੧. ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ
੧. ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੧. ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਂ
(੧.) વਿਭਙ੍ਗવਾਰੋ
੫੩. ਇਦਾਨਿ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੋ ਆਰਦ੍ਧੋ।
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਸਚੇ ਇਮਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ? ਨਨੁ ਯਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਯੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਤਿ? ਆਮ, ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਂ। ਤਥਾ ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਤਿਕਦੁਕਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਤਿਕੇ, ਦੁਕੇ, ਦੁਕਤਿਕੇ, ਤਿਕਦੁਕੇ, ਤਿਕਤਿਕੇ, ਦੁਕਦੁਕੇ ਚ ਸਙ੍ਖੇਪਂ ਅਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਯੇવ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਯਾ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਨ ਤਾਯੇવ વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕਾਦੀਸੁ। ਧਮ੍ਮਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਚ ਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨੇ વਿਤਕ੍ਕਤ੍ਤਿਕਪੀਤਿਤ੍ਤਿਕਾਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਸਬ੍ਬਾਪੇਤਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਤਿਕੇ ਯਤ੍ਤਕਾਹਿ ਪੁਚ੍ਛਾਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਾ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਏવਂ ਦਸ੍ਸਿਤਾਸੁ ਹਿ ਯਾ ਤਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਪਹਾਯ ਯਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਸਕ੍ਕਾ ਸੁਖੇਨ વਿਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸੁਖੇਨ વਿਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਯਾ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਪਹਾਯ ਯਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਯੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁ વੇਦਨਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਭੇਦਂ ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਟਿਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਸਦਿਸਭਾવੇਨ ਪਤ੍વਾ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇਸੁਯੇવ ਸਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦਿਭੇਦੋ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮੋ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਉਪ੍ਪਾਦਤੋ ਯਾવ ਨਿਰੋਧਗਮਨਾ ਉਦ੍ਧਂ ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਕੁਸਲਹੇਤੁਨਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ।
ਏવਂ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਿ વੇਦਨਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਏਕਂ। ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਯੋ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤੋ, ਤਂ ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ। ਤਯੋ ਖਨ੍ਧੇਤਿ વੇਦਨਾਦੀਸੁ ਯੋ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਹਿਤੋ, ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸੇ ਤਯੋ। ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧੇਤਿ વੇਦਨਾਸਞ੍ਞਾਦੁਕਾਦੀਸੁ ਛਸੁ ਦੁਕੇਸੁ ਯੇਕੇਚਿ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਯੇ ਯੇ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੇਨ ਗਹਿਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾ ਕੁਸਲਹੇਤੁਨਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ વਾ, ਦ੍વੇ વਾ ਪਨ ਏਕਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ, ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾ, ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਏਕੋ ਖਨ੍ਧੋ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਟਿਚ੍ਚਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤ੍ਥਤ੍ਤਾ ਯਂ ਕੁਸਲੇਨ ਸਹਜਾਤਞ੍ਚੇવ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਞ੍ਚ ਲਭਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਰਤੋਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਯਮੇવ ਨਯੋ।
વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਭਾવਤੋ ਅਹੇਤੁਕਂ, ਰੂਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਆਰੁਪ੍ਪવਿਪਾਕਞ੍ਚ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾਬ੍ਯਾਕਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੁ, વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਇਦਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਗ੍ਗਹਣੇਨ વਤ੍ਥੁਮ੍ਹਿ ਗਹਿਤੇਪਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ।
ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਂ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਮ੍ਹਿ ਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਭੂਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭੂਤੇ ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਇਤਰਦ੍વਯਂ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਮਹਾਭੂਤੇਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਯਞ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਕਟਤ੍ਤਾ ਚ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਂ ਨ ਕੇવਲਂ ਖਨ੍ਧੇਯੇવ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਮਹਾਭੂਤੇਪਿ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਮਿਦਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਯੇવ, ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਮ੍ਪਿ। ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਉਭਯਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਂ।
ਕੁਸਲੇ ਖਨ੍ਧੇ ਚ ਮਹਾਭੂਤੇ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾવ ਮਹਾਭੂਤਾ ਗਹਿਤਾ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਭੂਤਰੂਪਮ੍ਪਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਮ੍ਪਿ ਗਹਿਤਂ। ‘‘ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਯੋ ਮਹਾਭੂਤਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਹਿ ਭੂਤਰੂਪਮ੍ਪਿ ਖਨ੍ਧੇ ਚ ਮਹਾਭੂਤੇ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਉਪਾਦਾਰੂਪਮ੍ਪਿ। ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਨવ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਏਤਾਯੇવ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਸੇਸਾ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਮੋਘਪੁਚ੍ਛਾਤਿ ਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਨ વਿਚਾਰੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ વਿਚਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮ।
੫੪. ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਤਾવ ਰੂਪਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਤਾਸੁ ਨવਸੁ ਰੂਪਮਿਸ੍ਸਕਾ ਪਹਾਯ ਤਿਸ੍ਸੋવ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਤੇਨੇવ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ‘‘વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੂ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
੫੫. ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ’’ਤਿ ਨ ਗਹਿਤਂ। ਸੇਸਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਮੇવ।
੫੬. ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨ੍ਤਰੇਸੁਪਿ ਰੂਪਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ વਿਯ ਤਿਸ੍ਸੋવ ਪੁਚ੍ਛਾ।
੫੭. ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ‘‘ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ’’ਤਿ ਆਗਤਂ ਤਮ੍ਪਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਹੇਤ੍ਥ ਨਾਨਨ੍ਤਿ। ਅਪਿਚ ‘‘ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾવੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਪਟਿਸਨ੍ਧੀਤਿ ਸਬ੍ਬਭવਸਾਧਾਰਣਂ। ਇਧ ਪਨ ‘‘ਕਟਤ੍ਤਾ ਚ ਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯੇવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਸਾ ਹਿ ਰੂਪਸ੍ਸਪਿ ਅਰੂਪਸ੍ਸਪਿ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਞ੍ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ ਹੋਤੀਤਿ ਗਹਿਤਾ। ਬਾਹਿਰਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧੇਸੁ ਪਥવੀਪਾਸਾਣਾਦੀਸੁ ਮਹਾਭੂਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਭੂਤਾਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚ ਬਾਹਿਰਞ੍ਚ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਂ। ਸਙ੍ਖੇਪਦੇਸਨਾ ਹਿ ਸਾ। ਅਯਂ ਪਨ વਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬਾਹਿਰਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વਿਸਨ੍ਤਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਭੂਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਮਹਾਭੂਤੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਉਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨવਸੇਨੇવ।
੫੮. ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੁ, વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਤੋ વਤ੍ਥੁਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ।
੫੯. ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਯਸ੍ਮਾ ਪਟਿਚ੍ਚਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਸਹਜਾਤਤ੍ਥੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰੇ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਨ ਸਾ ਗਹਿਤਾ। ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਹਿ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਧ ਸਹਜਾਤਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸੋ’’ਤਿ।
੬੦. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਰੂਪਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਭਾવਾ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ ਸਬ੍ਬੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਪਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੬੧. ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ વਤ੍ਥੁਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વਤ੍ਥੁਨਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਂ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾਜਨਿਯਤ੍ਤਾ ਇਧ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਯੇਪਿ ਕੁਸਲਾਦਯੋ
ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਪਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕੋવ ਨ ਜਨਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ ਏਕਧਮ੍ਮੋਪਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਕਤਂ।
੬੨. ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ ਕਾਮਂ ਸਬ੍ਬਾ ਕਿਰਿਯਾ ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਪਨ ‘‘ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਜવਨਕਿਰਿਯਾવੇਤ੍ਥ ਗਹਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
੬੩. ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ
੬੪. વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਕਿਰਿਯਞ੍ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਸੇਨੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ। ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਰੂਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੁਰੂਪਞ੍ਚ। ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਤਦવਸੇਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨਕਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ।
੬੫. ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਅਰੂਪਾਹਾਰવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਮਹਾਭੂਤਾਨਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਭવਙ੍ਗਾਦਿਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ। ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮੇવ। ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰੇ ਆਹਾਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰੋ ਆਹਾਰੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ, ਇਧ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪਠਮਂ ਅਰੂਪਾਹਾਰਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
੬੬. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਠਮਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ, ਇਧ ਪਨ ਕੁਸਲਾਦਿਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਪਠਮਂ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਦੀਸੁ ਯਥਾਲਾਭવਸੇਨ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਂ ਭੂਤਰੂਪੇਸੁਪਿ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ।
੬੭. ਝਾਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ, ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
੬੮. ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਗਤਿਕਂ, ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
੬੯. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ, વਤ੍ਥੁਨਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖਨ੍ਧੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ, ਖਨ੍ਧੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ। વਤ੍ਥੁਨਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਖਨ੍ਧੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਂ ਖਨ੍ਧੇਹਿ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁਪਿ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤੇ ਚੇਤ੍ਥ વਤ੍ਥੁਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏਕਂ ਮਹਾਭੂਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਮ੍ਪਿ।
੭੦. ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯੇ ਸਬ੍ਬਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਗਤਿਕਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
੭੧-੭੨. ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਗਤਿਕਾ, ਅવਿਗਤਂ ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਂ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਂ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਇਮੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਂ વਸੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਯਾ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਾਸਂ વਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾ। ਅਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕੇ ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
(੨.) ਸਙ੍ਖ੍ਯਾવਾਰੋ
੭੩. ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਏਤ੍ਥ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਤੇ ਗਣਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਨવ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨવਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ; ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ।
ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਨવਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾવ। ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਨવ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਾਨੇવ। વਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ વਿਸੇਸੋ। ਦਸਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਤੀਣਿ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਸਦਿਸਾਨੇવ। વਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ વਿਸੇਸੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਪਦਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਰੂਪਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ। ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ વਿਪਾਕਾਨਿ ਚੇવ વੀਥਿਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਨવ ਤੀਣਿ ਏਕਨ੍ਤਿ, ਤਿવਿਧੋવ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਦ੍વਾਦਸ ਨવਕਾ, ਦਸ ਤਿਕਾ, ਏਕਂ ਏਕਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਤੇવੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਏਕੂਨਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਂ વਾਰਸਤਂ ਹੋਤਿ, ਏਕੂਨਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਞ੍ਚ ਪੁਚ੍ਛਾਸਤਂ। ਏਕੂਨਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਧਿਕਂ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸਤਨ੍ਤਿਪਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਨਾਮਂ।
੭੪. ਏવਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿਕੇ ਏਕਮੂਲਕੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ વਿਤ੍ਥਾਰਦੇਸਨਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਲਬ੍ਭਮਾਨਗਣਨਞ੍ਞੇવ ਆਦਾਯ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਤਾવ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁવਿਪਾਕਦੁਕੇ વਿਪਾਕੇ વੁਤ੍ਤਂ ਏਕਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਏવਂ ਤਾવ ਦੁਮੂਲਕੇ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
੭੫. ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਇਦਮੇવ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਤੇਨੇવਾਹ – ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀਤਿ। ਹੇਤਾਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਤਿਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਤੀਣੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ।
੭੬-੭੯. ਦ੍વਾਦਸਮੂਲਕੇ ਪਨ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਾ ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍વਾ વਿਪਾਕਂ ਅਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ਆਹਾਰੇ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਰਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇ ਪਨ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤੇવੀਸਤਿਮੂਲਕੋવੇਤ੍ਥ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਸੋ ਦੁવਿਧੋ ਹੋਤਿ – ਸਾਸੇવਨੋ વਾ ਸવਿਪਾਕੋ
ਯਂ ਪਨੇਤਂ ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਨਨ੍ਤਰਂ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਠਿਤੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣੇવ ਪਞ੍ਹਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ
੮੦-੮੫. ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕਮੂਲਕਾਦਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ, ਤੇਸੁ ਏਕਮੂਲਕੋ ਤਾવ ਹੇਤੁਏਕਮੂਲਕੇਨੇવ ਸਦਿਸੋਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਪਨ ਦੁਮੂਲਕੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣਿ, ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣਿ…ਪੇ॰… ਅવਿਗਤੇ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣਿ…ਪੇ॰… ਅવਿਗਤੇ ਤੀਣੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਯੇ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਬਹੁਗਣਨਾ, ਤੇਸਂ ਊਨਤਰਗਣਨੇਹਿ ਚ ਸਮਾਨਗਣਨੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਯਾ ਗਣਨਾ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਭਾਗੇ ਠਿਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਪਚ੍ਛਿਮਭਾਗੇવ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਨੇਤਂ ਆવਿ ਕਰੋਤਿ – ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਯੇਨ ਬਹੁਤਰਗਣਨੇਨ વਾ ਸਮਾਨਗਣਨੇਨ વਾ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਕਤਿਕਾਦਿਭੇਦਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣੇવ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਏਕਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾਦਿਕਾਯ ਗਣਨਾਯ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਧ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਯਾ ਚੇਸਾ ਦੁਮੂਲਕੇ ਗਣਨਾ
ਇਦਾਨਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥਾਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯਸਨ੍ਨਿવੇਸੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਨવ, ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਹੇਤੁਨਾ ਸਮਾਨਗਣਨਾਸੁ ਨવੇવ। ਇਤਿ ਯੋ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਾਨਗਣਨਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਆਦਿਮ੍ਹਿ ਠਿਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਣਨਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨਾਨਂਯੇવ વਸੇਨ ਗਣਨਾ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਏવਂ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯવਸੇਨਾਪਿ ਤਤੋ ਪਰੇਸਂ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦੀਨਂ વਸੇਨਾਪਿ ਤਿਮੂਲਕਾਦਯੋ ਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਮੂਲਕੇ
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ।
ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੋ
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
੮੬-੮੭. ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਂ ਪਨ ਯਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲਪਦੇ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ વਿਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ વਿਨਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸਹਗਤੋ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤੋ ਮੋਹੋਤਿ ਅਯਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ ਚ ਸਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਹੇਤੁਨੋ ਅਭਾવਾ ਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਸੇਸੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੁਰੂਪਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਹੇਤੁਕਂ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਰੂਪਸਮੁਟ੍ਠਾਪਕવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
੮੮. ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ ਕਾਮਂ ਅਧਿਪਤਿਪਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਨੋ ਅਭਾવਾ
੮੯. ਨਾਨਨ੍ਤਰਨਸਮਨਨ੍ਤਰੇਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ વਿਯ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪਰਿਹੀਨੋ। ਯਥਾ ਚੇਸ, ਤਥਾ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾਪਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਏਤੇਹਿ વਿਨਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ। ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਪਿ ਹਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਏਕੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਧਮ੍ਮੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਪਰਿਹੀਨਾ।
੯੦. ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤੇ ਖਨ੍ਧੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਹਦਯવਤ੍ਥੁવਜ੍ਜਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੯੧. ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਞ੍ਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਨ ਲਭਤਿ। ਅਰੂਪਂ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨ ਲਭੇਯ੍ਯ, ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਮੁਤ੍ਤਕਂ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ।
੯੨. ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ।
੯੩. ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਾ ਏਤ੍ਥ ਪਾਲ਼ਿ, ਸਾ ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਤਿ ਇਧ ਸਙ੍ਖਿਤ੍ਤਾ। ਨਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਪਠਮਜવਨવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਤਥਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਪਾਲ਼ਿ ਪਨ ਇਧਾਪਿ ਨਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਮ੍ਪਿ ਨਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਮ੍ਪਿ ਨਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ।
੯੪-੯੭. ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ
੯੮. ਨਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਧਮ੍ਮਾ ਚੇવ ਏਕਚ੍ਚਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વੇਦਨਾ ਚ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਚ ਦੁਬ੍ਬਲਤ੍ਤਾ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਨਲਕ੍ਖਣਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੀਤਿ ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਨ ਗਹਿਤਾ।
੯੯-੧੦੨. ਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇ ਅਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਞ੍ਚੇવ ਏਕਚ੍ਚਞ੍ਚ ਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨੋਨਤ੍ਥਿਨੋવਿਗਤੇਸੁ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ।
੧੦੩. ਨਹੇਤੁਯਾ ਦ੍વੇਤਿ ਏਕਮੂਲਕਗਣਨਾਯ ਯਥਾਪਾਲ਼ਿਮੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ।
੧੦੪. ਦੁਮੂਲਕੇ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਬਹੁਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨવਸੇਨ ਨਹੇਤੁਯਾ વਿਯ ਦ੍વੀਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪਨ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਏਕ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ
੧੦੫-੧੦੬. ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ ਏਕਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ।
੧੦੭-੧੩੦. ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਪਨ ਏਕਮੂਲਕੇ ਤਾવ ਪੁਰਿਮੇਨ ਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਇਧਾਪਿ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਯੇવ। ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕੇ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ, ਨਹੇਤੁਯਾ ਏਕਨ੍ਤਿ ਨਹੇਤੁਦੁਮੂਲਕੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ। ਨਾਧਿਪਤਿਯਾ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਲਦ੍ਧવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸੇવ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਚ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਨਾਨਨ੍ਤਰਨਸਮਨਨ੍ਤਰਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨੋਨਤ੍ਥਿਨੋવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪવਿਟ੍ਠਟ੍ਠਾਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਝਾਨਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਦਿਸવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾ। ਨਸਹਜਾਤਾਦਿਚਤੁਕ੍ਕਂ ਇਧਾਪਿ ਪਰਿਹੀਨਮੇવਾਤਿ
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
੧੩੧-੧੮੯. ਇਦਾਨਿ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕਪਚ੍ਚਯਾ, ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਿવਸੇਨ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮੋ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਅਰੂਪਟ੍ਠਾਨਿਕਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ
ਪਚ੍ਚਯਾਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ
੧੯੦. ਇਦਾਨਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਦ੍વੇਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਧਿਪਤਿਂ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ
ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਸੇવਨવਿਪਾਕવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਏਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਂ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਾਨਿਕੇ ਚੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਕਮ੍ਮਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਅવਸੇਸਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਇਤਰੇ ਯੁਜ੍ਜਮਾਨਕવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਝਾਨਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਠਿਤੇ। ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਆਸੇવਨਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ
੧੯੧-੧੯੫. ਦੁਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਚ ਨਯੇਸੁ ਯਂ ਯਂ ਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇ ਯੇ ਦੁਕਾਦਯੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤੇ ਤੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਲਬ੍ਭਮਾਨਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਯਥਾ ਯਥਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਨਹੇਤੁવਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕਾਦਯੋ ਨਯੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੇਨ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਾਸੇવਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਯਾવ ਆਸੇવਨਾ ਸਬ੍ਬਂ ਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਸ, ‘‘ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਸਹਜਾਤੇ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਸਦਿਸਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਂ ਪਨ ‘‘ਨਕਮ੍ਮੇ ਗਣਿਤੇ ਪਞ੍ਚ ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ ਸੀਹਲ਼ਭਾਸਾਯ ਲਿਖਿਤਂ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏવਂ ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨ ਘਟਿਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਪਞ੍ਚੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਤਿ। ਏવਂ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਤ੍ਥੋਯੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ। ਏવਰੂਪਞ੍ਹਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਞ੍ਞਾਨਿਬਨ੍ਧਨਤ੍ਥਂ ਪੋਰਾਣੇਹਿ ਸਕਸਕਭਾਸਾਯ ਲਿਖਿਤਂ।
ਅਪਿਚ
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਦ੍વੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਾવ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹੋ ਚੇવ ਅਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾ ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲੇਨਾਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤ੍ਥ ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਆਸੇવਨੇ ਪਨ વਿਪਾਕਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਥਾ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਿਰਿਯਾਹੇਤੁਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁવਸੇਨੇਤ੍ਥ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવ। ਮਗ੍ਗੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਮੇવ।
੧੯੬-੧੯੭. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਰੂਪਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਬ੍ਬਪਞ੍ਚਕੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਭੂਤਰੂਪਾਨਿ ਚੇવ વਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਿਮੂਲਕੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
੧੯੮-੨੦੨. ਨਾਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਅਨੁਲੋਮੇ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਤੀਣੀਤਿਆਦੀਨਿਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਅਨੁਲੋਮੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ। ਤਿਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ।
੨੦੩-੨੩੩. ਨਪੁਰੇਜਾਤਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ‘‘ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੇવ। ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਕੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿਆਦੀਸੁ ਚੇਤਨਾવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ
ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ।
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
੨. ਸਹਜਾਤવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੨੩੪-੨੪੨. ਸਹਜਾਤવਾਰੇ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਹਜਾਤੋਤਿ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤੇਨ ਸਹਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅવਸਾਨੇ ਪਨਸ੍ਸ ‘‘ਪਟਿਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਸਹਜਾਤਤ੍ਤਂ, ਸਹਜਾਤਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਪਟਿਚ੍ਚਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਏਤੇਸਂ વਾਰਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਹਿ ਏਤੇ ਦ੍વੇਪਿ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਾ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਿਯਮਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਚਕ੍ਖੁਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰੂਪੇ ਚਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਅਸਹਜਾਤਮ੍ਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਹਜਾਤਮ੍ਪਿ ਚ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ ਭੂਤਰੂਪਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ, ਸਹਜਾਤવਾਰੇਨ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਭਾવਂ ਨਿਯਮੇਤੁਂ ਉਭੋਪੇਤੇ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪਿਚ ਤਥਾ ਬੁਜ੍ਝਨਕਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੇਨ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪ੍ਪਭੇਦਜਾਨਨવਸੇਨ ਚਾਪਿ ਏਤੇ ਉਭੋਪਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ।
ਸਹਜਾਤવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੩. ਪਚ੍ਚਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੨੪੩. ਪਚ੍ਚਯવਾਰੇ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਯਟ੍ਠੇਨ ਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ વਤ੍ਥੁਂ ਪਚ੍ਚਯਾ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਇਦਂ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਪવਤ੍ਤਿਯਞ੍ਹਿ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਪੁਰੇਜਾਤਂ વਤ੍ਥੁ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਪਟਿਚ੍ਚਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਨ ਸਹਜਾਤਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ ਏਸ ਨਯੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਸਹਜਾਤਮੇવ વਤ੍ਥੁਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘વਤ੍ਥੁਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਖਨ੍ਧਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਞ੍ਚ વਤ੍ਥੁਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਾ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚਾਤਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਣਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વਤ੍ਥੁਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ, ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇ ਚ ਮਹਾਭੂਤੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਤਿ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਨਾਨਤ੍ਤੇਪਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਸਹਜਾਤਞ੍ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਯਟ੍ਠੇਨ ਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਰਸ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਾ ਚੇવ ਭੂਤਾ ਚ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ, વਤ੍ਥੁ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ ਗਹਿਤਂ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ ਪਨ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਨવੇવ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਯੇ ਪਨੇਤੇ ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਰਸ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ, ਤੇਸੁ ਏਕਾਦਿਕੇ ਏਕਾવਸਾਨੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਕੁਸਲਾਦੀਸੁ ਏਕਪਚ੍ਚਯਤੋ ਏਕੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਏਕਾਦਿਕੇ ਦੁਕਾવਸਾਨੇ ਏਕਪਚ੍ਚਯਤੋ ਨਾਨਾਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਦੁਕਾਦਿਕੇ ਏਕਾવਸਾਨੇ ਨਾਨਾਪਚ੍ਚਯਤੋ ਏਕੋ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਦੁਕਾਦਿਕੇ ਦੁਕਾવਸਾਨੇ ਨਾਨਾਪਚ੍ਚਯਤੋ ਨਾਨਾਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ।
੨੪੮-੨੫੨. ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવੁਪਾਯੇਨ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪ੍ਪਭੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਂ ਪਨੇਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ વਤ੍ਥੁਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਖਨ੍ਧਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਿਪਾਕਕ੍ਖਨ੍ਧੇਯੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਪਭੇਦਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਪੁਨ વਤ੍ਥੁਂ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਪવਤ੍ਤੇ વਿਪਾਕਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਸਹਜਾਤਞ੍ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਾ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ, વਤ੍ਥੁ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ, ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨੇવ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ ਪਨ ਸਹਜਾਤવਸੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਤਯੋવ ਪਞ੍ਹਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਾ।
੨੫੩-੨੫੪. ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇ
੨੫੫. ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ ਉਪਾਦਾਰੂਪਨ੍ਤਿ ਉਪਾਦਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਂ। ਇਦਂ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਰੂਪਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
੨੫੬-੨੫੭. ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਯਥਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਏવਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸਮਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਪਨ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਥਿ।
੨੫੮. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਰੂਪਾਭਾવਤੋਪਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸਮਤਾਯਪਿ વੁਤ੍ਤਂ।
੨੫੯-੨੬੦. વਤ੍ਥੁਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿਆਦੀਨਂ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਤ੍ਥੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ।
੨੬੧-੨੬੬. ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚਾਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਕੁਸਲੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
੨੬੭-੨੬੮. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇ ਖਨ੍ਧੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਖਨ੍ਧੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੨੬੯-੨੭੬. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਗਣਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਰਸਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਰਸਾਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਕੁਸਲવਸੇਨ ਏਕਾਦਿਕਾਨਿ ਏਕਾવਸਾਨਾਨਿ ਦ੍વੇ, ਦੁਕਾવਸਾਨਂ ਏਕਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲવਸੇਨ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਤੇਨੇવ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ; ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਹਿ ਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਂ; ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਹਿ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਰਸ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ; ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲਂ; ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਕੁਸਲਂ; ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ।
વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਰਸ, ਸਤ੍ਤ, ਏਕਨ੍ਤਿ ਤਯੋ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਦ੍વਾਦਸ ਸਤ੍ਤਰਸਕਾ, ਦਸ ਸਤ੍ਤਕਾ, ਏਕਂ ਏਕਕਨ੍ਤਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਪਰਤੋ ਦੁਕਤਿਕਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਕ੍ਕਾ ਹਿ ਇਮਾਯ ਗਣਨਾਯ ਦੁਕਮੂਲਾਦੀਸੁ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇ ਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਪੁਨ ‘‘ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਗਣਨવਸੇਨੇવ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ।
ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ। ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਲਦ੍ਧવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਯਂ ਤਾવ ਅਨੁਲੋਮੇ ਨਯੋ।
੨੭੭-੨੮੫. ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਅਕੁਸਲਮੇવ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਂ ਯਥਾਪਾਲ਼ਿਮੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ। ਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ વੁਤ੍ਤਮੇવ।
੨੮੬-੨੮੭. ਯਂ ਪਨੇਤਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਲਦ੍ਧવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਗਣਨਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਸਤ੍ਤਰਸ, ਸਤ੍ਤ, ਪਞ੍ਚ, ਤੀਣਿ, ਏਕਨ੍ਤਿ ਛ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ। ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦੁਕਤਿਕਾਦੀਸੁ ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯੋ ਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਰਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਭਤਿ, ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਦਿਸਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਸਤ੍ਤਰਸ, ਊਨਤਰਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਸੇਸਾ ਛਪਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਅਧਿਕਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਮਸਮਾ ਊਨਤਰਾ ਚ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ।
ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਧਿਕਤਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਨਿਯਮੋ। ਸਮਸਮਾ ਪਨ ਊਨਤਰਾ ਚ ਅਤ੍ਥਾ વਿਰੋਧੇ ਸਤਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਏਕ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਨਹੇਤੁਯਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਨਹੇਤੁવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਨਾਧਿਪਤਿਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਨਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਸੇਸਚਤੁਕ੍ਕੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
ਨਾਨਨ੍ਤਰੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਹੇਤੁਕਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਚੇવ ਸੇਸਰੂਪਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਏਕਕੇਸੁ ਯੁਜ੍ਜਮਾਨਕਰੂਪਂ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਦ੍વੇਤਿ ਇਧਾਪਿ ਨਹੇਤੁવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, ਨਪੁਰੇਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਕੁਸਲੋਤਿ વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ ਦ੍વੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਪਰਿਹੀਨਾਨਿ। ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਪਨ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹਸ੍ਸ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚ વਸੇਨ ਦ੍વੇ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਦ੍વੇਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਅਹੇਤੁਕਾਕੁਸਲਕਿਰਿਯવਸੇਨ ਦ੍વੇ। ਨੋਨਤ੍ਥਿ ਨੋવਿਗਤੇਸੁ ਏਕਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸ੍ਸ ਰੂਪਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਤਿਕਾਦੀਸੁ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ।
੨੮੮. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਪਨ ਨਅਧਿਪਤਿਯਾ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਨਕਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੇਸਰੂਪવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੨੮੯-੨੯੬. ਨਾਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਰਸਾਤਿ ਇਮਾਨਿਪਿ ਤਤ੍ਥ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਸਤ੍ਤਰਸੇવ। ਨਾਨਨ੍ਤਰਨਸਮਨਨ੍ਤਰਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨੋਨਤ੍ਥਿਨੋવਿਗਤਮੂਲਕਾਨਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਸਦਿਸਾਨੇવ। ਇਮਿਨਾવ ਨਯਮਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਆਗਤਾਨਾਗਤਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
ਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੨੯੭-੩੨੮. ਇਮਿਨਾਯੇવ ਪਨ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਅਨੁਲੋਮਂ ਪੁਰਤੋ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਂ
ਪਚ੍ਚਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੪. ਨਿਸ੍ਸਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੩੨੯-੩੩੭. ਨਿਸ੍ਸਯવਾਰੇ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਤਿਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅવਸਾਨੇ ਪਨਸ੍ਸ ‘‘ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਯਤ੍ਤਂ, ਨਿਸ੍ਸਯਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਏਤੇਸਂ વਾਰਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਹਿ ਏਤੇਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਹਜਾਤਾ વਿਯ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਾ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਿਯਮਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਂ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਮ੍ਪਿ ‘‘ਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਲ੍ਲੀਯਿਤ੍વਾ ਠਿਤਕਟ੍ਠਾਦੀਸੁ ਚ ਏਕਂ ਏਕਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਉਪਾਦਾਰੂਪਂ ਮਹਾਭੂਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿਯੇવ। ਇਤਿ ਪਚ੍ਚਯવਾਰੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਯવਾਰੇਨ ਚ ਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਭਾવਂ ਨਿਯਮੇਤੁਂ ਉਭੋਪੇਤੇ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪਿਚ ਤਥਾ ਬੁਜ੍ਝਨਕਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੇਨ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਭੇਦਜਾਨਨવਸੇਨ ਚਾਪਿ ਏਤੇ ਉਭੋਪਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ।
ਨਿਸ੍ਸਯવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
੫. ਸਂਸਟ੍ਠવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੩੩੮-੩੪੬. ਸਂਸਟ੍ਠવਾਰੇ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਂਸਟ੍ਠੋਤਿ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣੇਨ ਸਮ੍ਪਯੋਗਟ੍ਠੇਨ ਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਸਂਸਟ੍ਠੋਤਿ ਕੁਸਲਂ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾ ਤਯੋ ਖਨ੍ਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ
੩੪੭-੩੫੦. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਲਦ੍ਧਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਗਣਨવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਤਿਕੇਸੁ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ
੩੫੧-੩੫੪. ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਕੁਸਲਮੇવ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਕਤਂ, ਤਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
੩੫੯. ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਗਣਨਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਯਾ ਦ੍વੇਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਤੀਣਿ ਏਕਨ੍ਤਿ ਤਯੋ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ। ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦੁਕਤਿਕਾਦੀਸੁ ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਇਧਾਪਿ ਅਧਿਕਤਰਗਣਨਾਨਂ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਸਮਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਗਣਨਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚੇਤ੍ਥ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਹੇਤੁਨਾਧਿਪਤਿਨਪੁਰੇਜਾਤਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤਨਾਸੇવਨਨਕਮ੍ਮਨવਿਪਾਕਨਝਾਨਨਮਗ੍ਗਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਦਸੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਸੇਸਾ ਚੁਦ੍ਦਸ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਯੇਪਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁਪਿ વਿਪਾਕੇ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਨਕਮ੍ਮਨવਿਪਾਕਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ।
੩੬੦-੩੬੮. ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਧਿਪਤਿਯਾ ਦ੍વੇਤਿ ਨਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਂ ਦ੍વਯਮੇવ। ਸੇਸਦ੍વਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਕਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਚੇਤਨਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਨવਿਪਾਕੇ ਦ੍વੇਤਿ ਅਹੇਤੁਕਮੋਹਕਿਰਿਯવਸੇਨ ਦ੍વੇ। ਨਝਾਨੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਹੇਤੁਕਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਮਗ੍ਗੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਕਿਰਿਯવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ। ਇਮਿਨਾવੁਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ।
੩੬੯-੩੮੩. ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ
੩੮੪-੩੯੧. ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਨਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਚੇਤਨਾવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
ਸਂਸਟ੍ਠવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
੬. ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੩੯੨-੪੦੦. ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਾਰੇ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਸਂਸਟ੍ਠવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅવਸਾਨੇ ਪਨਸ੍ਸ ‘‘ਸਂਸਟ੍ਠਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਂ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਸਂਸਟ੍ਠਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਏਤੇਸਂ વਾਰਾਨਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਹਿ ਏਤੇਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚਸਹਜਾਤਾ વਿਯ ਪਚ੍ਚਯਨਿਸ੍ਸਯਾ વਿਯ ਚ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਾ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਨਿਯਮਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਸਂਸਟ੍ਠਾ ਯੋਜਿਤਾ ਹਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਜਾ॰ ੨.੨੨.੭੦) ਹਿ ਅਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਂਸਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ‘‘ਯਾ ਸਾ વੀਮਂਸਾ ਕੋਸਜ੍ਜਸਹਗਤਾ ਕੋਸਜ੍ਜਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੮੩੨) ਅਸਂਸਟ੍ਠਂ વੋਕਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠવਾਰੇਨ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਂਸਟ੍ਠਭਾવਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਾਰੇਨ ਚ ਸਂਸਟ੍ਠਸ੍ਸ ਏਕੁਪ੍ਪਾਦਾਦਿਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਭਾવਂ ਨਿਯਮੇਤੁਂ ਉਭੋਪੇਤੇ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪਿਚ ਤਥਾ ਬੁਜ੍ਝਨਕਾਨਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ ਦੇਸਨਾવਿਲਾਸੇਨ ਨਿਰੁਤ੍ਤਿਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਭੇਦਜਾਨਨવਸੇਨ ਚਾਪਿ ਏਤੇ ਉਭੋਪਿ વੁਤ੍ਤਾਤਿ।
ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਾਰવਣ੍ਣਨਾ।
ਏਤੇਸੁ
੭. ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
੪੦੧-੪੦੩. ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ‘‘ਸਿਯਾ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਪੁਚ੍ਛਾਨਂ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲੋ ਚ ਨਾਮੇਸ ਸਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਞ੍ਚ વਿਪਾਕਞ੍ਚ ਸੇਸੇਹਿ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਿਪਾਕવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਸੇਸੇਹਿ વੀਸਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ।
ਤਤ੍ਥ ਯਾ ਏਸਾ ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗવਾਰੇ વਿਯ ‘‘ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕਤ੍વਾ ‘‘ਹੇਤੂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਾ ਕਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਏવ ਕਰਣੇ ਇਦਂ ਪਯੋਜਨਂ – ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਸੁਞ੍ਞਟ੍ਠਂ ਦੀਪੇਤੁਂ ਧਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਧਮ੍ਮਾ ਰਾਸਿਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਏਕੇਕਤੋਤਿ ਰਾਸਟ੍ਠਂ ਦੀਪੇਤੁਂ ਖਨ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਾਦੀਸੁ વਾ ਖਨ੍ਧવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਦੇਸਨਾ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ ਤੇਨੇવਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਇਧਾਪਿ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤੇਸੁ ਏવਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ? ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਿਭਾਗਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ‘‘ਏਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸੇਸਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਹਿ ਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਅਸੁਕਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਸੁਕਧਮ੍ਮਾਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚ ਜਾਨਿਤੁਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਉਦ੍ਦੇਸਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਨਿਬ੍ਬਿਸੇਸਾ ਸਿਯੁਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਸਙ੍ਕਰਤੋ વਿਭਾਗਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਏવਂ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਯਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲੋ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਕੁਸਲਾਦਿવਸੇਨ વਿਭਾਗਂ ਅਕਤ੍વਾ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਹੇਤੂਨਂ વਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਅਬ੍ਯਾਕਤਹੇਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ, ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕ੍ਖਣੇ
੪੦੪. ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾਤਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਚਜਿਤ੍વਾ। ਯਾਯ વਾ ਚੇਤਨਾਯ ਸੋ ਦਿਯ੍ਯਤਿ, ਸਾ ਚੇਤਨਾ ਦਾਨਂ। ਦਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਚੇਤਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਪੇਤ੍વਾ વਿਸੁਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ। ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਾਦਿવਸੇਨ ਨਿਚ੍ਚਸੀਲਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ। ਇਮਿਨਾ ਸਮਾਦਾਨવਿਰਤਿਯੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਰਤਿਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਰਤਿਯੋ ਪਨ ਲੋਕੇ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਅਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਰਤਿ ਸੇਕ੍ਖਾਨਂਯੇવ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਇਤਰੇਸਂ। ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ‘‘ਪਾਣਂ ਨ ਹਨੇ, ਨ ਚਾਦਿਨ੍ਨਮਾਦਿਯੇ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੭੧) ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇਸੁ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਉਪੋਸਥਕਿਰਿਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਤਂ ਕੁਸਲਂ ਸੇਕ੍ਖੋਪਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਅਰਹਾਪਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੇવ। ਅਰਹਤੋਪਿ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਂ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਮੇવ, ਯੇਨ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਤਂ ਕਿਰਿਯਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਏਤਂ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਧਿਕਾਰੇ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨੀਤਿ ‘‘ਦਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ ਹਿ ਆਸਨ੍ਨੇ ਕਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਇਮਾਨਿ ਨ ਆਸਨ੍ਨੇ ਕਤਾਨੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਦਾਨਾਦੀਹਿ વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ। ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਲ਼ਿ। ਸੇਕ੍ਖਾ ਗੋਤ੍ਰਭੁਨ੍ਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਗੋਤ੍ਰਭੁਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। વੋਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਨੋ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વੋਦਾਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸੇਕ੍ਖਾਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸਕਦਾਗਾਮਿਅਨਾਗਾਮਿਨੋ। ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ ਮਗ੍ਗਫਲਭવਙ੍ਗਾਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ, ਸੁਦ੍ਧਮਗ੍ਗਤੋਯੇવ ਪਨ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
ਕੁਸਲਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਪਸ੍ਸਨੂਪਗਂ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਮੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਮੇવ। ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣੇਨਾਤਿ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਮੇવ। ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ ਗਹਿਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਂ।
੪੦੫. ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਲੋਭਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਅਨੁਭવਤਿ ਚੇવ ਰਜ੍ਜਤਿ ਚ ਅਭਿਨਨ੍ਦਤੀਤਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਨਨ੍ਦਤਿ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠੋ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਸ੍ਸਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਾਮ। ਇਦਂ ਅਟ੍ਠਪਿ ਲੋਭਸਹਗਤਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨਿਯਨ੍ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਚਤੂਹਿਪਿ ਚਿਤ੍ਤੇਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਗਤਸ੍ਸ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। વਿਕ੍ਖੇਪਗਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ, ਅਕਤਂ વਤ ਮੇ ਕਲ੍ਯਾਣਨ੍ਤਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਤਂ ਆਰਬ੍ਭਾਤਿ ਤਾਨਿ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬਹੁવਚਨਸ੍ਸ ਹੇਸ ਏਕવਚਨਾਦੇਸੋ, ਜਾਤਿવਸੇਨ વਾ ਏਕવਚਨਮੇવੇਤਂ।
੪੦੬. ਅਰਹਾ ਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਤਿ ਮਗ੍ਗવੀਥਿਯਂ ਫਲਾਨਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ। ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਨਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਿ। ਏવਂ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸੇਕ੍ਖਾ વਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਕੁਸਲੇ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਜવਨવੀਥਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਯ। વਿਪਾਕੋਤਿ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕੋ। ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਤਾਯ, ਤਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਜવਨਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਭੂਤਂ વਿਪਸ੍ਸਿਤਕੁਸਲਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਭવਙ੍ਗਚੁਤਿવਸੇਨਾਪਿ। વਿਪਾਕੋ ਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਗਹਿਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿਯੇવ, ਸੋ ਪਨ ਦੁਬ੍ਬਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਤ੍ਤਾ ਇਧ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
ਕੁਸਲਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿਆਦਿ ਅਕੁਸਲਜવਨਾવਸਾਨੇ ਕੁਸਲਾਰਮ੍ਮਣવਿਪਾਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਦੁਬ੍ਬਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਮਹਗ੍ਗਤવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭਾવੇਨ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਅਸਮਾਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬੇ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨੇ ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕવਸੇਨ વਾ ਸਮਾਪਨ੍ਨਕਿਰਿਯਾਯ। ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਨਿ ਪਰਤੋ ਆવਜ੍ਜਨਾਯ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਾ ਏਤੇਸਂ ਆવਜ੍ਜਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।
੪੦੭-੪੦੯. ਰਾਗਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਰਾਗਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਗવਸੇਨ ਪਨੇਤ੍ਥ વਣ੍ਣਨਾ ਪਾਕਟਾ ਹੋਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਦੀਸੁ ਪਨ ਤੀਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਅਭਾવੇਨ ‘‘ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਾ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤੀਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਪਰਿਹੀਨਤ੍ਤਾ
੪੧੦. ਚਕ੍ਖੁਂ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾਯਤਨਾਨਿ વਤ੍ਥੁਰੂਪਞ੍ਚਾਤਿ ਏਕਾਦਸ ਰੂਪਾਨਿ ਪਾਕਟਤ੍ਤਾ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਪੁਨ ਰੂਪਾਯਤਨਾਦੀਨਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਆਰਮ੍ਮਣਤ੍ਤਾ ਗਹਿਤਾਨਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸਾ વਿਞ੍ਞਾਣਕਾਯવਸੇਨ ਦੇਸਨਾ, ਨ ਧਾਤੁવਸੇਨ, ਤਸ੍ਮਾ ਮਨੋਧਾਤੁ ਨ ਗਹਿਤਾ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਗਹਿਤਾਗਹਿਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੪੧੧. ਫਲਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ।
੪੧੩-੪੧੬. ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੇਕ੍ਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ વਸੇਨ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਤਥਾ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ। ਅਰਹਤੋ ਉਤ੍ਤਮਧਮ੍ਮਂ ਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲੇਸੁ ਗਰੁਕਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਗ੍ਗਮਗ੍ਗੋવ ਦਸ੍ਸਿਤੋ।
੪੧੭. ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੇ ਪੁਰਿਮਾ ਪੁਰਿਮਾਤਿ ਏਕਭੂਮਕਾਪਿ ਨਾਨਾਭੂਮਕਾਪਿ ਕੁਸਲਾ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਨੁਲੋਮਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਸ੍ਸ, ਅਨੁਲੋਮਂ વੋਦਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਨਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ। ਗੋਤ੍ਰਭੁ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ, વੋਦਾਨਂ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿ ਨਾਨਾਭੂਮਿવਸੇਨ। ਕੁਸਲਂ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲਂ। વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਭੂਮਕવਿਪਾਕਂ। ਤੇਹਿ ਕੁਸਲਜવਨવੀਥਿਤੋ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਂ ਦੁવਿਧਂ ਹੋਤਿ – ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਂ ਭવਙ੍ਗਞ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਸ੍ਸ ਉਭਯਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਮਹਗ੍ਗਤਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਮੇવ। ਮਗ੍ਗੋ ਫਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਯਸ੍ਮਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਂ ਜવਨવੀਥਿਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਸੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਨੁਲੋਮਂ ਸੇਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਅਸੇਕ੍ਖਾਯ ਕੁਸਲਂ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਭਾਗਂ ਕਰੋਤਿ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਅਕੁਸਲੇ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਲਬ੍ਭਤਿ। વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂਯੇવ, ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂਯੇવ ਭવਙ੍ਗਂ ਆવਜ੍ਜਨਾਯਾਤਿਆਦਿ વੋਮਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਰਿਯਾਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾ। ਸਾ ਦੁવਿਧਸ੍ਸਾਪਿ
વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ –
ਦਸਧਾ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾ, ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨ ਚ।
ਬਹੁਧਾਪਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ, ਸਾਧੁਕਂ ਉਪਲਕ੍ਖਯੇ॥
ਅਯਞ੍ਹਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਤ੍ਤਧਾવ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ, ਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ; વਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ; ਕਿਰਿਯਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਦਸਧਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ। ਨ ਕੇવਲਂ ਦਸਧਾਯੇવ, ਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ; ਕਿਰਿਯਂ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ।
ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਰਸਧਾવ ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤੇવ। ਕਥਂ? ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਞ੍ਹਿ ਭੂਮਿਭੇਦੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਂ ਸਕਸਕਭੂਮਿਕਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰਅਰੂਪਾવਚਰਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ; ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਸਲਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸવਿਧੇਨ
ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਂ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਤਿવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਂ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਂ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਏવਂ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਤੇਰਸਧਾਪਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦੁવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ વਿਪਾਕਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਦਸવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ, ਤਥਾ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਂ, ਤਥਾ ਅਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਞ੍ਚਾਤਿ વਿਪਾਕਂ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ।
ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਤੇਭੂਮਕਕਿਰਿਯਸ੍ਸ, ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰਾਨਞ੍ਞੇવਾਤਿ ਕਿਰਿਯਂ ਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚੇવ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸ ਚ, ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲવਿਪਾਕਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਚਤੁਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਕਿਰਿਯਂ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਏਕਾਦਸવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਂ ਪਨ ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਦੁવਿਧੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨਾਪਿ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ ਲਭਤਿ।
ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸਮਸਟ੍ਠਿવਿਧੇਨੇવ, ਬਹੁવਿਧੇਨਾਪਿ ਲਭਤੇવ। ਕਥਂ? ਕਾਮਾવਚਰਪਠਮਮਹਾਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ, ਚਤੁਨ੍ਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਂ ਪਾਦਕਯੋਗੇਨ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਨਨ੍ਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ ਚ ਕੁਸਲਾਨਂ, ਜવਨਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ, ਭવਙ੍ਗવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ, ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਿਪਾਕਾਨਨ੍ਤਿ
ਪਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲਾਨਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮਹਾવਿਪਾਕਾਨਂ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ। ਏਤੇਨੇવ ਚ ਨਯੇਨ ਅਰੂਪਾવਚਰਕੁਸਲੇਸੁ ਪਠਮਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ, ਤਤਿਯਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਚੁਦ੍ਦਸਨ੍ਨਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚਾਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸਨ੍ਨਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸੇવ। ਅਟ੍ਠਸੁ ਲੋਭਸਹਗਤੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਅਕੁਸਲਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ, ਮਹਗ੍ਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ। ਦ੍વੇ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾਨਿ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛੁਦ੍ਧਚ੍ਚਸਹਗਤਦ੍વਯਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾਹੇਤੁਕવਿਪਾਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ।
ਕੁਸਲવਿਪਾਕਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁਯਾ, ਮਨੋਧਾਤੁ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ। ਤਾਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਭવਙ੍ਗਭੂਤਾਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ ਪਨ ਆવਜ੍ਜਨਮਨੋਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વਿਟ੍ਠਾਨਿਕਾਯ ਆવਜ੍ਜਨਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ ਦਸਨ੍ਨਞ੍ਚ વਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਮੇવ। ਤਿਹੇਤੁਕਮਹਾવਿਪਾਕਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਾਹੇਤੁਕવਜ੍ਜਾਨਂ ਦਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੂਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਾਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਆવਜ੍ਜਨਦ੍વਯਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏਕવੀਸਤਿਯਾ, ਦੁਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਹਗ੍ਗਤવਿਪਾਕੇ ਸੇਸਾਨਂ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਪਞ੍ਚ ਰੂਪਾવਚਰવਿਪਾਕਾ ਤੇਭੂਮਕਕੁਸਲવਿਪਾਕਸਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਰਸਨ੍ਨਂ
ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਪਞ੍ਚવਿਞ੍ਞਾਣਾ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਮਨੋਧਾਤੁਯਾ, ਮਨੋਧਾਤੁ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਾਹੇਤੁਕਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁਯਾ। ਸਾ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚੁਤਿਕਾਲੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਚ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਇਤਰੇਸਮ੍ਪਿ ਨવਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰવਿਪਾਕਾਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਿਰਿਯਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਨ੍ਨਂ। ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁ ਦਸਨ੍ਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਹਸਿਤੁਪ੍ਪਾਦਕਿਰਿਯਾ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਤਿਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾਨਂ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ। વੋਟ੍ਠਬ੍ਬਨਕਿਰਿਯਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਿਰਿਯਮਨੋਧਾਤੁਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਨਂ, ਕਾਮਾવਚਰਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨਂ ਪਞ੍ਚવੋਕਾਰੇ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਪਨ੍ਨਰਸਨ੍ਨਂ વਿਪਾਕਚਿਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਯ।
ਕਾਮਾવਚਰਤਿਹੇਤੁਕਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਭવਙ੍ਗવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਤਿਹੇਤੁਕવਿਪਾਕਾਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਦ੍વਾવੀਸਤਿਯਾ ਦੁਹੇਤੁਕਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਾਨਂ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਸਤ੍ਤਰਸਨ੍ਨਂ। ਕਾਮਾવਚਰਤਿਹੇਤੁਕਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਾਨਂ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤવਿਪਾਕਾਨਂ, ਪਰਿਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਯ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰੂਪਾવਚਰਕਿਰਿਯਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਅਗ੍ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾ। ਦੁਹੇਤੁਕਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤਕਿਰਿਯਦ੍વਯਂ ਤੇਸਂਯੇવ ਤੇਰਸਨ੍ਨਂ ਭવਙ੍ਗਾਨਂ
‘‘ਦਸਧਾ
ਬਹੁਧਾਪਿ ਚ ਨਿਦ੍ਦੇਸਂ, ਸਾਧੁਕਂ ਉਪਲਕ੍ਖਯੇ’’ਤਿ॥
ਸਮਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਯੇવ।
੪੨੩. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਕਮ੍ਮਕਮ੍ਮਫਲਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਾਦੀਸੁ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਯਥਾ ਹਿ ਪੁਰਿਸੋ ਹੇਟ੍ਠਾਪਥવਿਯਂ ਉਦਕਂ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਂ ਖਨਤਿ, ਏવਂ ਸਦ੍ਧੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਦਾਨਾਦੀਨਂ ਫਲਞ੍ਚ ਆਨਿਸਂਸਞ੍ਚ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
ਸੀਲਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਇਮੇ ਸੀਲਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੀਲવਾ ਹਿ ਸੀਲਾਨੁਭਾવੇਸੁ ਸੀਲਾਨਿਸਂਸੇਸੁ ਚ ਕੁਸਲੋ ਸੀਲਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਉਪਰੂਪਰਿ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਤਿ ਸੁਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਅਖਣ੍ਡਂ, ਚਾਤੁਦ੍ਦਸੀਆਦੀਸੁ ਪਕ੍ਖਦਿવਸੇਸੁ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਝਾਨਾਦੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਪਿ ਦਾਨਾਦਿਪੁਞ੍ਞਕਿਰਿਯਾਯਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਦਾਨਾਦੀਨਞ੍ਚ ਸਙ੍ਕਿਲੇਸવੋਦਾਨਾਦਿਭੇਦਂ ਸੁਤਮਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ ਸੁਤਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਚਾਗવਾਪਿ ਚਾਗਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਾਗਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਤਿ, ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਤਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਝਾਨਾਦੀਨਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਪਞ੍ਞવਾਪਿ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਹਿਤਞ੍ਚੇવ ਲੋਕਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨੁਪਾਯਞ੍ਚ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਇਧਲੋਕਹਿਤਮ੍ਪਿ ਪਰਲੋਕਹਿਤਮ੍ਪਿ ਲੋਕਸਮਤਿਕ੍ਕਮਨੂਪਾਯਞ੍ਚ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਨ ਕੇવਲਂ ਸਦ੍ਧਾ ਸੀਲਂ ਸੁਤਂ ਚਾਗੋ ਪਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਾਯ ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੁਤਸ੍ਸ ਚਾਗਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਰਿਕਮ੍ਮਮੇવ, ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ વਿਸੁਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸੇવ ਪਰਿਭਣ੍ਡਞਾਣਾਨਿ ਏਤਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਇਜ੍ਝਮਾਨੇ ਇਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤਤਾਯ ਸਹਿਤਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਤੇਸਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਏਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਦਿਬ੍ਬਾਯ ਸੋਤਧਾਤੁਯਾਤਿ ਦੂਰੇ ਰੂਪਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੋਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁ ਸੋਤਧਾਤੁવਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਤਾਦਿવਸੇਨ ਦਿਬ੍ਬਸੋਤਧਾਤੁ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਞਾਣਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਉਪਕਾਰਕਭਾવવਸੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਮਗ੍ਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਿਥਿਲੀਕਤਪਾਰਿਪਨ੍ਥਕਤ੍ਤਾ ਪਹੀਨਪਾਰਿਪਨ੍ਥਕਤ੍ਤਾ ਚ ਤਂ ਤਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਂ ਮਗ੍ਗੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਉਪਰੂਪਰਿਮਗ੍ਗਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਯਾਤਿਆਦਿ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਨਂ ਮਗ੍ਗਪਟਿਲਾਭੇਨੇવ ਇਜ੍ਝਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂਇਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਪਨੇਤਾਸਂ ਪਚ੍ਛਾ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਮਗ੍ਗੋવ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
ਸਦ੍ਧਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨੋਤਿ ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ વਚਨੇ ਸਦ੍ਧਾવਸੇਨੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਸੀਲਂ ਸੁਤਂ ਚਾਗਂ ਪਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸੀਲવਾ ਸੁਤવਾ ਚਾਗੀ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤਿ। ਸੀਲਸੁਤਚਾਗਪਞ੍ਞਾਸੁ ਪਨ ਮਾਨਮਞ੍ਞਨਂ વਿਯ ਦਿਟ੍ਠਿਮਞ੍ਞਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਰਾਗਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਸੁ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਕਾਲੇ ਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਰਾਗਸ੍ਸ, ਪਰવਮ੍ਭਨਕਾਲੇ ਦੋਸਸ੍ਸ, ਉਭਯੇਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੋਹਸ੍ਸ, વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਮਾਨਦਿਟ੍ਠੀਨਂ, ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਦਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਭવਭੋਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਪਤ੍ਥਨਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ
ਆਤਾਪੇਤੀਤਿਆਦਿ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਦ੍ਧੋ ਹਿ ਸਦ੍ਧਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਸੀਤਂ ਅਤਿਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਅਨੋਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਨਿ ਨવਕਮ੍ਮવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਭੋਗਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ। ਸੀਲવਾਪਿ ਸੀਲਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਿਕਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ, ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਿਕਤ੍ਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਮੂਲਕਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ। ਸੁਤવਾਪਿ
ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਸੁਖੋਪਕਰਣਾਨਿ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਕਾਲੇ ਸਦ੍ਧਾਦਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਪਣੀਤਰੂਪਫੁਟਕਾਯਸ੍ਸ ਚ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਅવਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਮੂਲਕਪਾਮੋਜ੍ਜਪੀਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਫੁਟਕਾਯਸ੍ਸ ਚ ਸੁਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਤੇਸਂ ਕਟਤ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਿਪਾਕਸੁਖਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਸਦ੍ਧਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਸਹਮਾਨੇਹਿ ਪਯੁਤ੍ਤવਧਬਨ੍ਧਨਾਦਿਕਾਲੇ ਚ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪવਤ੍ਤਿਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕਾਲੇ ਪਨ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਏਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕੁਸਲਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਾ ਪਨ ਬਲવਚੇਤਨਾવ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਨ ਦੁਬ੍ਬਲਾ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਏਕਾ ਕਿਰ ਇਤ੍ਥੀ ਉਬ੍ਬਨ੍ਧਿਤੁਕਾਮਾ ਰੁਕ੍ਖੇ ਰਜ੍ਜੁਂ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਸਂવਿਧਾਤਬ੍ਬਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ। ਅਥੇਕੋ ਚੋਰੋ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਭੂਮਕਮ੍ਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਂ ਪਨ ਪਰਤੋ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਅਚੇਤਨਾવਸੇਨ। ਤੇਨੇਤਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਯੋ ਕੋਚਿ વਿਪਾਕਜਨਕੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ।
ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤੀਤਿ ਯਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਾਰਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ વਿਰੁਦ੍ਧਂ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਤ੍ਥਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ। ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦੀਸੁਪਿ ਏਤੇਨੇવੁਪਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸਨ੍ਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤੀਤਿ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਗੇਹਸਨ੍ਧਿਂ। ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ ਹਰਤੀਤਿ ਨਿਲੀਯਿਤ੍વਾ ਹਰਤਿ। ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਬਹੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਮੇવ ਗੇਹਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ વਿਲੁਮ੍ਪਤਿ। ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਪਨ੍ਥਦੂਹਨਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਦੋਸਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਅਨਤ੍ਥਂ ਮੇ ਅਚਰੀ’’ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਦੋਸਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਮੋਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾਦੀਸੁ ਆਦੀਨવਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕਂ ਮੋਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਅਹਂ ਕਿਂ ਹਨਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਆਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮੀਤਿ ਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਕੇਨਚਿ વਾ ਪਨ ਅવਞ੍ਞਾਤੋ ਹੋਤਿ ਪਰਿਭੂਤੋ ਹੀਲ਼ਿਤੋ, ਤਂ ਓਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਯਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ વਿਯ ਪਾਦਸਿਕਮਿਲਕ੍ਖੁਆਦਯੋ વਿਯ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਪਤ੍ਥਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਇਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਤੇ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏવਂ ਦੇવਤਾਯਾਚਨਸਙ੍ਖਤਂ વਾ, ਅਸੁਕਂ ਨਾਮ ਮੇ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਦੇਹਿ, ਅਸੁਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕਂ ਆਹਰ, ਏਹਿ વਾ ਮੇ ਏਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯੋ ਹੋਹੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਂ વਾ ਪਤ੍ਥਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ। ਰਾਗੋ ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ ਮਾਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਤ੍ਥਨਾ ਰਾਗਸ੍ਸਾਤਿ। ਏਤ੍ਥ
ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਸਂવਰੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਪਾਣਂ ਹਨਤਿ। ਯੋ વਾ ਏਤੇਨ ਹਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ। ਏવਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਭਣ੍ਡਸਾਮਿਕਂ ਪਨ ਗੋਪਕਂ વਾ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਪਰਭਣ੍ਡਹਰਣੇ, ਸਾਮਿਕਂ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਦਾਰਾਤਿਕ੍ਕਮੇ, ਨਾਹਂ ਹਨਾਮੀਤਿ ਮੁਸਾਭਣਨੇ, ਕਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਕਤਸ੍ਸ વਾ ਕਰਣਤ੍ਥਾਯ ਪੇਸੁਞ੍ਞਂ ਉਪਸਂਹਾਰੇ, ਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਫਰੁਸવਾਚਾਨਿਚ੍ਛਾਰਣੇ, ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਭਣਨੇ, ਪਰਂ ਹਨਿਤ੍વਾ ਅਭਿਜ੍ਝਾਯਿਤਬ੍ਬਪਰવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਾਭਿਜ੍ਝਾਯਨੇ, ਯੋ ਤੇਨ ਘਾਤਿਤੋ ਹੋਤਿ; ਤਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੂਤਿਆਦਿਚਿਨ੍ਤਨੇ ‘‘ਏવਂ ਮੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਦਿવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾਦਿਮੂਲਕੇਸੁਪਿ ਚਕ੍ਕੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
ਮਾਤੁਘਾਤਿਕਮ੍ਮਂ ਮਾਤੁਘਾਤਿਕਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਮਾਤਰਂ ਹਨਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘વਟ੍ਟਤਿ ਏવਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ
ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤੀਤਿਆਦੀਸੁ ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવੇ વਾ ਭੋਗੇਸੁ વਾ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ। ਸੀਲਸਮਾਦਾਨਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਝਾਨਂ ਪਨ ਰਾਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤ੍ਥਾਯ, વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਰਾਗਸ੍ਸ ਪਹਾਨਤ੍ਥਾਯ, ਮਗ੍ਗਂ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਨਤ੍ਥਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ। વੀਤਰਾਗਭਾવਤ੍ਥਾਯ ਪਨ ਅਭਿਞ੍ਞਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਹਿ વੀਤਰਾਗੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।
ਸਦ੍ਧਾਯਾਤਿ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਸਦ੍ਧਾਯ ਸੀਲਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਯਥੇવ ਹਿ ਦਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ ਨਾਮ, ਏવਂ ਰਾਗਾਦਯੋਪਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਾਯ, વਿਪਾਕੋਕਾਸਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਪ੍ਪਟਿਘਾਤੇਸੁ ਤਾવ ਏવਂ ਹੋਤੁ, ਯਾਨਿ ਪਨ ਅਪ੍ਪਟਿਘਾਤਾਨਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਾਨਿ, ਤੇਸੁ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯਾ’’ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯવਸੇਨ। ਤਪ੍ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯ ਪવਤ੍ਤੇਮੀਤਿ ਹਿਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਂ।
ਰਾਗਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਤਾਪੇਤੀਤਿ ਯਤ੍ਥ ਰਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰੇਨ ਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਰਾਗਾਦਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮવਸੇਨ ਕੁਸਲਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸੁਖਸ੍ਸ વਾ ਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਸ੍ਸ વਾ। ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਆਤਾਪਨਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੁਖਸ੍ਸ વਾ ਰਾਗਾਦਿਹੇਤੁ ਪવਤ੍ਤવਧਬਨ੍ਧਨਾਦਿવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਾ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਰਾਗਾਦਯੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾਯ ਤੇਹਿ વਾ ਅਟ੍ਟੀਯਮਾਨੇਨ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾਯ।
ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਸੁਖੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਤਂ ਅਸ੍ਸਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਤਥਾਰੂਪੇਹੇવ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਂ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੀਤਾਦੀਸੁ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿਸਨ੍ਤਾਪਨਾਦੀਨਿ ਅਤਿਸੇવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਸੁਖਂ ਅਪਰਭਾਗੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ‘‘ਸੁਖੋ વਤਿ ਮਿਸ੍ਸਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਿਕਾਯ ਤਰੁਣਾਯ ਲੋਮਸਾਯ ਬਾਹਾਯ ਸਮ੍ਫਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਕਾਮੇਸੁ ਪਾਤਬ੍ਯਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਇਧ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਨੇਰਯਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਅਰੋਗਭਾવੇਨ ਪਨ ਸੁਖਿਨੋ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਕੇવਲਂ ਏਕਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਪਨੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਕਾਯਿਕਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ। ਤਂ ਹੇਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਨੁਭવਤਿ।
ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਮੇ ਇਦਂ ਸੁਖਂ ਨ ਪਰਿਹਾਯੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਅਪਰਿਹਾਯਨવਸੇਨ; ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਆਯਤਿਂ ਏવਰੂਪਂ ਸੁਖਂ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ; ਦੁਕ੍ਖੇਪਿ ‘‘ਅਹੋ વਤ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਰਿਹਾਯੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਯਨવਸੇਨ વਾ; ‘‘ਆਯਤਿਂ ਏવਰੂਪਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ વਾ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਉਤੁਭੋਜਨਸੇਨਾਸਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਪੁਨ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਬੁਦ੍ਧਸਰਣਗਮਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸੁਖਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ, ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ, ਸੋ ਭਗવਾ, ਯੋ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ ਕਾਯਿਕਂ ਸੁਖਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਂ ਹਨਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ ਸੁਖਾਦੀਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾਜਨੀਯੇ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨਾਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਦੁવਿਧੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨ। ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਏਕવਿਧੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਦੁવਿਧੇਨ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋਪਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਤਿવਿਧੇਨ, ਤਥਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਤਥਾ
੪੨੪. ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਆਪੋਧਾਤੁਆਦੀਨਿਪਿ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવ। વਤ੍ਥੁ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਚਕ੍ਖਾਯਤਨਨ੍ਤਿਆਦਿ ਯਂ વਤ੍ਥੁ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਰੇਜਾਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। વਤ੍ਥੁ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਯਂ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ।
੪੨੫. ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਕਾਯਸ੍ਸ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਟ੍ਠੇਨ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਤਾਯੇવ ਹੇਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਆਗਤੋ।
੪੨੬. ਆਸੇવਨਪਚ੍ਚਯੇ ਅਨੁਲੋਮਂ ਗੋਤ੍ਰਭੁਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਨਂ વਿਸੁਂ ਗਹਣੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਕਾਰਣਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੪੨੭. ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇ ਕੁਸਲਾ ਚੇਤਨਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਿਭਾਗਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਾਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਬ੍ਯਾਕਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਨ ਸੋ વਿਭਾਗੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ વਸੇਨ ਕਤਂ। ਚੇਤਨਾ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ વਤ੍ਥੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ વਤ੍ਥੁਪਚ੍ਚਯਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਚੇਤਨਾ ਪਨ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ।
੪੨੮. વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇ
੪੨੯-੪੩੮. ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚਤੁਸਨ੍ਤਤਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤੇ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਕਾਯੇ ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਜਨਕવਸੇਨ, ਸੇਸਸ੍ਸ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕવਸੇਨ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਦੀਸੁਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਾਰੋ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
ਪਞ੍ਹਾવਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ
੪੩੯. ਇਦਾਨੇਤ੍ਥ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਤੀਣਿ। ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੇਨ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੇવਾਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿ ਏਕਮੂਲਕਏਕਾવਸਾਨਾਨਿ ਨવ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦਸਾਤਿ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋવਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋવ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ; ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋવ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਦਸ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਪਿ ਸਤ੍ਤਧਾ, ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਪਿ ਸਤ੍ਤਧਾવ ਲਬ੍ਭਤਿ।
ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਦ੍વੇ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਸਮਨਨ੍ਤਰੇਪਿ ਏਤਾਨੇવ। ਸਹਜਾਤੇ ਨવਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ ਏਕਂ, ਤਥਾ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਞ੍ਚਾਤਿ ਏવਂ ਨવ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਕੁਸਲਂ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਤੋવ ਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਕਾਨਿ, ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਾਨਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਪੁਰੇਜਾਤਮ੍ਪਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤਮ੍ਪਿ; ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪੁਰੇਜਾਤਮੇવ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਪੁਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਸਹਜਾਤਤੋવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤੋਤਿ ਏવਂ ਤੇਰਸ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવਾਤਿ ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਨવ। ਤੇਸਂ વਿਭਙ੍ਗੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਭੇਦਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ, ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ, ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ।
ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਤੀਣਿ। ਆਸੇવਨੇ ਤੀਣਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਦਿਸਾਨਿ। ਕਮ੍ਮੇ ਸਤ੍ਤ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੀਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਆਗਤਂ, ਪਞ੍ਚਸੁ ਸਹਜਾਤਮੇવ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਆਹਾਰਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨੇવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ ਆਗਤਂ। ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸਦਿਸਾਨਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਅਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਏਕਂ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ, ਤੀਣਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ।
ਅਤ੍ਥਿਯਾ ਤੇਰਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਸਹਜਾਤਤੋવ ਕੁਸਲੇਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਪਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਕੁਸਲਂ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਂ, ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਸ੍વੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਤੋ ਚ ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਸ੍વੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਤੋਤਿ ਏવਂ ਤੇਰਸ। ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤਰਸਦਿਸਾਨਿ। ਅવਿਗਤੇ ਤੇਰਸ ਅਤ੍ਥਿਸਦਿਸਾਨੀਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ ਏਕਂ ਤੀਣਿ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤ ਨવ ਦਸ ਤੇਰਸਾਤਿ। ਤੇਸੁ વਿਪਾਕવਸੇਨ ਏਕਮੇવ ਏਕਕਂ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਸੇવਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਪਞ੍ਚ ਤਿਕਾ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਸੇਨ ਏਕਮੇવ ਪਞ੍ਚਕਂ, ਹੇਤੁਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਕਮ੍ਮਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਨਤ੍ਥਿવਿਗਤવਸੇਨ
੪੪੦. ਯੇ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਯੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਿਸਭਾਗਾ વਾ વਿਰੁਦ੍ਧਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਤਾવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕਮ੍ਮਾਸੇવਨਾਹਾਰਝਾਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।
ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨવਸੇਨ ਸਤ੍ਤਹਿ વਾਰੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਧਿਪਤੀਸੁ વੀਮਂਸਾવ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ, ਨ ਇਤਰੇ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਸਭਾਗੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸਭਾਗવਸੇਨ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਾਨਿ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ – ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; ਕੁਸਲਾ વੀਮਂਸਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ; વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕਿਰਿਯਾਬ੍ਯਾਕਤਾ વੀਮਂਸਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਞ੍ਚ ਰੂਪਾਨਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਤੋવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਪਨ વਿਸਭਾਗਤ੍ਤਾ ਨ ਯੋਜਿਤਾ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਞਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ।
ਸਹਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕવਿਪਾਕੇ ਲਦ੍ਧਮੇવ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ।
੪੪੧-੪੪੩. ਏવਂ ਯੇਹਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਏਕਾਦਸਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਯੋਜਨਂ ਲਭਤਿ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦੁਮੂਲਕਨਯੇ ਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਠਪੇਨ੍ਤੋ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਉਪਨਿਸ੍ਸਅਧਿਪਾਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਹੀਨਕ੍ਖਰਾਨਿ ਪਚ੍ਚਯਨਾਮਾਨਿ ਲਿਖਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਞ੍ਞਾਕਰਣਮਤ੍ਤવਸੇਨ ਲਿਖਿਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਦਿਸੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾ ਪਾਲ਼ਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯਂ ਪਨਿਦਂ ਲਕ੍ਖਣਂ ਠਪਿਤਂ, ਤੇਨ ਇਦਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਅਯਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਭਙ੍ਗੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਸਤ੍ਤੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਤਾਨੇવ ਤੀਣਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਹੇਤੁવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਦੁਕੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਤੀਣਿ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਹਿ વਿਪਾਕਸਭਾਗੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਏવਮੇવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਪਚ੍ਚਯਾ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿਯੇવ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਤਾਨੇવ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਇਤਰਾਨਿ ਦ੍વੇ ਲਭਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੇਸੁ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੋ ਪવਿਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਮੇવ ਲਭਤਿ। ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕਤੋ ਊਨਤਰਗਣਨੇਸੁ ਅਪ੍ਪવਿਸਨ੍ਤੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰਿਯੇવ ਲਭਤਿ। ਊਨਤਰਗਣਨੇਸੁ ਪવਿਸਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਲਭਤਿ। ਏવਂ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਗਣਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
ਏਤੇਸੁ
ਤਤੋ
ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚਦਸ ਘਟਨਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਅਮੋਹਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਾਨਿ ਨવ ਨਿਰਾਧਿਪਤੀਨਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਿ ਛ ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ। ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਕੇਸੁਪਿ ਪਠਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਮੋਹવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਪਚ੍ਛਿਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਿਪਾਕਾਮੋਹવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਕੇਸੁ ਪਠਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਹੇਤਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਰੂਪਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ વਿਪਾਕਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਸਾਧਿਪਤਿਕੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਘਟਨਾਨਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਤੀਣਿ વਿਪਾਕਹੇਤੁવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਰੂਪਾਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਰੂਪਮੇવ, ਤਤਿਯੇ ਰੂਪਮੇવ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਗਣਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾਤਿ।
ਹੇਤੁਮੂਲਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
੪੪੪. ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇਪਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤ ਆਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸਭਾਗਾ, ਸੇਸਾ ਸੋਲ਼ਸ વਿਸਭਾਗਾਤਿ ਤੇ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤੇવ ਯੋਜਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਏਕਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣੀਤਿ ਸਤ੍ਤ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨੇવ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਏવ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ। ਯਥਾ ਪਨ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਲਕ੍ਖਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਘਟਨਾਨਿ ਠਪਿਤਾਨਿ, ਤਥਾ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ।
੪੪੫. ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਦੁਕੇ ਲਦ੍ਧવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯਂ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਕਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ વਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ। ਤਤਿਯਂ ਨਿਸ੍ਸਯੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਚਮਾਨਿ ਸਾਧਿਪਤਿਕਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨੇવ વਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਕਂ ਅਕੁਸਲਂ। ਏવਮਿਧਾਪਿ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਤਿਕਾਦੀਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਥਾ ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ। ਆਰਮ੍ਮਣਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਪਾਕવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਯੋਜਨਂ ਪਨ ਅવਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ વਦਾਮਾਤਿ।
੪੪੬. ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਸਹਜਾਤੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਂ ਏਕਂ। ਸਹਜਾਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਨਾ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਹਜਾਤਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨੇવ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ ਦ੍વੇ। ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਹਿ ਅਧਿਪਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਚ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋવ। ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਨ ਉਭਯਥਾਪਿ ਨ ਹੋਤੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਮੂਲਾਨਿ ਦ੍વੇਯੇવਾਤਿ ਏવਂ ਅਟ੍ਠ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ ਆਰਮ੍ਮਣਸਦਿਸਾਨੇવ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਧਿਪਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। વਿਪਾਕੇ ਏਕਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ। ਆਹਾਰਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤ ਹੇਟ੍ਠਾ ਏਕਮੂਲਕੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਕੁਸਲੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਞ੍ਚ ਕੁਸਲਞ੍ਚ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਅਟ੍ਠ ਨਿਸ੍ਸਯਸਦਿਸਾਨੇવ।
੪੪੭-੪੫੨. ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਹਿ ਅਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਹਿ ਯੋਜਿਤਾਨਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾਤਿ? ਉਭਯਾਧਿਪਤਿਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਂ ਲਬ੍ਭਤਿ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾਨਿ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ
੪੫੩-੪੫੬. ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਨਮ੍ਪੀਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਕਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾ ਮਗ੍ਗਚੇਤਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਪਾਕਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤੇਸੁ ਤੀਣਿ ਤੀਣਿਯੇવ। ਤਾਨਿ ਬਹੁਤਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
੪੫੭-੪੬੦. ਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਦੁਕਮੂਲਕੇ ਪਚ੍ਚਯਾ વੁਤ੍ਤਾ ਤੇ ਤੇਯੇવ ਆਦਿਤੋ ਠਿਤੇਨ ਸਭਾਗਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕਮੂਲਕੇ ਗਣਨਂ ਞਤ੍વਾ ਯੇ ਉਪਰਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਘਟਿਤਾ, ਤੇਸੁ ਊਨਤਰਗਣਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸਬ੍ਬਘਟਨੇਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਮੂਲਕੇ ਦਸ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚ ਅવਿਪਾਕਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਸવਿਪਾਕਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਅવਿਪਾਕੇਸੁ ਤਾવ ਪਠਮੇ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ
ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮੂਲਕੇ
੪੬੧. ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਕੁਸਲਾਦਿવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਕਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਕੁਸਲਂ। ਸੇਸਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
੪੬੨-੪੬੪. ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇ વੀਸਤਿ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਛ ਘਟਨਾਨਿ ਪੁਰੇਜਾਤਸਹਜਾਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨੇવ, ਤਤੋ ਦਸ ਸਹਜਾਤવਸੇਨੇવ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯવਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਦੁਤਿਯੇ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਸਤ੍ਤ, વਤ੍ਥੁਂ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚਾਤਿ ਅਟ੍ਠ। ਤਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪਞ੍ਚ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਲਦ੍ਧਾਨਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, વਤ੍ਥੁ ਚ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਛਟ੍ਠੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ। ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ ਚਤੂਸੁ ਪਠਮੇ ਤੀਣੀਤਿ વਤ੍ਥੁ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਦੁਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ। ਤਤਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ વਿਞ੍ਞਾਣਪਞ੍ਚਕਸ੍ਸ। ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਦਸ ਸવਿਪਾਕਾવਿਪਾਕવਸੇਨ ਦ੍વਿਧਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਮੂਲਕੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
੪੬੫. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਤਾਨੇવ। ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰੇਸੁ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਲਦ੍ਧਾਨੇવ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਸੇવਨੇ ਤੀਣਿ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ। ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ। ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਪਨ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿ ਹੋਤਿ। વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਂ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ, ਤਥਾ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ। ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਾਨੇવ।
੪੬੬. ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕਾਨਿ ਪਨ ਸਤ੍ਤ ਘਟਨਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਦੁਤਿਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦਿਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਤਤਿਯੇ
੪੬੭-੪੬੮. ਪੁਰੇਜਾਤਮੂਲਕੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਤੀਣੀਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਤ੍ਤ ਘਟਨਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਂ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਤਿਯਂ વਤ੍ਥੁવਸੇਨੇવ, ਤਤਿਯਂ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਕਾਲવਸੇਨ, ਪਞ੍ਚਮਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ, ਛਟ੍ਠਂ વਤ੍ਥੁਨੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਕਾਲવਸੇਨ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਚਕ੍ਖਾਦਿવਸੇਨ।
੪੬੯-੪੭੨. ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਮੂਲਕੇ વੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਯੁਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਯੋવ ਯੋਜਨਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਏਕਮੇવੇਤ੍ਥ ਘਟਨਂ, ਤਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਸੇવਨਮੂਲਕੇਪਿ ਏਕਮੇવ ਘਟਨਂ।
੪੭੩-੪੭੭. ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਮਗ੍ਗਚੇਤਨਾવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁਪਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਏવਂ ਸੇਸਾਨਿਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਏਕਾਦਸ ਘਟਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਿਭਾਗਤੋ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਤੋ ਏਕਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਅਰੂਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੇ
੪੭੮-੪੮੩. ਆਹਾਰਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਚਤੁਤ੍ਤਿਂਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਆਹਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ; ਦੁਤਿਯੇ ਤਯੋ ਅਰੂਪਾਹਾਰਾવ। ਤਤਿਯੇ વਤ੍ਥੁਪਿ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਤਂ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਰੂਪਮੇવ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸવਿਪਾਕਘਟਨਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਘਟਨਾਨਿ ਚੇਤਨਾਹਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿવਿਞ੍ਞਾਣਾਹਾਰવਸੇਨ
੪੮੪-੪੯੫. ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਸੇਸਂ ਦੁਮੂਲਕਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਛ ਸਤ੍ਤਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਚ੍ਚਯਟ੍ਠੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਹਾਯਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਤਿਯੇ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪਾਨਂ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਨવ ਘਟਨਾਨਿ ਸਹਜਾਤਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਤੋ ਨવ ਮਗ੍ਗਭੂਤਾਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਝਾਨਙ੍ਗਭੂਤਾਨਂ, ਤਤੋ ਨવ ਝਾਨਮਗ੍ਗਭੂਤਾਨਂ, ਤਤੋ ਨવ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨੇવ, ਤਤੋ ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ ਛ, ਤਤੋ વੀਰਿਯવਸੇਨ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਛ, ਤਤੋ ਅਮੋਹਹੇਤੁવਸੇਨ ਨਿਰਾਧਿਪਤੀਨਿ ਨવ, ਸਾਧਿਪਤੀਨਿ ਛ। ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ વਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯੇਨ ਅਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ।
੪੯੬-੫੦੦. ਝਾਨਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਛਤ੍ਤਿਂਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਭਾવਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਸਾਧਾਰਣਝਾਨਙ੍ਗવਸੇਨੇવ
੫੦੧-੫੦੮. ਮਗ੍ਗਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਾਨਿ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਭਾવਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਿਕਮਗ੍ਗવਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਝਾਨਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਛ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤਮਗ੍ਗવਸੇਨ, ਤਤੋ ਨવ ਨਿਰਾਧਿਪਤਿਮਗ੍ਗਹੇਤੁવਸੇਨ, ਤਤੋ ਛ ਸਾਧਿਪਤਿਮਗ੍ਗਹੇਤੁવਸੇਨ, ਤਤ੍ਥ ਨવਕੇਸੁ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚ ਛਕ੍ਕੇਸੁ ਤੀਣਿ ਤੀਣਿ વਿਪਾਕਾਨਿ। ਸੇਸਾਨਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ।
੫੦੯-੫੧੦. ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ
੫੧੧-੫੧੪. વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇਪਿ ਦੁਮੂਲਕਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਤੇਰਸ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਤਿਣ੍ਣਨ੍ਨਮ੍ਪਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਇਮੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਸਹਜਾਤਾਪਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਾਪਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਪੁਰੇਜਾਤਸਹਜਾਤਾવ ਤਤਿਯੇ ਤੇਯੇવ ਅਧਿਪਤਿવਸੇਨ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਤਥਾ ਅਕੁਸਲੋ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਪਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਰੂਪਾਨਿਪਿ ਅਰੂਪਾਨਿਪਿ। ਪਞ੍ਚਮੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਰੂਪਾવ ਛਟ੍ਠੇ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਰੂਪਾવ ਸਤ੍ਤਮੇ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾવਸੇਨ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਾਦਨવਸੇਨ વਤ੍ਥੁਮੇવ। ਅਟ੍ਠਮੇ ਤਦੇવਾਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਨવਮੇ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਦਸਮੇ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ, ਏਕਾਦਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ વਤ੍ਥੁ ਖਨ੍ਧਾਨਂ, ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਖਨ੍ਧਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ, ਤੇਰਸਮੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਸ੍ਸ।
੫੧੫-੫੧੮. ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਮੂਲਕੇ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ। ਸੇਸਂ ਦੁਮੂਲਕੇ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏਕੂਨਤਿਂਸ। ਤੇਸੁ ਪਠਮੇ ਅਰੂਪવਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਮਹਾਭੂਤਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਹਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਠਮਦੁਤਿਯਘਟਨਾਨੇવ ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪਰਿ ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਨਿ ਕਤਾਨਿ। ਪੁਨ ਪਠਮਮੇવ ਚਤੂਹਿ ਆਹਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਂ, ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਛਟ੍ਠਂ, ਰੂਪਾਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਕਤਂ। ਦੁਤਿਯਮੇવ વਾ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਕਤਂ। ਪਠਮਦੁਤਿਯਾਨੇવ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਟ੍ਠਮਨવਮਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਨવਮਂ ਅਧਿਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਸਮਂ ਕਤਂ। ਤਤੋ ਏਕਾਦਸਮੇ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વਤ੍ਥੁ ਹਾਯਤਿ। ਦ੍વਾਦਸਮੇ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਤੇਰਸਮੇ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਾ, ਚੁਦ੍ਦਸਮੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ, ਪਨ੍ਨਰਸਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਮੇવ, ਸੋਲ਼ਸਮੇ વਤ੍ਥੁਮੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਂ, ਸਤ੍ਤਰਸਮੇ ਪਨ ਤਦੇવ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਭਾવੇਨ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੇਪਿ ਤਦੇવ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ, ਏਕੂਨવੀਸਤਿਮੇ ਚਕ੍ਖਾਦਯੋવ ਪਚ੍ਚਯਾ। ਇਮਾਨਿ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਘਟਨਾਨਿ ਨਾਮ ਸਹਜਾਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤੋ ਪਰਾਨਿ ਦਸ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
੫੧੯. ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ
ਯਾਨਿ ਪਨੇਤਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਘਟਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਦੁવਿਧਾਨਿਯੇવ – ਪਕਿਣ੍ਣਕਤੋ ਸਹਜਾਤਤੋ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਨਂ ਆਦਿਤੋ ਸਹਜਾਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨਿ ਨਾਮ। ਤਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਪਞ੍ਚਪਿ, ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਛ, ਅਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇ ਤੀਣਿਪਿ, ਤਥਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਮੂਲਕੇ, ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਦਸ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤ, ਪੁਰੇਜਾਤਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਮੂਲਕੇ ਏਕਮੇવ, ਤਥਾ ਆਸੇવਨਮੂਲਕੇ, ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇ, ਆਹਾਰਮੂਲਕੇ ਏਕਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਨવ, ਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ, ਨਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਤੀਣਿਪਿ, ਤਥਾવਿਗਤਮੂਲਕੇ। ਅવਿਗਤਮੂਲਕੇ ਏਕੂਨવੀਸਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਸਤਞ੍ਚੇવ ਤੀਣਿ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੇਨ ਪਨੇਤਾਨਿ ਪਕਿਣ੍ਣਕਾਨੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ।
ਯਾਨਿ ਸਹਜਾਤਘਟਨਾਨਿ ਨਾਮਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਮੂਲਕੇਸੁ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ। ਅਸਹਜਾਤਾਨਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਚਤੁવੀਸਤਿਪਿ ਘਟਨਾਨਿ ਸਹਜਾਤਘਟਨਾਨੇવ। ਤਥਾ ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕੇ ਚਤੁવੀਸਤਿ, ਸਹਜਾਤਮੂਲਕੇ ਦਸਪਿ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮੂਲਕੇ ਛਪਿ, ਨਿਸ੍ਸਯਮੂਲਕੇ ਦਸ, ਕਮ੍ਮਮੂਲਕੇ ਨવ, વਿਪਾਕਮੂਲਕੇ ਪਞ੍ਚਪਿ, ਆਹਾਰਮੂਲਕੇ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਦ੍વਾਸਤ੍ਤਤਿ ਝਾਨਮੂਲਕੇ ਛਤ੍ਤਿਂਸਾਪਿ, ਮਗ੍ਗਮੂਲਕੇ ਸਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ, ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇਪਿ, વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਦਸ, ਅવਿਗਤਮੂਲਕੇ ਦਸਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਤੀਣਿ ਸਤਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਸਤਂ ਤੀਣਿ ਚ ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વਾਦਸੁਤ੍ਤਰਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸਤਾਨੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਪਞ੍ਚਦਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਘਟਨਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਆਗਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮવਸੇਨ ਨ ਪਾਕਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕਾਦੀਨਂ ਨਯਾਨਂ ਆਦਿਤੋ વਿਪਾਕਾવਿਪਾਕਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਘਟਨੇਸੁ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ। ਦ੍વਾਦਸੇવ ਹਿ ਹੇਤੂ ਛ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਧਿਪਤਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਆਹਾਰਾ વੀਸਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਦ੍વਾਦਸ ਮਗ੍ਗਙ੍ਗਾਨੀਤਿ ਏਤੇ ਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮ। ਤੇਸੁ ਯੇ ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ ਅਕੁਸਲਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਕੁਸਲવਿਪਾਕਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવਾਕੁਸਲવਿਪਾਕਾ, ਏਕਨ੍ਤੇਨੇવ
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾ।
ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੫੨੭. ਇਦਾਨਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਪਟਿਚ੍ਚ વਾਰਾਦੀਸੁ ‘‘ਅਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਉਦ੍ਧਟਾ। ਤੇ ਚ ਖੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਮੂਹવਸੇਨ, ਨੋ ਏਕੇਕਪਚ੍ਚਯવਸੇਨੇવ; ਤਸ੍ਮਾ ਯੇ ਯਤ੍ਥ ਸਮੂਹਤੋ ਦਸ੍ਸਿਤਾ, ਤੇ વਿਭਜਿਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹਿ ਇਮੇ ਚਤੁવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਅਟ੍ਠਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਕਤਰੇਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ? ਆਰਮ੍ਮਣੇ, ਸਹਜਾਤੇ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ, ਪੁਰੇਜਾਤੇ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ, ਕਮ੍ਮੇ, ਆਹਾਰੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਤਿ। ਕਥਂ? ਠਪੇਤ੍વਾ ਹਿ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸੇਸੇਸੁ ਸੋਲ਼ਸਸੁ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਛ ਪਚ੍ਚਯਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਨਨ੍ਤਰਪਚ੍ਚਯੋ ਸਮਨਨ੍ਤਰਆਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਲਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯੋ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪੁਰੇਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯੋ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿ ਸਹਜਾਤਾਨਂਯੇવ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯੋ
ਇਮੇਸਮ੍ਪਿ ਪਨ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ। ਆਦਿਤੋ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ ਹਿ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਅਧਿਪਤਿਅਨਧਿਪਤਿਭੇਦੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਲਕ੍ਖਣੇਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਨਧਿਪਤਿਭੂਤੋ ਸੁਦ੍ਧੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋવ। ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਸਹਜਾਤਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਸੇਨ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਸਹਜਾਤਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਭਾવਤੋ ਸਹਜਾਤੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਂ ਬਲવਦੁਬ੍ਬਲવਸੇਨ ਦੁવਿਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਬਲવਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਬਲવਮ੍ਪਿ ਪਨ ਰੂਪਾਨਂ ਦੁਬ੍ਬਲਞ੍ਚ ਅਰੂਪਾਨਂ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਾਹਾਰੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਰੂਪਾਹਾਰੋ ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਉਪ੍ਪਾਦਕ੍ਖਣਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯੋવ ਹੋਤਿ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋਪਿ ਰੂਪਾਰੂਪਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤਂ ਸਾਧੇਤੀਤਿ ਸਹਜਾਤੇਯੇવ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਹਿਦ੍ਧਾਭੇਦਤੋ ਦੁવਿਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯੋ ਪੁਰੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ
ਇਦਾਨਿ
ਏવਂ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਾਹਕਾਨਂ ਇਮੇਸਂ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦਯੋ ਇਮੇ
ਸਮਾਸਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏਕੋ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਛਲ਼ੇવ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠવਸੇਨ ਪਞ੍ਹਾਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਚੇવ ਤੇ ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਙ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਪਚ੍ਚਯਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਚ। ‘‘ਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਪਚ੍ਚਨੀਯੇਸੁ ਏਕਪਚ੍ਚਨੀਯੇਪਿ ਇਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਪਞ੍ਹਾ વਾ ਪਚ੍ਚਯਾ વਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਏਕੋવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯਾ ਆਗਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏવਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਪਿ ਇਤਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ વਸੇਨ ਸੋ ਪਞ੍ਹੋ ਲਬ੍ਭਤੇવ। ਤੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸੋ વਾਰੋ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ। ਏવਮੇવ ਯੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਤਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤ વਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ વਾਰਾ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਇਦਮੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਂ। ਇਮਿਨਾ ਲਕ੍ਖਣੇਨ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪਭੇਦੋ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਹਾਨਿ ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਤਤ੍ਰਾਯਂ
ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯવਿਤ੍ਥਾਰਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਾਯੇવ ਪਾਲ਼ਿ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ, ਸੇਸਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਯੇ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਰਤੋ વਕ੍ਖਾਮ।
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਪਨ ਦ੍વੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਕੁਸਲੋ ਹਿ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਞ੍ਚੇવ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੁਦ੍ਧੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ਦ੍વੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੇ
ਚਤੁਤ੍ਥਪਞ੍ਹੇ ਪਨ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਦਸ। ਕਥਂ? ਕੁਸਲੋ ਹਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤੇ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾ ਦਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਏਤ੍ਥ ਏਕੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
੫੨੮. ਯਥਾ ਚ ਇਮੇਸੁ ਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁ ਚਤੂਸੁ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਾਦਿਕੇਸੁਪਿ ਚਤੂਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤੇ ਤੇਯੇવ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
੫੨੯. ਤਤੋ ਪਰਾਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਤੇવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਹਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕੋવ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਸਹਜਾਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ વਿਸੁਂ ਗਹਿਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤੇਨ ਦ੍વਾਦਸ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾ ਛ, ਪੁਰੇਜਾਤੋ ਏਕੋવ ਤਥਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਇਮੇ ਤੇવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦੁਤਿਯੇ ਤੀਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਦ੍વਾਦਸ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕਥਂ? ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੋ ਏਕੋ, ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਪਨ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਛ
੫੩੦. ਤਤੋ ਪਰਾਨਂ ਦੁਕਮੂਲਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਠਮਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨਾ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਤਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਕੁਸਲਾ ਹਿ ਖਨ੍ਧਾ વਤ੍ਥੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਾਧਯਮਾਨਾ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਹਜਾਤਾ, ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਮਿਸ੍ਸਕਤ੍ਤਾ
ਦੁਤਿਯਪਞ੍ਹੇ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਚਤੂਹਿਪਿ ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વਾਰੇ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਨਂ ਪਨ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਙ੍ਖਾਤਾਨਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕੁਸਲਾ ਹਿ ਖਨ੍ਧਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਚ ਮਹਾਭੂਤਾ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯੇਨ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਹੀਤਿ ਚਤੁਧਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ ਪਨ ਕੁਸਲਾ ਤੇਹਿਯੇવ ਭੂਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਉਪਾਦਾਰੂਪਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋਪਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਹਿ ਕੁਸਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਇਤਿ ਇਮਂ ਚਤੁਧਾ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ, ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਪਰਤੋ ਅਕੁਸਲਮਿਸ੍ਸਕਪਞ੍ਹਾਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋਤਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਪਭੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਪਚ੍ਚਯੇ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਞ੍ਹਾਨਂ ਪਰਿਹਾਨਾਪਰਿਹਾਨਿਂ ਪਰਤੋ ਆવਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ।
ਪਚ੍ਚਨੀਯੁਦ੍ਧਾਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ।
ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ
੫੩੨. ਇਦਾਨਿ ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ।
ਤਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਯਾ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਯਥਾਦਸ੍ਸਿਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਪਨ੍ਨਰਸ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਹਜਾਤੇ ਨਸਹਜਾਤੇ ਪਨ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਚ, ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਸਞ੍ਹਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਰਿਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ વਸੇਨ ਏਕੋવ ਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹੋ વੁਤ੍ਤੋ। ਤੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞੇਨਾਕਾਰੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਛਿਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਹੇਤੁਆਦੀਨਞ੍ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਞ੍ਚੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਏਕਾਦਸਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਯਥਾ ਹੇਤੁਮ੍ਹਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੇਸਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿਆਦੀਨਂ વਸੇਨ ਤੇ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਏવਂ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਹੇਤੁਆਦੀਨਂ વਸੇਨ ਕਸ੍ਮਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ? ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਤ੍ਤਾ। ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਹਿ ਸਹਜਾਤਾਨਂ ਏਕਦੇਸਮਤ੍ਤਤੋ ਸਪ੍ਪਦੇਸਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਸੇਨ ਤੇ વਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤੋ ਪਨ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੋ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹੇਤੁਆਦਯੋ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਅਸਹਜਾਤਾ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਦਯੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ
ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਨਿਸ੍ਸਯਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਪਿ ਤੇਯੇવ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਤ੍ਤਾ। ਯਥੇવ ਹਿ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਭੂਤੋ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਰੂਪਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਤਥਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਪੀਤਿ ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਤ੍ਤਾ ਏਤੇਸੁਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਸੁ ਤੇ વਾਰਾ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਏਕਾਦਸ, ਨਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਾਦਸ, ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ।
ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਇਮੇ ਅવਿਸੇਸੇਨ ਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਸਙ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ ਸਹਜਾਤਗਤਿਕਾ, ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਂ ਅਞ੍ਞਥਾ ਪਚ੍ਚਯੋવ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤੁ। ਕੁਸਲੋ ਪਨ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਨੇવ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਕਸ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਤੀਤਿ? ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ। ਯਥੇવ ਹਿ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯੋવ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਪਨ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾਦੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਏવਮਿਧਾਪਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਸਬ੍ਭਾવਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਹਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਸਙ੍ਗਹਂ ਗਤਾ, ਨ ਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕੁਸਲੋ ਚ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ ਸਹਜਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇਹੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸੋ વਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਸੋ વਾਰੋ, ਤਥਾ ਸੇਸਾਪਿ ਤਯੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋਪਿ ਤੇ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ।
ਨਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸਂ વਾਰਾਨਂ ਏਕੇਨ੍ਤੇਨ ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਸਹਜਾਤਂ ਪੁਰੇਜਾਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਦ੍વਿਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਤੇਰਸ। ਯਥਾ ਹਿ ਤੇ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪੁਰੇਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਪੁਰੇਜਾਤੇਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਹਜਾਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਤੇਰਸਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਅવਸੇਸવਸੇਨਪਿ ਤੇ ਪਞ੍ਹਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਨ੍ਨਰਸੇવ વੁਤ੍ਤਾ। ਨਕਮ੍ਮੇਤਿਆਦੀਸੁ ਯਸ੍ਮਾ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਝਾਨਮਗ੍ਗਾਪਿ ਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਏਕਦੇਸੋવ ਤਸ੍ਮਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅવਸੇਸਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਸਹਜਾਤਧਮ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏਕਮ੍ਪਿ ਪਞ੍ਹਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ ਨ ਪਰਿਹੀਨਂ ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ વਾਰੇਸੁ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾ ਸਹਜਾਤਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇਨ ਤੇਯੇવ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਨવਾਤਿ ਦੁਮੂਲਕਏਕਾવਸਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਏਕਮੂਲਕਦੁਕਾવਸਾਨਾ ਦ੍વੇ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਛ વਾਰਾ ਏਕਨ੍ਤੇਨ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਹਿ ਸਹਜਾਤਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਨવੇવ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਨવਾ’’ਤਿ। ਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤੇਸੁਪਿ ਤੇਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਤੇ વਾਰਾ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਧਮ੍ਮਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਤੇਸਂ ਪਟਿਕ੍ਖੇਪੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਯੇਪਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਿવਸੇਨ વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸਹਜਾਤਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭੇਦਤੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਾਨਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ વਾ વਸੇਨ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ।
੫੩੩. ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਲਦ੍ਧવਾਰੇ ਗਣਨਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦੁਮੂਲਕਾਦਿવਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਗਣਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾਤਿਆਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਦੁਕੇਸੁ ਅਤਿਰੇਕਗਣਨੋ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਿਤੋ ਊਨਤਰਗਣਨੋવ ਹੋਤਿ।
ਤਿਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વੇ વਾਰਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਨਾਰਮ੍ਮਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ। ਆਰਮ੍ਮਣવਸੇਨ ਹਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਚ ਇਮੇਸਂ ਪવਤ੍ਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਉਭਯਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿ ਚ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਗ੍ਗਹਣੇਨ ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿਯੇવ।
ਛਮੂਲਕੇਪਿ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੇਰਸਾਤਿ ਤੇਯੇવ ਤੇਰਸ। ਸਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਪਨ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਨਸਹਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਹੀਨੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ਸਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਨਸਹਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਏਕਾਦਸ। ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਨવਾਤਿ ਤੇਸੁ ਏਕਾਦਸਸੁ ਸਹਜਾਤਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਂ ਆਹਾਰਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇਸੁ ਦੁਮੂਲਕੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤੇ ਦ੍વੇ વਾਰੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ। ਤੇ ਹਿ ਸਹਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇਪਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਸੇਨ ਅਪਰਿਹੀਨਾ। ਸਹਜਾਤੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਸੇਸਾਨਂ વਸੇਨ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਟ੍ਠਮੂਲਕੇ ਨਨਿਸ੍ਸਯੇ ਏਕਾਦਸਾਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਮੇવ। ਨવਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾ ਤਯੋ ਦੁਮੂਲਕਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾ ਦ੍વੇ ਚਾਤਿ ਪਞ੍ਚ। ਤੇਸੁ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰਰੂਪਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਛਾਜਾਤਧਮ੍ਮવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਦਸਮੂਲਕੇ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਤੇਯੇવ। ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇ ਦੁਮੂਲਕੇ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤੇ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਅવਸੇਸਾ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਪਿ ਤੇਯੇવ ਤਯੋ। ਨੋਅਤ੍ਥਿਯਾ ਦ੍વੇਤਿ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਕੁਸਲਞ੍ਚ ਅਕੁਸਲਞ੍ਚ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸ੍ਸ। વਿਪਾਕਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਏਕਾਦਸਮੂਲਕੇ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾવ ਗਣਨਾ। ਦ੍વਾਦਸਮੂਲਕੇ ਨਕਮ੍ਮੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਰਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਇਦਮੇવ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਨਾਹਾਰੇ ਪਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਆਹਾਰવਸੇਨ। ਚੁਦ੍ਦਸਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਕਮ੍ਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਨਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾ ਨਝਾਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ ਏਕਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਨવਿਪਾਕਪਚ੍ਚਯਾ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਨਾਹਾਰਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ ਆਹਾਰવਸੇਨ ਏਕਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਇਮੇਸੁ ਪਨ ਦ੍વੀਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਗਣਨਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਤੋ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਾਤਿ।
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਂ।
੫੩੪. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਪਨ੍ਨਰਸਤੇਰਸਏਕਾਦਸਨવਾਤਿ ਸਬ੍ਬਦੁਕੇਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋવ ਮੂਲਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ। ਤਿਕਾਦੀਸੁ ਪਨ ਬਹੁਪਚ੍ਚਯਸਮਾਯੋਗੇ ਇਤਰਾਨਿਪਿ ਸਤ੍ਤ ਪਞ੍ਚ ਤੀਣਿ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਣਨਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤੇਸੁ ਯੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਮਾਯੋਗੇ ਯਂ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਚੇਤੇਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਿ ਪਦਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ ਹੇਤੁਪਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਠਮਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾવ ਚਕ੍ਕਾਨਿ ਕਤਾਨਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤਾਨਿ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਨਾਰਮ੍ਮਣਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪਨ੍ਨਰਸ વਾਰੇ ਲਭਨ੍ਤਾਪਿ ਸਮਾਯੋਗੇ ਤੇਰਸ ਲਭਿਂਸੁ, ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੇਰਸੇવ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਨਾਰਮ੍ਮਣਨਸਹਜਾਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਨਾਰਮ੍ਮਣੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਸਹਜਾਤੇਪਿ ਸਤ੍ਤ।
੫੩੮. ਨਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਞ੍ਚ ਆਹਾਰਸਮੁਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਪਚ੍ਚਯੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ।
੫੪੩-੫੪੪. ਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇਸੁ ਚਤੁਕ੍ਕੇਸੁ ਨਕਮ੍ਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨਹੇਤੁਮੂਲਕੇ વਿਯ ਏਕੇਨ੍ਤੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਚ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਾਹਾਰੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕਾਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਘਟੇਤ੍વਾ ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਹਾਰੇ ਤੀਣੀ। ਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਹਾਰੇ ਤੀਣੀਤਿ ਏવਂ ਇਮੇਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਾਹਾਰਪਚ੍ਚਯੇ ਚ ਗਣਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾਤਿ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨੇવ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਾਨਂ ਪੁਰੇਜਾਤਸ੍ਸ ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਾ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯੇਨੇવਾਤਿ ਇਮੇਸਂ વਸੇਨ ਤੀਣਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਰਤੋ ਪਨ ਨਪਚ੍ਛਾਜਾਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਘਟਿਤਤ੍ਤਾ ਨਾਹਾਰੇ ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪવਸੇਨ ਕੁਸਲਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਆਹਾਰਸ੍ਸ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰੋ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤવਸੇਨਾਪਿ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਂ ਨ ਲਭਤਿ।
੫੪੫. ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕਸ੍ਸ ਚਤੁਮੂਲਕੇ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਸਹਜਾਤਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਕੁਸਲੋ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਸਹਜਾਤਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਕਟਤ੍ਤਾਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਸਹਜਾਤਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਤਯੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ।
੫੪੬. ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨੋਅਤ੍ਥਿਯਾ વੁਤ੍ਤਾ ਨવੇવ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹਿ ਤੇ ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿਪਿ ਤੇਯੇવ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਠਤ੍વਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਮ੍ਪੀਤਿ ਨੋਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਨਯੇ ‘‘ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਚਕ੍ਕਬਨ੍ਧਗਮਨੇਨ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ਠਤ੍વਾ ਇਮੇਹਿ વਾ ਤੀਹਿ, ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਨਾਧਿਪਤਿਆਦੀਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯਾવ ਨਿਸ੍ਸਯਪਚ੍ਚਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਏવਂ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇ, ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਨਾਰਮ੍ਮਣਨਾਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਦ੍વੇਤਿ ਏવਂ ਨਾਰਮ੍ਮਣਤੋ ਪੁਰਿਮਪਚ੍ਛਿਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯਪਰਿਯੋਸਾਨੇਹਿ ਸਬ੍ਬਪਦੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਨਾ ਕਾਤਬ੍ਬਾ। ਦ੍વੇਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ
ਪਚ੍ਚਨੀਯਗਣਨવਣ੍ਣਨਾ।
ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
੫੫੦. ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਲੋਮੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਚ ਲਦ੍ਧਗਣਨੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮੇ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਸੁ ਸਦਿਸવਾਰਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਨੁਲੋਮਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸ ਲਦ੍ਧਾ। ਤੇਸੁ ਯੇ ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਸਦਿਸਾ। ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਆਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
ਨਸਹਜਾਤਸ੍ਸ ਪਨ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਨਸਹਜਾਤੇ ਏਕੋਪਿ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜਨਾ ਨ ਕਤਾ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਕੁਸਲਾਦਯੋ ਤਯੋ ਰੂਪਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਥਾ ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਕੁਸਲਂ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਂ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮવਸੇਨ ਤੀਣਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਨਨਿਸ੍ਸਯਨੋਅਤ੍ਥਿਨੋਅવਿਗਤਾ ਨਸਹਜਾਤੋ વਿਯ
੫੫੧. ਤਤ੍ਥ ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ। ਕੁਸਲਾ ਹੇਤੂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਨਾਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ। ਨਾਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਦੁਤਿਯੇ ਘਟਨੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਸੇਸੇਸੁ ਤੀਣੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਨਾਮਰੂਪਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਏਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯੋ ਚੇਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਘਟਨੇ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਸੇਸਘਟਨੇਸੁਪਿ ਪવਿਟ੍ਠਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤਿਯਘਟਨੇ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੀਣਿਯੇવ। ਚਤੁਤ੍ਥਘਟਨੇ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਤੀਣਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸ। ਪਞ੍ਚਮੇ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਪવਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤੇਨ ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ વਿਪਾਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
੫੫੨. ਹੇਤੁਸਹਜਾਤਨਿਸ੍ਸਯਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਗ੍ਗਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤਨ੍ਤਿ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇਸਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਦ੍વੇਤਿ ਕੁਸਲੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਤਥਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ। ਪਰਤੋਪਿ ਦ੍વੀਸੁ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਘਟਨੇਸੁ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਚੇਤਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਸਹਜਾਤવਸੇਨ ਚੇવ ਪਕਿਣ੍ਣਕવਸੇਨ ਚ ਪਨ੍ਨਰਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਘਟਨਸਤਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਘਟਨੇ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤਾ ਪਚ੍ਚਯਾ, ਤੇਸਂ ਏਕੋਪਿ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਚੇਤ੍ਥ ਪਠਮੇ ਘਟਨੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਏਕੂਨવੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾ ਆਗਤਾ। ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ
ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ।
ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ
੬੩੧. ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇਪਿ ‘‘ਹੇਤੁਯਾ ਸਤ੍ਤ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਲੋਮੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸ, ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਚ ਲਦ੍ਧਗਣਨੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯੋ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਸੁ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਠਿਤਸ੍ਸ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਦ੍ਧવਾਰੇਹਿ ਸਦਿਸਾ વਾਰਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਪਚ੍ਚਨੀਯਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸਾ’’ਤਿ ਪਨ੍ਨਰਸ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਅਨੁਲੋਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾ’’ਤਿ ਨવ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਨਹੇਤੁਯਾ ਪਨ੍ਨਰਸ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਯੇ વਾਰਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਨવਹਿ ਸਦਿਸਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਨਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ੍ਨਰਸਸੁ ਕੁਸਲੋ ‘‘ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾਨਂ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਕੁਸਲਾਕੁਸਲਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮੇਹਿ ਨવਹਿ ਸਦਿਸਾ, ਤੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਨਹੇਤੁਯਾ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦਸਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਆਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਅਨੁਲੋਮਗਣਨਾਯ ਯੇ વਾਰਾ વੁਤ੍ਤਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇਪਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ‘‘ਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ ਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸੀਲਂ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣਾਨਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਤੇਸਂ ਪਾਲ਼ਿ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ।
ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤਿਂ ਸੇਸਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਨੁਲੋਮવਿਭਙ੍ਗੇ ਆਗਤવਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਨવ
ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮੇ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਲਬ੍ਭਮਾਨਾ ਤਯੋ વਾਰਾ વਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਨਆਰਮ੍ਮਣਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿਨਯੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ; ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤ વਾਰਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇਪਿ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾਤਿ વਚਨਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ વੀਮਂਸਾਧਿਪਤਿਂ ਸੇਸਾਧਿਪਤੀਨਂ વਸੇਨ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਊਨਤਰਗਣਨਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ ਅવਿਰੁਜ੍ਝਮਾਨਗਣਨવਸੇਨ ਚ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਯੇਸੁ ਚ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇਸੁ ਯੇ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾਸੇવਨਨਤ੍ਥਿવਿਗਤਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਸਹਜਾਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਹੇਤੁਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ વਤ੍ਥੁਪੁਰੇਜਾਤੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਆਹਾਰੇ વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ વਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਹੇਤੁਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞવਿਪਾਕਝਾਨਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਪਨ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਠਿਤੇ ਅਧਿਪਤਿਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਪਨ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਸੇਨ વਾਰਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤਬ੍ਬਾ।
ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਅਨਨ੍ਤਰੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿਆਦਯੋ ਦੁਮੂਲਕੇ ਲਦ੍ਧવਾਰਾਯੇવ ਸਤ੍ਤਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਪਨ ਨਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣੀਤਿ ਪੁਰੇਜਾਤવਸੇਨ વਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਯੇ ਤੀਣਿ। ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕવਸੇਨੇવ। ਆਹਾਰੇ ਏਕਂ ਕਬਲ਼ੀਕਾਰਾਹਾਰવਸੇਨ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਏਕਂ ਰੂਪਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨ। ਕਮੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਂ ਅਬ੍ਯਾਕਤਨ੍ਤਾਨਿ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤવਸੇਨ। ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਤਾਨਿ ਚੇવ ਤੀਣਿ, ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਾ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਾਨਿ ਚ ਦ੍વੇ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਸੇਨਾਤਿ। ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਕਭਾવਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿਅવਿਗਤੇਸੁ ਏਕਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਏਕਂ, ਅਤ੍ਥਿਯਾ ਏਕਂ, ਅવਿਗਤੇ ਏਕਂ, ਆਹਾਰੇ ਏਕਂ, ਅਤ੍ਥਿਯਾ ਏਕਂ, ਅવਿਗਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
ਨਹੇਤੁਮੂਲਕਂ।
੬੩੬. ਨਾਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕਾਦੀਸੁ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਮੂਲਕੇ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਕੁਸਲਾਦੀਨਿ ਚਿਤ੍ਤਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਨਂ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਅਧਿਪਤਿਯਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਦਸਸੁ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਅਕੁਸਲਾਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਅਟ੍ਠ। ਸਹਜਾਤੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸ, ਅਕੁਸਲੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ। ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਅਕੁਸਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ। ਕਮ੍ਮੇ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਤੁਯਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਸੇਸਤਿਕੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ।
੬੪੪. ਨਾਹਾਰਮੂਲਕੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ ਤੀਣੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਆਹਾਰੇ ਸੇਸਚੇਤਸਿਕવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਯਥਾ ਚ ਹੇਟ੍ਠਾ, ਤਥਾ ਇਧਾਪਿ ਨਾਹਾਰਨਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਏਕੇਕਮੇવ ਗਹਿਤਂ, ਨ ਦ੍વੇ ਏਕਤੋ।
੬੪੮. ਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯਾ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਅਟ੍ਠਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਕੇ ਕਮ੍ਮੇ ਪਞ੍ਚਾਤਿ ਕੁਸਲਾਦਿਚੇਤਨਾ ਸਹਜਾਤਕੁਸਲਾਦੀਨਂ, ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਾ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਚੇਤਨਾ ਕਮ੍ਮਸਮੁਟ੍ਠਾਨਰੂਪਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ। ਆਹਾਰਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਤੀਣਿ ਸਹਜਾਤਸਦਿਸਾਨਿ। ਝਾਨਮਗ੍ਗਾਦੀਸੁ ਤੀਣਿ ਹੇਤੁਸਦਿਸਾਨਿ।
੬੫੦. ਨੋਅਤ੍ਥਿਮੂਲਕੇ ਯਸ੍ਮਾ ਹੇਤੁ ਨੋਅਤ੍ਥਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਨਿਯਮਤੋ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਾਰਮ੍ਮਣੇ ਨવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਚ ਹੇਤੁ, ਤਥਾ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਲਕ੍ਖਣਯੁਤ੍ਤਾ ਏਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਸਬ੍ਬੇ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨਮ੍ਪਿ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪੁਰੇਤਰਾ ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪਚ੍ਛਾ ਯੋਜਨਂ ਲਭਤਿ। ਤੇਨੇવੇਤ੍ਥ ‘‘ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨੋਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ ਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇਸ ਸਕਟ੍ਠਾਨੇਯੇવ ਨ ਗਹਿਤੋਤਿ ਨੋਅਤ੍ਥਿਪਚ੍ਚਯਾ ਨੋਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨੋਅવਿਗਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਂ ਪੁਰੇવੁਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾવੁਤ੍ਤਞ੍ਚ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
ਪਞ੍ਹਾવਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮવਣ੍ਣਨਾ।
ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ ਚ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ વਣ੍ਣਨਾਤਿ।