੭. ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ
੧. ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯਂ ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੩੫੫. ਇਦਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਤੇਨ ਨ ਤਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨ ਉਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ – ਸਤਿਗੋਚਰੋਪਿ, ਤਿਧਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਸੁ ਸਾવਕੇਸੁ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਪਟਿਧਾਨੁਨਯવੀਤਿવਤ੍ਤਤਾਪਿ, ਸਤਿਪਿ। ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਸਮੁਦਯਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਞ੍ਚ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਂ ਸੁਣਾਥ…ਪੇ॰… ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ? ਆਹਾਰਸਮੁਦਯਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੪੦੮) ਹਿ ਸਤਿਗੋਚਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਥਾ ‘‘ਕਾਯੋ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਨੋ ਸਤਿ। ਸਤਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਸਤਿ ਚਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੩੫)। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ ਅਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਾਨਂ। ਕਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ? ਸਤਿ। ਸਤਿਯਾ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਪਧਾਨਂ ਠਾਨਨ੍ਤਿ વਾ ਪਟ੍ਠਾਨਂ; ਸਤਿਯਾ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਟ੍ਠਾਨਅਸ੍ਸਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ વਿਯ।
‘‘ਤਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਤਿ, ਯਦਰਿਯੋ ਸੇવਮਾਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਗਣਂ ਅਨੁਸਾਸਿਤੁਮਰਹਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੦੪, ੩੧੧) ਏਤ੍ਥ ਤਿਧਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਸੁ ਸਾવਕੇਸੁ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਪਟਿਘਾਨੁਨਯવੀਤਿવਤ੍ਤਤਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਤੋ ਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਪવਤ੍ਤਯਿਤਬ੍ਬਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇਨ ਪਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਤੋਤਿ? ਸਤਿਯਾ; ਸਤਿਯਾ ਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪੭) ਪਨ ਸਤਿਯੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪਤਿਟ੍ਠਾਤੀਤਿ ਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ ਓਕ੍ਕਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ; ਸਤਿਯੇવ ਪਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ; ਅਥવਾ ਸਰਣਟ੍ਠੇਨ ਸਤਿ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਟ੍ਠੇਨ
ਕਸ੍ਮਾ
ਸੁਭਸੁਖਨਿਚ੍ਚਅਤ੍ਤਭਾવવਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਂ વਾ। ਕਾਯੋ ਹਿ ਅਸੁਭੋ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਭવਿਪਲ੍ਲਾਸવਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਤਾ। ਤੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਅਸੁਭਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਤਸ੍ਸ વਿਪਲ੍ਲਾਸਸ੍ਸ ਪਹਾਨਤ੍ਥਂ ਪਠਮਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਖਂ, ਨਿਚ੍ਚਂ, ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਗਹਿਤੇਸੁਪਿ ਚ વੇਦਨਾਦੀਸੁ વੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨਿਚ੍ਚਂ, ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਤ੍ਤਾ। ਏਤੇਸੁ ਚ ਸੁਖਨਿਚ੍ਚਅਤ੍ਤਭਾવવਿਪਲ੍ਲਾਸવਿਪਲ੍ਲਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਤਾ। ਤੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖਾਦਿਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਤੇਸਂ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾਨਂ ਪਹਾਨਤ੍ਥਂ ਸੇਸਾਨਿ ਤੀਣਿ વੁਤ੍ਤਾਨੀਤਿ। ਏવਂ ਸੁਭਸੁਖਨਿਚ੍ਚਅਤ੍ਤਭਾવવਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਂ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ વੁਤ੍ਤਾ ਅਨੂਨਾ ਅਨਧਿਕਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ વਿਪਲ੍ਲਾਸਪਹਾਨਤ੍ਥਮੇવ, ਅਥ ਖੋ ਚਤੁਰੋਘਯੋਗਾਸવਗਨ੍ਥਉਪਾਦਾਨਅਗਤਿਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਹਾਰਪਰਿਞ੍ਞਤ੍ਥਞ੍ਚ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ ਤਾવ ਪਕਰਣਨਯੋ।
ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨ ‘‘ਸਰਣવਸੇਨ ਚੇવ ਏਕਤ੍ਤਸਮੋਸਰਣવਸੇਨ ਚ ਏਕਮੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਏਤਦੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ
ਯਥਾ
ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭਗવਤਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਯਂ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗੋ ਕਥਿਤੋ, ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਪਿ ਤਤ੍ਥ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਾવੇਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁਗੋਚਰਾ ਹਿ ਏਤੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਆਲਪਤਿ। ਕਿਂ ਪਨੇਤੇ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂਯੇવ ਭਾવੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਆਦਯੋਤਿ? ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਆਦਯੋਪਿ
‘‘ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਚੇਪਿ ਸਮਞ੍ਚਰੇਯ੍ਯ,
ਸਨ੍ਤੋ ਦਨ੍ਤੋ ਨਿਯਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ।
ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭੂਤੇਸੁ ਨਿਧਾਯ ਦਣ੍ਡਂ,
ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸੋ ਸਮਣੋ ਸ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੪੨)।
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕਾਯੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯੇਤਿ ਰੂਪਕਾਯੇ। ਰੂਪਕਾਯੋ ਹਿ ਇਧ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਂ ਕੇਸਾਦੀਨਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮੂਹਟ੍ਠੇਨ, ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਅਸ੍ਸਕਾਯਰਥਕਾਯਾਦਯੋ વਿਯ, ਕਾਯੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਯਥਾ ਚ ਸਮੂਹਟ੍ਠੇਨ ਏવਂ ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਂ ਆਯਟ੍ਠੇਨ। ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਞ੍ਹਿ ਪਰਮਜੇਗੁਚ੍ਛਾਨਂ ਸੋ ਆਯੋਤਿਪਿ ਕਾਯੋ। ਆਯੋਤਿ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦੇਸੋ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਆਯਨ੍ਤਿ ਤਤੋਤਿ ਆਯੋ। ਕੇ ਆਯਨ੍ਤਿ? ਕੁਚ੍ਛਿਤਾ ਕੇਸਾਦਯੋ। ਇਤਿ ਕੁਚ੍ਛਿਤਾਨਂ ਕੇਸਾਦੀਨਂ ਆਯੋਤਿ ਕਾਯੋ।
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਕਾਯਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਸੀਲੋ, ਕਾਯਂ વਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਕਾਯੇਤਿ ਚ વਤ੍વਾਪਿ ਪੁਨ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਦੁਤਿਯਂ ਕਾਯਗ੍ਗਹਣਂ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤੋ વવਤ੍ਥਾਨਘਨવਿਨਿਬ੍ਭੋਗਾਦਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਕਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਨ ਨ ਕਾਯੇ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਾ; ਅਥ ਖੋ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਯੇવਾਤਿ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਤੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਕਾਰਸ੍ਸੇવ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਅਸਮ੍ਮਿਸ੍ਸਤੋ વવਤ੍ਥਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ ਨ ਕਾਯੇ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਏਕਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਨਾਪਿ ਕੇਸਲੋਮਾਦਿવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾਨੁਪਸ੍ਸੀ। ਯੋਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ਕੇਸਲੋਮਾਦਿਕੋ ਭੂਤੁਪਾਦਾਯਸਮੂਹਸਙ੍ਖਾਤੋ ਕਾਯੋ, ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਨ ਭੂਤੁਪਾਦਾਯવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਏਕਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ; ਅਥ ਖੋ ਰਥਸਮ੍ਭਾਰਾਨੁਪਸ੍ਸਕੋ વਿਯ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਸਮੂਹਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਨਗਰਾવਯવਾਨੁਪਸ੍ਸਕੋ વਿਯ ਕੇਸਲੋਮਾਦਿਸਮੂਹਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਕਦਲਿਕ੍ਖਨ੍ਧਪਤ੍ਤવਟ੍ਟਿવਿਨਿਭੁਞ੍ਜਕੋ વਿਯ ਰਿਤ੍ਤਮੁਟ੍ਠਿવਿਨਿવੇਠਕੋ
‘‘ਯਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਯਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਤਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
ਅਪਸ੍ਸਂ ਬਜ੍ਝਤੇ ਮੂਲ਼੍ਹੋ, ਬਜ੍ਝਮਾਨੋ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਘਨવਿਨਿਬ੍ਭੋਗਾਦਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ
ਅਥ વਾ ਕਾਯੇ ਅਹਨ੍ਤਿ વਾ ਮਮਨ੍ਤਿ વਾ ਏવਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਨਨੁਪਸ੍ਸਨਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਕੇਸਲੋਮਾਦਿਕਸ੍ਸ ਨਾਨਾਧਮ੍ਮਸਮੂਹਸ੍ਸ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਤੋ ਕਾਯੇ ਕੇਸਾਦਿਧਮ੍ਮਸਮੂਹਸਙ੍ਖਾਤੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ ਨਿਚ੍ਚਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੩੫) ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਂ ਆਗਤਨਯਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸੇવ ਅਨਿਚ੍ਚਲਕ੍ਖਣਾਦਿਨੋ ਆਕਾਰਸਮੂਹਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ
ਤਥਾ ਹਿ ਅਯਂ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਂ ਕਾਯਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਨਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਂ વਸੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ ਨੋ ਨਿਚ੍ਚਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ ਨੋ ਸੁਖਤੋ, ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ ਨੋ ਅਤ੍ਤਤੋ, ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਤਿ ਨੋ ਨਨ੍ਦਤਿ, વਿਰਜ੍ਜਤਿ ਨੋ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਨਿਰੋਧੇਤਿ ਨੋ ਸਮੁਦੇਤਿ, ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ ਨੋ ਆਦਿਯਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਸੁਖਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤਿ, ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਪਜਹਤਿ
વਿਹਰਤੀਤਿ ਚਤੂਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥવਿਹਾਰੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰવਿਹਾਰਸਮਾਯੋਗਪਰਿਦੀਪਨਮੇਤਂ, ਏਕਂ ਇਰਿਯਾਪਥਬਾਧਨਂ ਅਪਰੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪਤਮਾਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਹਰਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਕਾਯੇਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ ਕਾਯੇਤਿ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੇ, ਕਾਲੇਨ ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ। ਪਠਮਨਯੇਨ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੇ ਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਦੁਤਿਯਨਯੇਨ ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ, ਤਤਿਯਨਯੇਨ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਲੇਨ ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪਨ ਘਟਿਤਾਰਮ੍ਮਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਗੁਣਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਪਨ ਅਪਰਾਪਰਂ ਸਞ੍ਚਰਣਕਾਲੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤੋ। ਆਤਾਪੀਤਿ ਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕવੀਰਿਯਸਮਾਯੋਗਪਰਿਦੀਪਨਮੇਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਯਂ ਤਂ વੀਰਿਯਂ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਆਤਾਪਨਤੋ ਆਤਾਪੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਤਾਪੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
ਸਮ੍ਪਜਾਨੋਤਿ ਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕੇਨ ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਞਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਤਿਮਾਤਿ ਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਯਂ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਸਤਿਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨੁਪਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਹਿ ਸਤਿવਿਰਹਿਤਸ੍ਸ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਸਤਿਞ੍ਚ ਖ੍વਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਂ વਦਾਮੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੪), ਤਸ੍ਮਾ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ
ਇਤਿ વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ વਿਨੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਦਙ੍ਗવਿਨਯੇਨ વਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿਨਯੇਨ વਾ વਿਨਯਿਤ੍વਾ। ਲੋਕੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯ੍વਾਯਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦਿਭੇਦੋ ਕਾਯੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਸ੍વੇવ ਇਧ ਲੋਕੋ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ વਿਨਯਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਭਿਜ੍ਝਾਗਹਣੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣੇਨ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨੀવਰਣਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਬਲવਧਮ੍ਮਦ੍વਯਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
વਿਸੇਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਅਭਿਜ੍ਝਾવਿਨਯੇਨ ਕਾਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਮੂਲਕਸ੍ਸ ਅਨੁਰੋਧਸ੍ਸ, ਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਨਯੇਨ ਕਾਯવਿਪਤ੍ਤਿਮੂਲਕਸ੍ਸ વਿਰੋਧਸ੍ਸ, ਅਭਿਜ੍ਝਾવਿਨਯੇਨ ਚ ਕਾਯੇ ਅਭਿਰਤਿਯਾ, ਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਨਯੇਨ ਕਾਯਭਾવਨਾਯ ਅਨਭਿਰਤਿਯਾ, ਅਭਿਜ੍ਝਾવਿਨਯੇਨ ਕਾਯੇ ਅਭੂਤਾਨਂ ਸੁਭਸੁਖਭਾવਾਦੀਨਂ ਪਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ, ਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਨਯੇਨ
ਅਪਰੋ ਨਯੋ – ‘‘ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਹਰਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤવਿਹਾਰੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਪਰਿਹਰਣਂ। ਆਤਾਪੀਤਿਆਦੀਸੁ ਆਤਾਪੇਨ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਂ, ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਪਰਿਹਰਣੂਪਾਯੋ વਾ; ਸਤਿਯਾ વਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਮਥੋ, ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾ
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਉਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੁਦ੍ਦੇਸਾਦੀਸੁਪਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏਤੇਸੁਪਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વੇਦਨਾਦੀਸੁ, ਪਰਸ੍ਸ વੇਦਨਾਦੀਸੁ, ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਲੇਨ ਪਰਸ੍ਸ વੇਦਨਾਦੀਸੂਤਿ ਤਿવਿਧੋ ਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿਆਦੀਸੁ ਚ વੇਦਨਾਦੀਨਂ ਪੁਨવਚਨੇ ਪਯੋਜਨਂ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸੀ, ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ વੇਦਨਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ। ਤਾ ਚ ਲੋਕਿਯਾ ਏવ; ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਲੋਕਿਯਂ, ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਤੇਸਂ વਿਭਾਗੋ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਪਾਕਟੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਕੇવਲਂ ਪਨਿਧ ਯਥਾ વੇਦਨਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾ ਤਥਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਕਥਞ੍ਚ વੇਦਨਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਾਤਿ? ਸੁਖਾ ਤਾવ વੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਸਲ੍ਲਤੋ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ। ਯਥਾਹ –
‘‘ਯੋ ਸੁਖਂ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਅਦ੍ਦ, ਦੁਕ੍ਖਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਸਲ੍ਲਤੋ।
ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ ਸਨ੍ਤਂ, ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ।
ਸ વੇ ਸਮ੍ਮਦਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਚਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੫੩)।
ਸਬ੍ਬਾ
ਚਿਤ੍ਤਧਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਸਹਜਾਤਭੂਮਿਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾਦਿਨਾਨਤ੍ਤਭੇਦਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਆਗਤਸਰਾਗਾਦਿਭੇਦਾਨਞ੍ਚ વਸੇਨ
ਉਦ੍ਦੇਸવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
੩੫੬. ਇਦਾਨਿ ਕਥਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕਾਯੇਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰਂ વਤ੍ਤੁਮਾਰਦ੍ਧੋ।
ਤਤ੍ਥ ਕਥਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤੁਂ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਕੇਨ ਚ ਆਕਾਰੇਨ ਕੇਨ ਪਕਾਰੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤੀਤਿ? ਸੇਸਪੁਚ੍ਛਾવਾਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਇਧ-ਸਦ੍ਦੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਸਾਸਨਪਰਿਦੀਪਨੋ ਅਞ੍ਞਸਾਸਨਸ੍ਸ ਤਥਾਭਾવਪਟਿਸੇਧਨੋ ਚ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ – ‘‘ਇਧੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣੋ…ਪੇ॰… ਸੁਞ੍ਞਾ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਾ ਸਮਣੇਭਿ
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਕਾਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯਂ। ਉਦ੍ਧਂ ਪਾਦਤਲਾਤਿ ਪਾਦਤਲਤੋ ਉਪਰਿ। ਅਧੋ ਕੇਸਮਤ੍ਥਕਾਤਿ ਕੇਸਗ੍ਗਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ। ਤਚਪਰਿਯਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਿਰਿਯਂ ਤਚਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਪੂਰਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਅਸੁਚਿਨੋ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕੇਸਾਦਿਅਸੁਚਿਭਰਿਤੋ ਅਯਂ ਕਾਯੋਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਕਥਂ? ਅਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਕੇਸਾ…ਪੇ॰… ਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਯ੍વਾਯਂ ਉਦ੍ਧਂ ਪਾਦਤਲਾ ਅਧੋ ਕੇਸਮਤ੍ਥਕਾ ਤਿਰਿਯਂ ਤਚਪਰਿਯਨ੍ਤੋ ਪੂਰੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ ਅਸੁਚਿਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ। ਕਾਯੇਤਿ ਸਰੀਰੇ। ਸਰੀਰਞ੍ਹਿ
ਕੇਸਾ ਲੋਮਾਤਿ ਏਤੇ ਕੇਸਾਦਯੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਕੇਸਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਲੋਮਾਤਿ ਏવਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਪਾਦਤਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਪਰਿ, ਕੇਸਮਤ੍ਥਕਾ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਤਚਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਿਰਿਯਨ੍ਤਤੋਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇ ਬ੍ਯਾਮਮਤ੍ਤੇ ਕਲ਼ੇવਰੇ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨਪਿ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਨ ਕੋਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮੁਤ੍ਤਂ વਾ ਮਣਿਂ વਾ વੇਲ਼ੁਰਿਯਂ વਾ ਅਗਰੁਂ વਾ ਕੁਙ੍ਕੁਮਂ વਾ ਕਪ੍ਪੂਰਂ વਾ વਾਸਚੁਣ੍ਣਾਦਿਂ વਾ ਅਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੁਚਿਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਪਰਮਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਜੇਗੁਚ੍ਛਂ ਅਸ੍ਸਿਰੀਕਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਕੇਸਲੋਮਾਦਿਭੇਦਂ ਅਸੁਚਿਂਯੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ਅਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ…ਪੇ॰… ਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਪਦਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤੋ વਣ੍ਣਨਾ।
ਇਮਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤੁਕਾਮੇਨ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨ ਆਦਿਤੋવ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸੀਲਂ
ਆਚਰਿਯੇਨ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨ ਤਿવਿਧੇਨ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਕਤਿਯਾ ਉਗ੍ਗਹਿਤਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਨਿਸਜ੍ਜવਾਰੇ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਕੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਸਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਆਗਤਾਗਤવੇਲਾਯ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਕੋ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਨਾਤਿਪਪਞ੍ਚਂ ਨਾਤਿਸਙ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ
ਤਤ੍ਥ વਚਸਾ ਮਨਸਾ વਣ੍ਣਤੋ ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਦਿਸਤੋ ਓਕਾਸਤੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਧਾ ਉਗ੍ਗਹਕੋਸਲ੍ਲਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਮਨਸਿਕਾਰਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਯੋਪਿ ਤਿਪਿਟਕੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਨਪਿ ਮਨਸਿਕਾਰਕਾਲੇ ਪਠਮਂ વਾਚਾਯ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਹਿ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ, ਮਲਯવਾਸੀਮਹਾਦੇવਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹਿਤਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਥੇਰਾਨਂ વਿਯ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਤੇਹਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਯਾਚਿਤੋ ‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਇਮਂ ਏવਂ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਥਾ’ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਸਾਕਾਰਪਾਲ਼ਿਂ ਅਦਾਸਿ। ਤੇ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤੇਸਂ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਨਿਕਾਯਾ ਪਗੁਣਾ, ਪਦਕ੍ਖਿਣਗ੍ਗਾਹਿਤਾਯ ਪਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਂ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾવ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ।
ਤਸ੍ਮਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਨ ਆਚਰਿਯੇਨ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ – ‘ਪਠਮਂ ਤਾવ વਾਚਾਯ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ। ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਚ ਤਚਪਞ੍ਚਕਾਦੀਨਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ ਨਖਾ ਦਨ੍ਤਾ ਤਚੋ’’ਤਿ ਹਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਟਿਲੋਮਤੋ ‘‘ਤਚੋ ਦਨ੍ਤਾ ਨਖਾ ਲੋਮਾ ਕੇਸਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕੇ ‘‘ਮਂਸਂ ਨ੍ਹਾਰੁ ਅਟ੍ਠਿ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ
ਤਤੋ ਇਮਂ ਤਨ੍ਤਿਂ ਅਨਾਰੁਲ਼੍ਹਮ੍ਪਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗੇ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੧.੪) ਆਗਤਂ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਕਰੀਸਾવਸਾਨੇ ਤਨ੍ਤਿਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਪਞ੍ਚਕੇ ‘‘ਅਨ੍ਤਂ ਅਨ੍ਤਗੁਣਂ ਉਦਰਿਯਂ ਕਰੀਸਂ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਟਿਲੋਮਤੋ ‘‘ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਕਰੀਸਂ ਉਦਰਿਯਂ ਅਨ੍ਤਗੁਣਂ ਅਨ੍ਤਂ ਪਪ੍ਫਾਸਂ ਪਿਹਕਂ ਕਿਲੋਮਕਂ ਯਕਨਂ ਹਦਯਂ વਕ੍ਕਂ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਅਟ੍ਠਿ ਨ੍ਹਾਰੁ ਮਂਸਂ ਤਚੋ ਦਨ੍ਤਾ ਨਖਾ ਲੋਮਾ ਕੇਸਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ।
ਤਤੋ
ਤਤੋ ਮੁਤ੍ਤਛਕ੍ਕੇ ‘‘ਅਸ੍ਸੁ વਸਾ ਖੇਲ਼ੋ ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾ ਲਸਿਕਾ ਮੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਟਿਲੋਮਤੋ ‘‘ਮੁਤ੍ਤਂ ਲਸਿਕਾ ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾ ਖੇਲ਼ੋ વਸਾ ਅਸ੍ਸੁ ਮੇਦੋ ਸੇਦੋ ਲੋਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੋ ਸੇਮ੍ਹਂ ਪਿਤ੍ਤਂ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਕਰੀਸਂ ਉਦਰਿਯਂ ਅਨ੍ਤਗੁਣਂ ਅਨ੍ਤਂ ਪਪ੍ਫਾਸਂ ਪਿਹਕਂ ਕਿਲੋਮਕਂ ਯਕਨਂ ਹਦਯਂ વਕ੍ਕਂ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਅਟ੍ਠਿ ਨ੍ਹਾਰੁ ਮਂਸਂ ਤਚੋ ਦਨ੍ਤਾ ਨਖਾ ਲੋਮਾ ਕੇਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਾਲਸਤਮ੍ਪਿ ਕਾਲਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਕਾਲਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ વਾਚਾਯ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। વਚਸਾ ਸਜ੍ਝਾਯੇਨ ਹਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤਨ੍ਤਿ ਪਗੁਣਾ ਹੋਤਿ; ਨ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਧਾવਤਿ; ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਹਤ੍ਥਸਙ੍ਖਲਿਕਾ વਿਯ ਖਾਯਨ੍ਤਿ, વਤਿਪਾਦਪਨ੍ਤਿ વਿਯ ਚ ਖਾਯਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਪਨ વਚਸਾ, ਤਥੇવ ਮਨਸਾਪਿ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। વਚਸਾ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਹਿ ਮਨਸਾ ਸਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਮਨਸਾ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਲਕ੍ਖਣਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਪਟਿવੇਧੋ ਮਗ੍ਗਫਲਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ।
‘વਣ੍ਣਤੋ’ਤਿ ਕੇਸਾਦੀਨਂ વਣ੍ਣੋ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬੋ। ‘ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ’ਤਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਸਣ੍ਠਾਨਂ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬਂ ‘ਦਿਸਤੋ’ਤਿ ‘ਓਕਾਸਤੋ’ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਓਕਾਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਓਕਾਸੋ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬੋ। ‘ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ’ਤਿ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋਤਿ ਦ੍વੇ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਯਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚ ਉਪਰਿ ਚ ਤਿਰਿਯਞ੍ਚ ਇਮਿਨਾ ਨਾਮ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਕੇਸਾ ਨ ਲੋਮਾ, ਲੋਮਾਪਿ ਨ ਕੇਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਮਿਸ੍ਸੀਕਤવਸੇਨ વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
ਏવਂ
ਏવਂ ਸਤ੍ਤਧਾ ਉਗ੍ਗਹਕੋਸਲ੍ਲਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ, ਨਾਤਿਸੀਘਤੋ, ਨਾਤਿਸਣਿਕਤੋ, વਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਬਾਹਨਤੋ, ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਤੋ, ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਮੁਞ੍ਚਨਤੋ, ਅਪ੍ਪਨਾਤੋ, ਤਯੋ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਦਸਧਾ ਮਨਸਿਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ’ਤਿ ਇਦਞ੍ਹਿ ਸਜ੍ਝਾਯਕਰਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਨੁਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾਯ। ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾਯ ਹਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਨਾਮ ਅਕੁਸਲੋ ਪੁਰਿਸੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾਯ ਆਰੋਹਨ੍ਤੋ ਕਿਲਨ੍ਤਕਾਯੋ ਪਤਤਿ, ਨ ਆਰੋਹਨਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਿ; ਏવਮੇવ ਭਾવਨਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਾਦਸ੍ਸ ਅਨਧਿਗਮਾ ਕਿਲਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪਤਤਿ, ਨ ਭਾવਨਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਿ।
ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੇਨਾਪਿ ਚ ‘ਨਾਤਿਸੀਘਤੋ’ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਅਤਿਸੀਘਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਹਿ
ਯਥਾ ਚ ਨਾਤਿਸੀਘਤੋ ਏવਂ ‘ਨਾਤਿਸਣਿਕਤੋ’ਪਿ। ਅਤਿਸਣਿਕਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਹਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਤਦਹੇવ ਤਿਯੋਜਨਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ
‘વਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਬਾਹਨਤੋ’ਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪੁਥੁਤ੍ਤਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚੇਤਸੋ વਿਕ੍ਖੇਪੋ ਪਟਿਬਾਹਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪ੍ਪਟਿਬਾਹਤੋ ਹਿ ਯਥਾ ਨਾਮ ਏਕਪਦਿਕਂ ਪਪਾਤਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਕ੍ਕਮਨਪਦਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਲੋਕਯਤੋ ਪਦવਾਰੋ વਿਰਜ੍ਝਤਿ, ਤਤੋ ਸਤਪੋਰਿਸੇ ਪਪਾਤੇ ਪਤਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ; ਏવਮੇવ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖੇਪੇ ਸਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਪਰਿਧਂਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਬਾਹਨਤੋ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ।
‘ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਤੋ’ਤਿ ਯਾ ਅਯਂ ‘‘ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ’’ਤਿ ਆਦਿਕਾ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿ ਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਉਦਕਦੁਲ੍ਲਭਕਾਲੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਰਞ੍ਞੇ ਉਦਪਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਾਲਪਣ੍ਣਾਦਿਕਂ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਸਞ੍ਞਾਣਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਞ੍ਞਾਣੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਯਨ੍ਤਿ ਚੇવ ਪਿવਨ੍ਤਿ ਚ, ਯਦਾ ਪਨ ਤੇਸਂ ਅਭਿਣ੍ਹਸਞ੍ਚਾਰੇਨ ਆਗਤਾਗਤਪਦਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ ਸਞ੍ਞਾਣੇਨ ਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਕ੍ਖਣੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਯਨ੍ਤਿ ਚੇવ ਪਿવਨ੍ਤਿ ਚ; ਏવਮੇવ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ‘ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ’ਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਭਾવੋ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ‘ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ’ਤਿ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਭਾવੇਯੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ।
‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਮੁਞ੍ਚਨਤੋ’ਤਿ ਯੋ ਯੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੇਨ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਮੁਞ੍ਚਨਤੋ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਹਿ ‘ਕੇਸਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਮੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਉਪਮਾ – ਯਥਾ ਹਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਤਾਲਕੇ ਤਾਲવਨੇ વਸਨ੍ਤਂ ਮਕ੍ਕਟਂ ਗਹੇਤੁਕਾਮੋ ਲੁਦ੍ਦੋ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਠਿਤਤਾਲਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਂ ਸਰੇਨ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਂ ਕਰੇਯ੍ਯ; ਅਥ ਸੋ ਮਕ੍ਕਟੋ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਾਲੇ
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – ਯਥਾ ਹਿ ਤਾਲવਨੇ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਤਾਲਾ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ; ਮਕ੍ਕਟੋ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਂ; ਲੁਦ੍ਦੋ વਿਯ ਯੋਗਾવਚਰੋ; ਮਕ੍ਕਟਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਤਾਲਕੇ ਤਾਲવਨੇ ਨਿવਾਸੋ વਿਯ ਯੋਗਿਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਕੋਟ੍ਠਾਸਕੇ ਕਾਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਨੁਸਂਚਰਣਂ; ਲੁਦ੍ਦੇਨ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਠਿਤਤਾਲਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਂ ਸਰੇਨ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਯਾ ਕਤਾਯ ਮਕ੍ਕਟਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਾਲੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤਤਾਲਗਮਨਂ વਿਯ ਯੋਗਿਨੋ ‘ਕੇਸਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਾਰੇ ਆਰਦ੍ਧੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਏવ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਾਨਂ; ਪੁਨ ਪਚ੍ਚਾਗਮਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ; ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਗਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸ ਮਕ੍ਕਟਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠੁਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨੇ ਉਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਕੇਸੁਚਿ ਕੇਸੁਚਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਸੁ ਅਨੁਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਸੁ ਪਰਿਕਮ੍ਮਕਰਣਂ; ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਤਾਲੇ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વੇਮਜ੍ਝੇ ਮਕੁਲ਼ਤਾਲਪਣ੍ਣਸੂਚਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਜ੍ਝਿਯਮਾਨਸ੍ਸਾਪਿ
ਅਪਰਾਪਿ ਉਪਮਾ – ਯਥਾ ਨਾਮ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਕੁਲਂ ਗਾਮਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਸਨ੍ਤੋ ਪਠਮਗੇਹੇ ਏવ ਦ੍વੇ ਭਿਕ੍ਖਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ਏਕਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ; ਪੁਨਦਿવਸੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ਦ੍વੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ; ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਆਦਿਮ੍ਹਿਯੇવ ਪਤ੍ਤਪੂਰਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਆਸਨਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਂਸਮ੍ਪਦਮਿਦਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਕੁਲਗਾਮੋ વਿਯ ਹਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੋ; ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ વਿਯ ਯੋਗਾવਚਰੋ; ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਗਾਮਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਾਸੋ વਿਯ ਯੋਗਿਨੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਕਰਣਂ; ਪਠਮਗੇਹੇ
‘ਅਪ੍ਪਨਾਤੋ’ਤਿ ਅਪ੍ਪਨਾਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋ। ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਪ੍ਪਨਾ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
‘ਤਯੋ ਚ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ’ਤਿ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ, ਸੀਤਿਭਾવੋ, ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕੋਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾ વੀਰਿਯਸਮਾਧਿਯੋਜਨਤ੍ਥਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਤ੍ਥ –
‘‘ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਤੀਣਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ…ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਸਮਾਧਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਪਗ੍ਗਹਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਕਨ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂਯੇવ ਮਨਸਿਕਰੇਯ੍ਯ, ਠਾਨਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕੋਸਜ੍ਜਾਯ ਸਂવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਕਨ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਹਨਿਮਿਤ੍ਤਂਯੇવ ਮਨਸਿਕਰੇਯ੍ਯ, ਠਾਨਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਕਨ੍ਤਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂਯੇવ ਮਨਸਿਕਰੇਯ੍ਯ, ਠਾਨਂ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਯੇਯ੍ਯ
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੋ વਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ ਉਕ੍ਕਂ ਬਨ੍ਧਤਿ, ਉਕ੍ਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਮੁਖਂ ਆਲਿਮ੍ਪੇਤਿ, ਉਕ੍ਕਾਮੁਖਂ ਆਲਿਮ੍ਪੇਤ੍વਾ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਜਾਤਰੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਉਕ੍ਕਾਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਅਭਿਧਮਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਉਦਕੇਨ ਪਰਿਪ੍ਫੋਸੇਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਤਿ
‘‘ਯਤੋ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੋ વਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ ਤਂ ਜਾਤਰੂਪਂ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਅਭਿਧਮਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਉਦਕੇਨ ਪਰਿਪ੍ਫੋਸੇਤਿ, ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਤਿ, ਤਂ ਹੋਤਿ ਜਾਤਰੂਪਂ ਮੁਦੁ ਚ ਕਮ੍ਮਨਿਯਞ੍ਚ ਪਭਸ੍ਸਰਞ੍ਚ, ਨ ਚ ਪਭਙ੍ਗੁ, ਸਮ੍ਮਾ ਉਪੇਤਿ ਕਮ੍ਮਾਯ; ਯਸ੍ਸਾ ਯਸ੍ਸਾ ਚ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨવਿਕਤਿਯਾ ਆਕਙ੍ਖਤਿ – ਯਦਿ ਪਟ੍ਟਿਕਾਯ ਯਦਿ ਕੁਣ੍ਡਲਾਯ ਯਦਿ ਗੀવੇਯ੍ਯਕਾਯ ਯਦਿ ਸੁવਣ੍ਣਮਾਲਾਯ, ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਭੋਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤੇਨ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾ ਸਮਾਧਿਯਤਿ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾਯ; ਯਸ੍ਸ ਯਸ੍ਸ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਚ੍ਛਿਕਰਣੀਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ, ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰੇવ ਸਕ੍ਖਿਭਬ੍ਬਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ ਸਤਿ ਸਤਿਆਯਤਨੇ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੩) ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘ਛਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਬ੍ਬੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸੀਤਿਭਾવਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਂ। ਕਤਮੇਹਿ ਛਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਕੋਸਲ੍ਲਂ
ਇਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਉਗ੍ਗਹਕੋਸਲ੍ਲਂ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ਇਮਞ੍ਚ ਦਸવਿਧਂ ਮਨਸਿਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਂ ਸੁਟ੍ਠੁ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਯੋਗਿਨਾ ਉਭਯਕੋਸਲ੍ਲવਸੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ ਪਨਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕવਿਹਾਰੇਯੇવ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਕਥਾਪੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੇਨ વਿਸੇਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਉਪਰੂਪਰਿ ਕਥਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ વਸਿਤੁਕਾਮੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤੇਨ વਿਧਿਨਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਕਥਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਗਣ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾਯ ਅਨਨੁਰੂਪਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਹਾਯ ਮਹਾવਾਸਤਾਦਿਅਟ੍ਠਾਰਸਦੋਸવਜ੍ਜਿਤੇ ਅਨੁਰੂਪੇ વਿਹਾਰੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇਨ ਖੁਦ੍ਦਕਪਲਿਬੋਧੁਪਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਯੋ ਤਾવ ਰਾਗਚਰਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਯਸ੍ਮਾ ਰਾਗੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਮਨਸਿਕਾਰੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ।
ਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਕੇਸੇਸੁ ਤਾવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਥਂ? ਏਕਂ વਾ ਦ੍વੇ વਾ ਕੇਸੇ ਲੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਤਲੇ ਠਪੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣੋ ਤਾવ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਕੇਸੇ ਓਲੋਕੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ; ਉਦਕਪਤ੍ਤੇ વਾ ਯਾਗੁਪਤ੍ਤੇ વਾ ਓਲੋਕੇਤੁਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਕਾਲ਼ਕਕਾਲੇ ਦਿਸ੍વਾ ਕਾਲ਼ਕਾਤਿ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾ; ਸੇਤਕਾਲੇ ਸੇਤਾਤਿ। ਮਿਸ੍ਸਕਕਾਲੇ ਪਨ ਉਸ੍ਸਦવਸੇਨ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਕੇਸੇਸੁ, ਏવਂ ਸਕਲੇਪਿ ਤਚਪਞ੍ਚਕੇ ਦਿਸ੍વਾવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਦਿਸੋਕਾਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਗਨ੍ਧਆਸਯੋਕਾਸવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਤੋ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬਾ।
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਕੇਸਾ ਤਾવ ਪਕਤਿવਣ੍ਣੇਨ ਕਾਲ਼ਕਾ ਅਦ੍ਦਾਰਿਟ੍ਠਕવਣ੍ਣਾ, ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਦੀਘવਟ੍ਟਲਿਕਾ ਤੁਲਾਦਣ੍ਡਸਣ੍ਠਾਨਾ, ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਦਿਸਾਯ ਜਾਤਾ, ਓਕਾਸਤੋ ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਕਣ੍ਣਚੂਲ਼ਿਕਾਹਿ, ਪੁਰਤੋ ਨਲਾਟਨ੍ਤੇਨ, ਪਚ੍ਛਤੋ ਗਲવਾਟਕੇਨ
‘ਕੇਸਾ ਨ ਲੋਮਾ, ਲੋਮਾ ਨ ਕੇਸਾ’ਤਿ ਏવਂ ਅવਸੇਸੇਹਿ ਏਕਤਿਂਸਕੋਟ੍ਠਾਸੇਹਿ ਅਮਿਸ੍ਸੀਕਤਾ
ਇਦਂ ਪਨ ਤੇਸਂ વਣ੍ਣਾਦਿવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਤੋ વવਤ੍ਥਾਪਨਂ – ਕੇਸਾ ਚ ਨਾਮੇਤੇ વਣ੍ਣਤੋਪਿ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾ, ਸਣ੍ਠਾਨਤੋਪਿ ਗਨ੍ਧਤੋਪਿ ਆਸਯਤੋਪਿ ਓਕਾਸਤੋਪਿ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾ। ਮਨੁਞ੍ਞੇਪਿ ਹਿ ਯਾਗੁਪਤ੍ਤੇ વਾ ਭਤ੍ਤਪਤ੍ਤੇ વਾ ਕੇਸવਣ੍ਣਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਕੇਸਮਿਸ੍ਸਕਮਿਦਂ, ਹਰਥ ਨ’ਨ੍ਤਿ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਕੇਸਾ વਣ੍ਣਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾ। ਰਤ੍ਤਿਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਪਿ ਕੇਸਸਣ੍ਠਾਨਂ ਅਕ੍ਕવਾਕਂ વਾ ਮਕਚਿવਾਕਂ વਾ ਛੁਪਿਤ੍વਾਪਿ ਤਥੇવ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾ।
ਤੇਲਮਕ੍ਖਨਪੁਪ੍ਫਧੂਮਾਦਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਰਹਿਤਾਨਞ੍ਚ ਕੇਸਾਨਂ ਗਨ੍ਧੋ ਪਰਮਜੇਗੁਚ੍ਛੋ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਜੇਗੁਚ੍ਛਤਰੋ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਹਿ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਂ। ਕੇਸਾ ਹਿ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾਪਿ ਸਿਯੁਂ, ਗਨ੍ਧੇਨ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾਯੇવ। ਯਥਾ ਹਿ ਦਹਰਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ વਚ੍ਚਂ વਣ੍ਣਤੋ ਹਲ਼ਿਦ੍ਦਿવਣ੍ਣਂ, ਸਣ੍ਠਾਨਤੋਪਿ ਹਲਿਦ੍ਦਿਪਿਣ੍ਡਸਣ੍ਠਾਨਂ; ਸਙ੍ਖਾਰਟ੍ਠਾਨੇ ਛਡ੍ਡਿਤਞ੍ਚ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਕਾਲ਼ਸੁਨਖਸਰੀਰਂ વਣ੍ਣਤੋ ਤਾਲਪਕ੍ਕવਣ੍ਣਂ, ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਮੁਦਿਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਦਾਠਾਪਿਸ੍ਸ ਸੁਮਨਮਕੁਲ਼ਸਦਿਸਾਤਿ
ਯਥਾ ਪਨ ਅਸੁਚਿਟ੍ਠਾਨੇ ਗਾਮਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਜਾਤਾਨਿ ਸੂਪੇਯ੍ਯਪਣ੍ਣਾਨਿ ਨਾਗਰਿਕਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਜੇਗੁਚ੍ਛਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਪਰਿਭੋਗਾਨਿ, ਏવਂ ਕੇਸਾਪਿ ਪੁਬ੍ਬਲੋਹਿਤਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਪਿਤ੍ਤਸੇਮ੍ਹਾਦਿਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਜਾਤਤ੍ਤਾ ਅਤਿਜੇਗੁਚ੍ਛਾਤਿ ਇਦਂ ਨੇਸਂ ‘ਆਸਯਤੋ’ ਪਾਟਿਕੁਲ੍ਯਂ। ਇਮੇ ਚ ਕੇਸਾ ਨਾਮ ਗੂਥਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਉਟ੍ਠਿਤਕਣ੍ਣਿਕਂ ‘ਓਕਾਸਤੋ’ ਪਾਟਿਕ੍ਕੂਲ੍ਯਂ।
ਯਥਾ ਚ ਕੇਸਾਨਂ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸਾਨਂ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਗਨ੍ਧਾਸਯੋਕਾਸવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਤਾ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬਾ। વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਦਿਸੋਕਾਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ વવਤ੍ਥਪੇਤਬ੍ਬਾ।
ਤਤ੍ਥ ਲੋਮਾ ਤਾવ ਪਕਤਿવਣ੍ਣਤੋ ਨ ਕੇਸਾ વਿਯ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਕਾਲ਼ਕਾ, ਕਾਲ਼ਪਿਙ੍ਗਲਾ ਪਨ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਨਤਗ੍ਗਤਾਲਮੂਲਸਣ੍ਠਾਨਾ; ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਾ; ਓਕਾਸਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕੇਸਾਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋਕਾਸਞ੍ਚ ਹਤ੍ਥਪਾਦਤਲਾਨਿ ਚ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅવਸੇਸਸਰੀਰવੇਠਨਚਮ੍ਮੇ ਜਾਤਾ; ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਸਰੀਰવੇਠਨਚਮ੍ਮੇ ਲਿਕ੍ਖਾਮਤ੍ਤਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੂਲਤਲੇਨ, ਉਪਰਿ ਆਕਾਸੇਨ, ਤਿਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ। ਦ੍વੇ ਲੋਮਾ ਏਕਤੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ ਤੇਸਂ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋਯੇવ।
ਨਖਾਤਿ વੀਸਤਿਯਾ ਨਖਪਟ੍ਟਾਨਂ ਨਾਮਂ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਾ; ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਮਚ੍ਛਸਕਲਿਕਸਣ੍ਠਾਨਾ; ਦਿਸਤੋ ਪਾਦਨਖਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਦਿਸਾਯ ਜਾਤਾ, ਹਤ੍ਥਨਖਾ ਉਪਰਿਮਦਿਸਾਯਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਾ; ਓਕਾਸਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲੀਨਂ ਅਗ੍ਗਪਿਟ੍ਠੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ; ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਅਙ੍ਗੁਲਿਕੋਟਿਮਂਸੇਹਿ, ਅਨ੍ਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਪਿਟ੍ਠਿਮਂਸੇਨ, ਬਹਿ ਚੇવ ਅਗ੍ਗੇ ਚ ਆਕਾਸੇਨ, ਤਿਰਿਯਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ। ਦ੍વੇ ਨਖਾ ਏਕਤੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ
ਦਨ੍ਤਾਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਦਨ੍ਤਟ੍ਠਿਕਾਨਿ। ਤੇਪਿ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਾ; ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਅਨੇਕਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਯ ਤਾવ ਦਨ੍ਤਪਾਲ਼ਿਯਾ ਮਜ੍ਝੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦਨ੍ਤਾ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿਣ੍ਡੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਠਪਿਤਅਲਾਬੁਬੀਜਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਤੇਸਂ ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਏਕਮੂਲਕੋ ਏਕਕੋਟਿਕੋ ਮਲ੍ਲਿਕਮਕੁਲ਼ਸਣ੍ਠਾਨੋ। ਤਤੋ ਏਕੇਕੋ ਦ੍વਿਮੂਲਕੋ ਦ੍વਿਕੋਟਿਕੋ ਯਾਨਕਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਿਕਸਣ੍ਠਾਨੋ। ਤਤੋ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਤਿਮੂਲਾ ਤਿਕੋਟਿਕਾ। ਤਤੋ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਚਤੁਮੂਲਾ ਚਤੁਕੋਟਿਕਾਤਿ। ਉਪਰਿਮਪਾਲ਼ਿਯਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ
ਤਚੋਤਿ ਸਕਲਸਰੀਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਠਿਤਚਮ੍ਮਂ। ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਕਾਲ਼ਸਾਮਪੀਤਾਦਿવਣ੍ਣਾ ਛવਿ ਨਾਮ, ਯਾ ਸਕਲਸਰੀਰਤੋਪਿ ਸਙ੍ਕਡ੍ਢਿਯਮਾਨਾ ਬਦਰਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਤਚੋ ਪਨ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤੋਯੇવ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਸੇਤਭਾવੋ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾਭਿਘਾਤਪਹਰਣਪਹਾਰਾਦੀਹਿ વਿਦ੍ਧਂਸਿਤਾਯ ਛવਿਯਾ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਸਰੀਰਸਣ੍ਠਾਨੋવ ਹੋਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ।
વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ
ਤਚਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਕੇਨ ਚ ਯੋਗਾવਚਰੇਨ ਉਤ੍ਤਰੋਟ੍ਠਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ
ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤੋ। ਓਕਾਸਤੋ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪਰਿਯੋਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤਲੇਨ, ਉਪਰਿ ਆਕਾਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋਯੇવ।
ਮਂਸਨ੍ਤਿ ਨવ ਮਂਸਪੇਸਿਸਤਾਨਿ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ વਣ੍ਣਤੋ ਰਤ੍ਤਂ ਕਿਂਸੁਕਪੁਪ੍ਫਸਦਿਸਂ; ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਜਙ੍ਘਪਿਣ੍ਡਿਕਮਂਸਂ ਤਾਲਪਣ੍ਣਪੁਟਭਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਊਰੁਮਂਸਂ ਨਿਸਦਪੋਤਕਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਆਨਿਸਦਮਂਸਂ ਉਦ੍ਧਨਕੋਟਿਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਪਿਟ੍ਠਿਮਂਸਂ ਤਾਲਗੁਲ਼ਪਟਲਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਫਾਸੁਕਦ੍વਯਮਂਸਂ ਪੋਤ੍ਥਲਿਕਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਤਨੁਮਤ੍ਤਿਕਾਲੇਪਨਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਥਨਮਂਸਂ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਅવਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿਣ੍ਡਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਬਾਹੁਦ੍વਯਮਂਸਂ
‘ਨ੍ਹਾਰੂ’ਤਿ ਨવ ਨ੍ਹਾਰੁਸਤਾਨਿ। વਣ੍ਣਤੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਨ੍ਹਾਰੂ ਸੇਤਾ; ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਨਾਨਾਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਗੀવਾਯ ਉਪਰਿਭਾਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਨ੍ਹਾਰੂ ਸਰੀਰਂ વਿਨਦ੍ਧਮਾਨਾ ਹਦਯਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਪਸ੍ਸੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣਾ, ਪਞ੍ਚ ਪਚ੍ਛਿਮਪਸ੍ਸੇਨ, ਪਞ੍ਚ ਦਕ੍ਖਿਣਪਸ੍ਸੇਨ, ਪਞ੍ਚ વਾਮਪਸ੍ਸੇਨ, ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ વਿਨਦ੍ਧਮਾਨਾਪਿ ਹਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਪਸ੍ਸੇਨ ਪਞ੍ਚ, ਪਚ੍ਛਿਮਪਸ੍ਸੇਨ ਪਞ੍ਚ, ਤਥਾ વਾਮਹਤ੍ਥਂ વਿਨਦ੍ਧਮਾਨਾਪਿ। ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦਂ વਿਨਦ੍ਧਮਾਨਾਪਿ ਪਾਦਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਪਸ੍ਸੇਨ ਪਞ੍ਚ, ਪਚ੍ਛਿਮਪਸ੍ਸੇਨ ਪਞ੍ਚ, ਤਥਾ વਾਮਪਾਦਂ વਿਨਦ੍ਧਮਾਨਾਪੀਤਿ। ਏવਂ ਸਰੀਰਧਾਰਕਾ ਨਾਮ ਸਟ੍ਠਿ ਮਹਾਨ੍ਹਾਰੂ ਕਾਯਂ વਿਨਦ੍ਧਮਾਨਾ ਓਤਿਣ੍ਣਾ, ਯੇ ਕਣ੍ਡਰਾਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਕਨ੍ਦਲਮਕੁਲ਼ਸਣ੍ਠਾਨਾ।
ਅਞ੍ਞੇ
ਅਟ੍ਠੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਦਨ੍ਤਟ੍ਠੀਨਿ ਅવਸੇਸਾਨਿ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਹਤ੍ਥਟ੍ਠੀਨਿ, ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਪਾਦਟ੍ਠੀਨਿ, ਚਤੁਸਟ੍ਠਿ ਮਂਸਨਿਸ੍ਸਿਤਾਨਿ ਮੁਦੁਅਟ੍ਠੀਨਿ, ਦ੍વੇ ਪਣ੍ਹਿਕਟ੍ਠੀਨਿ, ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਾਦੇ ਦ੍વੇ ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠੀਨਿ, ਦ੍વੇ ਜਙ੍ਘਟ੍ਠੀਨਿ, ਦ੍વੇ ਜਣ੍ਣੁਕਟ੍ਠੀਨਿ, ਦ੍વੇ
ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਾਨਿ, ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਨਾਨਾਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਅਗ੍ਗਪਾਦਙ੍ਗੁਲਿਟ੍ਠੀਨਿ ਕਤਕਬੀਜਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਾਨਿ ਮਜ੍ਝਪਬ੍ਬਟ੍ਠੀਨਿ ਪਨਸਟ੍ਠਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਮੂਲਪਬ੍ਬਟ੍ਠੀਨਿ ਪਣવਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦਟ੍ਠੀਨਿ ਕੋਟ੍ਠਿਤਕਨ੍ਦਲਕਨ੍ਦਰਾਸਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਪਣ੍ਹਿਕਟ੍ਠਿ ਏਕਟ੍ਠਿਤਾਲਫਲਬੀਜਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠੀਨਿ ਬਨ੍ਧਕੀਲ਼ਾਗੋਲ਼ਕਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਜਙ੍ਘਟ੍ਠੀਨਂ ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨਪਨੀਤਤਚਸਿਨ੍ਦਿਕਲ਼ੀਰਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਖੁਦ੍ਦਕਜਙ੍ਘਟ੍ਠਿਕਂ ਧਨੁਕਦਣ੍ਡਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਮਿਲਾਤਸਪ੍ਪਪਿਟ੍ਠਿਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਜਣ੍ਣੁਕਟ੍ਠਿ ਏਕਤੋ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਫੇਣਕਸਣ੍ਠਾਨਂ।
ਤਤ੍ਥ ਜਙ੍ਘਟ੍ਠਿਕਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਅਤਿਖਿਣਗ੍ਗਗੋਸਿਙ੍ਗਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਊਰੁਟ੍ਠਿ ਦੁਤ੍ਤਚ੍ਛਿਤવਾਸਿਫਰਸੁਦਣ੍ਡਕਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਟਿਟ੍ਠਿਮ੍ਹਿ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਕੀਲ਼ਾਗੋਲ਼ਕਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਤੇਨ ਕਟਿਟ੍ਠਿਨੋ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗ੍ਗਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮਹਾਪੁਨ੍ਨਾਗਫਲਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਕਟਿਟ੍ਠੀਨਿ ਦ੍વੇਪਿ ਏਕਾਬਦ੍ਧਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਕਉਦ੍ਧਨਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ, ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕਂ ਕਮ੍ਮਾਰਕੂਟਯੋਤ੍ਤਕਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਕੋਟਿਯਂ ਠਿਤਆਨਿਸਦਟ੍ਠਿ
ਚੁਦ੍ਦਸ ਉਰਟ੍ਠੀਨਿ ਜਿਣ੍ਣਸਨ੍ਦਮਾਨਿਕਪਞ੍ਜਰਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਹਦਯਟ੍ਠਿ ਦਬ੍ਬਿਫਣਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਅਕ੍ਖਕਟ੍ਠੀਨਿ ਖੁਦ੍ਦਕਲੋਹવਾਸਿਦਣ੍ਡਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਕੋਟ੍ਠਟ੍ਠੀਨਿ ਏਕਤੋ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਸੀਹਲ਼ਕੁਦਾਲਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਬਾਹੁਟ੍ਠੀਨਿ ਆਦਾਸਦਣ੍ਡਕਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਅਗ੍ਗਬਾਹੁਟ੍ਠੀਨਿ ਯਮਕਤਾਲਕਨ੍ਦਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਮਣਿਬਨ੍ਧਟ੍ਠੀਨਿ ਏਕਤੋ ਅਲ੍ਲੀਯਾਪੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਸੀਸਕਪਟ੍ਟવੇਠਕਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਪਿਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਟ੍ਠੀਨਿ ਕੋਟ੍ਟਿਤਕਨ੍ਦਲਕਨ੍ਦਰਾਸਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਹਤ੍ਥਙ੍ਗੁਲੀਸੁ ਮੂਲਪਬ੍ਬਟ੍ਠੀਨਿ ਪਣવਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ; ਮਜ੍ਝਪਬ੍ਬਟ੍ਠੀਨਿ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਪਨਸਟ੍ਠਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ; ਅਗ੍ਗਪਬ੍ਬਟ੍ਠੀਨਿ ਕਤਕਬੀਜਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਸਤ੍ਤ ਗੀવਟ੍ਠੀਨਿ
ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਨਾਸਾਕੂਪਟ੍ਠੀਨਿ ਅਪਨੀਤਮਿਞ੍ਜਤਰੁਣਤਾਲਟ੍ਠਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਨਲਾਟਟ੍ਠਿ ਅਧੋਮੁਖਠਪਿਤਸਙ੍ਖਥਾਲਕਕਪਾਲਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਕਣ੍ਣਚੂਲ਼ਿਕਟ੍ਠੀਨਿ ਨ੍ਹਾਪਿਤਖੁਰਕੋਸਕਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਨਲਾਟਕਣ੍ਣਚੂਲ਼ਿਕਾਨਂ ਉਪਰਿ ਪਟ੍ਟਬਨ੍ਧਨੋਕਾਸੇ ਅਟ੍ਠਿ ਸਙ੍ਕੁਟਿਤਘਟਪੁਣ੍ਣਪਟਲਖਣ੍ਡਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਮੁਦ੍ਧਟ੍ਠਿ ਮੁਖਚ੍ਛਿਨ੍ਨવਙ੍ਕਨਾਲ਼ਿਕੇਰਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਸੀਸਟ੍ਠੀਨਿ ਸਿਬ੍ਬੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਜਜ੍ਜਰਲਾਬੁਕਟਾਹਸਣ੍ਠਾਨਾਨਿ।
ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਾਨਿ। ਓਕਾਸਤੋ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਸਕਲਸਰੀਰੇ
ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਨ੍ਤਿ
વਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਏਕਬਨ੍ਧਨਾ ਦ੍વੇ ਮਂਸਪਿਣ੍ਡਾ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਮਨ੍ਦਰਤ੍ਤਂ ਪਾਲ਼ਿਭਦ੍ਦਕਟ੍ਠਿવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਦਾਰਕਾਨਂ ਯਮਕਕੀਲ਼ਾਗੋਲ਼ਕਸਣ੍ਠਾਨਂ, ਏਕવਣ੍ਟਪਟਿਬਦ੍ਧਅਮ੍ਬਫਲਦ੍વਯਸਣ੍ਠਾਨਂ વਾ। ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਗਲવਾਟਕਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇਨ ਏਕਮੂਲੇਨ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਨੇਨ ਥੂਲਨ੍ਹਾਰੁਨਾ વਿਨਿਬਦ੍ਧਂ ਹੁਤ੍વਾ ਹਦਯਮਂਸਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ વਕ੍ਕਂ વਕ੍ਕਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਹਦਯਨ੍ਤਿ ਹਦਯਮਂਸਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਰਤ੍ਤਂ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤਪਿਟ੍ਠਿવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਬਾਹਿਰਪਤ੍ਤਾਨਿ ਅਪਨੇਤ੍વਾ
ਯਕਨਨ੍ਤਿ ਯਮਕਮਂਸਪਟਲਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਰਤ੍ਤਪਣ੍ਡੁਕਧਾਤੁਕਂ, ਨਾਤਿਰਤ੍ਤਕੁਮੁਦਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਪਿਟ੍ਠਿવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਮੂਲੇ ਏਕਂ, ਅਗ੍ਗੇ ਯਮਕਂ ਕੋવਿਲ਼ਾਰਪਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਂ
ਕਿਲੋਮਕਨ੍ਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧਂ ਪਰਿਯੋਨਹਨਮਂਸਂ। ਤਂ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਂ, ਦੁਕੂਲਪਿਲੋਤਿਕવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕਿਲੋਮਕਂ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਇਤਰਂ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕਿਲੋਮਕਂ ਹਦਯਞ੍ਚ વਕ੍ਕਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ। ਅਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਕਿਲੋਮਕਂ ਸਕਲਸਰੀਰੇ ਚਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਤੋ ਮਂਸਂ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਮਂਸੇਨ, ਉਪਰਿ ਚਮ੍ਮੇਨ, ਤਿਰਿਯਂ ਕਿਲੋਮਕਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਪਿਹਕਨ੍ਤਿ ਉਦਰਜਿવ੍ਹਾਮਂਸਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਨੀਲਂ ਨਿਗ੍ਗੁਣ੍ਡਿਕਪੁਪ੍ਫવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਸਤ੍ਤਙ੍ਗੁਲਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਬਨ੍ਧਨਂ ਕਾਲ਼વਚ੍ਛਕਜਿવ੍ਹਾਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਹਦਯਸ੍ਸ વਾਮਪਸ੍ਸੇ ਉਦਰਪਟਲਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕਪਸ੍ਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਿਤਂ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਹਰਣਪ੍ਪਹਾਰੇਨ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯੋ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ
ਪਪ੍ਫਾਸਨ੍ਤਿ
ਅਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਹਤ੍ਥਾ, ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿਹਤ੍ਥਾ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਠਾਨੇਸੁ ਓਭਗ੍ਗਾ ਅਨ੍ਤવਟ੍ਟਿ। ਤਦੇਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਂ ਸਕ੍ਖਰਸੁਧਾવਣ੍ਣਂ
ਅਨ੍ਤਗੁਣਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਭੋਗਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਬਨ੍ਧਨਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਂ ਦਕਸੀਤਲਿਕਮੂਲવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਦਕਸੀਤਲਿਕਮੂਲਸਣ੍ਠਾਨਮੇવ। ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਕੁਦਾਲ਼ਫਰਸੁਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾਨਂ ਯਨ੍ਤਾਕਡ੍ਢਨਕਾਲੇ ਯਨ੍ਤਸੁਤ੍ਤਮਿવ, ਯਨ੍ਤਫਲਕਾਨਿ ਅਨ੍ਤਭੋਗੇ ਏਕਤੋ ਅਗਲ਼ਨ੍ਤੇ ਆਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਪਾਦਪੁਞ੍ਛਨਰਜ੍ਜੁਮਣ੍ਡਲਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾ ਤਂ ਸਿਬ੍ਬੇਤ੍વਾ ਠਿਤਰਜ੍ਜੁਕਾ વਿਯ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਠਾਨੇਸੁ ਅਨ੍ਤਭੋਗਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਠਿਤਂ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਅਨ੍ਤਗੁਣਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਉਦਰਿਯਨ੍ਤਿ ਉਦਰੇ ਭવਂ ਅਸਿਤਪਿਤਖਾਯਿਤਸਾਯਿਤਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਅਜ੍ਝੋਹਟਾਹਾਰવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨੇ ਸਿਥਿਲਬਨ੍ਧਤਣ੍ਡੁਲਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਉਦਰੇ ਠਿਤਂ। ਉਦਰਂ ਨਾਮ ਉਭਤੋ ਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਿਯਮਾਨਸ੍ਸ
ਯਤ੍ਥ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਚਣ੍ਡਾਲਗਾਮਦ੍વਾਰੇ ਚਨ੍ਦਨਿਕਾਯ ਨਿਦਾਘਸਮਯੇ ਥੂਲਫੁਸਿਤਕੇ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਉਦਕੇਨ વੁਯ੍ਹਮਾਨਂ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਚਮ੍ਮਅਟ੍ਠਿਨ੍ਹਾਰੁਖਣ੍ਡਖੇਲ਼ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਲੋਹਿਤਪ੍ਪਭੁਤਿ ਨਾਨਾਕੁਣਪਜਾਤਂ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਕਦ੍ਦਮੋਦਕਾਲੁਲ਼ਿਤਂ
ਕਰੀਸਨ੍ਤਿ વਚ੍ਚਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਜ੍ਝੋਹਟਾਹਾਰવਣ੍ਣਮੇવ ਹੋਤਿ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਪਕ੍ਕਾਸਯੇ ਠਿਤਂ। ਪਕ੍ਕਾਸਯੋ ਨਾਮ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਾਭਿਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕਮੂਲਾਨਮਨ੍ਤਰੇ ਅਨ੍ਤਾવਸਾਨੇ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗੁਲਮਤ੍ਤੋ વੇਲ਼ੁਨਾਲ਼ਿਕਸਦਿਸੋ, ਯਤ੍ਥ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਉਪਰੂਪਰਿ ਭੂਮਿਭਾਗੇ ਪਤਿਤਂ વਸ੍ਸੋਦਕਂ ਓਗਲ਼ਿਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਭੂਮਿਭਾਗਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ; ਏવਮੇવ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਆਮਾਸਯੇ ਪਤਿਤਂ ਪਾਨਭੋਜਨਾਦਿਕਂ ਉਦਰਗ੍ਗਿਨਾ ਫੇਣੁਦ੍ਦੇਹਕਂ ਪਕ੍ਕਂ ਪਕ੍ਕਂ ਨਿਸਦਾਯ ਪਿਸਿਤਮਿવ ਸਣ੍ਹਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਬਿਲੇਨ ਓਗਲ਼ਿਤ੍વਾ ਓਗਲ਼ਿਤ੍વਾ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ વੇਲ਼ੁਪਬ੍ਬੇ ਪਕ੍ਖਿਪਮਾਨਪਣ੍ਡੁਮਤ੍ਤਿਕਾ વਿਯ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਂ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਕ੍ਕਾਸਯਪਟਲੇਨ ਚੇવ ਕਰੀਸਭਾਗੇਨ ਚ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਨ੍ਤਿ
ਪਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਪਿਤ੍ਤਾਨਿ – ਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਬਹਲਮਧੁਕਤੇਲવਣ੍ਣਂ, ਅਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਂ ਮਿਲਾਤਆਕੁਲਿਤਪੁਪ੍ਫવਣ੍ਣਂ। ਤਂ ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਂ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ, ਇਤਰਂ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਅਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕੇਸਲੋਮਦਨ੍ਤਨਖਾਨਂ ਮਂਸવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਥਦ੍ਧਸੁਕ੍ਖਚਮ੍ਮਞ੍ਚ ਉਦਕਮਿવ ਤੇਲਬਿਨ੍ਦੁਂ ਅવਸੇਸਸਰੀਰਂ ਬ੍ਯਾਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਂ, ਯਮ੍ਹਿ ਕੁਪਿਤੇ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਪੀਤਕਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਭਮਨ੍ਤਿ, ਗਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਪਤਿ ਕਣ੍ਡੁਯਤਿ। ਬਦ੍ਧਪਿਤ੍ਤਂ ਹਦਯਪਪ੍ਫਾਸਾਨਮਨ੍ਤਰੇ ਯਕਨਮਂਸਂ
ਸੇਮ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਏਕਪਤ੍ਤਪੂਰਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸੇਮ੍ਹਂ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਸੇਤਂ ਨਾਗਬਲਪਣ੍ਣਰਸવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਉਦਰਪਟਲੇ ਠਿਤਂ, ਯਂ ਪਾਨਭੋਜਨਾਦੀਨਿ ਅਜ੍ਝੋਹਰਣਕਾਲੇ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਉਦਕੇ ਸੇવਾਲਪਣਕਂ ਕਟ੍ਠੇ વਾ ਕਪਾਲੇ વਾ ਪਤਨ੍ਤੇ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦ੍વਿਧਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਮੇવ ਪਾਨਭੋਜਨਾਦਿਮ੍ਹਿ ਨਿਪਤਨ੍ਤੇ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦ੍વਿਧਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਨ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ; ਯਮ੍ਹਿ ਚ ਮਨ੍ਦੀਭੂਤੇ ਪਕ੍ਕਗਣ੍ਡੋ વਿਯ ਪੂਤਿਕੁਕ੍ਕੁਟਣ੍ਡਮਿવ ਚ ਉਦਰਂ ਪਰਮਜੇਗੁਚ੍ਛਂ ਕੁਣਪਗਨ੍ਧਂ ਹੋਤਿ; ਤਤੋ ਉਗ੍ਗਤੇਨ ਚ ਗਨ੍ਧੇਨ ਉਦ੍ਦੇਕੋਪਿ ਮੁਖਮ੍ਪਿ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ ਪੂਤਿਕੁਣਪਸਦਿਸਂ ਹੋਤਿ; ਸੋ ਚ ਪੁਰਿਸੋ ‘ਅਪੇਹਿ, ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਂ વਾਯਸੀ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ; ਯਞ੍ਚ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਬਹਲਤ੍ਤਮਾਪਨ੍ਨਂ ਪਿਧਾਨਫਲਕਮਿવ વਚ੍ਚਕੁਟਿਯਾ ਉਦਰਪਟਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਕੁਣਪਗਨ੍ਧਂ ਸਨ੍ਨਿਰੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ
ਪੁਬ੍ਬੋਤਿ
ਲੋਹਿਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਲੋਹਿਤਾਨਿ – ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਲੋਹਿਤਞ੍ਚ ਸਂਸਰਣਲੋਹਿਤਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਲੋਹਿਤਂ વਣ੍ਣਤੋ ਨਿਪਕ੍ਕਬਹਲਲਾਖਾਰਸવਣ੍ਣਂ, ਸਂਸਰਣਲੋਹਿਤਂ ਅਚ੍ਛਲਾਖਾਰਸવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਲੋਹਿਤਂ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ, ਇਤਰਂ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਸਂਸਰਣਲੋਹਿਤਂ, ਠਪੇਤ੍વਾ ਕੇਸਲੋਮਦਨ੍ਤਨਖਾਨਂ ਮਂਸવਿਨਿਮ੍ਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਥਦ੍ਧਸੁਕ੍ਖਚਮ੍ਮਞ੍ਚ, ਧਮਨਿਜਾਲਾਨੁਸਾਰੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਸਰੀਰਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ; ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਲੋਹਿਤਂ ਯਕਨਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਏਕਪਤ੍ਤਪੂਰਮਤ੍ਤਂ ਹਦਯવਕ੍ਕਪਪ੍ਫਾਸਾਨਂ ਉਪਰਿ ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ વਕ੍ਕਹਦਯਯਕਨਪਪ੍ਫਾਸੇ ਤੇਮਯਮਾਨਂ ਠਿਤਂ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વਕ੍ਕਹਦਯਾਦੀਨਿ ਅਤੇਮੇਨ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਪਿਪਾਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਲੋਹਿਤਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਸੇਦੋਤਿ ਲੋਮਕੂਪਾਦੀਹਿ ਪਗ੍ਘਰਣਕਆਪੋਧਾਤੁ। ਸੋ વਣ੍ਣਤੋ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਤਿਲਤੇਲવਣ੍ਣੋ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨੋ। ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤੋ। ਓਕਾਸਤੋ ਸੇਦਸ੍ਸੋਕਾਸੋ ਨਾਮ ਨਿਬਦ੍ਧੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਤ੍ਥ ਸੋ ਲੋਹਿਤਂ વਿਯ ਸਦਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ; ਯਦਾ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਸੂਰਿਯਸਨ੍ਤਾਪਉਤੁવਿਕਾਰਾਦੀਹਿ ਸਰੀਰਂ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਤਦਾ ਉਦਕਤੋ ਅਬ੍ਬੁਲ਼੍ਹਮਤ੍ਤવਿਸਮਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭਿਸਮੂਲ਼ਾਲਕੁਮੁਦਨਾਲ਼ਕਲਾਪੋ વਿਯ ਸਬ੍ਬਕੇਸਲੋਮਕੂਪવਿવਰੇਹਿ ਪਗ੍ਘਰਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਕੇਸਲੋਮਕੂਪવਿવਰਾਨਂਯੇવ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸੇਦਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਕੇਨ ਚ ਯੋਗਿਨਾ ਕੇਸਲੋਮਕੂਪવਿવਰੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤવਸੇਨੇવ ਸੇਦੋ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਸੇਦਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਮੇਦੋਤਿ
ਅਸ੍ਸੂਤਿ ਅਕ੍ਖੀਹਿ ਪਗ੍ਧਰਣਕਆਪੋਧਾਤੁ। ਤਂ વਣ੍ਣਤੋ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਤਿਲਤੇਲવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਕੇਸੁ ਠਿਤਂ। ਨ ਚੇਤਂ ਪਿਤ੍ਤਕੋਸਕੇ ਪਿਤ੍ਤਮਿવ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਕੇਸੁ ਸਦਾ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ; ਯਦਾ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਮਹਾਹਸਿਤਂ ਹਸਨ੍ਤਿ, ਦੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਰੋਦਨ੍ਤਿ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਿ ਤਥਾਰੂਪਂ વਿਸਭਾਗਾਹਾਰਂ ਆਹਰਨ੍ਤਿ, ਯਦਾ ਚ ਨੇਸਂ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਧੂਮਰਜਪਂਸੁਕਾਦੀਹਿ ਅਭਿਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਏਤੇਹਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਸਭਾਗਾਹਾਰਉਤੂਹਿ ਸਮੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਕੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ વਾ ਪਗ੍ਘਰਤਿ વਾ। ਅਸ੍ਸੁਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਕੇਨ ਪਨ ਯੋਗਿਨਾ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪਕੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤવਸੇਨੇવ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਅਸ੍ਸੁਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
વਸਾਤਿ વਿਲੀਨਸ੍ਨੇਹੋ। ਸਾ વਣ੍ਣਤੋ ਨਾਲ਼ਿਕੇਰਤੇਲવਣ੍ਣਾ, ਆਚਾਮੇ ਆਸਿਤ੍ਤਤੇਲવਣ੍ਣਾਤਿਪਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਨ੍ਹਾਨਕਾਲੇ ਪਸਨ੍ਨਉਦਕਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਪਰਿਬ੍ਭਮਨ੍ਤਸਿਨੇਹਬਿਨ੍ਦੁવਿਸਟਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਾ। ਓਕਾਸਤੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਹਤ੍ਥਤਲਹਤ੍ਥਪਿਟ੍ਠਿਪਾਦਤਲਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਨਾਸਾਪੁਟਨਲਾਟਅਂਸਕੂਟੇਸੁ ਠਿਤਾ। ਨ ਚੇਸਾ ਏਤੇਸੁ ਓਕਾਸੇਸੁ ਸਦਾ વਿਲੀਨਾવ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ; ਯਦਾ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਸੂਰਿਯਸਨ੍ਤਾਪਉਤੁવਿਸਭਾਗਧਾਤੁવਿਸਭਾਗੇਹਿ ਤੇ ਪਦੇਸਾ ਉਸ੍ਮਾ ਜਾਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਤਤ੍ਥ ਨ੍ਹਾਨਕਾਲੇ ਪਸਨ੍ਨਉਦਕੂਪਰਿ ਸਿਨੇਹਬਿਨ੍ਦੁવਿਸਟੋ વਿਯ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਸਂਸਰਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ વਸਾਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ
ਖੇਲ਼ੋਤਿ
ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾਤਿ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਤੋ ਪਗ੍ਘਰਣਕਅਸੁਚਿ। ਸਾ વਣ੍ਣਤੋ ਤਰੁਣਤਾਲਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜવਣ੍ਣਾ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਦਿਸਤੋ ਉਪਰਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਾ। ਓਕਾਸਤੋ ਨਾਸਾਪੁਟੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਨ ਚੇਸਾ ਏਤ੍ਥ ਸਦਾ ਸਨ੍ਨਿਚਿਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ; ਅਥ ਖੋ ਯਥਾ ਨਾਮ ਪੁਰਿਸੋ ਪਦੁਮਿਨੀਪਤ੍ਤੇਨ ਦਧਿਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਣ੍ਟਕੇਨ વਿਜ੍ਝੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤੇਨ ਛਿਦ੍ਦੇਨ ਦਧਿਮਤ੍ਥੁ ਗਲ਼ਿਤ੍વਾ ਬਹਿ ਪਤੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਯਦਾ ਸਤ੍ਤਾ ਰੋਦਨ੍ਤਿ વਾ વਿਸਭਾਗਾਹਾਰਉਤੁવਸੇਨ વਾ ਸਞ੍ਜਾਤਧਾਤੁਕ੍ਖੋਭਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਅਨ੍ਤੋਸੀਸਤੋ ਪੂਤਿਸੇਮ੍ਹਭਾવਂ ਆਪਨ੍ਨਂ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਗਲ਼ਿਤ੍વਾ ਤਾਲੁਮਤ੍ਥਕવਿવਰੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਨਾਸਾਪੁਟੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ વਾ ਪਗ੍ਘਰਤਿ વਾ। ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਕੇਨ ਪਨ ਯੋਗਿਨਾ ਨਾਸਾਪੁਟੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤવਸੇਨੇવ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਾਭਾਗੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਲਸਿਕਾਤਿ ਸਰੀਰਸਨ੍ਧੀਨਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪਿਚ੍ਛਿਲਕੁਣਪਂ। ਸਾ વਣ੍ਣਤੋ ਕਣਿਕਾਰਨਿਯ੍ਯਾਸવਣ੍ਣਾ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਓਕਾਸਸਣ੍ਠਾਨਾ। ਦਿਸਤੋ ਦ੍વੀਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਜਾਤਾ। ਓਕਾਸਤੋ ਅਟ੍ਠਿਸਨ੍ਧੀਨਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਨਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਅਸੀਤਿਸਤਸਨ੍ਧੀਨਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਠਿਤਾ। ਯਸ੍ਸ ਚੇਸਾ ਮਨ੍ਦਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ
ਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વਣ੍ਣਤੋ ਮਾਸਖਾਰੋਦਕવਣ੍ਣਂ। ਸਣ੍ਠਾਨਤੋ ਅਧੋਮੁਖਠਪਿਤਉਦਕਕੁਮ੍ਭਨ੍ਤਰਗਤਉਦਕਸਣ੍ਠਾਨਂ। ਦਿਸਤੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਜਾਤਂ। ਓਕਾਸਤੋ વਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਠਿਤਂ। વਤ੍ਥਿ ਨਾਮ વਤ੍ਥਿਪੁਟੋ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਤ੍ਥ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਚਨ੍ਦਨਿਕਾਯ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਮੁਖੇ ਰવਣਘਟੇ ਚਨ੍ਦਨਿਕਰਸੋ ਪવਿਸਤਿ, ਨ ਚਸ੍ਸ ਪવਿਸਨਮਗ੍ਗੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ; ਏવਮੇવ ਸਰੀਰਤੋ ਮੁਤ੍ਤਂ ਪવਿਸਤਿ, ਨ ਚਸ੍ਸ ਪવਿਸਨਮਗ੍ਗੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨਿਕ੍ਖਮਨਮਗ੍ਗੋ ਪਨ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ; ਯਮ੍ਹਿ ਚ ਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਰਿਤੇ ‘ਪਸ੍ਸਾવਂ ਕਰੋਮਾ’ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਆਯੂਹਨਂ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ વਤ੍ਥਿਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਨ ਚੇવ ਮੁਤ੍ਤਭਾਗੇਨ ਚ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਸਭਾਗਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਪਨ ਕੇਸਸਦਿਸੋવ।
ਏવਞ੍ਹਿ ਕੇਸਾਦਿਕੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਦਿਸੋਕਾਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਨਾਤਿਸੀਘਤੋ ਨਾਤਿਸਣਿਕਤੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਗਨ੍ਧਾਸਯੋਕਾਸવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਧਾ ‘ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾ ਪਟਿਕ੍ਕੂਲਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਣ੍ਣਾਨਂ ਕੁਸੁਮਾਨਂ ਏਕਸੁਤ੍ਤਗਣ੍ਠਿਤਂ ਮਾਲਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਪੁਬ੍ਬਾਪਰਿਯਮਿવ ਪਾਕਟਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਕੇਸਾ’’ਤਿ ਇਮਂ ਕਾਯਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਪੁਬ੍ਬਾਪਰਿਯਮਿવ ਪਾਕਟਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਮਨਸਿਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਕਥਾਯਂ ‘‘ਆਦਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਹਿ ‘ਕੇਸਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਮੁਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕੋਟ੍ਠਾਸਮੇવ ਆਹਚ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ।
ਸਚੇ ਪਨ ਬਹਿਦ੍ਧਾਪਿ ਮਨਸਿਕਾਰਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਪਾਕਟੀਭੂਤੇਸੁ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤਾਕਾਰਂ વਿਜਹਿਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸਰਾਸਿવਸੇਨੇવ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ; ਤੇਹਿ ਚ ਅਜ੍ਝੋਹਰਿਯਮਾਨਂ ਪਾਨਭੋਜਨਾਦਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਯਮਾਨਮਿવ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਮੁਞ੍ਚਨਾਦਿવਸੇਨ
ਤਤ੍ਥ ਕੇਸਾਦੀਨਂ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਦਿਸੋਕਾਸਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਉਗ੍ਗਹਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬਾਕਾਰਤੋ ਪਟਿਕੂਲવਸੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ
ਅવਿਸੇਸਤੋ ਪਨ ਸਾਧਾਰਣવਸੇਨ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ – ਇਦਞ੍ਹਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਭਾવੇਤੁਕਾਮੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਜ੍ਝਾਯਕਾਲੇ ਏવ ਕੇਸਾਦੀਨਂ વਣ੍ਣਨਿਮਿਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਨਿਮਿਤ੍ਤਦਿਸਾਨਿਮਿਤ੍ਤਓਕਾਸਨਿਮਿਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ વਾਚਾਯ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਏਕੇਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ‘ਅਯਂ ਏਤਂਸਰਿਕ੍ਖਕੋ’ਤਿ ਤਿવਿਧੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਕਥਂ? ਤਚਪਞ੍ਚਕੇ ਤਾવ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਾਹਂ, ਪਟਿਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਾਹਂ, ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਾਹਨ੍ਤਿ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤੋ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤੋ ਤੇ ਦਸਪਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਪੁਨ ਪਪ੍ਫਾਸਪਞ੍ਚਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਕੇਕਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਤਤੋ ਤੇ ਪਞ੍ਚਦਸਪਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਪਞ੍ਚਕਂ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਤਤੋ ਤੇવੀਸਤਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਮੇਦਛਕ੍ਕਂ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਤਤੋ ਤੇ ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਪਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਮੁਤ੍ਤਛਕ੍ਕਂ ਅਦ੍ਧਮਾਸਂ। ਤਤੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ
ਤਤ੍ਥ – ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ‘ਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੀ’ਤਿ વੀਰਿਯਂ
ਸਜ੍ਝਾਯਂ
ਕਿਨ੍ਤਿ ਪਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤੀਤਿ? ‘ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਕਥਂ? ‘ਕੇਸਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਲੋਮਕੋਟ੍ਠਾਸੋਤਿ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਸਚੇ ਪਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਤੋ
ਸੋ ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨੀਲਕਂ ਪੀਤਕਂ ਲੋਹਿਤਕਂ ਓਦਾਤਕਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਣ੍ਣਕਸਿਣਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਕਥਂ? ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਕੇਸਲੋਮਪਿਤ੍ਤੇਸੁ ਚੇવ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਕਾਲ਼ਕਟ੍ਠਾਨੇ વਣ੍ਣਂ ‘ਨੀਲਂ ਨੀਲ’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਮੇਦਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਪੀਤਕਟ੍ਠਾਨੇ વਣ੍ਣਂ ‘ਪੀਤਕਂ ਪੀਤਕ’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਮਂਸਲੋਹਿਤੇਸੁ ਪਨ ਅਕ੍ਖੀਨਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ વਣ੍ਣਂ ‘ਲੋਹਿਤਕਂ ਲੋਹਿਤਕ’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਜ੍ਝਾਨਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ
ਅਪਰਸ੍ਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਕੂਲਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਅਥਾਨੇਨ ਓવਾਦਾਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਚਰਿਯੇਨ ‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਅਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, વਿਲਕ੍ਖਣਂ ਏਤ’ਨ੍ਤਿ ਨ વਿਸਂવਾਦੇਤਬ੍ਬਂ। ‘ਸਾਧੁ, ਸਪ੍ਪੁਰਿਸ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਯਾ ਪਟਿਕੂਲਮਨਸਿਕਾਰੇ ਯੋਗੋ ਕਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏਤਦੇવ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਪ੍ਪਾਯਂ। ਪਟਿਕੂਲવਸੇਨੇવ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਹੀ’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ। ਤੇਨਪਿ ਪਟਿਕੂਲવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਸ ਕੇਸਾ ਨਾਮ ‘ਅਜਞ੍ਞਾ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾ ਜੇਗੁਚ੍ਛਾ ਪਟਿਕੂਲਾ’ਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਕੂਲવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਕੂਲਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤਿ। ਸੋ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਇਦਂ
ਅਪਰਸ੍ਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਾਤੁਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਧਾਤੁਤੋ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਂ ਕੀਦਿਸਂ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤੀਤਿ? ਕੇਸਾ ਤਾવ વਮ੍ਮਿਕਮਤ੍ਥਕੇ ਜਾਤਕੁਨ੍ਥਤਿਣਕਾਨਿ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ। ਲੋਮਾ ਪੁਰਾਣਗਾਮਟ੍ਠਾਨੇ ਜਾਤਦਬ੍ਬਤਿਣਕਾਨਿ વਿਯ। ਨਖਾ ਦਣ੍ਡਕੇਸੁ ਠਪਿਤਮਧੁਕਫਲਟ੍ਠਿਕੋਸਕਾ વਿਯ। ਦਨ੍ਤਾ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿਣ੍ਡੇ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਅਲਾਬੁਬੀਜਾਨਿ વਿਯ। ਤਚੋ વੀਣਾਪਬ੍ਬਕੇ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਅਲ੍ਲਗੋਚਮ੍ਮਂ વਿਯ, ਮਂਸਂ ਭਿਤ੍ਤਿਯਂ ਅਨੁਲਿਤ੍ਤਮਤ੍ਤਿਕਾ
ਅਥਾਨੇਨ ਓવਾਦਾਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਚਰਿਯੇਨ ‘ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਯ ਅਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ, વਿਲਕ੍ਖਣਂ
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਮਨਸਿਕਾਰਮੁਖੇਨੇવ ਸਜ੍ਝਾਯવਿਧਾਨਂ – ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘ਕੇਸਾ ਸੀਸਂ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਚਮ੍ਮੇ ਜਾਤਾ। ਤੇ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ‘ਮਯਂ ਸੀਸਂ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਚਮ੍ਮੇ ਜਾਤਾ’ਤਿ; ਸੀਸਂ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਿਤਚਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਕੇਸਾ ਮਯਿ ਜਾਤਾ’ਤਿ; ਅਚੇਤਨਾ ਏਤੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਸੁਞ੍ਞਾ ਥਦ੍ਧਾ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ ਏਸਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ। ‘ਲੋਮਾ ਸਰੀਰਂ ਪਰਿਯੋਨਹਨਚਮ੍ਮੇ ਜਾਤਾ। ਤੇ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ‘ਮਯਂ ਸਰੀਰਂ ਪਰਿਯੋਨਹਨਚਮ੍ਮੇ
ਸੀਸਟ੍ਠਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਹਂ ਗੀવਟ੍ਠਿਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਗੀવਟ੍ਠਿਕਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਮਯਿ ਸੀਸਟ੍ਠਿਕਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਗੀવਟ੍ਠਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਹਂ ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕੇ ਠਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਟ੍ਠਿਕੋਪਿ ਕਟਿਟ੍ਠਿਕਂ ਊਰੁਟ੍ਠਿਕਂ ਜਙ੍ਘਟ੍ਠਿਕਂ ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠਿਕਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਹਂ ਪਣ੍ਹਿਕਟ੍ਠਿਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਪਣ੍ਹਿਕਟ੍ਠਿਕਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਹਂ ਗੋਪ੍ਫਕਟ੍ਠਿਕਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਠਿਤਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਗੀવਟ੍ਠਿਕਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਹਂ ਸੀਸਟ੍ਠਿਕਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਠਿਤ’ਨ੍ਤਿ।
ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਅਟ੍ਠੀਨਿ ਠਿਤਾਨਿ ਕੋਟਿਯਾ,
ਅਨੇਕਸਨ੍ਧਿਯਮਿਤੋ ਨ ਕੇਹਿਚਿ।
ਬਦ੍ਧੋ
ਅਚੇਤਨੋ ਕਟ੍ਠਕਲਿਙ੍ਗਰੂਪਮੋ॥
‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਅਚੇਤਨਂ। ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ; વਕ੍ਕਂ…ਪੇ॰… ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਂ ਅਚੇਤਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਸੁਞ੍ਞਂ ਥਦ੍ਧਂ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਂ ਪਥવੀਧਾਤੂ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ। ‘ਪਿਤ੍ਤਂ ਸੇਮ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਮੁਤ੍ਤਂ ਅਚੇਤਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਸੁਞ੍ਞਂ ਯੂਸਗਤਂ ਆਪੋਧਾਤੂ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ।
ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦਰੇ ਉਸ੍ਸਦਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ, ਨਾਸਾਯ ਉਸ੍ਸਦਾ વਾਯੋਧਾਤੁ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ। ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ। ਮਹਾਭੂਤਂ ਨਾਮ ਉਪਾਦਾਰੂਪੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ ਮਹਾਭੂਤੇਨ। ਯਥਾ ਆਤਪੋ ਨਾਮ ਛਾਯਾਯ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ, ਛਾਯਾ ਆਤਪੇਨ; ਏવਮੇવ ਮਹਾਭੂਤਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ
ਸੋ ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮਰੂਪਂ ਨ ਅਹੇਤੁ ਨ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ, ਸਹੇਤੁ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ। ਕੋ ਪਨਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਕੋ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਞਾਤਪਰਿਞ੍ਞਾ ਨਾਮ।
ਏવਂ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਮੂਲਂ ਓਤਿਣ੍ਣਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਪਤਿਟ੍ਠਾ ਲਦ੍ਧਾ ਨਾਮ, ਚੂਲ਼ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਨਿਯਤਗਤਿਕੋ। ਤਥਾਰੂਪਂ ਪਨ ਉਤੁਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਪੁਗ੍ਗਲਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਭੋਜਨਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਧਮ੍ਮਸવਣਸਪ੍ਪਾਯਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਏਕਾਸਨੇ ਏਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਰਗਤੋ
ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਨੇવ વਣ੍ਣਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ ਨ ਪਟਿਕੂਲਤੋ ਨ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਤੇਨ ‘ਨ ਮੇ ਉਪਟ੍ਠਾਤੀ’ਤਿ ਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਕੋਟ੍ਠਾਸਮਨਸਿਕਾਰੇਯੇવ ਪਨ ਯੋਗੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਪੋਰਾਣਕਤ੍ਥੇਰਾ ਕਿਰ ‘ਕੋਟ੍ਠਾਸਮਨਸਿਕਾਰੋવ ਪਮਾਣ’ਨ੍ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਪਗੁਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਦਾ ਪਨ ਪਗੁਣਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ? ਯਦਾ ‘ਕੇਸਾ’ਤਿ ਆવਜ੍ਜਿਤਮਤ੍ਤੇ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗ’ਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ, ‘ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗ’ਨ੍ਤਿ ਆવਜ੍ਜਿਤਮਤ੍ਤੇ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਕੇਸਾ’ਤਿ ਆਦਿਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ।
ਅਥਸ੍ਸ ਯਥਾ ਨਾਮ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸવਣ੍ਣਾਨਂ
ਕੋਟ੍ਠਾਸਾਨਂ ਪਗੁਣਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੀਸੁ ਮੁਖੇਸੁ ਏਕੇਨ ਮੁਖੇਨ વਿਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਣ੍ਣਤੋ વਾ ਪਟਿਕੂਲਤੋ વਾ ਸੁਞ੍ਞਤੋ વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ
ਯਸ੍ਸ ਪਨ ਉਗ੍ਗਹਸਨ੍ਧਿਸ੍ਮਿਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ, ਸਚੇ ਯਤ੍ਥ ਆਚਰਿਯੋ વਸਤਿ, ਸੋ ਆવਾਸੋ ਸਪ੍ਪਾਯੋ ਹੋਤਿ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਕੁਸਲਂ; ਨੋ ਚੇ, ਸਪ੍ਪਾਯਟ੍ਠਾਨੇ વਸਿਤਬ੍ਬਂ। વਸਨ੍ਤੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸ વਿਹਾਰਦੋਸੇ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੫੨) વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇ ਸੇਨਾਸਨੇ
ਕਥਂ? ਆਦਿਤੋ ਤਾવ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਹਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਪਦਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਅਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਪਾਸਾਦਾਨਿਸਂਸਂ ਅਨੁਭવਨਕਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ‘ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ’ਤਿ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤੋ ਚ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਪਾਸਾਦਾਨਿਸਂਸਸਦਿਸੇ ਚ ਨવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੇ ਅਨੁਭવਤਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੇਨਾਪਿ ਚ ਨਾਤਿਸੀਘਤੋ ਨਾਤਿਸਣਿਕਤੋ
ਅਤਿਸਣਿਕਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਅਨ੍ਤਰਾવ ਓਸਕ੍ਕਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਤਿਯੋਜਨਂ ਮਗ੍ਗਂ ਸਾਯਂ ਕਚ੍ਛਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਟ੍ਠਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੀਤਲਚ੍ਛਾਯਂ ਦਿਸ੍વਾ વਿਸ੍ਸਮਤਿ, ਰਮਣੀਯਂ વਾਲਿਕਤਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਪਸਾਰੇਤਿ, વਨਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਤਿ ਨ੍ਹਾਯਤਿ, ਪਬ੍ਬਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਰੁਯ੍ਹ ਪਬ੍ਬਤਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਅਨ੍ਤਰਾਯੇવ ਸੀਹੋ વਾ ਬ੍ਯਗ੍ਘੋ વਾ ਦੀਪਿ વਾ ਹਨਤਿ, ਚੋਰਾ વਾ ਪਨ
ਤਸ੍ਮਾ ਨਾਤਿਸੀਘਂ ਨਾਤਿਸਣਿਕਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਤਿਂਸવਾਰੇ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ; ਪਾਤੋવ ਦਸ વਾਰੇ, ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਦਸવਾਰੇ, ਸਾਯਨ੍ਹੇ ਦਸ વਾਰੇ ਸਜ੍ਝਾਯੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਨੋ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਾਤੋવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਮੁਖਂ ਨੋ ਧੋવਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਨੋ ਖਾਦਿਤੁਂ ਨੋ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ; ਏਤਂ ਪਨ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ; ਇਦਮੇવ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਨੋ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ; ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਹਨ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਏਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤੀਣਿ ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ; ਏਕਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਕੁਮ੍ਭਂ ਦੇਤਿ, ਏਕਂ ਸੋਲ਼ਸ, ਏਕਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ; ਤੇਨ ਤੀਣਿਪਿ ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇਨ ਦ੍વੇ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਕੁਮ੍ਭਦਾਯਕਮੇવ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਤਬ੍ਬਂ; ਤਤ੍ਥੇવ ਕਸਨવਪਨਨਿਦ੍ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ; ਤਦੇવਸ੍ਸ ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਉਟ੍ਠਾਨਕਦਾਯਂ ਦਸ੍ਸਤਿ; ਏવਮੇવ ਸੇਸਂ ਮੁਖਧੋવਨਾਦਿਕਮ੍ਮਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾਪਿ ਏਤ੍ਥੇવ
ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨਾਪਿ વਿਕ੍ਖੇਪੋ ਪਟਿਬਾਹਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਞ੍ਹਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੇ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, વਟ੍ਟਭਯਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਹਸ੍ਸੁਦ੍ਧਾਰਂ ਸਾਧੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢਿਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਕੁਮ੍ਭੀਲਮਕਰਗਾਹਰਕ੍ਖਸਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾਯ
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਹਸ੍ਸੁਦ੍ਧਾਰਂ ਸਾਧੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢਿਂ ਲਦ੍ਧਕਾਲੋ વਿਯ ਹਿ ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਆਚਰਿਯਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹਿਤਕਾਲੋ; ਅਨ੍ਤਰਾ ਗਮ੍ਭੀਰਗਿਰਿਕਨ੍ਦਰਾ વਿਯ ਸਂਸਾਰੋ; ਤਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭੀਲਾਦੀਹਿ ਦਟ੍ਠਕਾਲੋ વਿਯ વਟ੍ਟਮੂਲਕਾਨਿ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਾਨਿ; ਏਕਪਦਿਕਦਣ੍ਡਕਸੇਤੁ વਿਯ ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸਜ੍ਝਾਯવੀਥਿ; ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਏਕਪਦਿਕਂ
ਤਸ੍ਮਾ ਕੇਸਾ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਕੇਸੇ ਮਨਸਿਕਰਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨੇવ ‘ਲੋਮਾ ਨਖਾ ਦਨ੍ਤਾ ਤਚੋ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤੋ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, વਟ੍ਟਭਯਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਤਿ। ਓਪਮ੍ਮਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤਦੇવ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਹਸ੍ਸੁਦ੍ਧਾਰਂ ਸਾਧੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢਿਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਛੇਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦਣ੍ਡਕਸੇਤੁਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਂ ਸਂવਿਧਾਯ ਧਾਤੁਪਤ੍ਥਦ੍ਧਕਾਯਂ ਕਤ੍વਾ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਪਰਤੀਰਗਮਨਂ વਿਯ ਛੇਕਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਕੇਸੇ ਮਨਸਿਕਰਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੇਨੇવ ‘ਲੋਮਾ ਨਖਾ ਦਨ੍ਤਾ ਤਚੋ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਤੋ ਅਪਰਿਹਾਯਿਤ੍વਾ વਟ੍ਟਭਯਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਏવਂ
ਤਤ੍ਥ ਕੇਸਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਰਾਗਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਇਟ੍ਠਾਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤਾ। ਯੇ ਕੇਚਿ ਰਜ੍ਜਨਕਸਤ੍ਤਾ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਰਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇ ‘ਪਟਿਕੂਲ’ਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਨਾਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਰਤੋ ਅਕਿਲਮਨ੍ਤੋવ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਓਪਮ੍ਮਂ – ਯਥਾ ਹਿ ਛੇਕੋ ਧਨੁਗ੍ਗਹੋ ਰਾਜਾਨਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸੁਟ੍ਠਾਨਕਂ ਗਾਮવਰਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਪਞ੍ਚਾવੁਧੋ ਤਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ
ਏવਂ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੇਨ ਚ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਮੁਞ੍ਚਨਤੋ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ – ਕੇਸੇ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੇਨ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤੇਨੇવ ਕੇਸੇਸੁ ਸਾਪੇਕ੍ਖੇਨ ਹੁਤ੍વਾ ਲੋਮੇਸੁ ਸਤਿ ਪੇਸੇਤਬ੍ਬਾ। ਯਾવ ਲੋਮਾ ਨ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਤਾવ ‘ਕੇਸਾ ਕੇਸਾ’ਤਿ ਮਨਸਿਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯਦਾ ਪਨ ਲੋਮਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਤਦਾ ਕੇਸੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਲੋਮੇਸੁ ਸਤਿ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਨਖਾਦੀਸੁਪਿ ਮਨਸਿਕਾਰੋ ਪવਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ।
ਤਤ੍ਰਿਦਂ
ਏવਂ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੇਨ ਅਪ੍ਪਨਾ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਮਨਸਿਕਾਰਕੋਸਲ੍ਲਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਥਂ? ਇਦਞ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਨਾਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ; ਪਠਮਂਯੇવ ਤਾવ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ; ਅਨਮਤਗ੍ਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟੇ ਚ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣੇਸੁ વਡ੍ਢਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘ਕੇਸਾ’ਤਿ ਆવਜ੍ਜਿਤਮਤ੍ਤੇ ਸਜ੍ਝਾਯਸੋਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ‘ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗ’ਨ੍ਤਿ ਆવਜ੍ਜਿਤਮਤ੍ਤੇ ਸਜ੍ਝਾਯਸੋਤਾਨੁਸਾਰੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੇਸੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸੋ ਸੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਸਤਿ
ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਏવਮ੍ਪਿ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਤਾਲਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਤਾਲવਨੇ ਮਕ੍ਕਟੋ ਪਟਿવਸਤਿ। ਤਂ ਗਹੇਤੁਕਾਮੋ ਲੁਦ੍ਦੋ ਕੋਟਿਯਂ ਠਿਤਤਾਲਮੂਲੇ ਠਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਮਕਾਸਿ। ਮਾਨਜਾਤਿਕੋ ਮਕ੍ਕਟੋ ਤਂ ਤਂ ਤਾਲਂ ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਪਰਿਯਨ੍ਤਤਾਲੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਲੁਦ੍ਦੋ ਤਤ੍ਥਪਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਮਕਾਸਿ। ਮਕ੍ਕਟੋ ਪੁਨ ਤਥੇવ ਪੁਰਿਮਤਾਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿਯਮਾਨੋ ਕਿਲਮਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਤਾਲਸ੍ਸ ਮੂਲੇ ਠਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠੁਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਕਾਲੇ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਤਿਕਿਲਮਨ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਸ ਤਾਲਸ੍ਸ ਮਕੁਲ਼ਪਣ੍ਣਸੂਚਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਨੁਕੋਟਿਯਾ વਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋਪਿ ਨ ਪਲਾਯਤਿ।
ਤਤ੍ਥ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਤਾਲਾ વਿਯ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ; ਮਕ੍ਕਟੋ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਂ; ਲੁਦ੍ਦੋ વਿਯ ਯੋਗਾવਚਰੋ; ਲੁਦ੍ਦੇਨ ਤਾਲਮੂਲੇ ਠਤ੍વਾ
ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਨਾਯ ਪਾਪਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੇਸਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਅਕਿਲਮਨ੍ਤੋવ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੇਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘ਪਟਿਕੂਲਂ ਪਟਿਕੂਲ’ਨ੍ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆવਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਕ੍ਕਾਹਤਂ વਿਤਕ੍ਕਾਹਤਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਖਨ੍ਧਾ ਪਟਿਕੂਲਾਰਮ੍ਮਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਉਪਚਾਰਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰਾਨੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਮੇવ। ਏਕਂ ਪਨ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਮੇવ
ਸੋ ਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਆਸੇવਤੀਤਿ ਸੇવਤਿ ਭਜਤਿ। ਭਾવੇਤੀਤਿ વਡ੍ਢੇਤਿ। ਬਹੁਲੀਕਰੋਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਸ੍વਾવਤ੍ਥਿਤਂ વવਤ੍ਥਪੇਤੀਤਿ ਸੁવવਤ੍ਥਿਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਕਾਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਤ੍વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪਰਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ ਠਪੇਤਿ ਪੇਸੇਤਿ।
ਅਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਕਾਯੇਤਿ ਅਤ੍ਥਿ ਅਸ੍ਸ ਕਾਯੇ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਕਾਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤੀਤਿ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਲੇਨ ਪਰੇਸਂ ਕਾਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਨਾਮੇਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਕਾਯੇਤਿ ਇਦਂ ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੋ ਨਾਪਿ ਪਰਸ੍ਸੇવ ਕਾਯੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਮਾਨਕਸਰੀਰੇ ‘ਪਟਿਕੂਲ’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਾਪਿ ਉਪਚਾਰਮ੍ਪਿ ਜਾਯਤਿ। ਪਰਸ੍ਸ ਜੀવਮਾਨਕਸਰੀਰੇ ‘ਪਟਿਕੂਲ’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਿਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਅਪ੍ਪਨਾ ਜਾਯਤਿ, ਨ ਉਪਚਾਰਂ। ਨਨੁ ਚ ਦਸਸੁ ਅਸੁਭੇਸੁ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਜਾਯਤੀਤਿ? ਆਮ, ਜਾਯਤਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਨਾਪਿ ਉਪਚਾਰਮ੍ਪਿ ਜਾਯਤਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਕਪਕ੍ਖੇ ਠਿਤਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਨ ਜਾਯਤਿ। ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਭਾવਨਾ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਬ੍ਬੇ ਕਿਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ? ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਥਿਤਾ।
ਇਦਾਨੇਤ੍ਥ
ਨਿਮਿਤ੍ਤਤੋ ਲਕ੍ਖਣਤੋ, ਧਾਤੁਤੋ ਅਥ ਸੁਞ੍ਞਤੋ।
ਖਨ੍ਧਾਦਿਤੋ ਚ વਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ, ਕੇਸਾਦੀਨਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ॥
ਤਤ੍ਥ ‘ਨਿਮਿਤ੍ਤਤੋ’ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ਸਟ੍ਠਿਸਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ, ਯੇਸਂ વਸੇਨ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਤੋ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕੇਸਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸਣ੍ਠਾਨਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਦਿਸਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਓਕਾਸਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਲੋਮਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
‘ਲਕ੍ਖਣਤੋ’ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿਸਤਂ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇਸਂ વਸੇਨ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਂ ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਮਨਸਿਕਰੋਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ
‘ਧਾਤੁਤੋ’ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ‘‘ਚਤੁਧਾਤੁਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾਸੁ ਧਾਤੂਸੁ ਅਟ੍ਠવੀਸਤਿਸਤਂ ਧਾਤੁਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯਾਸਂ વਸੇਨ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਂ ਧਾਤੁਤੋ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕੇਸੇ ਕਕ੍ਖਲ਼ਤਾ ਪਥવੀਧਾਤੁ, ਆਬਨ੍ਧਨਤਾ ਆਪੋਧਾਤੁ, ਉਣ੍ਹਤਾ ਤੇਜੋਧਾਤੁ, વਿਤ੍ਥਮ੍ਭਨਤਾ વਾਯੋਧਾਤੂਤਿ ਚਤਸ੍ਸੋ ਧਾਤੁਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਲੋਮਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
‘ਸੁਞ੍ਞਤੋ’ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ਛਨ੍ਨવੁਤਿ ਸੁਞ੍ਞਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯਾਸਂ વਸੇਨ
‘ਖਨ੍ਧਾਦਿਤੋ’ਤਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਖਨ੍ਧਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਗ੍ਗਯ੍ਹਮਾਨੇਸੁ ਕੇਸਾ ਕਤਿ ਖਨ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਤਿ ਆਯਤਨਾਨਿ, ਕਤਿ ਧਾਤੁਯੋ, ਕਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ, ਕਤਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨੀਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੇਤ੍ਥ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ।
੩੫੭. ਏવਂ ਅਨੁਪਸ੍ਸੀਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਯ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮਾ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ? ਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਤਾਪੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
ਤਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਾ ਪਜਾਨਨਾਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਕਣ੍ਡવਣ੍ਣਨਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੬) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਉਪੇਤੋਤਿਆਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવੇવਚਨਾਨਿ। ਅਪਿਚ ਆਸੇવਨવਸੇਨ ਉਪੇਤੋ, ਭਾવਨਾવਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਪੇਤੋਤਿ ਸਮੁਪੇਤੋ ਉਪਾਗਤੋ ਸਮੁਪਾਗਤੋ, ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਦੁਕੇਸੁ ਅਯਮੇવ ਨਯੋ। ਬਹੁਲੀਕਾਰવਸੇਨ ਪਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਮਿਨਾ ਆਤਾਪੇਨ ਉਪੇਤੋਤਿ ਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
વਿਹਰਤੀਤਿ ਪਦੇ ‘ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ વਿਹਾਰੋ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਂ ਅਕਤ੍વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਰਿਯਤੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸਮਙ੍ਗੀਭਾવਤੋ ਇਰਿਯਤਿ। ਤੇਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥਚਤੁਕ੍ਕੇਹਿ ਕਾਯਸਕਟવਤ੍ਤਨੇਨ વਤ੍ਤਤਿ। ਏਕਂ ਇਰਿਯਾਪਥਦੁਕ੍ਖਂ ਅਪਰੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਬਾਧਿਤ੍વਾ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਭਾવੇਨ ਸਰੀਰਕ੍ਖਨਤੋ ਪਾਲੇਤਿ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਅਸਣ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥવਤਨਤੋ ਯਪੇਤਿ। ਤੇਨ ਤੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਤਥਾ ਤਥਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਯਾਪਨਤੋ ਯਾਪੇਤਿ। ਚਿਰਕਾਲવਤ੍ਤਾਪਨਤੋ ਚਰਤਿ। ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥਂ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਹਰਣਤੋ વਿਹਰਤਿ।
੩੬੨. ਸ੍વੇવ ਕਾਯੋ ਲੋਕੋਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ, ਸ੍વੇવ ਕਾਯੋ ਲੁਜ੍ਜਨਪਲੁਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਲੋਕੋ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਪਹੀਯਮਾਨਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ વੇਦਨਾਦੀਸੁਪਿ ਪਹੀਯਤਿ ਏવ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚਪਿ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਲੋਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
ਸਨ੍ਤਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਸਨ੍ਤਾ। ਭਾવਨਾਯ ਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਸਮਿਤਾ। વਤ੍ਥੁਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿવੂਪਸਮવਸੇਨ વੂਪਸਨ੍ਤਾ। ਨਿਰੋਧਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਗਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤਾ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤਿવਿਯ ਅਤ੍ਥਂ ਗਤਾਤਿ ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਙ੍ਗਤਾ। ਅਪ੍ਪਿਤਾਤਿ વਿਨਾਸਿਤਾ, ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਠਪਿਤਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬ੍ਯਪ੍ਪਿਤਾਤਿ ਸੁવਿਨਾਸਿਤਾ, ਅਤਿવਿਯ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਠਪਿਤਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਪੁਨ ਨ ਅਨ੍વਸ੍ਸવਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸੋਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸੋਸਿਤਾ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਸੋਸਿਤਾਤਿ વਿਸੋਸਿਤਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀ ਕਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨવਿਹਾਰੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਪਰਿਹਰਣਂ, ਆਤਾਪੇਨ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਂ, ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਪਰਿਹਰਣੂਪਾਯੋ; ਸਤਿਯਾ વਾ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ ਪਟਿਲਦ੍ਧੋ ਸਮਥੋ, ਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸવਿਨਯੇਨ ਭਾવਨਾਫਲਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
੩੬੩. વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇਪਿ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਸੁਖਂ વੇਦਨਨ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕਂ વਾ ਚੇਤਸਿਕਂ વਾ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਅਹਂ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕਾਪਿ ਦਾਰਕਾ ਥਞ੍ਞਪਿવਨਾਦਿਕਾਲੇ ਸੁਖਂ વੇਦਯਮਾਨਾ ‘ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਨੇਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਜਾਨਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਰੂਪਞ੍ਹਿ ਜਾਨਨਂ ਸਤ੍ਤੂਪਲਦ੍ਧਿਂ ਨਪ੍ਪਜਹਤਿ, ਸਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਨ ਉਗ੍ਘਾਟੇਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਾ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾ વਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਜਾਨਨਂ ਸਤ੍ਤੂਪਲਦ੍ਧਿਂ ਪਜਹਤਿ, ਸਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਉਗ੍ਘਾਟੇਤਿ, ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਭਾવਨਾ ਚ ਹੋਤਿ। ‘ਇਦਞ੍ਹਿ ਕੋ વੇਦਯਤਿ, ਕਸ੍ਸ વੇਦਨਾ, ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ વੇਦਨਾ’ਤਿ ਏવਂ ਸਮ੍ਪਜਾਨવੇਦਿਯਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
ਤਤ੍ਥ ਕੋ વੇਦਯਤੀਤਿ? ਨ ਕੋਚਿ ਸਤ੍ਤੋ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਾ વੇਦਯਤਿ। ਕਸ੍ਸ વੇਦਨਾਤਿ? ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ વੇਦਨਾ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ વੇਦਨਾਤਿ? વਤ੍ਥੁਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚ ਪਨੇਸਾ વੇਦਨਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਸ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਤਂ ਤਂ ਸੁਖਾਦੀਨਂ વਤ੍ਥੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ વੇਦਨਾવ વੇਦਯਤਿ; ਤਂ ਪਨ વੇਦਨਾਪવਤ੍ਤਿਂ
ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਅਫਾਸੁਕਕਾਲੇ ਬਲવવੇਦਨਾਯ ਨਿਤ੍ਥੁਨਨ੍ਤੋ ਅਪਰਾਪਰਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਤਿ। ਤਮੇਕੋ ਦਹਰੋ ਆਹ ਸਮਸੀਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ।
ਯਥਾ
ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਪਨ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ વੇਦਨਾવਸੇਨ ਕਥੇਸਿ। ਤਿવਿਧੋ ਹਿ ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਅਭਿਨਿવੇਸੋ – ਫਸ੍ਸવਸੇਨ, વੇਦਨਾવਸੇਨ, ਚਿਤ੍ਤવਸੇਨਾਤਿ। ਕਥਂ? ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਹਿ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ વਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਾ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੇ ਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਪਠਮਾਭਿਨਿਪਾਤੋ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਫੁਸਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਫਸ੍ਸੋ ਪਾਕਟੋ ਹੋਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੀ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ વੇਦਨਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਜਾਨਨ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਪਾਕਟਂ ਹੋਤਿ।
ਤਤ੍ਥ
ਸੋ ‘ਇਮੇ ਫਸ੍ਸਪਞ੍ਚਮਕਾ ਧਮ੍ਮਾ ਕਿਂਨਿਸ੍ਸਿਤਾ’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘વਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਿਤਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। વਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਕਰਜਕਾਯੋ; ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਇਦਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਏਤ੍ਥਸਿਤਂ, ਏਤ੍ਥਪਟਿਬਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੫)। ਸੋ ਅਤ੍ਥਤੋ ਭੂਤਾਨਿ
ਸੋ ‘ਇਮੇ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਕਿਂਹੇਤੁਕਾ’ਤਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਹੇਤੁਕਾ’ਤਿ ਪਸ੍ਸਤਿ; ਤਤੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਞ੍ਚ ਇਦਂ; ਅਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਤੋ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ; ਸੁਦ੍ਧਸਙ੍ਖਾਰਪੁਞ੍ਜਮਤ੍ਤਮੇવਾਤਿ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਰੂਪવਸੇਨવ ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ‘ਅਨਿਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਸੋ ‘ਅਜ੍ਜ ਅਜ੍ਜਾ’ਤਿ ਪਟਿવੇਧਂ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਤਥਾਰੂਪੇ ਦਿવਸੇ ਉਤੁਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਪੁਗ੍ਗਲਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਭੋਜਨਸਪ੍ਪਾਯਂ, ਧਮ੍ਮਸવਨਸਪ੍ਪਾਯਂ વਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਏਕਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ। ਏવਂ ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਜਨਾਨਂ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥਿਤਂ ਹੋਤਿ।
ਇਧ ਪਨ ਭਗવਾ ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ વੇਦਨਾવਸੇਨ
ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ
ਏવਂ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਰੂਪਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ વੇਦਨਾવਸੇਨ વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ; ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਇਧੇવ ਏવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਦੀਘਨਿਕਾਯਮ੍ਹਿ ਮਹਾਨਿਦਾਨੇ, ਸਕ੍ਕਪਞ੍ਹੇ, ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ
ਤਤ੍ਥ ਸੁਖਂ વੇਦਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਅਯਂ ਅਪਰੋਪਿ ਪਜਾਨਨਪਰਿਯਾਯੋ – ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਸੁਖવੇਦਨਾਕ੍ਖਣੇ ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨੋ ‘ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਾਮੀ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤੇਨ ਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਇਦਾਨਿ ਅਭਾવਤੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਚ ਸੁਖਾਯ ਇਤੋ ਪਠਮਂ ਅਭਾવਤੋ વੇਦਨਾ ਨਾਮ ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਅਦ੍ਧੁવਾ વਿਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਾਤਿ ਇਤਿਹ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਭਗવਤਾ –
‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ, ਅਗ੍ਗਿવੇਸ੍ਸਨ, ਸਮਯੇ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, ਨੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਦੁਕ੍ਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, ਨ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ, ਸੁਖਂਯੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ
ਸਾਮਿਸਂ વਾ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸਾਮਿਸਾ ਸੁਖਾ ਨਾਮ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾਮਿਸਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਛ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾ; ਨਿਰਾਮਿਸਾ ਸੁਖਾ ਨਾਮ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸ੍ਸਿਤਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾ; ਸਾਮਿਸਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਨਾਮ ਛ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਦੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾ; ਨਿਰਾਮਿਸਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਨਾਮ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸ੍ਸਿਤਦੋਮਨਸ੍ਸવੇਦਨਾ; ਸਾਮਿਸਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਨਾਮ ਛ ਗੇਹਸਿਤਉਪੇਕ੍ਖਾવੇਦਨਾ; ਨਿਰਾਮਿਸਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਨਾਮ ਛ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸ੍ਸਿਤਉਪੇਕ੍ਖਾવੇਦਨਾ। ਤਾਸਂ વਿਭਾਗੋ ਉਪਰਿਪਣ੍ਣਾਸੇ ਪਾਲ਼ਿਯਂ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੦੪ ਆਦਯੋ) ਆਗਤੋਯੇવ। ਸੋ ਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੋ ਤਂ વੇਦਨਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਬਹਿਦ੍ਧਾ વੇਦਨਾਸੂਤਿ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વੇਦਨਾਸੁ। ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨਨ੍ਤਿ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸੁਖવੇਦਨਂ વੇਦਯਮਾਨਂ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਲੇਨ ਪਰਸ੍ਸ વੇਦਨਾਸੁ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾਰੇ ਯਸ੍ਮਾ ਨੇવ ਅਤ੍ਤਾ, ਨ ਪਰੋ ਨਿਯਮਿਤੋ; ਤਸ੍ਮਾ વੇਦਨਾਪਰਿਗ੍ਗਹਮਤ੍ਤਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਖਂ વੇਦਨਂ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਬ੍ਬੇ ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾવ ਕਥਿਤਾਤਿ।
વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
੩੬੫. ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇਪਿ ਸਰਾਗਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਸਰਾਗਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠવਿਧਂ ਲੋਭਸਹਗਤਂ। વੀਤਰਾਗਨ੍ਤਿ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਇਦਂ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮਸਨਂ ਨ ਸਦੋਸਨ੍ਤਿ ਦੁવਿਧਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਂ। વੀਤਦੋਸਨ੍ਤਿ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਸੇਸਾਨਿ ਦਸ ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨੇવ ਪੁਰਿਮਪਦਂ, ਨ ਪਚ੍ਛਿਮਪਦਂ ਭਜਨ੍ਤਿ। ਸਮੋਹਨ੍ਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤਞ੍ਚੇવ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤਞ੍ਚਾਤਿ ਦੁવਿਧਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਮੋਹੋ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੀਤਮੋਹਨ੍ਤਿ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਸਂਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾਨੁਪਤਿਤਂ। ਏਤਞ੍ਹਿ ਸਙ੍ਕੁਟਿਤਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤਂ। ਏਤਞ੍ਹਿ ਪਸਟਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ।
ਮਹਗ੍ਗਤਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਞ੍ਚ। ਅਮਹਗ੍ਗਤਨ੍ਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਂ। ਸਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਂ। ਅਨੁਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਞ੍ਚ ਅਰੂਪਾવਚਰਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਸਉਤ੍ਤਰਂ ਰੂਪਾવਚਰਂ, ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਮੇવ। ਸਮਾਹਿਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿ ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿ વਾ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਸਮਾਹਿਤਨ੍ਤਿ ਉਭਯਸਮਾਧਿવਿਰਹਿਤਂ। વਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਦਙ੍ਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨવਿਮੁਤ੍ਤੀਹਿ વਿਨਿਮੁਤ੍ਤਂ। ਅવਿਮੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਉਭਯવਿਮੁਤ੍ਤਿਰਹਿਤਂ; ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਨਿਸ੍ਸਰਣવਿਮੁਤ੍ਤੀਨਂ ਪਨ ਇਧ ਓਕਾਸੋવ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਰਾਗਮਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਰਾਗਂ ਅਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬੇ ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾવ ਕਥਿਤਾਤਿ।
ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
ਨੀવਰਣਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ
੩੬੭. ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਕਥਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਭਿਣ੍ਹਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਅਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਯਥਾ ਚਾਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਪਜਾਨਾਤੀਤਿ ਤਞ੍ਚ ਕਾਰਣਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
ਤਤ੍ਥ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਸੁਭਮ੍ਪਿ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਸੁਭਾਰਮ੍ਮਣਮ੍ਪਿ ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਨਾਮ ਅਨੁਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਾ ਦੁਕ੍ਖੇ ਸੁਖਨ੍ਤਿ વਾ ਅਨਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਤਾਤਿ વਾ ਅਸੁਭੇ ਸੁਭਨ੍ਤਿ વਾ ਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨)।
ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਅਸੁਭਮ੍ਪਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਅਸੁਭਾਰਮ੍ਮਣਮ੍ਪਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਨਾਮ ਉਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੋ ਪਥਮਨਸਿਕਾਰੋ, ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਾ ਦੁਕ੍ਖੇ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વਾ ਅਨਤ੍ਤਨਿ ਅਨਤ੍ਤਾਤਿ વਾ ਅਸੁਭੇ ਅਸੁਭਨ੍ਤਿ વਾ ਮਨਸਿਕਾਰੋ। ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ ਅਯਮਨਾਹਾਰੋ
ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੋ, ਅਸੁਭਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰਤਾ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਦਸવਿਧਞ੍ਹਿ ਅਸੁਭਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤਿ, ਭਾવੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ; ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਪਿਹਿਤਦ੍વਾਰਸ੍ਸਾਪਿ
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਆਲੋਪੇ, ਅਭੁਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਪਿવੇ।
ਅਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ, ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੯੮੩)।
ਅਸੁਭਕਮ੍ਮਿਕਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ ਅਸੁਭਭਾવਨਾਰਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੀਯਤਿ; ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਦਸਅਸੁਭਨਿਸ੍ਸਿਤਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਯਪਿ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨ
ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਪਨ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿਘਮ੍ਪਿ ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ; ਪਟਿਘਾਰਮ੍ਮਣਮ੍ਪਿ ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਲਕ੍ਖਣੋવ। ਤਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਘਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨)।
ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਪਨ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮੇਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਨਾਪਿ ਉਪਚਾਰੋਪਿ વਟ੍ਟਤਿ; ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਨਾવ। ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੋ વੁਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣੋવ। ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ
ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਮੇਤ੍ਤਾਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੋ, ਮੇਤ੍ਤਾਭਾવਨਾਨੁਯੋਗੋ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਾਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ, ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਬਹੁਲੀਕਤਾ
ਅਰਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਅਰਤਿ ਨਾਮ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਤਾ। ਤਨ੍ਦੀ ਨਾਮ ਕਾਯਾਲਸਿਯਤਾ। વਿਜਮ੍ਭਿਕਾ ਨਾਮ ਕਾਯવਿਨਾਮਨਾ। ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦੋ ਨਾਮ ਭਤ੍ਤਮੁਚ੍ਛਾ ਭਤ੍ਤਪਰਿਲ਼ਾਹੋ। ਚੇਤਸੋ ਲੀਨਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲੀਨਾਕਾਰੋ। ਇਮੇਸੁ ਅਰਤਿਆਦੀਸੁ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਂ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਤਿ ਤਨ੍ਦੀ વਿਜਮ੍ਭਿਕਾ ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦੋ ਚੇਤਸੋ ਚ ਲੀਨਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ
ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁਆਦੀਸੁ ਪਨ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁ ਨਾਮ ਪਠਮਾਰਮ੍ਭવੀਰਿਯਂ। ਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁ ਨਾਮ ਕੋਸਜ੍ਜਤੋ ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁ ਨਾਮ ਪਰਂ ਪਰਂ ਠਾਨਂ ਅਕ੍ਕਮਨਤੋ ਤਤੋਪਿ ਬਲવਤਰਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਤਿਪ੍ਪਭੇਦੇ વੀਰਿਯੇ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਂ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁ, ਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁ, ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਨਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ, વੇਪੁਲ੍ਲਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨)।
ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਅਤਿਭੋਜਨੇ
ਚੇਤਸੋ ਅવੂਪਸਮੇ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਅવੂਪਸਮੋ ਨਾਮ ਅવੂਪਸਨ੍ਤਾਕਾਰੋ; ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਮੇવੇਤਂ ਅਤ੍ਥਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਂ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ
ਸਮਾਧਿਸਙ੍ਖਾਤੇ ਪਨ ਚੇਤਸੋ વੂਪਸਮੇ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨਸ੍ਸ ਪਹਾਨਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੇਤਸੋ વੂਪਸਮੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਨਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ, વੇਪੁਲ੍ਲਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨)।
ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਤਾ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕਤਾ, વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਾ, વੁਡ੍ਢਸੇવਿਤਾ
વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਠਾਨੀਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰੇਨ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਠਾਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਕਾਰਣਤ੍ਤਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾવ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਂ ਬਹੁਲਂ ਪવਤ੍ਤਯਤੋ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਠਾਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ
ਕੁਸਲਾਦਿਧਮ੍ਮੇਸੁ
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਸਾવਜ੍ਜਾਨવਜ੍ਜਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਹੀਨਪ੍ਪਣੀਤਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਨਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ વਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ વਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ, વੇਪੁਲ੍ਲਾਯਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨)।
ਅਪਿਚ ਛ ਧਮ੍ਮਾ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਪਹਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਤਾ, ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕਤਾ, વਿਨਯੇ ਪਕਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਬਹੁਲਤਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਸਪ੍ਪਾਯਕਥਾਤਿ। ਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨਪਿ ਹਿ ਏਕਂ વਾ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਚ વਾ ਨਿਕਾਯੇ ਪਾਲ਼ਿવਸੇਨ ਚ ਅਤ੍ਥવਸੇਨ ਚ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਪਹੀਯਤਿ। ਤੀਣਿ ਰਤਨਾਨਿ ਆਰਬ੍ਭ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਬਹੁਲਸ੍ਸਾਪਿ, વਿਨਯੇ ਚਿਣ੍ਣવਸੀਭਾવਸ੍ਸਾਪਿ, ਤੀਸੁ ਰਤਨੇਸੁ ਓਕਪ੍ਪਨਿਯਸਦ੍ਧਾਸਙ੍ਖਾਤਅਧਿਮੋਕ੍ਖਬਹੁਲਸ੍ਸਾਪਿ
ਨੀવਰਣਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ।
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਅਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਯਥਾ ਚ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਤਾવ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ
ਅਪਿਚ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞਂ, ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿવਜ੍ਜਨਤਾ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿਪੁਗ੍ਗਲਸੇવਨਤਾ, ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਤਿ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਦੀਸੁ ਹਿ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ, ਭਤ੍ਤਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਾਕਸਦਿਸੇ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਰਿવਜ੍ਜਨੇਨ, ਤਿਸ੍ਸਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਅਭਯਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸੇવਨੇਨ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਸਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ ਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰਚਿਤ੍ਤਤਾਯ ਚ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿ ਹੋਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਪਨ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨) –
ਏવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ।
ਅਪਿਚ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਕਤਾਤਿ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਲਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਮਗ੍ਗਙ੍ਗਝਾਨਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਬਹੁਲਤਾ। વਤ੍ਥੁવਿਸਦਕਿਰਿਯਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰਾਨਂ વਤ੍ਥੂਨਂ વਿਸਦਭਾવਕਰਣਂ। ਯਦਾ ਹਿਸ੍ਸ ਕੇਸਨਖਲੋਮਾਨਿ ਦੀਘਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਰੀਰਂ
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮਤ੍ਤਪਟਿਪਾਦਨਾ ਨਾਮ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਮਭਾવਕਰਣਂ। ਸਚੇ ਹਿਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਬਲવਂ ਹੋਤਿ, ਇਤਰਾਨਿ ਮਨ੍ਦਾਨਿ, ਤਤੋ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਗ੍ਗਹਕਿਚ੍ਚਂ, ਸਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਕਿਚ੍ਚਂ, ਸਮਾਧਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅવਿਕ੍ਖੇਪਕਿਚ੍ਚਂ, ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸਨਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਧਮ੍ਮਸਭਾવਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ વਾ ਯਥਾ વਾ ਮਨਸਿਕਰੋਤੋ ਬਲવਂ ਜਾਤਂ, ਤਥਾ ਅਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਹਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। વਕ੍ਕਲਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਚੇਤ੍ਥ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ। ਸਚੇ ਪਨ વੀਰਿਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ
વਿਸੇਸਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧਾਪਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਾਧਿવੀਰਿਯਾਨਞ੍ਚ ਸਮਤਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ। ਬਲવਸਦ੍ਧੋ ਹਿ ਮਨ੍ਦਪਞ੍ਞੋ ਮੁਦ੍ਧਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਅવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਪਸੀਦਤਿ। ਬਲવਪਞ੍ਞੋ ਮਨ੍ਦਸਦ੍ਧੋ ਕੇਰਾਟਿਕਪਕ੍ਖਂ ਭਜਤਿ, ਭੇਸਜ੍ਜਸਮੁਟ੍ਠਿਤੋ વਿਯ ਰੋਗੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ ਹੋਤਿ ‘ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਕੁਸਲਂ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਅਤਿਧਾવਿਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਿਰਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਨ ਸਮਤਾਯ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਪਸੀਦਤਿ। ਬਲવਸਮਾਧਿਂ ਪਨ ਮਨ੍ਦવੀਰਿਯਂ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਕੋਸਜ੍ਜਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ, ਕੋਸਜ੍ਜਂ ਅਧਿਭવਤਿ। ਬਲવવੀਰਿਯਂ ਮਨ੍ਦਸਮਾਧਿਂ, વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਅਧਿਭવਤਿ। ਸਮਾਧਿ ਪਨ વੀਰਿਯੇਨ ਸਂਯੋਜਿਤੋ ਕੋਸਜ੍ਜੇ ਪਤਿਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। વੀਰਿਯਂ ਸਮਾਧਿਨਾ ਸਂਯੋਜਿਤਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇ ਪਤਿਤੁਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਦੁਭਯਮ੍ਪਿ ਸਮਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਉਭਯਸਮਤਾਯ ਹਿ ਅਪ੍ਪਨਾ ਹੋਤਿ
ਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਸੁ ਪਨ ਸਮਾਧਿਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਬਲવਤੀ વਟ੍ਟਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸੋ ਅਪ੍ਪਨਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਕਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾ ਬਲવਤੀ વਟ੍ਟਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸੋ ਲਕ੍ਖਣਪਟਿવੇਧਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਪਨ ਸਮਤਾਯ ਅਪ੍ਪਨਾ ਹੋਤਿਯੇવ। ਸਤਿ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਬਲવਤੀ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਤਿ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਕ੍ਖਿਕਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾવੀਰਿਯਪਞ੍ਞਾਨਂ વਸੇਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਪਾਤਤੋ, ਕੋਸਜ੍ਜਪਕ੍ਖਿਕੇਨ ਚ ਸਮਾਧਿਨਾ ਕੋਸਜ੍ਜਪਾਤਤੋ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਾ, ਲੋਣਧੂਪਨਂ વਿਯ ਸਬ੍ਬਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਸੁ, ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਿਕਅਮਚ੍ਚੋ વਿਯ ਚ ਸਬ੍ਬਰਾਜਕਿਚ੍ਚੇਸੁ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਤਿ ਚ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਿਕਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਚਿਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਸਤਿਪਟਿਸਰਣਂ, ਆਰਕ੍ਖਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾ
ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿવਜ੍ਜਨਾ ਨਾਮ ਖਨ੍ਧਾਦਿਭੇਦੇ ਅਨੋਗਾਲ਼੍ਹਪਞ੍ਞਾਨਂ ਦੁਮ੍ਮੇਧਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਆਰਕਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਂ। ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਸੇવਨਾ ਨਾਮ ਸਮਪਞ੍ਞਾਸਲਕ੍ਖਣਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾਯ ਉਦਯਬ੍ਬਯਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਪੁਗ੍ਗਲਸੇવਨਾ। ਗਮ੍ਭੀਰਞਾਣਚਰਿਯਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ ਨਾਮ ਗਮ੍ਭੀਰੇਸੁ ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਗਮ੍ਭੀਰਪਞ੍ਞਾਯ ਪਭੇਦਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾ। ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨਤ੍ਥਂ ਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰਚਿਤ੍ਤਤਾ। ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿ ਹੋਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਰਮ੍ਭਧਾਤੁ ਨਿਕ੍ਕਮਧਾਤੁ ਪਰਕ੍ਕਮਧਾਤੁ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨) –
ਏવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ।
ਅਪਿਚ
ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਯੇਸੁ ਪਞ੍ਚવਿਧਬਨ੍ਧਨਕਮ੍ਮਕਾਰਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਨਕਾਲੇਪਿ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਜਾਲਕ੍ਖਿਪਕੁਮੀਨਾਦੀਹਿ ਗਹਿਤਕਾਲੇਪਿ, ਪਾਚਨਕਣ੍ਟਕਾਦਿਪ੍ਪਹਾਰਾવਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨ ਸਕਟવਹਨਾਦਿਕਾਲੇਪਿ, ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ ਅਨੇਕਾਨਿਪਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਮ੍ਪਿ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾਹਿ ਆਤੁਰੀਭੂਤਕਾਲੇਪਿ, ਕਾਲਕਞ੍ਜਿਕਅਸੁਰੇਸੁ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣੇਨ
ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਕਲੇਣੇ ਨਾਮ ਪਟਿવਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਗੋਚਰਗਾਮੇ ਏਕਾ ਮਹਾਉਪਾਸਿਕਾ ਥੇਰਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਜਗ੍ਗਤਿ। ਸਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ ਧੀਤਰਂ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਪੁਰਾਣਤਣ੍ਡੁਲਾ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਖੀਰਂ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਸਪ੍ਪਿ, ਅਸੁਕਸ੍ਮਿਂ ਫਾਣਿਤਂ। ਤવ
ਥੇਰੋ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਨੀਹਰਨ੍ਤੋવ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿ – ‘ਮਹਾਉਪਾਸਿਕਾ ਕਿਰ ਕਞ੍ਜਿਯੇਨ
‘‘ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾਜਞ੍ਞ, ਨਮੋ ਤੇ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮ।
ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਆਸવਾ ਖੀਣਾ, ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋਸਿ ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ॥
ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਤ੍વਾ – ‘ਭਨ੍ਤੇ, ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠਾਨਂ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਦਤ੍વਾ ਮਹਲ੍ਲਕਿਤ੍ਥਿਯੋ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਆਹ।
ਥੇਰੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘ਪਾਤੋਯੇવਾ’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਗਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਦਾਰਿਕਾਪਿ ਭਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ‘ਇਦਾਨਿ ਮੇ ਭਾਤਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਮੇ ਭਾਤਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਸਾ, ਥੇਰੇ ਘਰਦ੍વਾਰਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ, ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਫਾਣਿਤਯੋਜਿਤਸ੍ਸ ਖੀਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਸਿ। ਥੇਰੋ ‘ਸੁਖਂ ਹੋਤੂ’ਤਿ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸਾਪਿ ਤਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।
ਥੇਰਸ੍ਸ
ਮਹਨ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਸਤ੍ਥੁ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਯਦਿਦਂ ਸਤ੍ਤ ਅਰਿਯਧਨਾਨਿ ਨਾਮ। ਤਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਕੁਸੀਤੇਨ ਗਹੇਤੁਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਦਾਯਜ੍ਜਮਹਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ‘ਮਹਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ। ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਹਿ ਤੇ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗਣ੍ਹਨਕਾਲੇਪਿ ਅਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨੇਪਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਯਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪવਤ੍ਤਨਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਦੇવੋਰੋਹਨਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰવੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁਪਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇਪਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ ਕਮ੍ਪਿਤ੍ਥ। ਯੁਤ੍ਤਂ ਨੁ ਤੇ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਕੁਸੀਤੇਨ ਭવਿਤੁ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਥੁਮਹਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
‘ਜਾਤਿਯਾਪਿ ਤ੍વਂ ਇਦਾਨਿ ਨ ਲਾਮਕਜਾਤਿਕੋਸਿ; ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਾਯ ਮਹਾਸਮ੍ਮਤਪવੇਣਿਯਾ ਆਗਤੇ ਓਕ੍ਕਾਕਰਾਜવਂਸੇ ਜਾਤੋ; ਸਿਰਿਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਚ ਮਹਾਮਾਯਾਦੇવਿਯਾ ਚ ਨਤ੍ਤਾ; ਰਾਹੁਲਭਦ੍ਦਸ੍ਸ ਕਨਿਟ੍ਠੋ। ਤਯਾ ਨਾਮ ਏવਰੂਪੇਨ ਜਿਨਪੁਤ੍ਤੇਨ ਹੁਤ੍વਾ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਕੁਸੀਤੇਨ વਿਹਰਿਤੁ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਜਾਤਿਮਹਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਚੇવ ਅਸੀਤਿਮਹਾਸਾવਕਾ ਚ વੀਰਿਯੇਨੇવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਂਸੁ। ਤ੍વਂ ਏਤੇਸਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਸਿ, ਨਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਸੀ’ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਮਹਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੋਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਅਜਗਰਸਦਿਸੇ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯੇ ਕੁਸੀਤਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇ ਪਹਿਤਤ੍ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ વਿਰਿਯੁਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿ ਹੋਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ
‘‘ਅਤ੍ਥਿ
ਏવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੀਤਿਯੇવ ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਟ੍ਠਾਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ। ਤਸ੍ਸਾ ਉਪ੍ਪਾਦਕਮਨਸਿਕਾਰੋ
ਅਪਿਚ ਏਕਾਦਸ ਧਮ੍ਮਾ ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਘਸੀਲਚਾਗਦੇવਤਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਉਪਸਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿ, ਲੂਖਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿવਜ੍ਜਨਤਾ, ਸਿਨਿਦ੍ਧਪੁਗ੍ਗਲਸੇવਨਤਾ, ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਤਾ, ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਤਿ।
ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਹਿ ਯਾવ ਉਪਚਾਰਾ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਫਰਮਾਨੋ ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ; ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਘਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਕ੍ਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਰਕ੍ਖਿਤਂ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਗਿਹਿਨੋ ਦਸਸੀਲਂ ਪਞ੍ਚਸੀਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਭਯਾਦੀਸੁ ਪਣੀਤਂ ਭੋਜਨਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਨਂ ਦਤ੍વਾ ‘ਏવਂ ਨਾਮ ਅਦਮ੍ਹਾ’ਤਿ ਚਾਗਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਗਿਹਿਨੋਪਿ ਏવਰੂਪੇ ਕਾਲੇ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਯੇਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਦੇવਤਾ ਦੇવਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾ ਤਥਾਰੂਪਾਨਂ ਗੁਣਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਤ੍ਥਿਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤੇ ਕਿਲੇਸੇ ਸਟ੍ਠਿਪਿ ਸਤ੍ਤਤਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਚੇਤਿਯਦਸ੍ਸਨਬੋਧਿਦਸ੍ਸਨਥੇਰਦਸ੍ਸਨੇਸੁ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾਯ ਸਂਸੂਚਿਤਲੂਖਭਾવੇ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਪਸਾਦਸਿਨੇਹਾਭਾવੇਨ ਗਦ੍ਰਭਪਿਟ੍ਠੇ ਰਜਸਦਿਸੇ ਲੂਖਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਪਸਾਦਬਹੁਲੇ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤੇ ਸਿਨਿਦ੍ਧਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਪਰਿਦੀਪਕੇ ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ, ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਪੀਤਿਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿ ਹੋਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ
‘‘ਅਤ੍ਥਿ
ਏવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਅਪਿਚ ਸਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮਾ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਪਣੀਤਭੋਜਨਸੇવਨਤਾ, ਉਤੁਸੁਖਸੇવਨਤਾ
ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਥਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਬ੍ਯਗ੍ਗਨਿਮਿਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ – ਅਯਮਾਹਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਾ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਭਾવਾਯ વੇਪੁਲ੍ਲਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਪਾਰਿਪੂਰਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੩੨) –
ਏવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਥੋવ ਸਮਥਨਿਮਿਤ੍ਤਂ, ਅવਿਕ੍ਖੇਪਟ੍ਠੇਨ ਚ ਅਬ੍ਯਗ੍ਗਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।
ਅਪਿਚ વਤ੍ਥੁવਿਸਦਕਿਰਿਯਤਾ ਚ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਮਤ੍ਤਪਟਿਪਾਦਨਤਾ ਚ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਨਿਮਿਤ੍ਤਕੁਸਲਤਾ ਨਾਮ ਕਸਿਣਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹਣਕੁਸਲਤਾ। ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਹਣਨਤਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤਿਸਿਥਿਲવੀਰਿਯਤਾਦੀਹਿ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਗਹਣਨਤਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਤਾਦੀਹਿ ਉਦ੍ਧਟਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮਾਧਿਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸਮੁਟ੍ਠਾਪਨੇਨ ਤਸ੍ਸ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਂ। ਸਮਯੇ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਤਾਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਪਯੋਗਮਨ੍ਦਤਾਯ વਾ ਉਪਸਮਸੁਖਾਨਧਿਗਮੇਨ વਾ ਨਿਰਸ੍ਸਾਦਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਟ੍ਠਸਂવੇਗવਤ੍ਥੁਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਸਂવੇਜੇਤਿ। ਅਟ੍ਠ ਸਂવੇਗવਤ੍ਥੂਨਿ ਨਾਮ ਜਾਤਿਜਰਾਬ੍ਯਾਧਿਮਰਣਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਅਪਾਯਦੁਕ੍ਖਂ ਪਞ੍ਚਮਂ, ਅਤੀਤੇ વਟ੍ਟਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਨਾਗਤੇ વਟ੍ਟਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਆਹਾਰਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣਾਨੁਸ੍ਸਰਣੇਨ ਚ ਪਸਾਦਂ ਜਨੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਮਯੇ ਸਮ੍ਪਹਂਸਨਤਾਤਿ।
ਸਮਯੇ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਤਾ ਨਾਮ ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਅਲੀਨਂ ਅਨੁਦ੍ਧਟਂ ਅਨਿਰਸ੍ਸਾਦਂ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਸਮਥવੀਥਿਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਗ੍ਗਹਨਿਗ੍ਗਹਸਮ੍ਪਹਂਸਨੇਸੁ ਨ ਬ੍ਯਾਪਾਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਸਾਰਥੀ વਿਯ ਸਮਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਸੁ ਅਸ੍ਸੇਸੁ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਮਯੇ ਅਜ੍ਝੁਪੇਕ੍ਖਨਤਾਤਿ। ਅਸਮਾਹਿਤਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿવਜ੍ਜਨਤਾ ਨਾਮ ਉਪਚਾਰਂ વਾ ਅਪ੍ਪਨਂ વਾ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਆਰਕਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਂ। ਸਮਾਹਿਤਪੁਗ੍ਗਲਸੇવਨਤਾ ਨਾਮ ਉਪਚਾਰੇਨ વਾ ਅਪ੍ਪਨਾਯ વਾ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸੇવਨਾ ਭਜਨਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾ। ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾ ਨਾਮ ਠਾਨਨਿਸਜ੍ਜਾਦੀਸੁ ਸਮਾਧਿਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂਯੇવ ਨਿਨ੍ਨਪੋਣਪਬ੍ਭਾਰਚਿਤ੍ਤਤਾ। ਏવਞ੍ਹਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੋ ਏਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਨਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿ ਹੋਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ –
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਟ੍ਠਾਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਬਹੁਲੀਕਾਰੋ
ਏવਂ ਉਪ੍ਪਾਦੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪੇਕ੍ਖਾવ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਟ੍ਠਾਨੀਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ। ਅਪਿਚ ਪਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ – ਸਤ੍ਤਮਜ੍ਝਤ੍ਤਤਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤਤਾ, ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਕੇਲਾਯਨਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿવਜ੍ਜਨਤਾ, ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਸੇવਨਤਾ, ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਤਿ।
ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਸਤ੍ਤਮਜ੍ਝਤ੍ਤਤਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ – ‘ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋવ ਕਮ੍ਮੇਨ ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ। ਏਸੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋવ ਕਮ੍ਮੇਨ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਤ੍વਂ ਕਂ ਕੇਲਾਯਸੀ’ਤਿ ਏવਂ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਚ ‘ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ ਸਤ੍ਤੋਯੇવ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਤ੍વਂ ਕਂ ਕੇਲਾਯਸੀ’ਤਿ ਏવਂ ਨਿਸ੍ਸਤ੍ਤਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਚ। ਦ੍વੀਹੇવਾਕਾਰੇਹਿ ਸਙ੍ਖਾਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤਤਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਤਿ – ‘ਇਦਂ ਚੀવਰਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ વਣ੍ਣવਿਕਾਰਞ੍ਚੇવ ਜਿਣ੍ਣਭਾવਞ੍ਚ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਾਦਪੁਞ੍ਛਨਚੋਲ਼ਕਂ ਹੁਤ੍વਾ ਯਟ੍ਠਿਕੋਟਿਯਾ ਛਡ੍ਡਨੀਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਚੇ ਪਨਸ੍ਸ ਸਾਮਿਕੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨਾਸ੍ਸ ਏવਂ વਿਨਸ੍ਸਿਤੁਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ ਏવਂ ਅਸ੍ਸਾਮਿਕਭਾવਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਚ। ‘ਅਨਦ੍ਧਨਿਯਂ ਇਦਂ ਤਾવਕਾਲਿਕ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤਾવਕਾਲਿਕਭਾવਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਚ। ਯਥਾ ਚ ਚੀવਰੇ, ਏવਂ ਪਤ੍ਤਾਦੀਸੁਪਿ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ।
ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਕੇਲਾਯਨਪੁਗ੍ਗਲਪਰਿવਜ੍ਜਨਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਗਿਹੀ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਦਿਕੇ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਸਮਾਨੁਪਜ੍ਝਾਯਕਾਦਿਕੇ ਮਮਾਯਤਿ, ਸਹਤ੍ਥੇਨੇવ ਨੇਸਂ ਕੇਸਚ੍ਛੇਦਨਸੂਚਿਕਮ੍ਮਚੀવਰਧੋવਨਰਜਨਪਤ੍ਤਪਚਨਾਦੀਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਮੁਹੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘ਅਸੁਕੋ ਸਾਮਣੇਰੋ ਕੁਹਿਂ? ਅਸੁਕੋ ਦਹਰੋ ਕੁਹਿ’ਨ੍ਤਿ? ਭਨ੍ਤਮਿਗੋ વਿਯ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਆਲੋਕੇਤਿ; ਅਞ੍ਞੇਨ ਕੇਸਚ੍ਛੇਦਨਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ‘ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਅਸੁਕਂ ਪੇਸੇਥਾ’ਤਿ ਯਾਚਿਯਮਾਨੋਪਿ ‘ਅਮ੍ਹੇਪਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਨ ਕਾਰੇਮ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਿਲਮੇਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ ਨ ਦੇਤਿ – ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਕੇਲਾਯਨੋ ਨਾਮ।
ਯੋ ਸਙ੍ਖਾਰਕੇਲਾਯਨੋ ਨਾਮ। ਯੋ ਪਨ ਤੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁਪਿ વਤ੍ਥੂਸੁ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ ਉਦਾਸੀਨੋ – ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋ ਨਾਮ। ਇਤਿ ਅਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੋ ਏવਰੂਪੇ ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਕੇਲਾਯਨਪੁਗ੍ਗਲੇ
ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪਬ੍ਬવਣ੍ਣਨਾ।
ਇਮੇਸੁਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਪਬ੍ਬੇਸੁ ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾવ ਕਥਿਤਾ। ਇਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਨਾਨਾਚਿਤ੍ਤੇਸੁ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਨੇવ ਹਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਕਾਯਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨ વੇਦਨਂ, ਅਞ੍ਞੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਅਞ੍ਞੇਨ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ; ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਪਨ ਏਕਚਿਤ੍ਤੇਯੇવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਆਦਿਤੋ ਹਿ ਕਾਯਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਆਗਤਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਸਤਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ। વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਸਤਿ ਕਾਯਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ। વੇਦਨਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ…। ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ…। ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਆਗਤਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ। વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ। ਏવਂ ਤਾવ ਦੇਸਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਕਾਯੇ ਪਨ ‘ਸੁਭ’ਨ੍ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਾ ਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾ ਸਤਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। વੇਦਨਾਯ ‘ਸੁਖ’ਨ੍ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਾ વੇਦਨਾਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾ ਸਤਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀਤਿ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਚਿਤ੍ਤੇ ‘ਨਿਚ੍ਚ’ਨ੍ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਾ ਚਿਤ੍ਤਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾ ਸਤਿ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਨਾਮ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ‘ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ વਿਪਲ੍ਲਾਸਪ੍ਪਹਾਨਾ ਧਮ੍ਮਪਰਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾ
ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
੨. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
੩੭੪. ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯੇ
ਤਤ੍ਥ ਨਯਭੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਥਂ? ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਯ ਤਾવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇ ਝਾਨਾਭਿਨਿવੇਸੇ ਸੁਦ੍ਧਿਕਪਟਿਪਦਾ, ਸੁਦ੍ਧਿਕਸੁਞ੍ਞਤਾ, ਸੁਞ੍ਞਤਪਟਿਪਦਾ, ਸੁਦ੍ਧਿਕਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਂ, ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਪਟਿਪਦਾਤਿ ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਚਤੁਕ੍ਕਪਞ੍ਚਕਨਯਾਨਂ વਸੇਨ ਦਸ ਨਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪੀਤਿ વੀਸਤਿਯਾ ਅਭਿਨਿવੇਸੇਸੁ ਦ੍વੇ ਨਯਸਤਾਨਿ। ਤਾਨਿ ਚਤੂਹਿ ਅਧਿਪਤੀਹਿ ਚਤੁਗੁਣਿਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠ। ਇਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਾਨਿ ਦ੍વੇ ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਨਯਸਹਸ੍ਸਂ ਹੋਤਿ। ਤਥਾ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਸੁ ਸੁਦ੍ਧਿਕਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ ਚਾਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇ ਪਞ੍ਚ ਨਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਯਥਾ ਚ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇ, ਏવਂ ਸੇਸਮਗ੍ਗੇਸੁਪੀਤਿ ਕੁਸਲੇ વੀਸਤਿ ਨਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ; ਸੁਞ੍ਞਤਾਪਣਿਹਿਤਾਨਿਮਿਤ੍ਤਾਦਿਭੇਦੇਸੁ ਪਨ ਤਤੋ ਤਿਗੁਣੇ વਿਪਾਕੇ ਸਟ੍ਠਿ ਨਯਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ। ਏવਮੇવ ਸਕਿਚ੍ਚਸਾਧਕਾਨਞ੍ਚੇવ ਸਂਸਿਦ੍ਧਿਕਕਿਚ੍ਚਾਨਞ੍ਚ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿવਸੇਨ ਚ ਸੁਦ੍ਧਿਕવਸੇਨ ਚ ਕੁਸਲੇ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕੇ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਦਸਪ੍ਪਭੇਦੋ ਅਸੀਤਿਨਯਸਹਸ੍ਸਪਤਿਮਣ੍ਡਿਤੋ ਅਭਿਧਮ੍ਮਭਾਜਨੀਯਨਿਦ੍ਦੇਸੋ।
੩. ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਕવਣ੍ਣਨਾ
੩੮੬. ਪਞ੍ਹਾਪੁਚ੍ਛਕੇ ਪਾਲ਼ਿਅਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਕੁਸਲਾਦਿਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਿਕੇਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਏਤਾਨਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ
ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨਿਯਾ વਿਭਙ੍ਗਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।