદાનિયત્થેરગાથાવણ્ણના) નાયં ઉદાનગાથાતિ તત્થ વુત્તં. ઇધ પન પાળિયા એવ વુત્તત્તા થેરસ્સાપિ ઉદાનગાથાતિ ગહેતબ્બં. ઇધ ચ અગરુધમ્મેનાપિ ઓવદતો
અત્થઙ્ગતસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. ભિક્ખુનુપસ્સયસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૬૨. તતિયં
ભિક્ખુનુપસ્સયસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. આમિસસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૬૪. ચતુત્થે આમિસનિરપેક્ખમ્પિ આમિસહેતુ ઓવદતીતિસઞ્ઞાય ભણન્તસ્સપિ અનાપત્તિ સચિત્તકત્તા સિક્ખાપદસ્સ. સેસમેત્થ ઉત્તાનમેવ. ઉપસમ્પન્નતા, ધમ્મેન લદ્ધસમ્મુતિતા, અનામિસન્તરતા, અવણ્ણકામતાય એવં ભણનન્તિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
આમિસસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૬૯. પઞ્ચમં ચીવરદાનસિક્ખાપદં ઉત્તાનમેવ.
૬. ચીવરસિબ્બનસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૭૬. છટ્ઠે કથિનવત્તન્તિ કથિનમાસે ચીવરં કરોન્તાનં સબ્રહ્મચારીનં સહાયભાવૂપગમનં સન્ધાય વુત્તં. વઞ્ચેત્વાતિ ‘‘તવ ઞાતિકાયા’’તિ અવત્વા ‘‘એકિસ્સા ભિક્ખુનિયા’’તિ એત્તકમેવ વત્વા ‘‘એકિસ્સા ભિક્ખુનિયા’’તિ સુત્વા તે અઞ્ઞાતિકસઞ્ઞિનો અહેસુન્તિ આહ ‘‘અકપ્પિયે નિયોજિતત્તા’’તિ. અઞ્ઞાતિકાય ભિક્ખુનિયા સન્તકતા, નિવાસનપારુપનૂપગતા, વુત્તનયેન સિબ્બનં વા સિબ્બાપનં વાતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ચીવરસિબ્બનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. સંવિધાનસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૮૩. સત્તમે ગચ્છામ ભગિનિ ગચ્છામાય્યાતિ ભિક્ખુપુબ્બકં સંવિધાનં, ઇતરં ભિક્ખુનિપુબ્બકં એકદ્ધાનમગ્ગન્તિ એકતો અદ્ધાનસઙ્ખાતં મગ્ગં. હિય્યોતિ સુવે. પરેતિ તતિયે દિવસે.
દ્વિધા વુત્તપ્પકારોતિ પાદગમને પક્ખગમનેતિ દ્વિધા વુત્તપ્પકારો. ઉપચારો ન લબ્ભતીતિ યો પરિક્ખિત્તાદિગામસ્સ એકલેડ્ડુપાતાદિઉપચારો વુત્તો, સો ઇધ ન લબ્ભતિ આસન્નત્તા. એતેન ચ અન્તરઘરેયેવેત્થ ગામોતિ અધિપ્પેતો, ન સકલં ગામખેત્તં. તત્થાપિ યત્થ ઉપચારો લબ્ભતિ, તત્થ ઉપચારોક્કમને એવ આપત્તીતિ દસ્સેતિ. તેનાહ ‘‘રતનમત્તન્તરો’’તિઆદિ. ઉપચારોક્કમનઞ્ચેત્થ ઉપચારબ્ભન્તરે પવિસનમેવ હોતિ. તત્થ અપ્પવિસિત્વાપિ ઉપચારતો બહિ અદ્ધયોજનબ્ભન્તરગતેન મગ્ગેન ગચ્છન્તોપિ મગ્ગસ્સ દ્વીસુ પસ્સેસુ અદ્ધયોજનબ્ભન્તરગતં ગામૂપચારં સબ્બં ઓક્કમિત્વા ગચ્છતિચ્ચેવ વુચ્ચતિ. અદ્ધયોજનતો બહિ ગતેન મગ્ગેન ગચ્છન્તો ન ગામૂપચારગણનાય કારેતબ્બો, અદ્ધયોજનગણનાયેવ કારેતબ્બો. એવઞ્ચ સતિ અનન્તરસિક્ખાપદે નાવાયેવ ગામતીરપસ્સેન ગચ્છન્તસ્સ ગામૂપચારગણનાય આપત્તિ સમત્થિતા હોતિ. ન હિ સક્કા નાવાય ગામૂપચારબ્ભન્તરે પવિસિતું. તિણ્ણં મગ્ગાનં સમ્બન્ધટ્ઠાનં સિઙ્ઘાટકં. એત્થન્તરે સંવિદહિતેતિ એત્થ ન કેવલં યથાવુત્તરથિકાદીસુ એવ સંવિદહને દુક્કટં, અન્તરામગ્ગેપીતિ અધિપ્પાયો.
અદ્ધયોજનં અતિક્કમન્તસ્સાતિ અસતિ ગામે અદ્ધયોજનં અતિક્કમન્તસ્સ. યસ્મિઞ્હિ ગામખેત્તભૂતેપિ અરઞ્ઞે અદ્ધયોજનબ્ભન્તરે ગામો ન હોતિ, તમ્પિ ઇધ અગામકં અરઞ્ઞન્તિ અધિપ્પેતં, ન વિઞ્ઝાટવાદયો.
૧૮૫. રટ્ઠભેદેતિ રટ્ઠવિલોપે. ચક્કસમારુળ્હાતિ ઇરિયાપથચક્કં, સકટચક્કં વા સમારુળ્હા. દ્વિન્નમ્પિ સંવિદહિત્વા મગ્ગપ્પટિપત્તિ, અવિસઙ્કેતં, સમયાભાવો, અનાપદા, ગામન્તરોક્કમનં વા અદ્ધયોજનાતિક્કમો વાતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ. એકતોઉપસમ્પન્નાદીહિ સદ્ધિં સંવિધાય ગચ્છન્તસ્સ પન માતુગામસિક્ખાપદેન આપત્તિ.
સંવિધાનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. નાવાભિરુહનસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૮૯. અટ્ઠમે એકં તીરં…પે॰… નિરન્તરન્તિ નદિતો અદ્ધયોજનબ્ભન્તરે પદેસે નિવિટ્ઠગામેહિ એકં અગામકં અરઞ્ઞન્તિ તથા નિવિટ્ઠગામાભાવેન વુત્તં. અગામકતીરપસ્સેનાતિઆદિ પન અતિરેકઅદ્ધયોજનવિત્થતં નદિં સન્ધાય વુત્તં. તતો ઊનવિત્થારાય હિ નદિયા મજ્ઝેનાપિ ગમને તીરદ્વયસ્સાપિ અદ્ધયોજનબ્ભન્તરે ગતત્તા ગામન્તરગણનાય, અદ્ધયોજનગણનાય ચ આપત્તિયો પરિચ્છિન્દિતબ્બા. તેનેવ ‘‘યોજનવિત્થતા…પે॰… અદ્ધયોજનગણનાય પાચિત્તિયાની’’તિ વુત્તં. તેનેવ હિ યોજનતો ઊનાય નદિયા અદ્ધયોજનબ્ભન્તરગતતીરવસેનેવ આપત્તિગણનં વુત્તમેવ હોતિ. ‘‘સબ્બઅટ્ઠકથાસૂ’’તિઆદિના વુત્તમેવત્થં સમત્થેતિ. તત્થ કિઞ્ચાપિ સમુદ્દતળાકાદીસુ પાચિત્તિયં ન વુત્તં, તથાપિ કીળાપુરેક્ખારસ્સ તત્થ દુક્કટમેવાતિ ગહેતબ્બં, પઠમં કીળાપુરેક્ખારસ્સાપિ પચ્છા નાવાય નિદ્દુપગતસ્સ, યોનિસો વા મનસિ કરોન્તસ્સ ગામન્તરોક્કમનાદીસુપિ આપત્તિસમ્ભવતો પણ્ણત્તિવજ્જતા, તિચિત્તતા ચસ્સ સિક્ખાપદસ્સ વુત્તાતિ વેદિતબ્બં. સેસં સુવિઞ્ઞેય્યમેવ.
નાવાભિરુહનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. પરિપાચિતસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૯૭. નવમે પાળિયં ‘‘સિક્ખમાના…પે॰… પઞ્ચ ભોજનાનિ ઠપેત્વા સબ્બત્થ અનાપત્તી’’તિ ઇદં ઇમિના સિક્ખાપદેન અનાપત્તિં સન્ધાય વુત્તં. પઞ્ચહિ સહધમ્મિકેહિ કતવિઞ્ઞત્તિપરિકથાદીહિ ઉપ્પન્નં પરિભુઞ્જન્તસ્સ દુક્કટમેવ. ભિક્ખુનિયા પરિપાચિતતા, તથા જાનનં, ગિહિસમારમ્ભાભાવો, ભોજનતા, તસ્સ અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ.
પરિપાચિતસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. રહોનિસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના
૧૯૮. દસમે ઉપનન્દસ્સ ચતુત્થસિક્ખાપદેનાતિ માતુગામેન રહોનિસજ્જસિક્ખાપદં સન્ધાય વુત્તં, તં પન અચેલકવગ્ગે પઞ્ચમમ્પિ ઉપનન્દં આરબ્ભ પઞ્ઞત્તેસુ ચતુત્થત્તા એવં વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં.
રહોનિસજ્જસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો ઓવાદવગ્ગો તતિયો.
૪. ભોજનવગ્ગો
૧. આવસથપિણ્ડસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૦૬. ચતુત્થવગ્ગસ્સ ઇમેસંયેવાતિ ઇમેસં પાસણ્ડાનંયેવ. એત્તકાનન્તિ ઇમસ્મિં પાસણ્ડે એત્તકાનં.
૨૦૮. ‘‘ગચ્છન્તો વા આગચ્છન્તો વા’’તિ ઇદં અદ્ધયોજનવસેન ગહેતબ્બં. અઞ્ઞે ઉદ્દિસ્સ પઞ્ઞત્તઞ્ચ ભિક્ખૂસુ અપ્પસન્નેહિ તિત્થિયેહિ સામઞ્ઞતોપિ પઞ્ઞત્તમ્પિ ભિક્ખૂનં ન વટ્ટતિ એવ. આવસથપિણ્ડતા, અગિલાનતા, અનુવસિત્વા ભોજનન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
આવસથપિણ્ડસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. ગણભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૦૯. દુતિયે અભિમારેતિ અભિભવિત્વા ભગવન્તં મારણત્થાય પયોજિતે ધનુધરે. નનુ ‘‘રાજાનમ્પિ મારાપેસી’’તિ વચનતો ઇદં સિક્ખાપદં અજાતસત્તુનો કાલે પઞ્ઞત્તન્તિ સિદ્ધં, એવઞ્ચ સતિ પાળિયં ‘‘તેન ખો પન સમયેન રઞ્ઞો માગધસ્સ…પે॰… ઞાતિસાલોહિતો આજીવકેસુ પબ્બજિતો હોતિ…પે॰… બિમ્બિસારં એતદવોચા’’તિઆદિ વિરુજ્ઝતીતિ? ન વિરુજ્ઝતિ. સો કિર આજીવકો બિમ્બિસારકાલતો પભુતિ અન્તરન્તરા ભિક્ખૂ નિમન્તેત્વા દાનં દેન્તો અજાતસત્તુકાલેપિ સિક્ખાપદે પઞ્ઞત્તેપિ ભિક્ખૂનં સન્તિકે દૂતં પાહેસિ, ભિક્ખૂ ચ કુક્કુચ્ચાયન્તા નિવારેસું. તસ્મા આદિતો પટ્ઠાય તં વત્થુ દસ્સિતન્તિ વેદિતબ્બં.
૨૧૫. અઞ્ઞમઞ્ઞં વેરજ્જકા. તે ચ યસ્મા જાતિગોત્તાદિતો નાનાવિધા, તસ્મા નાનાવેરજ્જકેતિપિ અત્થો.
૨૧૭-૮. ઇમસ્સ સિક્ખાપદસ્સ વત્થુવસેનેવ વિઞ્ઞત્તિતો ગણભોજનત્થતા સિદ્ધાતિ તં અવત્વા પદભાજને અસિદ્ધમેવ નિમન્તનતો ગણભોજનં દસ્સિતન્તિ વેદિતબ્બં. તેનાહ ‘‘દ્વીહાકારેહી’’તિઆદિ. ‘‘યેન કેનચિ વેવચનેના’’તિ વુત્તત્તા ‘‘ભોજનં ગણ્હથા’’તિઆદિસામઞ્ઞનામેનાપિ ગણભોજનં હોતિ. યં પન પાળિયં અદ્ધાનગમનાદિવત્થૂસુ ‘‘ઇધેવ ભુઞ્જથા’’તિ વુત્તવચનસ્સ કુક્કુચ્ચાયનં, તમ્પિ ઓદનાદિનામં ગહેત્વા વુત્તત્તા એવ કતન્તિ વેદિતબ્બં. એકતો ગણ્હન્તીતિ અઞ્ઞમઞ્ઞસ્સ દ્વાદસહત્થં અમુઞ્ચિત્વા એકતો ઠત્વા ગણ્હન્તિ.
‘‘અમ્હાકં ચતુન્નમ્પિ ભત્તં દેહી’’તિ વુત્તત્તા પાળિ (વણ્ણના) યં ‘‘ત્વં એકસ્સ ભિક્ખુનો ભત્તં દેહી’’તિઆદિનો વુત્તત્તા ચ ભોજનનામેન વિઞ્ઞત્તમેવ ગણભોજનં હોતિ, તઞ્ચ અઞ્ઞેન વિઞ્ઞત્તમ્પિ એકતો ગણ્હન્તાનં સબ્બેસમ્પિ હોતીતિ દટ્ઠબ્બં. વિસું ગહિતં પન વિઞ્ઞત્તં ભુઞ્જતો પણીતભોજનાદિસિક્ખાપદેહિ આપત્તિ એવ.
આગન્તુકપટ્ટન્તિ અચ્છિન્દિત્વા અન્વાધિં આરોપેત્વા કરણચીવરં સન્ધાય વુત્તં. ઠપેતીતિ એકં અન્તં ચીવરે બન્ધનવસેન ઠપેતિ. પચ્ચાગતં સિબ્બતીતિ તસ્સેવ દુતિયઅન્તં પરિવત્તિત્વા આહતં સિબ્બતિ. આગન્તુકપટ્ટં બન્ધતીતિ ચીવરેન લગ્ગં કરોન્તો પુનપ્પુનં તત્થ તત્થ સુત્તેન બન્ધતિ. ઘટ્ટેતીતિ પમાણેન ગહેત્વા દણ્ડાદીહિ ઘટ્ટેતિ. સુત્તં કરોતીતિ ગુણાદિભાવેન વટ્ટેતિ. વલેતીતિ અનેકગુણસુત્તં હત્થેન વા ચક્કદણ્ડેન વા વટ્ટેતિ એકત્તં કરોતિ. પરિવત્તનં કરોતીતિ પરિવત્તનદણ્ડયન્તકં કરોતિ, યસ્મિં સુત્તગુળં પવેસેત્વા વેળુનાળિકાદીસુ ઠપેત્વા પરિબ્ભમાપેત્વા સુત્તકોટિતો પટ્ઠાય આકડ્ઢન્તિ.
૨૨૦. અનિમન્તિતચતુત્થન્તિ અનિમન્તિતો ચતુત્થો યસ્સ ભિક્ખુચતુક્કસ્સ, તં અનિમન્તિતચતુત્થં. એવં સેસેસુપિ. તેનાહ ‘‘પઞ્ચન્નં ચતુક્કાન’’ન્તિ. સમ્પવેસેત્વાતિ તેહિ યોજેત્વા. ગણો ભિજ્જતીતિ નિમન્તિતસઙ્ઘો ન હોતીતિ અત્થો.
અધિવાસેત્વા ગતેસૂતિ એત્થ અકપ્પિયનિમન્તનાધિવાસનક્ખણે પુબ્બપયોગે દુક્કટમ્પિ નત્થિ, વિઞ્ઞત્તિતો પસવને પન વિઞ્ઞત્તિક્ખણે ઇતરસિક્ખાપદેહિ દુક્કટં હોતીતિ ગહેતબ્બં. નિમન્તનં સાદિયથાતિ નિમન્તનભત્તં પટિગ્ગણ્હથ. તાનિ ચાતિ કુમ્માસાદીનિ ચ તેહિ ભિક્ખૂહિ એકેન પચ્છા ગહિતત્તા એકતો ન ગહિતાનિ.
‘‘ભત્તુદ્દેસકેન પણ્ડિતેન ભવિતબ્બં…પે॰… મોચેતબ્બા’’તિ એતેન ભત્તુદ્દેસકેન અકપ્પિયનિમન્તને સાદિતે સબ્બેસમ્પિ સાદિતં હોતિ. એકતો ગણ્હન્તાનં ગણભોજનાપત્તિ ચ હોતીતિ ‘‘ગામદ્વારે અટ્ઠત્વા’’તિ વુત્તં. ગણભોજનતા, સમયાભાવો, અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ગણભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. પરમ્પરભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૨૧. તતિયે પાળિયં ભત્તપટિપાટિ અટ્ઠિતાતિ કુલપટિપાટિયા દાતબ્બા ભત્તપટિપાટિ અટ્ઠિતા ન ઠિતા, અબ્બોચ્છિન્ના નિરન્તરપ્પવત્તાતિ અત્થો. બદરફલાનિ પક્ખિપિત્વા પક્કયાગુઆદિકં ‘‘બદરસાળવ’’ન્તિ વુચ્ચતિ.
પાળિયં પરમ્પરભોજનેતિ યેન પઠમં નિમન્તિતો, તસ્સ ભોજનતો પરસ્સ ભોજનસ્સ ભુઞ્જને. વિકપ્પનાવ ઇધ અનુપઞ્ઞત્તિવસેન માતિકાયં અનારોપિતાપિ પરિવારે ‘‘ચતસ્સો અનુપઞ્ઞત્તિયો’’તિ (પરિ॰ ૮૬) અનુપઞ્ઞત્તિયં ગણિતા. તત્થ કિઞ્ચાપિ અટ્ઠકથાયં મહાપચ્ચરિવાદસ્સ પચ્છા કથનેન પરમ્મુખાવિકપ્પના પતિટ્ઠપિતા, તથાપિ સમ્મુખાવિકપ્પનાપિ ગહેતબ્બાવ. તેનેવ માતિકાટ્ઠકથાયમ્પિ ‘‘યો ભિક્ખુ પઞ્ચસુ સહધમ્મિકેસુ અઞ્ઞતરસ્સ ‘મય્હં ભત્તપચ્ચાસં તુય્હં દમ્મી’તિ વા ‘વિકપ્પેમી’તિ વા એવં સમ્મુખા’’તિઆદિ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ પરમ્પરભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના) વુત્તં.
૨૨૯. ખીરં વા રસં વાતિ પઞ્ચભોજનામિસં ભત્તતો ઉપરિ ઠિતં સન્ધાય વુત્તં. તઞ્હિ અભોજનત્તા ઉપ્પટિપાટિયા પિવતોપિ અનાપત્તિ. તેનાહ ‘‘ભુઞ્જન્તેના’’તિઆદિ.
વિકપ્પનાય ‘‘વચીકમ્મ’’ન્તિ. પરમ્પરભોજનતા, સમયાભાવો, અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
પરમ્પરભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. કાણમાતાસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૩૧. ચતુત્થે પાળિયં પટિયાલોકન્તિ પચ્છિમદિસં, પચ્છાદિસન્તિ અત્થો. અપાથેય્યાદિઅત્થાય ‘‘વચીકમ્મ’’ન્તિ વુત્તં. વુત્તલક્ખણપૂવમન્થતા, અસેસકતા, અપ્પટિપ્પસ્સદ્ધગમનતા, અઞ્ઞાતકાદિતા, અતિરેકપટિગ્ગહણન્તિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ.
કાણમાતાસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. પઠમપવારણાસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૩૭. પઞ્ચમે ‘‘તિ-કારં અવત્વા’’તિ ઇમિના કાતબ્બસદ્દસામત્થિયા લદ્ધં ઇતિ-પદં કતકાલે ન વત્તબ્બન્તિ દસ્સેતિ. ઇધ પન અજાનન્તેહિ ઇતિ-સદ્દે પયુત્તેપિ અતિરિત્તં કતમેવ હોતીતિ દટ્ઠબ્બં.
૨૩૮-૯. ‘‘પવારિતો’’તિ ઇદઞ્ચ કત્તુઅત્થે નિપ્ફન્નન્તિ દસ્સેતું ‘‘કતપવારણો’’તિઆદિ વુત્તં. ભુત્તાવી-પદસ્સ નિરત્થકભાવમેવ સાધેતું ‘‘વુત્તમ્પિ ચેત’’ન્તિઆદિ વુત્તં. તાહીતિ પુથુકાહિ. સત્તુમોદકોતિ સત્તું તેમેત્વા કતો અપક્કો. સત્તું પન પિસિત્વા પિટ્ઠં કત્વા તેમેત્વા પૂવં કત્વા પચન્તિ, તં ન પવારેતિ. ‘‘પટિક્ખિપિતબ્બટ્ઠાને ઠિતમેવ પટિક્ખિપતિ નામા’’તિ વુત્તત્તા યં યં અલજ્જિસન્તકં વા અત્તનો અપાપુણકસઙ્ઘિકાદિં વા પટિક્ખેપતો પવારણા ન હોતીતિ દટ્ઠબ્બં.
આસન્નતરં અઙ્ગન્તિ હત્થપાસતો બહિ ઠત્વા ઓનમિત્વા દેન્તસ્સ સીસં આસન્નતરં હોતિ, તસ્સ ઓરિમન્તેન પરિચ્છિન્દિતબ્બં.
અપનામેત્વાતિ ‘‘ઇમં ભત્તં ગણ્હા’’તિ વદતીતિ કિઞ્ચિ અનામેત્વા વદતિ. કેવલં વાચાભિહારસ્સ અનધિપ્પેતત્તા ગણ્હથાતિ ગહેતું આરદ્ધં કટચ્છુના અનુક્ખિત્તમ્પિ પુબ્બેપિ એવં અભિહટત્તા પવારણા હોતીતિ ‘‘અભિહટાવ હોતી’’તિ વુત્તં. ઉદ્ધટમત્તેતિ ભાજનતો વિયોજિતમત્તે. દ્વિન્નં સમભારેપીતિ પરિવેસકસ્સ ચ અઞ્ઞસ્સ ચ ભત્તપચ્છિભાજનવહને સમકેપીતિ અત્થો.
રસં ગણ્હથાતિ એત્થ કેવલં મંસરસસ્સ અપવારણાજનકસ્સ નામેન વુત્તત્તા પટિક્ખિપતો મચ્છરસન્તિઆદીસુ મચ્છો ચ રસઞ્ચાતિ અત્થસ્સ સમ્ભવતો વત્થુનોપિ તાદિસત્તા પવારણા હોતિ, ‘‘ઇદં ગણ્હથા’’તિપિ અવત્વા તુણ્હીભાવેન અભિહટં પટિક્ખિપતોપિ હોતિ એવ. કરમ્બકોતિ મિસ્સકાધિવચનમેતં. યઞ્હિ બહૂહિ મિસ્સેત્વા કરોન્તિ, સો ‘‘કરમ્બકો’’તિ વુચ્ચતિ.
‘‘ઉદ્દિસ્સ કત’’ન્તિ મઞ્ઞમાનોતિ એત્થ વત્થુનો કપ્પિયત્તા ‘‘પવારિતોવ હોતી’’તિ વુત્તં. તઞ્ચે ઉદ્દિસ્સ કતમેવ હોતિ, પટિક્ખેપો નત્થિ. અયમેત્થ અધિપ્પાયોતિ ‘‘યેનાપુચ્છિતો’’તિઆદિના વુત્તમેવત્થં સન્ધાય વદતિ. કારણં પનેત્થ દુદ્દસન્તિ ભત્તસ્સ બહુતરભાવેન પવારણાસમ્ભવકારણં દુદ્દસં, અઞ્ઞથા કરમ્બકેપિ મચ્છાદિબહુભાવે પવારણા ભવેય્યાતિ અધિપ્પાયો. યથા ચેત્થ કારણં દુદ્દસં, એવં પરતો ‘‘મિસ્સકં ગણ્હથા’’તિ એત્થાપિ કારણં દુદ્દસમેવાતિ દટ્ઠબ્બં. યઞ્ચ ‘‘ઇદં પન ભત્તમિસ્સકમેવા’’તિઆદિ કારણં વુત્તં, તમ્પિ ‘‘અપ્પતરં ન પવારેતી’’તિ વચનેન ન સમેતિ. વિસું કત્વા દેતીતિ ‘‘રસં ગણ્હથા’’તિઆદિના વાચાય વિસું કત્વા દેતીતિ અત્થો ગહેતબ્બો. ન પન કાયેન રસાદિં વિયોજેત્વાતિ. તથા અવિયોજિતેપિ પટિક્ખિપતો પવારણાય અસમ્ભવતો અપ્પવારણાપહોણકસ્સ નામેન વુત્તત્તા ભત્તમિસ્સકયાગું આહરિત્વા ‘‘યાગું ગણ્હથા’’તિ વુત્તટ્ઠાનાદીસુ વિય, અઞ્ઞથા વા એત્થ યથા પુબ્બાપરં ન વિરુજ્ઝતિ, તથા અધિપ્પાયો ગહેતબ્બો.
નાવા વા સેતુ વાતિઆદિમ્હિ નાવાદિઅભિરુહનાદિક્ખણે કિઞ્ચિ ઠત્વાપિ અભિરુહનાદિકાતબ્બત્તેપિ ગમનતપ્પરતાય ઠાનં નામ ન હોતિ, જનસમ્મદ્દેન પન અનોકાસાદિભાવેન કાતું ન વટ્ટતિ. અચાલેત્વાતિ વુત્તટ્ઠાનતો ‘‘યેન પસ્સેના’’તિઆદિ.
અકપ્પિયભોજનં વાતિ કુલદૂસનાદિના ઉપ્પન્નં, તં ‘‘અકપ્પિય’’ન્તિ ઇમિના તેન મિસ્સં ઓદનાદિ અતિરિત્તં હોતિ એવાતિ દસ્સેતિ. તસ્મા યં તત્થ અકપ્પકતં કન્દફલાદિ, તં અપનેત્વા સેસં ભુઞ્જિતબ્બમેવ.
સો પુન કાતું ન લભતીતિ તસ્મિઞ્ઞેવ ભાજને કરિયમાનં પઠમકતેન સદ્ધિં કતં હોતીતિ પુન સો એવ કાતું ન લભતિ, અઞ્ઞો લભતિ. અઞ્ઞેન હિ કતતો અઞ્ઞો પુન કાતું ‘‘યેન અકતં, તેન કાતબ્બં, યઞ્ચ અકતં, તં કાતબ્બ’’ન્તિ. એવં કતન્તિ અઞ્ઞસ્મિં ભાજને કતં. સચે પન આમિસસંસટ્ઠાનીતિ એત્થ મુખાદીસુ લગ્ગમ્પિ આમિસં સોધેત્વાવ અતિરિત્તં ભુઞ્જિતબ્બન્તિ વેદિતબ્બં.
૨૪૧. વાચાય આણાપેત્વા અતિરિત્તં અકારાપનતો અકિરિયસમુટ્ઠાનન્તિ દટ્ઠબ્બં. પવારિતભાવો, આમિસસ્સ અનતિરિત્તતા, કાલે અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
પઠમપવારણાસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. દુતિયપવારણાસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૪૩. છટ્ઠે ‘‘ભુત્તસ્મિ’’ન્તિ માતિકાયં વુત્તત્તા ભોજનપરિયોસાને પાચિત્તિયં. પવારિતતા, તથાસઞ્ઞિતા, આસાદનાપેક્ખતા, અનતિરિત્તેન અભિહટપવારણા, ભોજનપઅયોસાનન્તિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ.
દુતિયપવારણાસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. વિકાલભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૪૭. સત્તમે નટાનં નાટકાતિ નટનાટકા, સીતાહરણાદીનિ.
૨૪૮-૯. ખાદનીયે ખાદનીયત્થન્તિ પૂવાદિખાદનીયે વિજ્જમાનખાદનીયકિચ્ચં ખાદનીયેહિ કાતબ્બં જિઘચ્છાહરણસઙ્ખાતં અત્થં પયોજનં નેવ ફરન્તિ ‘‘તેસુ તેસુ જનપદેસૂ’’તિઆદિ. કેચિ પન ‘‘એકસ્મિં જનપદે આહારકિચ્ચં સાધેન્તં સેસજનપદેસુપિ વિકાલે ન કપ્પતિ એવાતિ દસ્સનત્થં ઇદં વુત્ત’’ન્તિપિ (સારત્થ॰ ટી॰ પાચિત્તિયકણ્ડ ૩.૨૪૮-૨૪૯) વદન્તિ. પકતિઆહારવસેનાતિ અઞ્ઞેહિ યાવકાલિકેહિ અયોજિતં અત્તનો પકતિયાવ આહારકિચ્ચકરણવસેન. સમ્મોહોયેવ હોતીતિ
યન્તિ વટ્ટકન્દં. મુળાલન્તિ થૂલતરુણમૂલમેવ, રુક્ખવલ્લિઆદીનં મત્થકોતિ હેટ્ઠા વુત્તમેવ સમ્પિણ્ડેત્વા વુત્તં. અચ્છિવાદીનં અપરિપક્કાનેવ ફલાનિ યાવજીવિકાનીતિ દસ્સેતું ‘‘અપરિપક્કાની’’તિ વુત્તં. હરીતકાદીનં અટ્ઠીનીતિ એત્થ મિઞ્જં યાવકાલિકન્તિ કેચિ વદન્તિ, તં ન યુત્તં અટ્ઠકથાયં અવુત્તત્તા.
હિઙ્ગુરુક્ખતો પગ્ઘરિતનિય્યાસો હિઙ્ગુ નામ. હિઙ્ગુજતુઆદયો ચ હિઙ્ગુવિકતિયોવ. તત્થ હિઙ્ગુજતુ નામ હિઙ્ગુરુક્ખસ્સ દણ્ડપત્તાનિ પચિત્વા કતનિય્યાસો. હિઙ્ગુસિપાટિકા નામ હિઙ્ગુપત્તાનિ પચિત્વા કતનિય્યાસો. અઞ્ઞેન મિસ્સેત્વા કતોતિપિ વદન્તિ. તકન્તિ અગ્ગકોટિયા નિક્ખન્તસિલેસો. તકપત્તિન્તિ પત્તતો નિક્ખન્તસિલેસો. તકપણ્ણિન્તિ પલાસે ભજ્જિત્વા કતસિલેસો. દણ્ડતો નિક્ખન્તસિલેસોતિપિ વદન્તિ. વિકાલતા, યાવકાલિકતા, અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
વિકાલભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. સન્નિધિકારકસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૫૨-૩. અટ્ઠમે તાદિસન્તિ અસૂપબ્યઞ્જનં. યાવકાલિકં વા યામકાલિકં વા…પે॰… પાચિત્તિયન્તિ એત્થ કિઞ્ચાપિ પાળિયં ખાદનીયભોજનીયપદેહિ યાવકાલિકમેવ સઙ્ગહિતં, ન યામકાલિકં. તથાપિ ‘‘અનાપત્તિ યામકાલિકં યામે નિદહિત્વા ભુઞ્જતી’’તિ ઇધ ચેવ –
‘‘યામકાલિકેન
અઞ્ઞત્થ ચ વુત્તત્તા, ‘‘યામકાલિક’’ન્તિ વચનસામત્થિયતો ચ ભગવતો અધિપ્પાયઞ્ઞૂહિ અટ્ઠકથાચરિયેહિ યામકાલિકં સન્નિધિકારકકતં પાચિત્તિયવત્થુમેવ વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. યન્તિ પત્તં, ઘંસનકિરિયાપેક્ખાય ચેતં ઉપયોગવચનં. અઙ્ગુલિલેખા પઞ્ઞાયતીતિ સિનેહાભાવેપિ પત્તસ્સ સુચ્છવિતાય પઞ્ઞાયતિ. યન્તિ યાવકાલિકં, યામકાલિકઞ્ચ. અપરિચ્ચત્તમેવાતિ નિરપેક્ખતાય યેન પુનદિવસે ભુઞ્જતો પાચિત્તિયં જનેય્ય, પત્તે પન વત્તમાના અપેક્ખા તગ્ગતિકે આમિસેપિ વત્તતિ એવનામાતિ આમિસે અનપેક્ખતા એત્થ ન લબ્ભતિ, તતો આમિસે અવિજહિતપટિગ્ગહણં પુનદિવસે પાચિત્તિયં જનેતીતિ ઇદં વુત્તં. અથ મતં ‘‘યદગ્ગેનેત્થ આમિસાનપેક્ખતા ન લબ્ભતિ. તદગ્ગેન પટિગ્ગહણાનપેક્ખાપિ ન લબ્ભતી’’તિ. તથા સતિ યત્થ આમિસાપેક્ખા અત્થિ, તત્થ પટિગ્ગહણાપેક્ખાપિ ન વિગચ્છતીતિ આપન્નં, એવઞ્ચ પટિગ્ગહણે અનપેક્ખવિસ્સજ્જનં વિસું ન વત્તબ્બં સિયા. અટ્ઠકથાયઞ્ચેતમ્પિ પટિગ્ગહણવિજહનકારણત્તેન અભિમતં સિયા, ઇદં સુટ્ઠુતરં કત્વા વિસું વત્તબ્બં ચીવરાપેક્ખાય વત્તમાનાયપિ પચ્ચુદ્ધારેન અધિટ્ઠાનવિજહનં વિય. એતસ્મિઞ્ચ ઉપાયે સતિ ગણ્ઠિકાહતપત્તેસુ અવટ્ટનતા નામ ન સિયાતિ વુત્તોવાયમત્થો. તસ્મા યં વુત્તં સારત્થદીપનિયં ‘‘યં પરસ્સ પરિચ્ચજિત્વા અદિન્નમ્પિ સચે પટિગ્ગહણે નિરપેક્ખનિસ્સજ્જનેન વિજહિતપટિગ્ગહણં હોતિ, તમ્પિ દુતિયદિવસે વટ્ટતી’’તિઆદિ (સારત્થ॰ ટી॰ પાચિત્તિયકણ્ડ ૩.૨૫૨-૨૫૩), તં ન સારતો પચ્ચેતબ્બં.
પકતિઆમિસેતિ ઓદનાદિકપ્પિયયાવકાલિકે. દ્વેતિ પુરેભત્તં પટિગ્ગહિતં યામકાલિકં પુરેભત્તં સામિસેન મુખેન ભુઞ્જતો સન્નિધિપચ્ચયા એકં, યામકાલિકસંસટ્ઠતાય યાવકાલિકત્તભજનેન અનતિરિત્તપચ્ચયા વિકપ્પદ્વયેતિ સામિસનિરામિસપક્ખદ્વયે. થુલ્લચ્ચયઞ્ચ દુક્કટઞ્ચાતિ મનુસ્સમંસે થુલ્લચ્ચયં, સેસેસુ દુક્કટં. યાવકાલિકયામકાલિકતા, સન્નિધિભાવો, તસ્સ અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
સન્નિધિકારકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. પણીતભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૫૯. નવમે પણીતસંસટ્ઠાનિ ભોજનાનિ પણીતભોજનાનીતિ પાળિયં પન ભોજનાનિ પુબ્બે વુત્તત્તા પાકટાનીતિ અદસ્સિતાનિ, તાદિસેહિ પણીતેહિ મિસ્સત્તા પણીતભોજનાનિ નામ હોન્તિ. તેસં પભેદદસ્સનત્થં ‘‘સેય્યથિદં સપ્પિ નવનીત’’ન્તિઆદિ વુત્તં. સપ્પિભત્તન્તિ એત્થ કિઞ્ચાપિ
મૂલન્તિ કપ્પિયભણ્ડં વુત્તં. તસ્મા અનાપત્તીતિ એત્થ વિસઙ્કેતેન પાચિત્તિયાભાવેપિ સૂપોદનદુક્કટા ન મુચ્ચતીતિ વદન્તિ. ‘‘કપ્પિયસપ્પિના, અકપ્પિયસપ્પિના’’તિ ચ ઇદં કપ્પિયાકપ્પિયમંસસત્તાનં વસેન વુત્તં.
૨૬૧. મહાનામસિક્ખાપદં નામ ઉપરિ ચાતુમાસપચ્ચયપવારણાસિક્ખાપદં (પાચિ॰ ૩૦૩ આદયો). અગિલાનો હિ અપ્પવારિતટ્ઠાને વિઞ્ઞાપેન્તોપિ કાલપરિચ્છેદં, ભેસજ્જપરિચ્છેદં વા કત્વા સઙ્ઘવસેન પવારિતટ્ઠાનતો તદુત્તરિ વિઞ્ઞાપેન્તેન, પરિચ્છેદબ્ભન્તરેપિ ન ભેસજ્જકરણીયેન રોગેન ભેસજ્જં વિઞ્ઞાપેન્તેન ચ સમો હોતીતિ ‘‘મહાનામસિક્ખાપદેન કારેતબ્બો’’તિ વુત્તં. પણીતભોજનતા, અગિલાનતા, અકતવિઞ્ઞત્તિયા પટિલાભો, અજ્ઝોહરણન્તિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
પણીતભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. દન્તપોનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૬૩. દસમે ઘનબદ્ધોતિ ઘનમંસેન સમ્બદ્ધો, કથિનસંહતસરીરોતિ અત્થો.
૨૬૪. મુખદ્વારન્તિ મુખતો હેટ્ઠા દ્વારં મુખદ્વારં, ગલનાળિકન્તિ અત્થો. એવઞ્ચ નાસિકાય પવિટ્ઠમ્પિ મુખદ્વારં પવિટ્ઠમેવ હોતિ, મુખે પક્ખિત્તમત્તઞ્ચ અપ્પવિટ્ઠં. આહારન્તિ અજ્ઝોહરિતબ્બં કાલિકં અધિપ્પેતં, ન ઉદકં. તઞ્હિ ભેસજ્જસઙ્ગહિતમ્પિ અકાલિકમેવ પટિગ્ગહિતસ્સેવ કાલિકત્તા. ઉદકે હિ પટિગ્ગહણં ન રુહતિ. તેનેવ ભિક્ખુના તાપિતેન ઉદકેન ચિરપટિગ્ગહિતેન ચ અકપ્પિયકુટિયં વુત્થેન ચ સહ આમિસં ભુઞ્જન્તસ્સાપિ સામપાકાદિદોસો ન હોતિ. વક્ખતિ હિ ‘‘ભિક્ખુ યાગુઅત્થાય…પે॰… ઉદકં તાપેતિ, વટ્ટતી’’તિઆદિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૬૫). ભિક્ખૂ પન એતં અધિપ્પાયં તદા ન જાનિંસુ. તેનાહ ‘‘સમ્મા અત્થં અસલ્લક્ખેત્વા’’તિઆદિ.
૨૬૫. રથરેણુમ્પીતિ અકલ્લકોતિ ગિલાનો.
‘‘ગહેતું વા…પે॰… તસ્સ ઓરિમન્તેના’’તિ ઇમિના આકાસે ઉજું ઠત્વા પરેન ઉક્ખિત્તં ગણ્હન્તસ્સાપિ આસન્નઙ્ગભૂતપાદતલતો પટ્ઠાય હત્થપાસો પરિચ્છિન્દિતબ્બો, ન પન સીસન્તતો પટ્ઠાયાતિ દસ્સેતિ. તત્થ ‘‘ઓરિમન્તેના’’તિ ઇમસ્સ હેટ્ઠિમન્તેનાતિ અત્થો ગહેતબ્બો.
એત્થ ચ પવારણાસિક્ખાપદટ્ઠકથાયં ‘‘સચે ભિક્ખુ નિસિન્નો હોતિ, આસનસ્સ પચ્છિમન્તતો પટ્ઠાયા’’તિઆદિના (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૨૩૮-૨૩૯) પટિગ્ગાહકાનં આસન્નઙ્ગસ્સ પારિમન્તતો પટ્ઠાય પરિચ્છેદસ્સ દસ્સિતત્તા ઇધાપિ આકાસે ઠિતસ્સ પટિગ્ગાહકસ્સ આસન્નઙ્ગભૂતપાદઙ્ગુલસ્સ પારિમન્તભૂતતો પણ્હિપરિયન્તસ્સ હેટ્ઠિમતલતો પટ્ઠાય, દાયકસ્સ પન ઓરિમન્તભૂતતો પાદઙ્ગુલસ્સ હેટ્ઠિમતલતો પટ્ઠાય હત્થપાસો પરિચ્છિન્દિતબ્બોતિ દટ્ઠબ્બં. ઇમિનાવ નયેન ભૂમિયં નિપજ્જિત્વા ઉસ્સીસે નિસિન્નસ્સ હત્થતો પટિગ્ગણ્હન્તસ્સપિ આસન્નસીસઙ્ગસ્સ પારિમન્તભૂતતો ગીવન્તતો પટ્ઠાયેવ
પટિગ્ગહણસઞ્ઞાયાતિ ‘‘મઞ્ચાદિના પટિગ્ગહેસ્સામી’’તિ ઉપ્પાદિતસઞ્ઞાય. ઇમિના ‘‘પટિગ્ગણ્હામી’’તિ વાચાય વત્તબ્બકિચ્ચં નત્થીતિ દસ્સેતિ. કત્થચિ અટ્ઠકથાસુ, પદેસેસુ વા. અસંહારિમે ફલકેતિ થામમજ્ઝિમેન પુરિસેન અસંહારિયે. પુઞ્છિત્વા પટિગ્ગહેત્વાતિ પુઞ્છિતેપિ રજનચુણ્ણસઙ્કાય સતિ પટિગ્ગહણત્થાય વુત્તં, નાસતિ. તં પનાતિ પતિતરજં અપ્પટિગ્ગહેત્વા ઉપરિ ગહિતપિણ્ડપાતં. અનાપત્તીતિ દુરુપચિણ્ણાદિદોસો નત્થિ. ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ દસ્સામી’’તિઆદિપિ વિનયદુક્કટપરિહારાય વુત્તં. તથા અકત્વા ગહિતેપિ પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જતો અનાપત્તિ એવ. ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ દત્વા’’તિ ઇદમ્પિ પુરિમાભોગાનુગુણતાય વુત્તં.
ચરુકેનાતિ ખુદ્દકભાજનેન. અભિહટત્તાતિ દિય્યમાનક્ખણં સન્ધાય વુત્તં. દત્વા અપનયનકાલે પન છારિકા વા બિન્દૂનિ વા પતન્તિ, પુન પટિગ્ગહેતબ્બં અભિહારસ્સ વિગતત્તાતિ વદન્તિ. તં યથા ન પતતિ, તથા અપનેસ્સામીતિ પરિહરન્તે યુજ્જતિ. પકતિસઞ્ઞાય અપનેન્તે અભિહારો ન છિજ્જતિ, તં પટિગ્ગહિતમેવ હોતિ. મુખવટ્ટિયાપિ ગહેતું વટ્ટતીતિ અભિહરિયમાનસ્સ પત્તસ્સ મુખવટ્ટિયા ઉપરિભાગે હત્થં પસારેત્વા ફુસિતું વટ્ટતિ.
પાદેન પેલ્લેત્વાતિ ‘‘પાદેન પટિગ્ગહેસ્સામી’’તિસઞ્ઞાય અક્કમિત્વા. કેચીતિ અભયગિરિવાસિનો. વચનમત્તમેવાતિ પટિબદ્ધપ્પટિબદ્ધન્તિ સદ્દમત્તમેવ નાનં, કાયપટિબદ્ધમેવ હોતિ. તસ્મા તેસં વચનં ન ગહેતબ્બન્તિ અધિપ્પાયો.
તેન આહરાપેતુન્તિ યસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકં ગતં, તં ઇધ આનેહીતિ આણાપેત્વા તેન આહરાપેતું ઇતરસ્સ વટ્ટતીતિ અત્થો. ન તતો પરન્તિ તદહેવ સામં અપ્પટિગ્ગહિતં સન્ધાય વુત્તં. તદહેવ પટિગ્ગહિતં પન પુનદિવસાદીસુ અપ્પટિગ્ગહેત્વાપિ પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતીતિ વદન્તિ.
ખિય્યન્તીતિ ખયં ગચ્છન્તિ, તેસં ચુણ્ણેહિ થુલ્લચ્ચયઅપ્પટિગ્ગહણાપત્તિયો ન હોન્તીતિ અધિપ્પાયો. ‘‘નવસમુટ્ઠિત’’ન્તિ એતેનેવ ઉચ્છુઆદીસુ એસેવ નયોતિ સન્નિધિદોસાદિં સન્ધાય વદતિ. તેનાહ ‘‘ન હી’’તિઆદિ. તેન ચ પટિગ્ગહણઙ્ગેસુ પઞ્ચસુપિ સમિદ્ધેસુ અજ્ઝોહરિતુકામતાય ગહિતમેવ પટિગ્ગહિતં નામ હોતિ અજ્ઝોહરિતબ્બેસુ એવ પટિગ્ગહણસ્સ અનુઞ્ઞાતત્તાતિ દસ્સેતિ. તથા બાહિરપરિભોગત્થાય ગહેત્વા ઠપિતતેલાદિં અજ્ઝોહરિતુકામતાય સતિ પટિગ્ગહેત્વા પરિભુઞ્જિતું વટ્ટતિ.
કેસઞ્ચીતિઆદીસુ અનુપસમ્પન્નાનં અત્થાય કત્થચિ ઠપિયમાનમ્પિ હત્થતો મુત્તમત્તે એવ પટિગ્ગહણં ન વિજહતિ, અથ ખો ભાજને પતિતમેવ પટિગ્ગહણં વિજહતિ. ભાજનઞ્ચ ભિક્ખુના પુનદિવસત્થાય અપેક્ખિતમેવાતિ તગ્ગતમ્પિ આમિસં દુદ્ધોતપત્તગતં વિય પટિગ્ગહણં ન વિજહતીતિ આસઙ્કાય ‘‘સામણેરસ્સ હત્થે પક્ખિપિતબ્બ’’ન્તિ વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. ઈદિસેસુ હિ યુત્તિ ન ગવેસિતબ્બા, વુત્તનયેનેવ પટિપજ્જિતબ્બં. ‘‘પત્તગતા યાગૂ’’તિ ઇમિના પત્તમુખવટ્ટિયા ફુટ્ઠેપિ કૂટે યાગુ પટિગ્ગહિતા, ઉગ્ગહિતા વા ન હોતિ ભિક્ખુનો અનિચ્છાય ફુટ્ઠત્તાતિ દસ્સેતિ. આરોપેતીતિ હત્થં ફુસાપેતિ. પટિગ્ગહણૂપગં ભારં નામ મજ્ઝિમસ્સ પુરિસસ્સ ઉક્ખેપારહં. ન પિદહિતબ્બન્તિ હત્થતો મુત્તં સન્ધાય વુત્તં, હત્થગતં પન ઇતરેન હત્થેન પિદહતો, હત્થતો મુત્તમ્પિ વા અફુસિત્વા ઉપરિપિધાનં પાતેન્તસ્સ ન દોસો.
પટિગ્ગણ્હાતીતિ કુણ્ડકેતિ મહાઘટે. તસ્મિમ્પીતિ ચાટિઘટેપિ. ગાહાપેત્વાતિ અપ્પટિગ્ગહિતં કાલિકં ગાહાપેત્વા.
દુતિયત્થેરસ્સાતિ ‘‘થેરસ્સ પત્તં મય્હં દેથા’’તિ તેન અત્તનો પરિચ્ચજાપેત્વા દુતિયત્થેરસ્સ દેતિ. એત્થ પનાતિ પત્તપરિવત્તને. કારણન્તિ એત્થ યથા ‘‘સામણેરા ઇતો અમ્હાકમ્પિ દેન્તી’’તિ વિતક્કો ઉપ્પજ્જતિ, ન તથાતિ કારણં વદન્તિ, તઞ્ચ યુત્તં. યસ્સ પન તાદિસો વિતક્કો નત્થિ, તેન અપરિવત્તેત્વાપિ ભુઞ્જિતું વટ્ટતિ.
નિચ્ચાલેતુન્તિ ઉદ્ધનં આરોપેતબ્બન્તિ અનગ્ગિકં ઉદ્ધનં સન્ધાય વુત્તં. ઉદ્ધને પચ્ચમાનસ્સ આલુળને ઉપરિ અપક્કતણ્ડુલા હેટ્ઠા પવિસિત્વા પચ્ચતીતિ આહ ‘‘સામંપાકઞ્ચેવ હોતી’’તિ.
આધારકે પત્તો ઠપિતોતિ અપ્પટિગ્ગહિતામિસો પત્તો પુન પટિગ્ગહણત્થાય ઠપિતો. એકગ્ગહણેનેવાતિ સામણેરાનં ગહિતસ્સ પુન અચ્છડ્ડનવસેન ગહણેન. ભુઞ્જિતું વટ્ટતીતિ ધૂમવટ્ટિયા તદહુપટિગ્ગહિતત્તા વુત્તં. ભત્તુગ્ગારોતિઆદિ અબ્બોહારિકપ્પસઙ્ગેન વિકાલભોજનવિનિચ્છયદસ્સનં. સમુદ્દોદકેનાતિ અપ્પટિગ્ગહિતેન. હિમકરકા નામ કદાચિ વસ્સોદકેન સહ પતનકા પાસાણલેખા વિય ઘનીભૂતઉદકવિસેસા, તેસુ પટિગ્ગહણકિચ્ચં નત્થિ. તેનાહ ‘‘ઉદકગતિકા એવા’’તિ. પુરેભત્તમેવ વટ્ટતીતિ અપ્પટિગ્ગહિતાપત્તીહિ અબ્બોહારિકમ્પિ વિકાલભોજનાપત્તીહિ સબ્બોહારિકન્તિ દસ્સેતિ.
લગ્ગતીતિ મુખે ચ હત્થે ચ મત્તિકાવણ્ણં દસ્સેતિ. બહલન્તિ હત્થમુખેસુ અલગ્ગનકમ્પિ પટિગ્ગહેતબ્બં. વાસમત્તન્તિ રેણુખીરાભાવં દસ્સેતિ. આકિરતિ પટિગ્ગહેતબ્બન્તિ પુપ્ફરસસ્સ પઞ્ઞાયનતો વુત્તં.
મહાભૂતેસૂતિ પાણસરીરસન્નિસ્સિતેસુ પથવીઆદિમહાભૂતેસુ. સબ્બં વટ્ટતીતિ અત્તનો, પરેસઞ્ચ સરીરનિસ્સિતં સબ્બં વટ્ટતિ. અકપ્પિયમંસાનુલોમતાય થુલ્લચ્ચયાદિં ન જનેતીતિ અધિપ્પાયો. પતતીતિ અત્તનો સરીરતો વિચ્છિન્દિત્વા પતતિ. ‘‘રુક્ખતો છિન્દિત્વા’’તિ વુત્તત્તા મત્તિકત્થાય પથવિં ખણિતું, અઞ્ઞમ્પિ યંકિઞ્ચિ મૂલપણ્ણાદિવિસભેસજ્જં છિન્દિત્વા છારિકં
દન્તપોનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો ભોજનવગ્ગો ચતુત્થો.
૫. અચેલકવગ્ગો
૧. અચેલકસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૭૩. પઞ્ચમવગ્ગસ્સ મય્હં નામાતિ ભિક્ખુના ભૂમિયં ઠપેત્વા દિન્નમ્પિ સન્ધાય વદતિ. અઞ્ઞતિત્થિયતા, અનનુઞ્ઞાતતા, અજ્ઝોહરણીયતા, અજ્ઝોહરણત્થાય સહત્થા અનિક્ખિત્તભાજને દાનન્તિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
અચેલકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. ઉય્યોજનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૭૪. દુતિયે અનાચારં આચરિતુકામતા, તદત્થમેવ ઉપસમ્પન્નસ્સ ઉય્યોજના, તસ્સ ઉપચારાતિક્કમોતિ ઇમાનેત્થ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ઉય્યોજનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. સભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૮૧. તતિયે પાળિયં ખુદ્દકે ઘરેતિ એત્થ ખુદ્દકં ઘરં નામ પઞ્ચહત્થતો ઊનકવિત્થારં અધિપ્પેતં. તત્થ ચ પિટ્ઠસઙ્ઘાટતો હત્થપાસે અવિજહિતેપિ પિટ્ઠિવંસાતિક્કમો હોતીતિ આહ ‘‘પિટ્ઠિવંસં અતિક્કમિત્વા’’તિ. યથા તથા વા કતસ્સાતિ પિટ્ઠિવંસં આરોપેત્વા વા અનારોપેત્વા વા કતસ્સ.
૨૮૩. પાળિયં વીતરાગાતિ અપરિયુટ્ઠિતરાગાનં, અનાગામીનઞ્ચ સઙ્ગહો. સચિત્તકન્તિ અનુપવિસિત્વા નિસીદનચિત્તેન સચિત્તકં. પરિયુટ્ઠિતરાગજાયમ્પતિકાનં સન્નિહિતતા, સયનિઘરતા, દુતિયસ્સ ભિક્ખુનો અભાવો, અનુપખજ્જ નિસીદનન્તિ ઇમાનેત્થ ચત્તારિ અઙ્ગાનિ.
સભોજનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨૮૪-૨૮૯. ચતુત્થપઞ્ચમાનિ વુત્તત્થાનિ.
૬. ચારિત્તસિક્ખાપદવણ્ણના
૨૯૮. છટ્ઠે ‘‘પરિયેસિત્વા આરોચનકિચ્ચં નામ નત્થી’’તિ વુત્તત્તા યો અપરિયેસિતબ્બો ઉપસઙ્કમિતું યુત્તટ્ઠાને દિસ્સતિ, સો સચેપિ પકતિવચનસ્સ સવનૂપચારં અતિક્કમ્મ ઠિતો ઉપગન્ત્વા આપુચ્છિતબ્બો. તેનાહ ‘‘અપિ ચ…પે॰… યં પસ્સતિ, સો આપુચ્છિતબ્બો’’તિઆદિ.
૩૦૨. અનાપત્તિવારે ચેત્થ અન્તરારામાદીનઞ્ઞેવ વુત્તત્તા વિહારતો ગામવીથિં અનુઞ્ઞાતકારણં વિના અતિક્કમન્તસ્સાપિ આપત્તિ હોતિ, ન પન ઘરૂપચારં અતિક્કમન્તસ્સેવ.
યં પન પાળિયં ‘‘અઞ્ઞસ્સ ઘરૂપચારં ઓક્કમન્તસ્સ…પે॰… પઠમં પાદં ઉમ્મારં અતિક્કામેતી’’તિઆદિ વુત્તં. તં ગામે પવિટ્ઠં સન્ધાય વુત્તં, તથાપિ અઞ્ઞસ્સ ઘરૂપચારં અનોક્કમિત્વા વીથિમજ્ઝેનેવ ગન્ત્વા ઇચ્છિતિચ્છિતઘરદ્વારાભિમુખે ઠત્વા મનુસ્સે ઓલોકેત્વા ગચ્છન્તસ્સાપિ પાચિત્તિયમેવ. તત્થ કેચિ ‘‘વીથિયં અતિક્કમન્તસ્સ ઘરૂપચારગણનાય આપત્તિયો’’તિ વદન્તિ. અઞ્ઞે પન ‘‘યાનિ કુલાનિ ઉદ્દિસ્સ ગતો, તેસં ગણનાયા’’તિ. પઞ્ચન્નં ભોજનાનં અઞ્ઞતરેન નિમન્તનસાદિયનં, સન્તં ભિક્ખું અનાપુચ્છના, ભત્તિયઘરતો અઞ્ઞઘરૂપસઙ્કમનં, મજ્ઝન્હિકાનતિક્કમો, સમયાપદાનં અભાવોતિ ઇમાનેત્થ પઞ્ચ અઙ્ગાનિ.
ચારિત્તસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. મહાનામસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૦૩. સત્તમે મહાનામોતિ સુક્કોદનસ્સ પુત્તો અનુરુદ્ધત્થેરસ્સ, સત્થુ ચ જેટ્ઠભાતા. આનન્દત્થેરો અમિતોદનસ્સ પુત્તો, નન્દત્થેરો પન સુદ્ધોદનસ્સેવ.
૩૦૫. પાળિયં કાલં આહરિસ્સથાતિ અજ્જતનં કાલં વીતિનામેસ્સથ, સ્વે ભેસજ્જં હરિસ્સથાતિ વા અત્થો. ‘‘અત્થિ પવારણા ભેસજ્જપરિયન્તા ચ રત્તિપરિયન્તા ચા’’તિ તતિયકોટ્ઠાસે નિયમિતમેવ ભેસજ્જં નિયમિતકાલન્તરેયેવ ગહેતબ્બં, ન તતો બહિ. ઇતરથા
મહાનામસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. ઉય્યુત્તસેનાસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૧૫. અટ્ઠમે એકમેકન્તિ એત્થ દુવઙ્ગિનીપિ તિવઙ્ગિનીપિ સેના સઙ્ગય્હતિ. ઉય્યુત્તચતુરઙ્ગસેનાદસ્સનાય તથારૂપપચ્ચયાદિં વિના ગમનં, અનનુઞ્ઞાતોકાસે દસ્સનન્તિ ઇમાનેત્થ દ્વે અઙ્ગાનિ.
ઉય્યુત્તસેનાસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. સેનાવાસસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૧૯. નવમે સેનાય ચતુત્થો સૂરિયત્થઙ્ગમો, અગિલાનતાતિ ઇમાનેત્થ દ્વે અઙ્ગાનિ.
સેનાવાસસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. ઉય્યોધિકસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૨૨. દસમે પાળિયં કતિ તે લક્ખાનિ લદ્ધાનીતિ કિત્તકા તયા લદ્ધાતિ અત્થો. ઉય્યોધિકાદિદસ્સનાય
ઉય્યોધિકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો અચેલકવગ્ગો પઞ્ચમો.
૬. સુરાપાનવગ્ગો
૧. સુરાપાનસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૨૮. છટ્ઠવગ્ગસ્સ કિણ્ણપક્ખિત્તાતિ પિટ્ઠપૂવાદિં અપક્ખિપિત્વા કિણ્ણસઙ્ખાતં ધઞ્ઞઙ્કુરાદિસુરાબીજં પક્ખિપિત્વા કતા. સમ્ભારસંયુત્તાતિ સાસપાદિઅનેકસમ્ભારેહિ સઞ્ઞુત્તા.
મધુકતાલનાળિકેરાદિપુપ્ફાદિરસો ચિરપરિવાસિતો પુપ્ફાસવો નામ. તથા પનસાદિ ફલાસવો. મુદ્દિકરસો મધ્વાસવો. ઉચ્છુરસો ગુળાસવો. તિફલતિકટુકાદિનાનાસમ્ભારાનં રસો ચિરપરિવાસિતો સમ્ભારસંયુત્તો. બીજતો પટ્ઠાયાતિ યથાવુત્તાનં પિટ્ઠાદીનં મજ્જત્થાય ભાજને પક્ખિત્તકાલતો પટ્ઠાય.
૩૨૯. લોણસોવીરકં સુત્તઞ્ચ અનેકેહિ દબ્બસમ્ભારેહિ અભિસઙ્ખતો ભેસજ્જવિસેસો. ઉય્યુત્તસિક્ખાપદાનં અચિત્તકલોકવજ્જેસુ લોકવજ્જતા પુબ્બે વુત્તનયાવાતિ તત્થ કિઞ્ચિપિ અવત્વા ઇધ તેહિ અસાધારણવત્થુવિસેસસિદ્ધાય અચિત્તકપક્ખેપિ અકુસલચિત્તતાય તં લોકવજ્જતાદિવિસેસં દસ્સેતુમેવ ‘‘વત્થુઅજાનનતાય ચેત્થા’’તિઆદિના વુત્તન્તિ વેદિતબ્બં. યં પનેત્થ વત્તબ્બં, તં પઠમપારાજિકવણ્ણનાયં વિત્થારતો સારત્થદીપનિયં વિરદ્ધટ્ઠાનવિસોધનવસેન વુત્તન્તિ તત્થેવ ગહેતબ્બં. મજ્જભાવો, તસ્સ પાનઞ્ચાતિ ઇમાનેત્થ દ્વે અઙ્ગાનિ.
સુરાપાનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. અઙ્ગુલિપતોદકસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૩૦. દુતિયે
અઙ્ગુલિપતોદકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. હસધમ્મસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૩૮. તતિયે હસધમ્મે હસધમ્મસઞ્ઞીતિઆદીસુ ઉપ્લવાદિમત્તં કિં હસધમ્મો હોતીતિ ગહણવસેન સતિ કરણીયે કરિયમાનં હસધમ્મં હસધમ્મોતિ ગહણવસેન અત્થો વેદિતબ્બો. ઉસ્સારેન્તોતિ ઉદકે ઠિતં નાવં તીરે આરોપેન્તો.
પતનુપ્પતનવારેસૂતિ ઉદકસ્સ ઉપરિતલે મણ્ડૂકગતિયા પતનુપ્પતનવસેન ગમનત્થં ખિત્તાય એકિસ્સા કથલાય વસેન વુત્તં. ઉદકસ્સ ઉપરિગોપ્ફકતા, હસાધિપ્પાયેન કીળનન્તિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
હસધમ્મસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. અનાદરિયસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૪૪. ચતુત્થે સુત્તાનુલોમન્તિ મહાપદેસા. અટ્ઠકથાતિપિ વદન્તિ. ઉપસમ્પન્નસ્સ પઞ્ઞત્તેન વચનં, અનાદરિયકરણન્તિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
અનાદરિયસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. ભિંસાપનસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૪૫. પઞ્ચમે ઉપસમ્પન્નતા, તસ્સ દસ્સનસવનવિસયે ભિંસાપેતુકામતાય વાયમનન્તિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
ભિંસાપનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. જોતિસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૫૪. છટ્ઠે અલાતં પતિતન્તિ અગ્ગિકપાલતો બહિ પતિતં. વિજ્ઝાતન્તિ વિજ્ઝાતં અલાતં કપાલગ્ગિમ્હિ પક્ખિપિત્વા જાલેન્તસ્સ પાચિત્તિયં, તથા કેવલં ઇન્ધનં પાતેન્તસ્સપિ વિજ્ઝાતં કપાલગ્ગિં મુખવાતાદિના ઉજ્જાલેન્તસ્સપિ. ગિલાનતાદિકારણાભાવો, વિસિબ્બેતુકામતા, સમાદહનન્તિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
જોતિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. નહાનસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૫૭. સત્તમે નગરે થકિતેતિ એત્થ રઞ્ઞા ચિરં નહાયિતુકામેન ‘‘અહં બહિ ઉય્યાને કતારક્ખો વસિસ્સામિ, નગરં થકેત્વા ગોપેથા’’તિ અનુઞ્ઞાતા, તે થકિંસૂતિ દટ્ઠબ્બં. અસમ્ભિન્નેનાતિ અનટ્ઠેન, તં દિવસં પુન અગ્ગહિતાલઙ્કારેન પબુદ્ધમત્તેનાતિ અધિપ્પાયો. મજ્ઝિમદેસે ઊનકદ્ધમાસનહાનં, સમયાદીનં અભાવોતિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
નહાનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. દુબ્બણ્ણકરણસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૬૮. અટ્ઠમે પટિલદ્ધનવચીવરેનાતિ એત્થ પુબ્બે અકતકપ્પં કતિપાહં નિવાસનત્થાય તાવકાલિકવસેન લદ્ધમ્પિ સઙ્ગય્હતીતિ વદન્તિ.
૩૬૯. ‘‘નવં નામ અકતકપ્પ’’ન્તિ સામઞ્ઞતો વુત્તત્તા અઞ્ઞેન ભિક્ખુના કપ્પબિન્દું દત્વા પરિભુત્તં ચીવરં, તેન વા, તતો લભિત્વા અઞ્ઞેન વા કેનચિ દિન્નમ્પિ કતકપ્પમેવ નવં નામ ન હોતીતિ દટ્ઠબ્બં. ‘‘નિવાસેતું વા પારુપિતું વા’’તિ વુત્તત્તા અંસબદ્ધકાસાવમ્પિ પારુપિતબ્બતો કપ્પં કાતબ્બન્તિ વદન્તિ. ચમ્મકારનીલં નામ ચમ્મં નીલવણ્ણં કાતું યોજિયમાનં નીલં. પકતિનીલમેવાતિ કેચિ. યથાવુત્તચીવરસ્સ અકતકપ્પતા, અનટ્ઠચીવરાદિતા, નિવાસનાદિતાતિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
દુબ્બણ્ણકરણસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. વિકપ્પનસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૭૪. નવમે યેનાતિ યેન સદ્ધિં, યસ્સ સન્તિકેતિ અત્થો. સામં વિકપ્પિતસ્સ અપચ્ચુદ્ધારો, વિકપ્પનુપગચીવરતા, અવિસ્સાસેન પરિભોગોતિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
વિકપ્પનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. ચીવરઅપનિધાનસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૭૮. દસમે અન્તમસો હસાપેક્ખોપીતિ અપિ-સદ્દેન અથેય્યચિત્તં કોધેન દુક્ખાપેતુકામં, અવણ્ણં પકાસેતુકામઞ્ચ સઙ્ગય્હતિ. તેનેવ ‘‘તિવેદન’’ન્તિ વુત્તં. ઉપસમ્પન્નસ્સ પત્તાદીનં અપનિધાનં, વિહેસેતુકામતાદીતિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
ચીવરઅપનિધાનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો સુરાપાનવગ્ગો છટ્ઠો.
૭. સપ્પાણકવગ્ગો
૧. સઞ્ચિચ્ચપાણસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૮૨. સત્તમસ્સ પઠમે ઉસું સરં અસતિ ખિપતીતિ ઇસ્સાસો. ન હેત્થ કિઞ્ચિ જીવિતં નામ વિસું તિટ્ઠતીતિ સમ્બન્ધો. તત્થ પાણેતિ સત્તે. અપ્પમત્તેન વત્તં કાતબ્બન્તિ યથા પાણકાનં વિહેસાપિ ન હોતિ, એવં સલ્લક્ખેત્વા ઓતાપનસમ્મજ્જનાદિવત્તં કાતબ્બં. સેસં વુત્તનયમેવ.
સઞ્ચિચ્ચપાણસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. સપ્પાણકસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૮૭. દુતિયે ઉદકસણ્ઠાનકપ્પદેસેતિ કદ્દમપાસાણાદિભૂમિયં. તત્થાતિ આસિત્તે કપ્પિયઉદકે. સેસં વુત્તનયમેવ.
સપ્પાણકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. ઉક્કોટનસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૯૨. તતિયે ‘‘તસ્સ ભિક્ખુનો સન્તિકં ગન્ત્વા’’તિ વુત્તત્તા યસ્સ અધિકરણં સઙ્ઘકમ્મેન નિહતં, તસ્સ સમ્મુખે એવ ઉક્કોટેન્તસ્સ પાચિત્તિયં. પરમ્મુખે પન દુક્કટમેવ.
૩૯૫. ‘‘ધમ્મકમ્મે અધમ્મકમ્મસઞ્ઞી ઉક્કોટેતિ, અનાપત્તી’’તિ વુત્તત્તા અનાદરિયતાદિ વિય ઉક્કોટનં સયં અકુસલં ન હોતિ, ધમ્મકમ્મસઞ્ઞાય, પન વિમતિયા ચ ઉક્કોટનેનેવ અકુસલં હોતિ. યથાધમ્મં નિહતતા, જાનના, ઉક્કોટનાતિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ઉક્કોટનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. દુટ્ઠુલ્લસિક્ખાપદવણ્ણના
૩૯૯. ચતુત્થે આપત્તિં આપજ્જતિયેવાતિ ધુરનિક્ખેપપક્ખે વુત્તં. વત્થુપુગ્ગલોતિ આપન્નપુગ્ગલો. છાદેતુકામતાય હિ સતિ એવ અવસ્સં અઞ્ઞસ્સ આરોચનં વુત્તં, વત્થુપુગ્ગલસ્સ ચ આરોચના નામ ન હોતીતિ પટિચ્છાદનમેવાતિ અધિપ્પાયો. કોટિ છિન્ના હોતીતિ છાદેસ્સામીતિ ધુરનિક્ખેપે સતિપિ પુગ્ગલપરમ્પરાય ગચ્છન્તી આપત્તિકોટિ છિજ્જતિ.
૪૦૦. ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ સુક્કવિસ્સટ્ઠિ ચ કાયસંસગ્ગો ચાતિ અયં દુટ્ઠુલ્લઅજ્ઝાચારો નામા’’તિ ઇદં દુટ્ઠુલ્લારોચનસિક્ખાપદટ્ઠકથાયં ‘‘અનુપસમ્પન્નસ્સ…પે॰… આદિતો પઞ્ચ સિક્ખાપદાનિ દુટ્ઠુલ્લો નામ અજ્ઝાચારો, સેસાનિ અદુટ્ઠુલ્લો. સુક્કવિસ્સટ્ઠિકાયસંસગ્ગદુટ્ઠુલ્લઅત્તકામા પનસ્સ અજ્ઝાચારો નામા’’તિ (પાચિ॰ અટ્ઠ॰ ૮૨) ઇમિના વચનેન વિરુજ્ઝતીતિ વીમંસિતબ્બં. પુગ્ગલપેમેન છાદયતો ચેત્થ ‘‘અઞ્ઞે ગરહિસ્સન્તી’’તિ ભયવસેન છાદનક્ખણે ‘‘દુક્ખવેદન’’ન્તિ વુત્તન્તિ દટ્ઠબ્બં. ઉપસમ્પન્નસ્સ દુટ્ઠુલ્લાપત્તિજાનનં, પટિચ્છાદેતુકામતાય ધુરનિક્ખેપોતિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
દુટ્ઠુલ્લસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. ઊનવીસતિવસ્સસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૦૨. પઞ્ચમે રૂપસિપ્પન્તિ હેરઞ્ઞિકસિપ્પં. ગબ્ભે સયિતકાલેન સદ્ધિં વીસતિમં વસ્સં પરિપુણ્ણમસ્સાતિ ગબ્ભવીસો.
૪૦૪. નિક્ખમનીયપુણ્ણમાસીતિ પાટિપદદિવસેતિ પચ્છિમિકાય વસ્સૂપનાયિકાય. દ્વાદસ માસે માતુ કુચ્છિસ્મિં વસિત્વા મહાપવારણાય જાતં ઉપસમ્પાદેન્તીતિ અત્થો. ‘‘તિંસ રત્તિન્દિવો માસો, દ્વાદસમાસિકો સંવચ્છરો’’તિ (અ॰ નિ॰ ૩.૭૧; ૮.૪૩; વિભ॰ ૧૦૨૩) વચનતો ‘‘ચત્તારો માસા પરિહાયન્તી’’તિ વુત્તં. વસ્સં ઉક્કડ્ઢન્તીતિ વસ્સં ઉદ્ધં કડ્ઢન્તિ, ‘‘એકમાસં અધિકમાસો’’તિ છડ્ડેત્વા વસ્સં ઉપગચ્છન્તીતિ અત્થો. તસ્મા તતિયો તતિયો સંવચ્છરો તેરસમાસિકો હોતિ. તે દ્વે માસે ગહેત્વાતિ નિક્ખમનીયપુણ્ણમાસતો યાવ જાતદિવસભૂતા મહાપવારણા. તાવ યે દ્વે માસા અનાગતા, તેસં અત્થાય અધિકમાસતો લદ્ધે દ્વે માસે ગહેત્વા. તેનાહ ‘‘યો પવારેત્વા વીસતિવસ્સો ભવિસ્સતી’’તિઆદિ. ‘‘નિક્કઙ્ખા હુત્વા’’તિ ઇદં અટ્ઠારસન્નં વસ્સાનં એકઅધિકમાસે ગહેત્વા તતો વીસતિયા વસ્સેસુપિ ચાતુદ્દસીઅત્થાય ચતુન્નં માસાનં પરિહાપનેન સબ્બદા પરિપુણ્ણવીસતિવસ્સતં સન્ધાય વુત્તં. પવારેત્વા વીસતિવસ્સો ભવિસ્સતીતિ મહાપવારણાદિવસે અતિક્કન્તે ગબ્ભવસ્સેન સહ વીસતિવસ્સો ભવિસ્સતીતિ અત્થો. તસ્માતિ યસ્મા ગબ્ભમાસાપિ ગણનૂપગા હોન્તિ, તસ્મા. એકવીસતિવસ્સોતિ જાતિયા વીસતિવસ્સં સન્ધાય વુત્તં.
૪૦૬. અઞ્ઞં ઉપસમ્પાદેતીતિ ઉપજ્ઝાયો, આચરિયો વા હુત્વા ઉપસમ્પાદેતિ. સોપીતિ ઉપસમ્પાદેન્તોપિ અનુપસમ્પન્નો. ઊનવીસતિવસ્સતા, તં ઞત્વા ઉપજ્ઝાયેન હુત્વા ઉપસમ્પાદનન્તિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
ઊનવીસતિવસ્સસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. થેય્યસત્થસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૦૯. છટ્ઠે
થેય્યસત્થસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪૧૨. સત્તમં વુત્તનયમેવ.
૮. અરિટ્ઠસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૧૭. અટ્ઠમે અન્તરાયન્તિ અન્તરા વેમજ્ઝે એતિ આગચ્છતીતિ અન્તરાયો, દિટ્ઠધમ્મિકાદિઅનત્થો. આનન્તરિયધમ્માતિ અનન્તરે ભવે ફલનિબ્બત્તને નિયુત્તા ચેતનાદિધમ્માતિ અત્થો. ‘‘ન સગ્ગસ્સા’’તિ ઇદં ભિક્ખુનિદૂસનકમ્મસ્સ આનન્તરિયત્તાભાવતો વુત્તં. અરિયસાવિકાસુ, પન કલ્યાણપુથુજ્જનભૂતાય ચ બલક્કારેન દૂસેન્તસ્સ આનન્તરિયસઅસમેવ. મોક્ખન્તરાયિકતા પન લોલાયપિ પકતત્તભિક્ખુનિયા દૂસકસ્સ તસ્મિં અત્તભાવે મગ્ગુપ્પત્તિયા અભાવતો વુત્તા.
તસ્મિં અત્તભાવે અનિવત્તનકા અહેતુકઅકિરિયનત્થિકદિટ્ઠિયોવ નિયતમિચ્છાદિટ્ઠિધમ્મા. પણ્ડકાદીનં ગહણં નિદસ્સનમત્તં. સબ્બાપિ દુહેતુકાહેતુકપટિસન્ધિયો વિપાકન્તરાયિકાવ દુહેતુકાનમ્પિ મગ્ગાનુપ્પત્તિતો.
અયન્તિ અરિટ્ઠો. રસેન રસન્તિ અનવજ્જેન પચ્ચયપરિભુઞ્જનરસેન પઞ્ચકામગુણપઅભોગરસં સમાનેત્વા. ઉપનેન્તો વિયાતિ ઘટેન્તો વિય, સો એવ વા પાઠો.
અટ્ઠિકઙ્કલૂપમાતિ એત્થ અટ્ઠિ એવ નિમ્મંસતાય કઙ્કલન્તિ ચ વુચ્ચતિ. પલિભઞ્જનટ્ઠેનાતિ અવસ્સં પતનટ્ઠેન. અધિકુટ્ટનટ્ઠેનાતિ અતિ વિય કુટ્ટનટ્ઠેન. પાળિયં ‘‘તથાહં ભગવતા…પે॰… નાલં અન્તરાયાયા’’તિ ઇદં વત્થુઅનુરૂપતો વુત્તં. એવં પન અગ્ગહેત્વા અઞ્ઞેનપિ આકારેન યં કિઞ્ચિ ભગવતા વુત્તં વિપરીતતો ગહેત્વા પરેહિ વુત્તેપિ અમુઞ્ચિત્વા વોહરન્તસ્સાપિ વુત્તનયાનુસારેન તદનુગુણં સમનુભાસનકમ્મવાચં યોજેત્વા આપત્તિયા આરોપેતું, આપત્તિયા અદસ્સનાદીસુ તીસુ યં કિઞ્ચિ અભિરુચિતં નિમિત્તં કત્વા ઉક્ખેપનીયકમ્મં
અરિટ્ઠસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. ઉક્ખિત્તસમ્ભોગસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૨૪. નવમે ‘‘ઉક્ખિત્તો અનોસારિતો’’તિ વુત્તત્તા અરિટ્ઠસ્સ ઉક્ખેપનીયકમ્મં કતન્તિ દટ્ઠબ્બં.
૪૨૫. પાળિયં ‘‘એકચ્છન્ને’’તિ સામઞ્ઞતો વુત્તત્તા નાનૂપચારેપિ એકચ્છન્ને નિપજ્જને પણ્ણત્તિં અજાનન્તસ્સ અરહતોપિ ઉક્ખિત્તાનુવત્તકાનમ્પિ પાચિત્તિયમેવ. અકતાનુધમ્મતા, ઞત્વા સમ્ભોગાદિકરણન્તિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
ઉક્ખિત્તસમ્ભોગસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. કણ્ટકસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૨૮. દસમે પિરેતિ સમ્બોધનત્થે નિપાતપદં. સેસં અનન્તરસિક્ખાપદદ્વયે વુત્તનયમેવ.
કણ્ટકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
નિટ્ઠિતો સપ્પાણકવગ્ગો સત્તમો.
૮. સહધમ્મિકવગ્ગો
૧. સહધમ્મિકસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૩૪. અટ્ઠમવગ્ગસ્સ
સહધમ્મિકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. વિલેખનસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૩૮. દુતિયે અલજ્જિતાતિ અલજ્જિતાય. એવં સેસેસુપિ. સઞ્ચિચ્ચ આપત્તિં આપજ્જતીતિઆદિ ભિક્ખુભિક્ખુનીનઞ્ઞેવ વુત્તં અલજ્જિલક્ખણં, સામણેરાદીનં, પન ગહટ્ઠાનઞ્ચ સાધારણવસેન યથાસકં સિક્ખાપદવીતિક્કમનપટિગૂહનાદિતો વેદિતબ્બં. લજ્જિલક્ખણેપિ એસેવ નયો. કિઞ્ચાપિ
વજ્જિપુત્તકા દસવત્થુદીપકા. પરૂપહારઅઞ્ઞાણકઙ્ખાપરવિતારણાદિવાદાતિ એત્થ અરહત્તં પટિજાનન્તાનં કુહકાનં સુક્કવિસ્સટ્ઠિં દિસ્વા ‘‘મારકાયિકા દેવતા અસુચિં ઉપસંહરન્તી’’તિગાહિનો પરૂપહારવાદા નામ. અરહતો સબ્બેસં ઇત્થિપુરિસાદીનં નામાદિઅજાનને અઞ્ઞાણં, તત્થ સન્નિટ્ઠાનભાવેન કઙ્ખા, પરતો સુત્વા નામાદિજાનનેન પરવિતારણો અત્થીતિવાદિનો અઞ્ઞાણવાદા, કઙ્ખાવાદા, પરવિતારણવાદા ચ તેસં, મહાસઙ્ઘિકાદીનઞ્ચ વિભાગો કથાવત્થુપ્પકરણે વુત્તો.
ચત્તારો મગ્ગા ચ ફલાનિ ચાતિ એત્થ ચ-કારેન અભિઞ્ઞાપટિસમ્ભિદાપિ સઙ્ગહિતાતિ દટ્ઠબ્બં. કેચીતિ પરિયત્તિધરા ધમ્મકથિકા. પુન કેચીતિ પટિપત્તિધરા પંસુકૂલિકત્થેરા. ઇતરે પનાતિઆદીસુ અયં અધિપ્પાયો – ધમ્મકથિકત્થેરા પન પંસુકૂલિકત્થેરેહિ આભતં સુત્તં સુત્વા –
‘‘યાવ
તાવ દક્ખન્તિ આલોકં, સૂરિયે અબ્ભુટ્ઠિતે યથા.
‘‘સુત્તન્તેસુ અસન્તેસુ, પમુટ્ઠે વિનયમ્હિ ચ;
તમો ભવિસ્સતિ લોકે, સૂરિયે અત્થઙ્ગતે યથા.
‘‘સુત્તન્તે રક્ખિતે સન્તે, પટિપત્તિ હોતિ રક્ખિતા;
પટિપત્તિયં ઠિતો ધીરો, યોગક્ખેમા ન ધંસતી’’તિ. (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.૧.૧૩૦) –
ઇદં સુત્તં આહરિત્વા અત્તનોવ વાદં પતિટ્ઠપેન્તા પારાજિકાનાપજ્જનવસેન ઠિતા પટિપત્તિસઙ્ગહિતા પરિયત્તિયેવ મૂલન્તિ આહંસૂતિ. તેનાહ ‘‘સચે પઞ્ચ ભિક્ખૂ ચત્તારિ પારાજિકાનિ રક્ખણકા…પે॰… સાસનં વુડ્ઢિં વિરુળ્હિં ગમયિસ્સન્તી’’તિ. એતેન ચ પરિક્ખીણે કાલે લજ્જિગણં અલભન્તેન વિનયધરેન અલજ્જિનોપિ પકતત્તે સઙ્ગહેત્વા તેહિ સહ ધમ્મામિસસમ્ભોગં સંવાસં કરોન્તેન બહૂ કુલપુત્તે ઉપસમ્પાદેત્વા સાસનં
વિલેખનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. મોહનસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૪૪. તતિયે પાળિયં કો પન વાદો ભિય્યોતિ તેહિ અઞ્ઞેહિ ભિક્ખૂહિ દિટ્ઠદ્વત્તિવારતો ભિય્યો પન વિત્થારેન ઉદ્દિસિયમાને પાતિમોક્ખે નિસિન્નપુબ્બતા અત્થિ ચે, તત્થ કિમેવ વત્તબ્બં, આપત્તિમોક્ખો નત્થિ એવાતિ અધિપ્પાયો. તઞ્ચ યથાધમ્મો કારેતબ્બોતિ તન્તિ કારણત્થે ઉપયોગવચનં, તાયાતિ અત્થો. યથા ધમ્મો ચ વિનયો ચ ઠિતો, તથા તાય આપત્તિયા કારેતબ્બોતિ વુત્તં હોતિ. મોહારોપનં, તિક્ખત્તું સુતભાવો, મોહેતુકામસ્સ મોહનન્તિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
મોહનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. પહારસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૫૧. ચતુત્થે કાયપટિબદ્ધેન વાતિ એત્થ પાસાણાદિનિસ્સગ્ગિયપહારોપિ સઙ્ગહિતો.
૪૫૨. રત્તચિત્તોતિ કાયસંસગ્ગરાગેન વુત્તં. મેથુનરાગેન પન પહારતો પુરિસાદીસુ દુક્કટમેવ. મોક્ખાધિપ્પાયેન દણ્ડકોટિયા સપ્પાદિં ઘટ્ટેત્વા મણ્ડૂકાદિં મોચેન્તસ્સપિ અનાપત્તિ એવ. કુપિતતા, ઉપસમ્પન્નસ્સ ન મોક્ખાધિપ્પાયેન પહારોતિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
પહારસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. તલસત્તિકસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૫૭. પઞ્ચમે ન પહરિતુકામતાય દિન્નત્તા દુક્કટન્તિ એત્થ કિમિદં દુક્કટં, પહારપચ્ચયા, ઉદાહુ ઉગ્ગિરણપચ્ચયાતિ? ઉગ્ગિરણપચ્ચયાવ, ન પહારપચ્ચયા. ન હિ પહરિતુકામતાય અસતિ તપ્પચ્ચયા કાચિ આપત્તિ યુત્તા, ઉગ્ગિરણસ્સ પન અત્તનો સભાવેન અસણ્ઠિતત્તા તપ્પચ્ચયા પાચિત્તિયં ન જાતં, અસુદ્ધચિત્તેન કતપયોગત્તા ચ એત્થ અનાપત્તિ ન યુત્તાતિ દુક્કટં વુત્તન્તિ ગહેતબ્બં.
૪૫૮. પુબ્બેતિ અનન્તરસિક્ખાપદે. સેસં અનન્તરસદિસમેવ.
તલસત્તિકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. અમૂલકસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૫૯. છટ્ઠે ‘‘અત્તપરિત્તાણં કરોન્તા’’તિ ઇદં ન ચ વેરમૂલિકા અનુદ્ધંસનાતિ દસ્સનત્થં વુત્તં. અનુદ્ધંસનક્ખણે પન કોપચિત્તમેવ ઉપ્પજ્જતિ. તેનેવ ‘‘દુક્ખવેદન’’ન્તિ વુત્તં. સેસં વુત્તનયમેવ.
અમૂલકસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. કુક્કુચ્ચુપ્પાદનસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૬૪. સત્તમે
કુક્કુચ્ચુપ્પાદનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૮. ઉપસ્સુતિસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૭૧. અટ્ઠમે સુય્યતીતિ સુતિ, વચનં. તસ્સા સમીપં ઉપસ્સુતિ. સુય્યતિ એત્થાતિ સુતીતિ એવઞ્હિ અત્થે ગય્હમાને સવનટ્ઠાનસમીપે અઞ્ઞસ્મિં અસ્સવનટ્ઠાને તિટ્ઠતીતિ આપજ્જતિ. અટ્ઠકથાયઞ્ચ ઉપસ્સુતિ-સદ્દસ્સેવ અત્થં દસ્સેતું ‘‘યત્થ ઠત્વા’’તિઆદિ વુત્તં, ન સુતિ-સદ્દમત્તસ્સ.
૪૭૩. એકપરિચ્છેદાનીતિ
ઉપસ્સુતિસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૯. ખિય્યનસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૭૪. નવમે ધમ્મકમ્મતા, જાનનં, છન્દં દત્વા ખિય્યનન્તિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
ખિય્યનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૦. પક્કમનસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૮૧. દસમે વિનિચ્છયકથાય ધમ્મિકતા, તં ઞત્વા કમ્મતો પટ્ઠાય એકસીમટ્ઠસ્સ સમાનસંવાસિકસ્સ હત્થપાસવિજહનન્તિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
પક્કમનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૧૧. દુબ્બલસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૮૪. એકાદસમે
દુબ્બલસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪૮૯. દ્વાદસમં વુત્તનયમેવ.
નિટ્ઠિતો સહધમ્મિકવગ્ગો અટ્ઠમો.
૯. રાજવગ્ગો
૧. અન્તેપુરસિક્ખાપદવણ્ણના
૪૯૯. નવમવગ્ગસ્સ સંસુદ્ધગહણિકોતિ એત્થ ગહણીતિ ગબ્ભાસયસઞ્ઞિતો માતુ કુચ્છિપ્પદેસો, પુરિસન્તરસુક્કાસમ્ફુટ્ઠતાય સંસુદ્ધગહણિકો. અભિસિત્તખત્તિયતા, ઉભિન્નમ્પિ સયનિઘરતો અનિક્ખન્તતા, અપ્પટિસંવિદિતસ્સ ઇન્દખીલાતિક્કમોતિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
અન્તેપુરસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૨. રતનસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૦૬. દુતિયે આવસથસ્સાતિ એત્થ અન્તોઆરામે વા હોતુ અઞ્ઞત્થ વા, યત્થ કત્થચિ અત્તનો વસનટ્ઠાનં આવસથો નામ. છન્દેનપિ ભયેનપીતિ વડ્ઢકિઆદીસુ છન્દેન, રાજવલ્લભેસુ ભયેન. આકિણ્ણમનુસ્સેપિ જાતે…પે॰… આસઙ્કન્તીતિ તસ્મિં નિમ્મનુસ્સટ્ઠાને પચ્છા આકિણ્ણમનુસ્સે જાતેપિ વિસરિત્વા ગમનકાલે અઞ્ઞસ્સ અદિટ્ઠત્તા તમેવ ભિક્ખું આસઙ્કન્તિ. પતિરૂપં નામ કપ્પિયભણ્ડે સયં પંસુકૂલં ગહેત્વા અકપ્પિયભણ્ડે પતિરૂપાનં ઉપાસકાદીનં સમાદપેત્વાતિ યાચિત્વા. પરસન્તકતા, વિસ્સાસગ્ગાહપંસુકૂલસઞ્ઞાનં અભાવો, અનનુઞ્ઞાતકારણા ઉગ્ગહણાદિ ચાતિ તીણિ અઙ્ગાનિ.
રતનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૩. વિકાલગામપ્પવિસનસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૦૮. તતિયે પાળિયં ભયકથન્તિ રાજચોરાદિભયં વા રોગામનુસ્સદુબ્ભિક્ખકન્તારાદિભયં વા આરબ્ભ પવત્તં. વિસિખાકથન્તિ સુનિવિટ્ઠાદિવીથિકથં. કુમ્ભટ્ઠાનકથન્તિ ઉદકતિત્થકથં, કુમ્ભદાસીકથં વા. પુબ્બપેતકથન્તિ અતીતઞાતિકથં. નાનત્તકથન્તિ વુત્તાહિ, વક્ખમાનાહિ ચ વિમુત્તં નાનાસભાવં લોકક્ખાયિકન્તિ ‘‘અયં લોકો કેન નિમ્મિતો’’તિઆદિના લોકસભાવક્ખાનવસેન પવત્તનકથા. એવં સમુદ્દક્ખાયિકા વેદિતબ્બા. ઇતિ ભવો ઇતિ અભવોતિ યં વા તં વા નિરત્થકકારણં વત્વા પવત્તિતકથા ઇતિભવાભવકથા. એત્થ ચ ભવો સસ્સતં, વુડ્ઢિ, કામસુખઞ્ચાતિ તિવિધો, અભવો તબ્બિપરીતવસેન. ઇતિ ઇમાય છબ્બિધાય ઇતિભવાભવકથાય સદ્ધિં દ્વત્તિંસતિરચ્છાનકથા નામ હોન્તિ. અથ વા પાળિયં સરૂપતો અનાગતાપિ અરઞ્ઞપબ્બતનદીદીપકથા ઇતિ-સદ્દેન સઙ્ગહેત્વા દ્વત્તિંસતિરચ્છાનકથાતિ વુચ્ચન્તિ. ઇતિ વાતિ એત્થ ઇતિ-સદ્દો પકારત્થે. વા-સદ્દો વિકપ્પત્થે. તસ્મા એવં પકારં ઇતો અઞ્ઞં વા તાદિસં નિરત્થકકથં કથેતીતિ અત્થો ગહેતબ્બો.
૫૧૨. ઉસ્સાહં પટિપ્પસ્સમ્ભેત્વા વિહારં ગચ્છન્તાતિ એત્થ ગામૂપચારતો બહિ નિક્ખન્તે અન્તરારામાદીનમુપચારં પવિટ્ઠે સન્ધાય વુત્તં. ગામૂપચારબ્ભન્તરે પન પટિપસ્સદ્ધુસ્સાહાનમ્પિ પુન તમેવ વા અઞ્ઞં વા ગામં પવિસિતુકામતાય સતિ આપુચ્છનકિચ્ચં નત્થિ. ‘‘કુલઘરે વા…પે॰… ગન્તબ્બ’’ન્તિ ઇદં પન પુરેભત્તં પવિટ્ઠાનં વિકાલે સઞ્જાતે વિકાલે ગામપ્પવેસસ્સ આપુચ્છિતબ્બતાય વુત્તં. અદિન્નાદાને વુત્તનયેનાતિ દુતિયલેડ્ડુપાતં સન્ધાય વુત્તં.
૫૧૫. અન્તરારામન્તિઆદીસૂતિ એત્થ ઉસ્સવદિવસાદીસુ મનુસ્સેહિ ગામે પદક્ખિણં કારેન્તં જિનબિમ્બાદિં પૂજેતુકામેહિ વા રોગવૂપસમાદિયત્થં મનુસ્સેહિ યાચિતેહિ વા ભિક્ખૂહિ સુપ્પટિચ્છન્નાદિવિધિં અકત્વાપિ વીથિમજ્ઝેનેવ ગામં પદક્ખિણં કાતું વટ્ટતીતિ વદન્તિ, તં ન
વિકાલગામપ્પવિસનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૪. સૂચિઘરસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૨૦. ચતુત્થે પાળિયં વાસિજટેતિ વાસિદણ્ડકે. અટ્ઠિમયાદિસૂચિઘરતા, કરણકારાપનાદિવસેન અત્તનો પટિલાભોતિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
સૂચિઘરસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫. મઞ્ચપીઠસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૨૧. પઞ્ચમે પાળિયં આસયતો, ભિક્ખવે, મોઘપુરિસો વેદિતબ્બોતિ હીનજ્ઝાસયવસેન અયં તુચ્છપુરિસોતિ ઞાતબ્બો, હીનાય પચ્ચયે લોલતાય પુગ્ગલસ્સ તુચ્છતા ઞાતબ્બાતિ અધિપ્પાયો. ઇમસ્મિં સિક્ખાપદે, ઇતો પરેસુ ચ પઞ્ચસુ અત્તના કારાપિતસ્સ પટિલાભે એવ પાચિત્તિયં. પરિભોગે પનસ્સ, અઞ્ઞેસઞ્ચ દુક્કટમેવ. પમાણાતિક્કન્તમઞ્ચપીઠતા, અત્તનો કરણકારાપનવસેન પટિલાભોતિ દ્વે અઙ્ગાનિ.
મઞ્ચપીઠસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૬. તૂલોનદ્ધસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૨૬. છટ્ઠે પોટકિતૂલન્તિ તિણગચ્છજાતિકાનં તૂલં. સેસં વુત્તનયમેવ.
તૂલોનદ્ધસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૭. નિસીદનસિક્ખાપદવણ્ણના
૫૩૧-૫૩૬. સત્તમે
નિસીદનસિક્ખાપદવણ્ણના નિટ્ઠિતા.
૫૩૭-૫૪૭. ઇમિના નયેન અટ્ઠમનવમદસમેસુપિ અઙ્ગાનિ વેદિતબ્બાનિ. સેસં સબ્બત્થ સુવિઞ્ઞેય્યમેવાતિ.
નિટ્ઠિતો રાજવગ્ગો નવમો.
ખુદ્દકવણ્ણનાનયો નિટ્ઠિતો.