એકુત્તરનયકથાવણ્ણના
૪૨૪. ઇતો પરન્તિ ઇતો સમુટ્ઠાનવિનિચ્છયકથાય પરં. પરન્તિ ઉત્તમં. એકુત્તરં નયન્તિ એકેકઅઙ્ગાતિરેકતાય એકુત્તરસઙ્ખાતં એકકદુકાદિનયં.
૪૨૫-૭. કે આપત્તિકરા ધમ્મા…પે॰… કા ચાદેસનગામિનીતિ એકેકપઞ્હવસેન ઉત્તાનત્થોયેવ.
૪૨૮. સમુટ્ઠાનાનીતિ આદિકો સમુટ્ઠાનાનિ…પે॰… દીપિતાતિ યસ્મા એતેસં વસેન પુગ્ગલો આપત્તિં કરોતિ આપજ્જતિ, તસ્મા ‘‘આપત્તિકરા’’તિ વુત્તા.
૪૨૯. તત્થાતિ તાસુ આપત્તીસુ. લહુકાતિ લહુકેન વિનયકમ્મેન વિસુજ્ઝનતો લહુકા. ગરુકેન વિનયકમ્મેન વિસુજ્ઝનતો સઙ્ઘાદિસેસાપત્તિ, કેનચિ આકારેન અનાપત્તિભાવં ઉપનેતું અસક્કુણેય્યતો પારાજિકાપત્તિ ચ ગરુકાપત્તિ નામ, તા પન લહુકાસુ વુત્તાસુ તબ્બિપરિયાયતો ઞાતું સક્કાતિ વિસ્સજ્જને વિસું ન વુત્તા.
૪૩૧. દુટ્ઠું કુચ્છિતભાવં પરમજેગુચ્છં નિન્દનીયભાવં ઉલતિ ગચ્છતીતિ દુટ્ઠુલ્લં, પારાજિકસઙ્ઘાદિસેસં. તેનાહ ‘‘દુવિધાપત્તિ આદિતો’’તિ.
૪૩૨. પઞ્ચાનન્તરિયસંયુત્તાતિ ‘‘નિયતા’’તિ વુત્તા.
પરિવારે (પરિ॰ ૩૨૧) પન અઞ્ઞેપિ અન્તરાયિકાદી બહૂ એકકા દસ્સિતા, તે પન ગન્થભીરુકજનાનુગ્ગહેન આચરિયેન ઇધ ન દસ્સિતા. અત્થિકેહિ પરિવારેયેવ (પરિ॰ ૩૨૧) ગહેતબ્બા. એત્થ ચ સત્તપિ આપત્તિયો સઞ્ચિચ્ચ વીતિક્કન્તા સગ્ગન્તરાયઞ્ચેવ મોક્ખન્તરાયઞ્ચ કરોન્તીતિ અન્તરાયિકા. અજાનન્તેન વીતિક્કન્તા પન પણ્ણત્તિવજ્જાપત્તિ નેવ સગ્ગન્તરાયં, ન મોક્ખન્તરાયં અનન્તરાયિકા. અન્તરાયિકં આપન્નસ્સપિ દેસનાગામિનિં દેસેત્વા વુટ્ઠાનગામિનિતો વુટ્ઠાય સુદ્ધિપત્તસ્સ, સામણેરભૂમિયં ઠિતસ્સ ચ અવારિતો સગ્ગમગ્ગમોક્ખમગ્ગોતિ.
એકકકથાવણ્ણના.
૪૩૫. અદ્ધવિહીનો નામ ઊનવીસતિવસ્સો. અઙ્ગવિહીનો નામ હત્થચ્છિન્નાદિભેદો. વત્થુવિપન્નો નામ પણ્ડકો, તિરચ્છાનગતો, ઉભતોબ્યઞ્જનકો ચ. અવસેસા થેય્યસંવાસકાદયો અટ્ઠ અભબ્બટ્ઠાનપ્પત્તા દુક્કટકારિનો નામ, ઇમસ્મિંયેવ અત્તભાવે દુક્કટેન અત્તનો કમ્મેન અભબ્બટ્ઠાનપ્પત્તાતિ અત્થો. અપરિપુણ્ણોતિ અપરિપુણ્ણપત્તચીવરો. નો યાચતીતિ ઉપસમ્પન્નં ન યાચતિ. પટિસિદ્ધાતિ ‘‘દ્વે પુગ્ગલા ન ઉપસમ્પાદેતબ્બા’’તિઆદિના (પરિ॰ ૩૨૨) વારિતા.
૪૩૬. હવેતિ એકંસત્થે નિપાતો. લદ્ધસમાપત્તિસ્સ ભિક્ખુનો દીપિતા આપત્તિ અત્થિ હવે અત્થેવ. નો લદ્ધસમાપત્તિસ્સાતિ અલદ્ધસમાપત્તિસ્સ દીપિતા આપત્તિ અત્થેવાતિ યોજના.
૪૩૭. ભૂતસ્સાતિ અત્તનિ સન્તસ્સ ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મસ્સ. અભૂતારોચનાપત્તીતિ ચતુત્થપારાજિકાપત્તિ. અસમાપત્તિલાભિનો નિદ્દિસેતિ યોજના.
૪૩૮. ‘‘અત્થિ સદ્ધમ્મસંયુત્તા’’તિઆદીસુ અત્થિ-સદ્દો પચ્ચત્તેકવચનન્તેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બો.
૪૩૯. પદસોધમ્મમૂલાદીતિ આદિ-સદ્દેન ‘‘ઉત્તરિછપ્પઞ્ચવાચાધમ્મદેસના’’તિ આપત્તીનં ગહણં.
૪૪૦. ભોગેતિ ‘‘સપરિક્ખારસંયુતા’’તિ ઇદઞ્ચ નિદસ્સનમત્તં. ‘‘પત્તચીવરાનં નિસ્સજ્જને, કિલિટ્ઠચીવરાનં અધોવને, મલગ્ગહિતપત્તસ્સ અપચને’’તિ એવમાદિકા અયુત્તપરિભોગા આપત્તિયોપિ સકપરિક્ખારસંયુત્તાયેવ.
૪૪૧. મઞ્ચપીઠાદિન્તિ આદિ-સદ્દેન ભિસિઆદીનં ગહણં. અજ્ઝોકાસત્થરેપિ ચાતિ અજ્ઝોકાસે અત્થરે અત્થરાપને સતિ. અનાપુચ્છાવ ગમનેતિ અનાપુચ્છિત્વા વા ગમને. વા-સદ્દેન અનુદ્ધરિત્વા વા અનુદ્ધરાપેત્વા વા ગમનં સઙ્ગણ્હાતિ. પરસન્તકસંયુતાતિ પરપરિક્ખારપટિબદ્ધા.
૪૪૩. ‘‘સિખરણીસી’’તિ યં વચનં સચ્ચં, તં ભણતો ગરુકં દુટ્ઠુલ્લવાચાસઙ્ઘાદિસેસો સિયાતિ યોજના.
૪૪૫. ગરુકાપત્તીતિ ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મપારાજિકાપત્તિ. ભૂતસ્સારોચનેતિ ભૂતસ્સ ઉત્તરિમનુસ્સધમ્મસ્સ અનુપસમ્પન્નસ્સ આરોચને. સચ્ચં વદતોતિ સચ્ચં વચનં વદન્તસ્સ. લહુકાતિ પાચિત્તિયાપત્તિ.
૪૪૭. વિકોપેતુન્તિ વગ્ગકરણેન વિકોપેતું. હત્થપાસં જહન્તિ અન્તોસીમાય એવ હત્થપાસં જહન્તો, હત્થપાસં જહિત્વા એકમન્તં નિસીદન્તોતિ અત્થો. ફુસેતિ ભૂમિગતો ફુસેય્ય.
૪૪૮. વેહાસકુટિયા ઉપરિ આહચ્ચપાદકં મઞ્ચં વા પીઠં વા અભિનિસીદન્તો વેહાસગતો ‘‘ન ભૂમિતો’’તિ.
૪૪૯. પવિસન્તોતિ આરામં પવિસન્તો. નિક્ખમન્તિ તતો એવ નિક્ખમન્તો. તન્તિ આરામં.
૪૫૦. વત્તમપૂરેત્વાનાતિ નિક્ખમન્તિ બહિ નિક્ખમન્તો છત્તુપાહનં ધારેન્તોપિ ન આપજ્જતિ.
૪૫૧. ‘‘નિક્ખમન્તો’’તિ ઇદં ‘‘નિક્ખમ’’ન્તિ એતસ્સ અત્થપદં. પવિસં ન ચાતિ યં આરામં સન્ધાય ગતો, તં પવિસન્તો ન આપજ્જેય્ય.
૪૫૩. યા કાચિ ભિક્ખુની અતિગમ્ભીરં ઉદકસુદ્ધિકં આદિયન્તી આપત્તિં આપજ્જતીતિ યોજના.
૪૫૭. વત્તં પનત્તનોતિ યં અત્તનો નેત્થારવત્તં વુત્તં, સો તં અસમાદિયન્તોવ આપજ્જતિ નામાતિ યોજના.
૪૬૦. ઇતરસ્સ આચરિયસ્સ, તથા સદ્ધિવિહારિકસ્સ ચ.
૪૬૨. દદમાનોતિ પારિવત્તકં વિના દદમાનો.
૪૬૩. મુદૂતિ મુદુપિટ્ઠિકો. ‘‘લમ્બીઆદિનો’’તિ પદચ્છેદો. આદિ-સદ્દેન ‘‘હત્થેન ઉપક્કમિત્વા અસુચિં મોચેન્તસ્સ, ઊરુના અઙ્ગજાતં પેલ્લન્તસ્સ, અત્તાનં વધિત્વા વધિત્વા રોદન્તિયા ભિક્ખુનિયા આપત્તી’’તિ એવમાદીનં સઙ્ગહો. અત્તાતિ એત્થ નિસ્સિતાતિ ઉત્તરપદલોપો, વિભત્તિલોપો ચ નિરુત્તિલક્ખણેન દટ્ઠબ્બો. સેસાતિ મેથુનધમ્મકાયસંસગ્ગપહારદાનાદીસુ વુત્તાપત્તિ. પરનિસ્સિતાતિ પરં નિસ્સાય આપજ્જિતબ્બાતિ અત્થો.
૪૬૫. ‘‘ન ન ગણ્હન્તો ન પટિગ્ગણ્હન્તો વજ્જતં આપજ્જતિ નામ.
૪૭૦. અરુણુગ્ગેતિ નઅરુણુગ્ગમેતિ અરુણુગ્ગમનતો અઞ્ઞસ્મિં કાલે.
૪૭૧. એકરત્તાતિક્કમે છારત્તાતિક્કમે સત્તાહાતિક્કમે દસાહાતિક્કમેતિ યોજના. આદિ-સદ્દેન માસાદીનં સઙ્ગહો. વુત્તમાપત્તિન્તિ સબ્બત્થ નિસ્સગ્ગિયે પાચિત્તિયાપત્તિં. ‘‘આપજ્જતિ અરુણુગ્ગમે’’તિ પદચ્છેદો.
૪૭૩. પરસન્તકં રુક્ખલતાદિં થેય્યાય છિન્દન્તસ્સ પારાજિકં, છિન્દન્તસ્સ પાચિત્તિમત્તં હોતીતિ આહ ‘‘ભૂતગામં છિન્દન્તો પારાજિકઞ્ચ પાચિત્તિઞ્ચ ફુસે’’તિ.
૪૭૫. છાદેન્તો પનાતિ એત્થ ‘‘કા આપત્તી’’તિ સેસો. તત્ર આહ ‘‘આપત્તિં છાદેન્તો નરો આપજ્જતી’’તિ.
અચ્છિન્નોતિ અચ્છિન્નચીવરો. નચ્છાદેન્તોતિ તિણેન વા પણ્ણેન વા સાખાભઙ્ગાદિના યેન કેનચિ અત્તનો હિરિકોપિનં અપ્પટિચ્છાદેન્તો. યથાહ – ‘‘તિણેન વા પણ્ણેન વા પટિચ્છાદેત્વા આગન્તબ્બં, ન ત્વેવ નગ્ગેન આગન્તબ્બં. યો આગચ્છેય્ય, આપત્તિ દુક્કટસ્સા’’તિ (પારા॰ ૫૧૭).
૪૭૬. કુસચીરાદિન્તિ આદિ-સદ્દેન વાકચીરફલકચીરાદીનં તિત્થિયધજાનં ગહણં. ધારેન્તો કોચિ આપજ્જતીતિ સેસો. તત્રાહ – ‘‘કુસચીરાદીનિ ધારેન્તો ધારેન્તો આપજ્જતી’’તિ (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૨).
૪૭૭. યં નિસ્સટ્ઠપત્તં ‘‘અયં તે ભિક્ખુ પત્તો યાવભેદનાય ધારેતબ્બો’’તિ દિન્નં, તં સક્કચ્ચં અધારેન્તો ચ દોસવા હોતિ આપજ્જતિ આપત્તિં. સચિત્તકાચિત્તકદુકસ્સ સઞ્ઞાવિમોક્ખદુકં યથાક્કમં પરિયાયોતિ આહ ‘‘સચિત્તકદુક’’ન્તિઆદિ.
દુકકથાવણ્ણના.
૪૭૮. યા
૪૭૯. સા કતમાતિ આહ ‘‘રુહિરુપ્પાદનાપત્તી’’તિઆદિ. તત્થ થેરમાવુસવાદેન, વદતો પરિનિબ્બુતેતિ ‘‘યથા ખો પનાનન્દ, એતરહિ ભિક્ખૂ અઞ્ઞમઞ્ઞં આવુસોવાદેન સમુદાચરન્તિ, ન ખો મમચ્ચયેન એવં સમુદાચરિતબ્બં…પે॰… નવકતરેન ભિક્ખુના થેરતરો ભિક્ખુ ‘ભન્તે’તિ વા ‘આયસ્મા’તિ વા સમુદાચરિતબ્બો’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૨૧૬) વચનતો થેરં આવુસોવાદેન સમુદાચરણપચ્ચયા આપત્તિં પરિનિબ્બુતે ભગવતિ આપજ્જતિ, નો તિટ્ઠન્તેતિ અત્થો.
૪૮૧. કથં કાલેયેવ આપત્તિ સિયા, ન વિકાલે. કથં વિકાલેયેવ આપત્તિ સિયા, કાલે ન સિયા. કથં કાલે ચેવ વિકાલે ચાતિ ઉભયત્થ સિયાતિ પઞ્હે.
૪૮૨. યથાક્કમં વિસ્સજ્જેન્તો આહ ‘‘ભુઞ્જતો’’તિઆદિ.
૪૮૩. અવસેસં પન સબ્બં આપત્તિં કાલવિકાલેસુ સબ્બદા આપજ્જતિ, તત્થ ચ સંસયો નત્થીતિ યોજના.
૪૮૪. ‘‘અત્થાપત્તિ ‘‘રત્તિમેવા’’તિઆદિ.
૪૮૬. અત્થાપત્તિ દસવસ્સો આપજ્જતિ, નો ઊનદસવસ્સો, સા કથં સિયા. અત્થાપત્તિ ઊનદસવસ્સો આપજ્જતિ, નો દસવસ્સો, સા કથં હોતિ. અત્થાપત્તિ દસવસ્સોપિ આપજ્જતિ ઊનદસવસ્સોપીતિ ઉભયત્થપિ આપત્તિ કથં હોતીતિ યોજના.
૪૮૭. તત્થ ‘‘ઉપટ્ઠાપેતી’’તિઆદિ. ‘‘બાલો’’તિ એતસ્સ હિ અત્થપદં ‘‘અબ્યત્તો’’તિ.
૪૮૮. ઊનદસવસ્સો એવં ‘‘અહં પણ્ડિતો’’તિ પરિસં ગણ્હતિ, તથા આપત્તિં આપજ્જતીતિ યોજના. ‘‘દસવસ્સો ઊનો’’તિ પદચ્છેદો. દસવસ્સો, ઊનદસવસ્સો ચાતિ ઉભોપેતે પરિસુપટ્ઠાપનાપત્તિતો અઞ્ઞં આપત્તિં આપજ્જતીતિ યોજના. એત્થ ચ ‘‘આપજ્જન્તે’’તિ વત્તબ્બે ગાથાબન્ધવસેન ન-કારલોપો.
૪૮૯. કથં કાળે આપત્તિં આપજ્જતિ, ન જુણ્હે, કથં જુણ્હે આપત્તિં આપજ્જતિ, ન કાળસ્મિં, કથં કાળે ચ જુણ્હે ચાતિ ઉભયત્થપિ આપજ્જતીતિ યોજના.
૪૯૦. વિસ્સજ્જનમાહ ‘‘વસ્સ’’ન્તિઆદિ. ‘‘આપજ્જતે અપ્પવારેન્તો’’તિ પદચ્છેદો. જુણ્હેતિ પુરિમપક્ખે. કાળકેતિ અપરપક્ખે.
૪૯૧. અવિપત્તિનાતિ ચતુબ્બિધવિપત્તિરહિતત્તા અવિપત્તિના ભગવતા પઞ્ઞત્તં. અવસેસન્તિ વસ્સં અનુપગમનાપત્તિયા ચ પવારણાપત્તિયા ચ અવસેસં સબ્બં આપત્તિં.
૪૯૨. વસ્સૂપગમનં સેસં અનુઞ્ઞાતં સબ્બં સઙ્ઘકિચ્ચં કાળે ચ જુણ્હે ચાતિ ઉભયત્થપિ કપ્પતીતિ યોજના.
૪૯૩. અત્થાપત્તિ હેમન્તે હોતિ, ઇતરઉતુદ્વયે ગિમ્હાનવસ્સાનસઙ્ખાતે ન હોતિ, અત્થાપત્તિ ગિમ્હેયેવ હોતિ, ન સેસેસુ વસ્સાનહેમન્તસઙ્ખાતેસુ, અત્થાપત્તિ વસ્સે હોતિ, નો ઇતરદ્વયે હેમન્તગિમ્હસઙ્ખાતેતિ યોજના.
૪૯૪-૬. સા તિવિધાપિ આપત્તિ કતમાતિ આહ ‘‘દિને પાટિપદક્ખાતે’’તિઆદિ. તત્થ દિને…પે॰… પુણ્ણમાસિયાતિ અપરકત્તિકપુણ્ણમાસિયા કાળપક્ખપાટિપદદિવસે પચ્ચુદ્ધરિત્વા
પચ્છિમેતિ એત્થ સામિવચનપ્પસઙ્ગે ભુમ્મં. પચ્છિમસ્સ કત્તિકસ્સ યસ્મિં પુણ્ણમે દિવસે વસ્સિકસાટિકચીવરં પચ્ચુદ્ધરિતબ્બં, તસ્મિં દિવસે તં અપચ્ચુદ્ધરિત્વાવ પાટિપદે અરુણં ઉટ્ઠાપેન્તો અપચ્ચુદ્ધરણપચ્ચયા આપત્તિ હેમન્તેયેવ આપજ્જતિ, ઇતરે ગિમ્હાનવસ્સાનઉતુદ્વયે ન આપજ્જતીતિ કુરુન્દટ્ઠકથાયં (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૩) નિદ્દિટ્ઠન્તિ યોજના. ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, વસ્સિકસાટિકં વસ્સાનં ચતુમાસં અધિટ્ઠાતું, તતો પરં વિકપ્પેતુ’’ન્તિ (મહાવ॰ ૩૫૮) વુત્તપાળિયા કુરુન્દટ્ઠકથાવચનસ્સ અવિરુજ્ઝનતો ‘‘તમ્પિ સુવુત્ત’’ન્તિ (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૨૩) સમન્તપાસાદિકાય વુત્તત્તા ‘‘હેમન્તે આપજ્જતી’’તિ વચનસ્સ ઉભયમ્પિ અત્થો હોતીતિ ગહેતબ્બં.
૪૯૭. ગિમ્હાનમાસાનં ગિમ્હિકે ઉતુમ્હિ. માસતો અતિરેકો અતિરેકમાસોતિ કત્વા અતિરેકમાસો કાલો સેસોતિ વત્તબ્બે કાલે. પરિયેસન્તોતિ અઞ્ઞાતિકઅપ્પવારિતટ્ઠાનતો સતુપ્પાદકરણેન વસ્સિકસાટિકં પરિયેસન્તો ચ અતિરેકમાસો સેસોતિ કત્વા નિવાસેન્તો ચ ગિમ્હે આપત્તિં આપજ્જતિ. ‘‘ન તુ એવ ઇતરઉતુદ્વયે’’તિ પદચ્છેદો. ગિમ્હે પરિયેસન્તો પુરિમમાસત્તયે આપજ્જતીતિ કત્વા નિવાસેન્તો અડ્ઢમાસાધિકે ગિમ્હમાસત્તયે આપજ્જતિ. નિસ્સન્દેહે ‘‘ગિમ્હાનં પચ્છિમમાસતો પુરિમેસુ સત્તસુ માસેસૂ’’તિ વુત્તં, તદયુત્તં ‘‘ગિમ્હાનેયેવ આપજ્જતી’’તિ ગિમ્હાપત્તિયા દસ્સિતત્તા, ‘‘ઇતરઉતુદ્વયે’’તિ પટિસિદ્ધત્તા ચ. એત્થ ચ ગાથાય પરિયેસનાપત્તિયાયેવ દસ્સનં નિદસ્સનમત્તન્તિ કત્વા નિવાસનાપત્તિયા ચ ગિમ્હેયેવ સમ્ભવોતિ સાપિ દસ્સિતા.
૪૯૮. ઇધ પન ઇમસ્મિં સાસને યો ભિક્ખુ વસ્સિકસાટિકચીવરે વિજ્જમાને નગ્ગો કાયં ઓવસ્સાપેતિ, સો હવે એકંસેન વસ્સે વસ્સાનઉતુમ્હિ આપજ્જતીતિ યોજના.
૪૯૯. ‘‘અત્થાપત્તિ સઙ્ઘો આપજ્જતિ, ન ગણો ન પુગ્ગલો, અત્થાપત્તિ ગણો આપજ્જતિ, ન સઙ્ઘો ન પુગ્ગલો, અત્થાપત્તિ પુગ્ગલો આપજ્જતિ, ન સઙ્ઘો ન ગણો’’તિ (પરિ॰ ૩૨૩) વુત્તત્તિકં દસ્સેતુમાહ ‘‘આપજ્જતિ હિ સઙ્ઘોવા’’તિઆદિ.
૫૦૦. કથમાપજ્જતીતિ ‘‘અધિટ્ઠાન’’ન્તિઆદિ. અધિટ્ઠાનન્તિ અધિટ્ઠાનુપોસથં કરોન્તો પારિસુદ્ધિઉપોસથં વાતિ સમ્બન્ધો. ઇધ અત્તનો યથાપત્તમુપોસથં અકત્વા ન ગણો ન ચ પુગ્ગલોતિ એત્થ અધિટ્ઠાનં કરોન્તો પુગ્ગલો ચ પારિસુદ્ધિં કરોન્તો ગણો ચ નાપજ્જતીતિ યથાલાભયોજના કાતબ્બા. યથાક્કમં યોજનં કરોમીતિ વિપરિયાયવિકપ્પો ન કાતબ્બો. એવમુપરિપિ વિપરિયાયવિપક્ખં કત્વા યથાલાભયોજનાવ કાતબ્બા.
૫૦૧. ‘‘ઉપોસથ’’ન્તિ ઇદં ‘‘સુત્તુદ્દેસમધિટ્ઠાન’’ન્તિ પદેહિ પચ્ચેકં યોજેતબ્બં.
૫૦૨. સુત્તુદ્દેસં કરોન્તો વાતિ એત્થ વા-સદ્દેન પારિસુદ્ધિં ગણ્હાતિ. સુત્તુદ્દેસં, પારિસુદ્ધિં વા ઉપોસથં કરોન્તો પુગ્ગલો આપત્તિં આપજ્જતિ, સુત્તુદ્દેસં કરોન્તો સઙ્ઘો ચ નાપજ્જતિ, પારિસુદ્ધિં કરોન્તો ગણો ચ ન આપજ્જતીતિ યોજના.
૫૦૩. કથં પન ગિલાનોવ આપત્તિં આપજ્જતિ, ન અગિલાનો, કથં અગિલાનોવ આપત્તિં આપજ્જતિ, નો ગિલાનો, કથં ગિલાનો ચ અગિલાનો ચ ઉભોપિ આપજ્જન્તીતિ યોજના.
૫૦૪. યો પન અકલ્લકો ગિલાનો અઞ્ઞેન પન ભેસજ્જેન અત્થે સતિ તદઞ્ઞં તતો અઞ્ઞં ભેસજ્જં વિઞ્ઞાપેતિ, સો આપજ્જતિ પાચિત્તિયાપત્તિન્તિ યોજના.
૫૦૫. ભેસજ્જેન અત્થે અવિજ્જમાનેપિ સચે ભેસજ્જં વિઞ્ઞાપેતિ, અગિલાનોવ વિઞ્ઞત્તિપચ્ચયા આપત્તિં આપજ્જતિ. સેસં પન આપત્તિં ગિલાનઅગિલાના ઉભોપિ આપજ્જન્તિ.
૫૦૬. અત્થાપત્તિ ઉભયત્થપિ આપજ્જતીતિ યોજના.
૫૦૭. કેવલં
૫૦૮. મઞ્ચાદિન્તિ સઙ્ઘિકમઞ્ચાદિં.
૫૦૯. ‘‘અન્તોસીમાય એવ આપત્તિ’’ન્તિ પદચ્છેદો. કથં અન્તોસીમાય એવ આપત્તિં આપજ્જતિ, નેવ બહિસીમાય આપત્તિં આપજ્જતિ, કથં બહિસીમાય એવ આપત્તિં આપજ્જતિ, નો અન્તોસીમાય આપત્તિં આપજ્જતિ, કથં અન્તોસીમાય ચ બહિસીમાય ચાતિ ઉભયત્થપિ આપજ્જતીતિ યોજના.
૫૧૦. સછત્તુપાહનો ભિક્ખૂતિ છત્તુપાહનસહિતો આગન્તુકો ભિક્ખુ. પવિસન્તો તપોધનોતિ આગન્તુકવત્તં અદસ્સેત્વા સઙ્ઘારામં પવિસન્તો.
૫૧૧. ‘‘ઉપચારસ્સ અતિક્કમે’’તિ પદચ્છેદો.
૫૧૨. સેસં સબ્બં આપત્તિં અન્તોસીમાય ચ બહિસીમાય ચ આપજ્જતીતિ યોજના. એત્થ ચ કિઞ્ચાપિ વસ્સચ્છેદાપત્તિં બહિસીમાગતો આપજ્જતિ, ભિક્ખુનીઆરામપવેસનાપત્તિં અન્તોસીમાય આપજ્જતિ, તદુભયં પન આગન્તુકગમિકવત્તભેદાપત્તીહિ એકપરિચ્છેદન્તિ ઉપલક્ખણતો એતેનેવ વિઞ્ઞાયતીતિ વિસું ન વુત્તન્તિ ગહેતબ્બં. એવં સબ્બત્થ ઈદિસેસુ ઠાનેસુ વિનિચ્છયો વેદિતબ્બો.
તિકકથાવણ્ણના.
૫૧૫. વચીદ્વારિકમાપત્તિન્તિ પરવાચાય સુજ્ઝતીતિ સઙ્ઘમજ્ઝે એકવાચિકાય તિણવત્થારકકમ્મવાચાય સુજ્ઝતિ.
૫૧૬. વજ્જમેવ વજ્જતા, તં, પાચિત્તિયન્તિ અત્થો.
૫૧૮-૯. તં દેસેત્વા વિસુજ્ઝન્તોતિ તં દેસેત્વા વિસુદ્ધો હોન્તો. યાવતતિયકં પનાતિ યાવતતિયેન સમનુભાસનકમ્મેન આપન્નં સઙ્ઘાદિસેસાપત્તિં પન. પરિવાસાદીતિ આદિ-સદ્દેન માનત્તમૂલાયપટિકસ્સનઅબ્ભાનાનિ ગહિતાનિ.
૫૨૨. કાયદ્વારિકમાપત્તિન્તિ કાયદ્વારેન આપજ્જિતબ્બં પહારદાનાદિઆપત્તિં.
૫૨૩. કાયેનેવ વિસુજ્ઝતીતિ તિણવત્થારકં ગન્ત્વા કાયસામગ્ગિં દેન્તો વિસુજ્ઝતિ.
૫૨૬. યો સુત્તો આપત્તિં આપજ્જતિ, સો કથં પટિબુદ્ધો વિસુજ્ઝતિ. યો પટિબુદ્ધોવ આપન્નો, સો કથં સુત્તો સુજ્ઝતીતિ યોજના.
૫૨૮. સગારસેય્યકાદિન્તિ માતુગામેન સહસેય્યાદિઆપત્તિં.
૫૨૯. જગ્ગન્તોતિ જાગરન્તો નિદ્દં વિનોદેન્તો.
૫૩૧. પટિબુદ્ધોતિ અનિદ્દાયન્તો.
૫૩૨. અચિત્તોતિ ‘‘સિક્ખાપદં વીતિક્કમિસ્સામી’’તિ ચિત્તા ભાવેન અચિત્તો.
૫૩૫. સચિત્તકાપત્તિન્તિ સયન્તો નિદ્દાયન્તો તિણવત્થારકકમ્મે કરિયમાને ‘‘ઇમિનાહં કમ્મેન આપત્તિતો વુટ્ઠામી’’તિ ચિત્તરહિતો વુટ્ઠહન્તો અચિત્તકો વિસુજ્ઝતિ.
૫૩૬. પચ્છિમં તુ પદદ્વયન્તિ –
‘‘આપજ્જિત્વા અચિત્તોવ, અચિત્તોવ વિસુજ્ઝતિ;
આપજ્જિત્વા સચિત્તોવ, સચિત્તોવ વિસુજ્ઝતી’’તિ. –
પદદ્વયં અમિસ્સેત્વાતિ અચિત્તસચિત્તપદેહિ એવમેવ મિસ્સં અકત્વા. એત્થાતિ પુરિમપદદ્વયે. વુત્તાનુસારેનાતિ વુત્તનયાનુસારેન.
૫૩૯. કમ્મતોતિ સમનુભાસનકમ્મતો.
૫૪૦. આપજ્જિત્વા અકમ્મતોતિ સમનુભાસનકમ્મં વિનાવ આપજ્જિત્વા.
૫૪૧. સમનુભાસને આપજ્જિતબ્બં સઙ્ઘાદિસેસાપત્તિં સમનુભાસનમાહ કારણૂપચારેન.
૫૪૨. અવસેસન્તિ મુસાવાદપાચિત્તિયાદિકં.
૫૪૩. વિસુજ્ઝતિ અસમ્મુખાતિ સઙ્ઘસ્સ અસમ્મુખા વિસુજ્ઝતિ. ઇદઞ્ચ સમ્મુખાવિનયેન ચેવ પટિઞ્ઞાતકરણેન ચ સમેન્તં આપત્તાધિકરણં સન્ધાય વુત્તં. તત્થ પુગ્ગલસમ્મુખતાય સબ્ભાવેપિ સઙ્ઘસ્સ અસમ્મુખતાય આપજ્જતિ વા વિસુજ્ઝતિ વાતિ ‘‘અસમ્મુખા’’તિ વુત્તં.
૫૫૧. ‘‘અચિત્તકચતુક્કં અજાનન્તચતુક્ક’’ન્તિ કુસલત્તિકફસ્સપઞ્ચકાદિવોહારો વિય આદિપદવસેન વુત્તો.
૫૫૨-૩. અત્થાપત્તિ ચેતરો આવાસિકો આપજ્જતિ, અત્થાપત્તિ આવાસિકોવ આપજ્જતિ, ન ચેતરો આગન્તુકો આપજ્જતિ, અત્થાપત્તિ આગન્તુકો ચ આવાસિકો ચ તે ઉભોપિ આપજ્જન્તિ, ઉભો સેસં ન આપજ્જન્તિ અત્થીતિ યોજના.
૫૫૫. ઇતરોતિ આવાસિકો. આવાસવત્તન્તિ આવાસિકેન આગન્તુકસ્સ કાતબ્બવત્તં. આવાસીતિ આવાસિકો.
૫૫૬. ન ચેવાગન્તુકોતિ તં આવાસિકવત્તં અકરોન્તો આગન્તુકો ન ચેવ આપજ્જતિ સેસં કાયવચીદ્વારિકં આપત્તિં. ઉભોપિ આગન્તુકઆવાસિકા. ભિક્ખુભિક્ખુનીનં અસાધારણં આપત્તિં ન આપજ્જન્તિ.
૫૫૭. વત્થુનાનત્તતાતિ વીતિક્કમનાનત્તતા. આપત્તિનાનત્તતાતિ પારાજિકાદીનં સત્તન્નં આપત્તિક્ખન્ધાનં અઞ્ઞમઞ્ઞનાનત્તતા.
૫૬૩. ‘‘પારાજિકાનં…પે॰… નાનભાવો’’તિ ઇદં નિદસ્સનમત્તં સઙ્ઘાદિસેસાનં અનિયતાદીહિ વત્થુનાનતાય ચેવ આપત્તિનાનતાય ચ લબ્ભમાનત્તા.
૫૬૫. અયમેવ વિનિચ્છયોતિ ન કેવલં પારાજિકાપત્તીસુયેવ સાધારણાપત્તિયો એકતો ચ વિસુઞ્ચ આપજ્જન્તાનં યથાવુત્તવિનિચ્છયો, અથ ખો અવસેસસાધારણાપત્તિયોપિ વુત્તનયેન આપજ્જતિ, અયમેવ વિનિચ્છયો યોજેતબ્બો.
૫૭૭. આદિયન્તો ગણ્હન્તો. પયોજેન્તોતિ ગણ્હાપેન્તો.
૫૭૯. ઊનકં પાદં…પે॰… લહું ફુસેતિ થુલ્લચ્ચયં, દુક્કટઞ્ચ સન્ધાયાહ.
૫૮૦. એતેનેવ ઉપાયેન, સેસકમ્પિ પદત્તયન્તિ યો અયં પઠમવિનિચ્છયે વુત્તનયો, એતેનેવ નયેન ઊનપાદં આદિયન્તો લહુકાપત્તિં આપજ્જતિ, પાદં વા અતિરેકપાદં વા ગહણત્થં આણાપેન્તો ગરું પારાજિકાપત્તિં આપજ્જતિ, પાદં વા અતિરેકપાદં વા ગણ્હન્તો ચ ગહણત્થાય આણાપેન્તો ચ ગરુકે પારાજિકાપત્તિયંયેવ તિટ્ઠતિ, ઊનપાદં ગણ્હન્તો ચ ગહણત્થાય આણાપેન્તો ચ લહુકે થુલ્લચ્ચયે, દુક્કટે વા તિટ્ઠતીતિ એવં સેસકમ્પિ ઇમં પદત્તયં. અત્થસમ્ભવતોયેવાતિ યથાવુત્તસ્સ અત્થસ્સ સમ્ભવવસેનેવ.
૫૮૧-૨. કથં કાલેયેવ આપત્તિ સિયા, નો વિકાલે, વિકાલેયેવ આપત્તિ સિયા, ન ચ કાલે, અત્થાપત્તિ કાલે ચ પકાસિતા વિકાલે ચ, અત્થાપત્તિ નેવ કાલે ચ પકાસિતા નેવ વિકાલે ચાતિ યોજના.
૫૮૬-૭. કાલે
૫૮૯. વિકાલેયેવ કપ્પતિ, અપરજ્જુ કાલેપિ ન કપ્પતીતિ યોજના.
૫૯૨. કુલદૂસનકમ્માદિન્તિ આદિ-સદ્દેન અભૂતારોચનરૂપિયસંવોહારવિઞ્ઞત્તિકુહનાદીનં સઙ્ગહો.
૫૯૩-૪. કતમા
૫૯૬. ‘‘સો ગુણઙ્ગુણુપાહન’’ન્તિ પદચ્છેદો. સો ભિક્ખૂતિ અત્થો.
૫૯૯. એવં ‘‘આપજ્જતિ, નાપજ્જતી’’તિ પદવસેન પચ્ચન્તિમચતુક્કં દસ્સેત્વા ‘‘નેવ કપ્પતિ, ન કપ્પતી’’તિ પદવસેન દસ્સેતુમાહ ‘‘પચ્ચન્તિમેસૂ’’તિઆદિ.
૬૦૧. વુત્તન્તિ ‘‘ગણેન પઞ્ચવગ્ગેના’’તિઆદિગાથાય હેટ્ઠા વુત્તં.
૬૦૩. એવં વત્તુન્તિ ‘‘ન કપ્પતી’’તિ વત્તું. પઞ્ચલોણાદિકન્તિ ‘‘અનુજાનામિ, ભિક્ખવે, લોણાની’’તિઆદિ.
૬૦૮. અનુઞ્ઞાતટ્ઠાનસ્સ અન્તો નો આપજ્જતિ, તં અતિક્કમન્તો બહિયેવ ચ આપજ્જતીતિ યોજના.
૬૧૨. સેક્ખપઞ્ઞત્તીતિ
૬૧૩. અગણાતિ અદુતિયા. એત્થ હિ એકાપિ ગણો નામ.
૬૧૪. ઉભયત્થપિ અસાધારણમાપત્તિન્તિ ભિક્ખુનીનં નિયતાપઞ્ઞત્તિ વેદિતબ્બા.
૬૧૬. ગિલાનો
૬૧૮. ‘‘આપજ્જતિ અગિલાનોવા’’તિ પદચ્છેદો.
ચતુક્કકથાવણ્ણના.
૬૨૦. ‘‘ગરુથુલ્લચ્ચય’’ન્તિ વત્તબ્બે ‘‘ગરુ’’ન્તિ નિગ્ગહીતાગમો.
૬૨૧. પઞ્ચ કથિનાનિસંસા હેટ્ઠા વુત્તાયેવ.
૬૨૬. અગ્ગિસત્થનખક્કન્તન્તિ અગ્ગિસત્થનખેહિ અક્કન્તં ફુટ્ઠં, પહટન્તિ અત્થો. અબીજન્તિ નોબીજં. ઉબ્બટ્ટબીજકન્તિ નિબ્બટ્ટબીજકં.
૬૨૮. પવારણાપીતિ પટિક્ખેપપવારણાપિ. ઓદનાદીહીતિ આદિ-સદ્દેન સત્તુકુમ્માસમચ્છમંસાનં ગહણં. કાયાદિગહણેનાતિ કાયેન વા કાયપટિબદ્ધેન વા ગહણેન. ‘‘દાતુકામાભિહારો ચ, હત્થપાસેરણક્ખમ’’ન્તિ ઇમેહિ ચતૂહિ અઙ્ગેહિ સદ્ધિં તેસં દ્વિન્નમેકં ગહેત્વા પટિગ્ગહણા પઞ્ચેવ હોન્તિ.
૬૨૯-૩૦. વિનયઞ્ઞુકસ્મિન્તિ વિનયધરે પુગ્ગલે. સકઞ્ચ સીલન્તિ અત્તનો પાતિમોક્ખસંવરસીલઞ્ચ. સુરક્ખિતં હોતીતિ આપત્તાનાપત્તિકપ્પિયાકપ્પિયાનં વિજાનન્તતાય અસેવિતબ્બં પહાય સેવિતબ્બંયેવ સેવનવસેન સુટ્ઠુ રક્ખિતં હોતિ. કુક્કુચ્ચમઞ્ઞસ્સ નિરાકરોતીતિ વિસારદો ભાસતિ સઙ્ઘમજ્ઝેતિ કપ્પિયાકપ્પિયાનં વેરિભિક્ખૂતિ અત્તપચ્ચત્થિકે પુગ્ગલે. ધમ્મસ્સ ચેવ ઠિતિયા પવત્તોતિ ‘‘વિનયો નામ સાસનસ્સ આયુ, વિનયે ઠિતે સાસનં ઠિતં હોતી’’તિ (પારા॰ અટ્ઠ॰ ૧.પઠમમહાસઙ્ગીતિકથા; દી॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૧.પઠમમહાસઙ્ગીતિકથા; ખુ॰ પા॰ અટ્ઠ॰ ૫.મઙ્ગલસુત્તવણ્ણના; થેરગા॰ અટ્ઠ॰ ૧.૨૫૧) વચનતો સદ્ધમ્મટ્ઠિતિયા પટિપન્નો હોતિ. તસ્મા કારણા. તત્થ વિનયઞ્ઞુભાવે. ધીરો પઞ્ઞવા ભિક્ખુ.
પઞ્ચકકથાવણ્ણના.
૬૩૧-૨. છળભિઞ્ઞેનાતિ છ અભિઞ્ઞા એતસ્સાતિ છળભિઞ્ઞો, તેન. અતિક્કન્તપમાણં મઞ્ચપીઠં, અતિક્કન્તપમાણં નિસીદનઞ્ચ તથા અતિક્કન્તપમાણં કણ્ડુપ્પટિચ્છાદિવસ્સસાટિકચીવરઞ્ચ સુગતસ્સ ચીવરે પમાણિકચીવરન્તિ છ.
૬૩૩-૪. અઞ્ઞાણઞ્ચ કુક્કુચ્ચઞ્ચ અઞ્ઞાણકુક્કુચ્ચા, તેહિ, અઞ્ઞાણતાય ચેવ કુક્કુચ્ચપકતતાય ચાતિ વુત્તં હોતિ. વિપરીતાય સઞ્ઞાય કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞાય, અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞાય.
તત્થ કથં અલજ્જિતાય આપજ્જતિ? અકપ્પિયભાવં જાનન્તોયેવ મદ્દિત્વા વીતિક્કમં કરોતિ (કઙ્ખા॰ અટ્ઠ॰ નિદાનવણ્ણના). વુત્તમ્પિ ચેતં –
‘‘સઞ્ચિચ્ચ આપત્તિં આપજ્જતિ;
આપત્તિં પરિગૂહતિ;
અગતિગમનઞ્ચ ગચ્છતિ;
એદિસો વુચ્ચતિ અલજ્જી પુગ્ગલો’’તિ. (પરિ॰ ૩૫૯);
કથં અઞ્ઞાણતાય આપજ્જતિ? અઞ્ઞાણપુગ્ગલો મન્દો મોમૂહો કત્તબ્બાકત્તબ્બં અજાનન્તો અકત્તબ્બં કરોતિ, કત્તબ્બં વિરાધેતિ. એવં અઞ્ઞાણતાય આપજ્જતિ.
કથં
કથં કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞાય આપજ્જતિ? સૂકરમંસં ‘‘અચ્છમંસ’’ન્તિ ખાદતિ, કાલે વિકાલસઞ્ઞાય ભુઞ્જતિ. એવં કપ્પિયે અકપ્પિયસઞ્ઞાય આપજ્જતિ.
કથં અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞાય આપજ્જતિ? અચ્છમંસં ‘‘સૂકરમંસ’’ન્તિ ખાદતિ, વિકાલે કાલસઞ્ઞાય ભુઞ્જતિ. એવં અકપ્પિયે કપ્પિયસઞ્ઞાય આપજ્જતિ.
કથં સતિસમ્મોસાય આપજ્જતિ? સહસેય્યચીવરવિપ્પવાસાદીનિ સતિસમ્મોસાય આપજ્જતિ.
૬૩૫-૮. ‘‘ભિક્ખુના ઉપટ્ઠપેતબ્બો’’તિ પદચ્છેદો. ધમ્મચક્ખુનાતિ પાતિમોક્ખસંવરસીલસઙ્ખાતો પટિપત્તિધમ્મોવ ચક્ખુ એતસ્સાતિ ધમ્મચક્ખુ, તેન છહિ અઙ્ગેહિ યુત્તેન ધમ્મચક્ખુના પન ભિક્ખુના ઉપસમ્પાદના કાતબ્બા, નિસ્સયો ચેવ દાતબ્બો, સામણેરો ઉપટ્ઠાપેતબ્બોતિ યોજના. આપત્તિં જાનાતિ, અનાપત્તિં જાનાતિ, ગરું આપત્તિં જાનાતિ, લહું આપત્તિં જાનાતીતિ યોજના. અસ્સ ભિક્ખુનો ઉભયાનિ પાતિમોક્ખાનિ વિત્થારા સ્વાગતાનિ ભવન્તિ, અત્થતો સુવિભત્તાનિ ભવન્તિ, સુત્તસો અનુબ્યઞ્જનસો સુવિનિચ્છિતાનિ ભવન્તિ, દસવસ્સો વા હોતિ, અતિરેકદસવસ્સો વાતિ યોજના.
છક્કકથાવણ્ણના.
૬૩૯. સત્ત સામીચિયો વુત્તાતિ ‘‘સો ચ ભિક્ખુ અનબ્ભિતો, તે ચ ભિક્ખૂ ગારય્હા, અયં તત્થ સામીચિ, યુઞ્જન્તાયસ્મન્તો સકં, મા વો સકં વિનસ્સાતિ અયં તત્થ સામીચિ, અયં તે ભિક્ખુ પત્તો યાવ ભેદનાય ધારેતબ્બોતિ, અયં તત્થ સામીચિ, તતો નીહરિત્વા ભિક્ખૂહિ સદ્ધિં સંવિભજિતબ્બં, અયં તત્થ સામીચિ, અઞ્ઞાતબ્બં પરિપુચ્છિતબ્બં પરિપઞ્હિતબ્બં, અયં તત્થ સામીચિ, યસ્સ ભવિસ્સતિ, સો હરિસ્સતીતિ, અયં તત્થ સામીચી’’તિ સત્તેવ સમથાપિ ચાતિ સમ્મુખાવિનયાદિસમથાપિ સત્તેવ વુત્તા. પઞ્ઞત્તાપત્તિયો સત્તાતિ પારાજિકાદયો પઞ્ઞત્તાપત્તિયો સત્ત વુત્તા. સત્તબોજ્ઝઙ્ગદસ્સિનાતિ સતિસમ્બોજ્ઝઙ્ગાદયો સત્ત બોજ્ઝઙ્ગે યાથાવતો પસ્સન્તેન ભગવતા.
સત્તકકથાવણ્ણના.
૬૪૦-૧. ઇધ કુલદૂસકો ભિક્ખુ આજીવસ્સેવ કારણા પુપ્ફેન, ફલેન, ચુણ્ણેન, મત્તિકાય, દન્તકટ્ઠેહિ, વેળુયા, વેજ્જિકાય, જઙ્ઘપેસનિકેનાતિ ઇમેહિ અટ્ઠહિ આકારેહિ કુલાનિ દૂસેતીતિ યોજના. ‘‘પુપ્ફેના’’તિઆદિના પુપ્ફાદિના દાનમેવ ઉપલક્ખણતો દસ્સેતિ. પુપ્ફેનાતિ પુપ્ફદાનેનાતિ અત્થો ગહેતબ્બો. પુપ્ફદાનાદયો કુલદૂસને વુત્તા.
૬૪૨-૫. ‘‘અટ્ઠધાનતિરિત્તાપિ, અતિરિત્તાપિ અટ્ઠધા’’તિદ્વીસુ અટ્ઠકેસુ અટ્ઠ અનતિરિત્તે તાવ દસ્સેતુમાહ ‘‘અકપ્પિયકતઞ્ચેવા’’તિઆદિ અકપ્પિયકતાદયો પવારણસિક્ખાપદકથાવણ્ણનાય વુત્તા.
૬૪૬. ઞાતઞત્તિસૂતિ ઞાતદુક્કટં, ઞત્તિદુક્કટઞ્ચ. પટિસાવનેતિ પટિસ્સવે. અટ્ઠદુક્કટાનં વિનિચ્છયો દુતિયપારાજિકકથાવણ્ણનાય વુત્તો.
૬૪૮-૯. એહિભિક્ખૂપસમ્પદાતિ યસકુલપુત્તાદીનં ‘‘એહિ ભિક્ખૂ’’તિ વચનેન ભગવતા દિન્નઉપસમ્પદા. સરણગમનેન ચાતિ પઠમબોધિયં તીહિ સરણગમનેહિ અનુઞ્ઞાતઉપસમ્પદા. પઞ્હાબ્યાકરણોવાદાતિ સોપાકસ્સ પઞ્હાબ્યાકરણોપસમ્પદા, મહાકસ્સપત્થેરસ્સ દિન્નઓવાદપટિગ્ગહણોપસમ્પદા ચ. ગરુધમ્મપટિગ્ગહોતિ મહાપજાપતિયા ગોતમિયા અનુઞ્ઞાતગરુધમ્મપટિગ્ગહણોપસમ્પદા.
ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેનાતિ ઇદાનિ ભિક્ખુઉપસમ્પદા. અટ્ઠવાચિકાતિ ભિક્ખુનીનં સન્તિકે ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેન, ભિક્ખૂનં સન્તિકે ઞત્તિચતુત્થેન કમ્મેનાતિ અટ્ઠહિ કમ્મવાચાહિ ભિક્ખુનીનં દૂતેન ભિક્ખુનીનન્તિ અડ્ઢકાસિયા ગણિકાય અનુઞ્ઞાતા ભિક્ખુનીનં દૂતેન ઉપસમ્પદા.
૬૫૦. સુદ્ધદિટ્ઠિનાતિ સુટ્ઠુ સવાસનકિલેસાનં પહાનેન પરિસુદ્ધા સમન્તચક્ખુસઙ્ખાતા દિટ્ઠિ એતસ્સાતિ સુદ્ધદિટ્ઠિ, તેન સમન્તચક્ખુના સમ્માસમ્બુદ્ધેન.
૬૫૧. પાપિચ્છા નામ અસન્તગુણસમ્ભાવનિચ્છા.
૬૫૨-૩. ન ચ મજ્જપો સિયાતિ મજ્જપો ન સિયા મજ્જં પિવન્તો ન ભવેય્ય, મજ્જં ન પિવેય્યાતિ અત્થો. અબ્રહ્મચરિયાતિ (અ॰ નિ॰ અટ્ઠ॰ ૨.૩.૭૧) અસેટ્ઠચરિયતો મેથુના વિરમેય્ય. રત્તિં ન ભુઞ્જેય્ય વિકાલભોજનન્તિ ઉપોસથં ઉપવુત્થો રત્તિભોજનઞ્ચ દિવાવિકાલભોજનઞ્ચ ન ભુઞ્જેય્ય. ન ચ ગન્ધમાચરેતિ ગન્ધઞ્ચ ન વિલિમ્પેય્ય. મઞ્ચે છમાયં વ સયેથ સન્થતેતિ કપ્પિયમઞ્ચે વા સુધાદિપરિકમ્મકતાય ભૂમિયા વા તિણપણ્ણપલાલાદીનિ સન્થરિત્વા કતે સન્થતે વા સયેથાતિ અત્થો. એતઞ્હિ અટ્ઠઙ્ગિકમાહુપોસથન્તિ એતં પાણાતિપાતાદીનિ અસમાચરન્તેન ઉપવુત્થં ઉપોસથં અટ્ઠહઙ્ગેહિ સમન્નાગતત્તા ‘‘અટ્ઠઙ્ગિક’’ન્તિ વદન્તિ. દુક્ખન્તગુનાતિ વટ્ટદુક્ખસ્સ અન્તં અમતમહાનિબ્બાનં ગતેન પત્તેન બુદ્ધેન પકાસિતન્તિ યોજના.
૬૫૪. ભિક્ખુનોવાદકભિક્ખુનો અટ્ઠઙ્ગાનિ ભિક્ખુનોવાદકથાવણ્ણનાય દસ્સિતાનેવ.
અટ્ઠકકથાવણ્ણના.
૬૫૫. ભોજનાનિ પણીતાનિ નવ વુત્તાનીતિ પણીતાનિ હિ ભોજનસિક્ખાપદે વુત્તાનિ. દસસુ અકપ્પિયમંસેસુ મનુસ્સમંસવજ્જિતાનિ નવ મંસાનિ ખાદન્તસ્સ દુક્કટં નિદ્દિટ્ઠન્તિ યોજના.
૬૫૬. પાતિમોક્ખ…પે॰… પરિદીપિતાતિ ભિક્ખૂનં પઞ્ચુદ્દેસા, ભિક્ખુનીનં અનિયતુદ્દેસેહિ વિના ચત્તારોતિ ઉદ્દેસા નવ દીપિતા. ઉપોસથા નવેવાતિ દિવસવસેન તયો, કારકવસેન એત્થાતિ ઇમસ્મિં સાસને. સઙ્ઘો નવહિ ભિજ્જતીતિ નવહિ પુગ્ગલેહિ સઙ્ઘો ભિજ્જતીતિ યોજના. યથાહ –
‘‘એકતો
નવકકથાવણ્ણના.
૬૫૭. દસ અક્કોસવત્થૂનિ વક્ખતિ. દસ સિક્ખાપદાનિ પાકટાનેવ. મનુસ્સમંસાદીનિ દસ અકપ્પિયમંસાનિ હેટ્ઠા વુત્તાનેવ. સુક્કાનિ વે દસાતિ નીલાદીનિ દસ સુક્કાનિ.
૬૫૯. રઞ્ઞો અન્તેપુરપ્પવેસને દસ આદીનવા એવં પાળિપાઠેન વેદિતબ્બા –
‘‘દસયિમે, ભિક્ખવે, આદીનવા રાજન્તેપુરપ્પવેસને. કતમે દસ? ઇધ, ભિક્ખવે, રાજા મહેસિયા સદ્ધિં નિસિન્નો હોતિ, તત્ર ભિક્ખુ પવિસતિ, મહેસી વા ભિક્ખું દિસ્વા સિતં પાતુકરોતિ, ભિક્ખુ વા મહેસિં દિસ્વા સિતં પાતુકરોતિ, તત્થ રઞ્ઞો એવં હોતિ ‘અદ્ધા ઇમેસં કતં વા કરિસ્સન્તિ વા’તિ. અયં, ભિક્ખવે, પઠમો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા બહુકિચ્ચો બહુકરણીયો અઞ્ઞતરં ઇત્થિં ગન્ત્વા ન સરતિ, સા તેન ગબ્ભં ગણ્હાતિ, તત્થ રઞ્ઞો એવં હોતિ ‘ન ખો ઇધ અઞ્ઞો કોચિ પવિસતિ અઞ્ઞત્ર પબ્બજિતેન, સિયા નુ ખો પબ્બજિતસ્સ કમ્મ’ન્તિ. અયં, ભિક્ખવે, દુતિયો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને.
‘‘પુન
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો અન્તેપુરે અબ્ભન્તરા ગુય્હમન્તા બહિદ્ધા સમ્ભેદં ગચ્છન્તિ, તત્થ રઞ્ઞો એવં હોતિ ‘ન ખો ઇધ અઞ્ઞો કોચિ પવિસતિ અઞ્ઞત્ર પબ્બજિતેન, સિયા નુ ખો પબ્બજિતસ્સ કમ્મ’ન્તિ. અયં, ભિક્ખવે, ચતુત્થો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો અન્તેપુરે પિતા વા પુત્તં પત્થેતિ, પુત્તો વા પિતરં પત્થેતિ, તેસં એવં હોતિ ‘ન ખો ઇધ અઞ્ઞો કોચિ પવિસતિ અઞ્ઞત્ર પબ્બજિતેન, સિયા નુ ખો પબ્બજિતસ્સ કમ્મ’ન્તિ. અયં, ભિક્ખવે, પઞ્ચમો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા નીચટ્ઠાનિયં ઉચ્ચે ઠાને ઠપેતિ, યેસં તં અમનાપં, તેસં એવં હોતિ ‘રાજા ખો પબ્બજિતેન સંસટ્ઠો, સિયા નુ ખો પબ્બજિતસ્સ કમ્મ’ન્તિ. અયં, ભિક્ખવે, છટ્ઠો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા ઉચ્ચટ્ઠાનિયં નીચે ઠાને ઠપેતિ, યેસં તં અમનાપં, તેસં એવં હોતિ ‘રાજા ખો પબ્બજિતેન સંસટ્ઠો, સિયા નુ ખો પબ્બજિતસ્સ કમ્મ’ન્તિ. અયં, ભિક્ખવે, સત્તમો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને.
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા અકાલે સેનં ઉય્યોજેતિ, યેસં તં અમનાપં, તેસં એવં હોતિ ‘રાજા ખો પબ્બજિતેન સંસટ્ઠો, સિયા નુ
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રાજા કાલે સેનં ઉય્યોજેત્વા અન્તરામગ્ગતો નિવત્તાપેતિ, યેસં તં અમનાપં, તેસં એવં હોતિ ‘રાજા ખો પબ્બજિતેન સંસટ્ઠો, સિયા
‘‘પુન ચપરં, ભિક્ખવે, રઞ્ઞો અન્તેપુરં હત્થિસમ્મદ્દં અસ્સસમ્મદ્દં રથસમ્મદ્દં રજનીયાનિ રૂપસદ્દગન્ધરસફોટ્ઠબ્બાનિ, યાનિ ન પબ્બજિતસ્સ સારુપ્પાનિ, અયં, ભિક્ખવે, દસમો આદીનવો રાજન્તેપુરપ્પવેસને. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, દસ આદીનવા રાજન્તેપુરપ્પવેસને’’તિ (અ॰ નિ॰ ૧૦.૪૫; પાચિ॰ ૪૯૭).
તત્થ ચ પિતા વા પુત્તં પત્થેતીતિ પુત્તં મારેતુમિચ્છતીતિ અત્થો. એસેવ નયો પુત્તો પિતરં પત્થેતીતિ. હત્થિસમ્મદ્દન્તિ હત્થીનં સમ્મદ્દો સંસટ્ઠો એત્થાતિ હત્થિસમ્મદ્દં. એવં ‘‘અસ્સસમ્મદ્દ’’ન્તિઆદીસુપિ.
દસાકારેહીતિ –
‘‘આપત્તિનુક્ખિત્તમનન્તરાય-
પહુત્તતાયો તથસઞ્ઞિતા ચ;
છાદેતુકામો અથ છાદનાતિ;
છન્ના દસઙ્ગેહરુણુગ્ગમમ્હીતિ. –
ગહિતેહિ દસહિ અઙ્ગેહિ.
૬૬૦. દસ કમ્મપથા પુઞ્ઞાતિ પાણાતિપાતાવેરમણિઆદયો દસ કુસલકમ્મપથા. અપુઞ્ઞાપિ તથા દસાતિ પાણાતિપાતાદયો દસેવ રતનાનિ ચાતિ –
‘‘મુત્તા મણી વેળુરિયા ચ સઙ્ખા;
સિલા પવાળં રજતઞ્ચ હેમં;
લોહીતકઞ્ચાપિ
દસ્સેતિ ધીરો રતનાનિ જઞ્ઞા’’તિ. –
નિદ્દિટ્ઠાનિ દસ રતનાનિ.
૬૬૨. મુનિન્દેન અવન્દિયા દસ પુગ્ગલા દીપિતાતિ યોજના. કથં? ‘‘દસયિમે, ભિક્ખવે, અવન્દિયા. પુરે ઉપસમ્પન્નેન પચ્છા ઉપસમ્પન્નો અવન્દિયો, અનુપસમ્પન્નો અવન્દિયો, નાનાસંવાસકો વુડ્ઢતરો અધમ્મવાદી અવન્દિયો, માતુગામો અવન્દિયો, પણ્ડકો અવન્દિયો, પારિવાસિકો અવન્દિયો, મૂલાયપટિકસ્સનારહો અવન્દિયો, માનત્તારહો અવન્દિયો, માનત્તચારિકો અવન્દિયો, અબ્ભાનારહો અવન્દિયો. ઇમે ખો, ભિક્ખવે, દસ અવન્દિયા’’તિ (ચૂળવ॰ ૩૧૨).
૬૬૩-૪. સોસાનિકન્તિ સુસાને છડ્ડિતં. પાપણિકન્તિ આપણદ્વારે છડ્ડિતં. ઉન્દૂરક્ખાયિતન્તિ ઉન્દૂરેહિ ખાયિતં પરિચ્ચત્તં પિલોતિકં. ગોખાયિતાદીસુપિ એસેવ નયો. થૂપચીવરિકન્તિ બલિકમ્મત્થાય વમ્મિકે પરિક્ખિપિત્વા પરિચ્ચત્તવત્થં. આભિસેકિયન્તિ રાજૂનં અભિસેકમણ્ડપે પરિચ્ચત્તવત્થં. ગતપચ્ચાગતઞ્ચાતિ સુસાનગતમનુસ્સેહિ પચ્ચાગન્ત્વા નહાયિત્વા છડ્ડિતં પિલોતિકં.
૬૬૫. સબ્બનીલાદયો વુત્તા, દસ ચીવરધારણાતિ ‘‘સબ્બનીલકાનિ ચીવરાનિ ધારેન્તીતિ વુત્તવસેન દસા’’તિ (પરિ॰ અટ્ઠ॰ ૩૩૦) કુરુન્દિયં વુત્તં. એત્થ ઇમસ્મિં દસકે સંકચ્ચિકાય વા ઉદકસાટિકાય
દસકકથાવણ્ણના.
૬૬૬. પણ્ડકાદયો એકાદસ અભબ્બપુગ્ગલા પન ઉપસમ્પાદિતાપિ અનુપસમ્પન્ના હોન્તીતિ યોજના.
૬૬૭. ‘‘અકપ્પિયા’’તિ દારુજેન પત્તેનાતિ દારુમયેન પત્તેન. રતનુબ્ભવાતિ રતનમયા દસ પત્તા એકાદસ ભવન્તીતિ યોજના. દારુજેન ચાતિ એત્થ ચ-સદ્દેન તમ્બલોહમયપત્તસ્સ સઙ્ગહો. યથાહ ‘‘એકાદસ પત્તાતિ તમ્બલોહમયેન વા દારુમયેન વા સદ્ધિં દસરતનમયા’’તિ. ઇધ રતનં નામ મુત્તાદિદસરતનં.
૬૬૮. અકપ્પિયા પાદુકા એકાદસ હોન્તીતિ યોજના. યથાહ ‘‘એકાદસ પાદુકાતિ દસ રતનમયા, એકા કટ્ઠપાદુકા. તિણપાદુકમુઞ્જપાદુકપબ્બજપાદુકાદયો પન કટ્ઠપાદુકસઙ્ગહમેવ ગચ્છન્તી’’તિ.
૬૬૯-૭૦. અતિખુદ્દકા અતિમહન્તાતિ યોજના. ખણ્ડનિમિત્તકા છાયાનિમિત્તકાતિ યોજના. બહિટ્ઠેન સમ્મતાતિ સીમાય બહિ ઠિતેન સમ્મતા. નદિયં, જાતસ્સરે, સમુદ્દે વા તથા સમ્મતાતિ યોજના. સીમાય સમ્ભિન્ના સીમાય અજ્ઝોત્થટા સીમાતિ યોજના. ઇમા એકાદસ અસીમાયો સિયુન્તિ યોજના.
૬૭૧. એકાદસેવ
તત્થ એકાદસ કપ્પિયપથવી નામ સુદ્ધપાસાણા, સુદ્ધસક્ખરા, સુદ્ધકથલા, સુદ્ધમરુમ્બા, સુદ્ધવાલુકા, યેભુય્યેનપાસાણા, યેભુય્યેનસક્ખરા, યેભુય્યેનકથલા, યેભુય્યેનમરુમ્બા, યેભુય્યેનવાલુકાતિ ઇમા દસ દડ્ઢાય પથવિયા વા ચતુમાસોવટ્ઠકપંસુપુઞ્જેન વા મત્તિકાપુઞ્જેન વા સદ્ધિં એકાદસ. ‘‘અપ્પપંસુકા, અપ્પમત્તિકા’’તિ (પાચિ॰ ૮૬) અપરાપિ પથવિયો વુત્તા, તા યેભુય્યેનપાસાણાદીસુ પઞ્ચસુયેવ સઙ્ગહિતા.
એકાદસ અકપ્પિયપથવી નામ ‘‘સુદ્ધપંસુ સુદ્ધમત્તિકા અપ્પપાસાણા અપ્પસક્ખરા અપ્પકથલા અપ્પમરુમ્બા અપ્પવાલુકા યેભુય્યેનપંસુકા યેભુય્યેનમત્તિકા, અદડ્ઢાપિ વુચ્ચતિ જાતા પથવી. યોપિ પંસુપુઞ્જો વા મત્તિકાપુઞ્જો વા અતિરેકચાતુમાસં ઓવટ્ઠો, અયમ્પિ વુચ્ચતિ જાતપથવી’’તિ (પાચિ॰ ૮૬) વુત્તા એકાદસ.
ગણ્ઠિકા કપ્પિયા વુત્તા, એકાદસ ચ વીધકાતિ એત્થ કપ્પિયા ગણ્ઠિકા વિધકા ચ એકાદસ વુત્તાતિ યોજના. તે પન –
‘‘વેળુદન્તવિસાણટ્ઠિ-કટ્ઠલાખાફલામયા;
સઙ્ખનાભિમયા સુત્ત-નળલોહમયાપિ ચ;
વિધા કપ્પન્તિ કપ્પિયા, ગણ્ઠિયો ચાપિ તમ્મયા’’તિ. –
ઇમાય ગાથાય સઙ્ગહિતાતિ વેદિતબ્બા.
૬૭૪-૫. ઉક્ખિત્તસ્સાનુવત્તિકા ભિક્ખુની ઉભિન્નં ભિક્ખુભિક્ખુનીનં વસા સઙ્ઘાદિસેસેસુ અટ્ઠ યાવતતિયકાતિ ઇમે
૬૭૬. નિસ્સયસ્સ પટિપ્પસ્સદ્ધિયો દસેકાવ એકાદસેવ વુત્તાતિ યોજના. છધાચરિયતો વુત્તાતિ –
‘‘પક્કન્તે પક્ખસઙ્કન્તે, વિબ્ભન્તે ચાપિ નિસ્સયો;
મરણાણત્તુપજ્ઝાય-સમોધાનેહિ સમ્મતી’’તિ. –
આચરિયતો છધા નિસ્સયપટિપ્પસ્સદ્ધિયો વુત્તા. ઉપજ્ઝાયા તુ પઞ્ચધાતિ તાસુ ઉપજ્ઝાયસમોધાનં વિના અવસેસાહિ પઞ્ચધા ઉપજ્ઝાયપટિપ્પસ્સદ્ધિયો વુત્તાતિ ઇમે એકાદસ.
એકાદસકકથાવણ્ણના.
૬૭૭. તેરસેવ ધુતઙ્ગાનીતિ પંસુકૂલિકઙ્ગાદીનિ ધુતઙ્ગાનિ તેરસેવ હોન્તિ.
પરમાનિ ચ ચુદ્દસાતિ ‘‘દસાહપરમં અતિરેકચીવરં ધારેતબ્બં, માસપરમં તેન ભિક્ખુના તં ચીવરં નિક્ખિપિતબ્બં, સન્તરુત્તરપરમં તેન ભિક્ખુના તતો ચીવરં સાદિતબ્બં, છક્ખત્તુપરમં તુણ્હીભૂતેન ઉદ્દિસ્સ ઠાતબ્બં, નવં પન ભિક્ખુના સન્થતં કારાપેત્વા છબ્બસ્સાનિ ધારેતબ્બં
સોળસેવ તુ ‘‘જાન’’ન્તિ પઞ્ઞત્તાનીતિ ‘‘જાન’’ન્તિ એવં વત્વા પઞ્ઞત્તાનિ સોળસ. તે એવં વેદિતબ્બા – જાનં સઙ્ઘિકં
૬૭૮. ઇધ ઇમસ્મિં સાસને યો ભિક્ખુ અનુત્તરં સઉત્તરં ઉત્તરપકરણેન સહિતં સકલમ્પિ વિનયવિનિચ્છયં જાનાતિ, મહત્તરે અતિવિપુલે અનુત્તરે ઉત્તરવિરહિતે ઉત્તમે વિનયનયે વિનયાગતે આપત્તિઅનાપત્તિગરુકલહુકકપ્પિયઅકપ્પિયાદિવિનિચ્છયકમ્મે. અથ વા વિનયનયે વિનયપિટકે પવત્તમાનો સો ભિક્ખુ નિરુત્તરો ભવતિ પચ્ચત્થિકેહિ વત્તબ્બં ઉત્તરં અતિક્કમિત્વા ઠિતો, સેટ્ઠો વા ભવતિ, તસ્સ ચેવ પરેસઞ્ચ સંસયો ન કાતબ્બોતિ યોજના. જાનતીતિ ગાથાબન્ધવસેન રસ્સો.
ઇતિ ઉત્તરે લીનત્થપકાસનિયા
એકુત્તરનયકથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.