੩. ਮਹਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ વਜ੍ਜੀ ਅਭਿਯਾਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਅਹਂ ਹਿਮੇ વਜ੍ਜੀ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੇ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੇ ਉਚ੍ਛੇਚ੍ਛਾਮਿ ਉਚ੍ਛੇਜ੍ਜਾਮਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਾਮਿ (ਕ॰) વਜ੍ਜੀ, વਿਨਾਸੇਸ੍ਸਾਮਿ વਜ੍ਜੀ, ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ વਜ੍ਜੀ’’ਤਿ ਆਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ વਜ੍ਜੀਤਿ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੨੨ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ।
੧੩੨. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ વਸ੍ਸਕਾਰਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਾਹਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ‘ਰਾਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਹਿ – ‘ਰਾਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ વਜ੍ਜੀ ਅਭਿਯਾਤੁਕਾਮੋ। ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਅਹਂ ਹਿਮੇ વਜ੍ਜੀ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੇ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੇ ਉਚ੍ਛੇਚ੍ਛਾਮਿ વਜ੍ਜੀ, વਿਨਾਸੇਸ੍ਸਾਮਿ વਜ੍ਜੀ, ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ। ਯਥਾ ਤੇ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ, ਤਂ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਮ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਨ ਹਿ ਤਥਾਗਤਾ વਿਤਥਂ ਭਣਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
વਸ੍ਸਕਾਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ
੧੩੩. ‘‘ਏવਂ, ਭੋ’’ਤਿ ਖੋ વਸ੍ਸਕਾਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਮਾਗਧਸ੍ਸ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦਾਨਿ ਭਦ੍ਦਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦਂ ਭਦ੍ਦਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦੇਹਿ ਭਦ੍ਦੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਰਾਜਗਹਮ੍ਹਾ ਨਿਯ੍ਯਾਸਿ, ਯੇਨ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਤੇਨ ਪਾਯਾਸਿ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ, ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ વਸ੍ਸਕਾਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਰਾਜਾ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਰਾਜਾ ਏવਞ੍ਚ વਦੇਤਿ ਰਾਜਾ (ਕ॰), ਭੋ ਗੋਤਮ, ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ વਜ੍ਜੀ ਅਭਿਯਾਤੁਕਾਮੋ। ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਹਂ ਹਿਮੇ વਜ੍ਜੀ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੇ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੇ ਉਚ੍ਛੇਚ੍ਛਾਮਿ વਜ੍ਜੀ, વਿਨਾਸੇਸ੍ਸਾਮਿ વਜ੍ਜੀ, ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ।
ਰਾਜਅਪਰਿਹਾਨਿਯਧਮ੍ਮਾ
੧੩੪. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਬੀਜਯਮਾਨੋ વੀਜਯਮਾਨੋ (ਸੀ॰), વੀਜਿਯਮਾਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰)। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ, ‘વਜ੍ਜੀ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਬਹੁਲਾ’ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘વਜ੍ਜੀ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਬਹੁਲਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਬਹੁਲਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ , ‘વਜ੍ਜੀ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વਜ੍ਜਿਕਰਣੀਯਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘વਜ੍ਜੀ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વਜ੍ਜਿਕਰਣੀਯਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વਜ੍ਜਿਕਰਣੀਯਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ, ‘વਜ੍ਜੀ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਪੋਰਾਣੇ વਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘વਜ੍ਜੀ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਪੋਰਾਣੇ વਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, ‘‘વਜ੍ਜੀ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਪੋਰਾਣੇ વਜ੍ਜਿਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ, ‘વਜ੍ਜੀ ਯੇ ਤੇ વਜ੍ਜੀਨਂ વਜ੍ਜਿਮਹਲ੍ਲਕਾ, ਤੇ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਕਰੋਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਮਾਨੇਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘વਜ੍ਜੀ ਯੇ ਤੇ વਜ੍ਜੀਨਂ વਜ੍ਜਿਮਹਲ੍ਲਕਾ, ਤੇ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮਾਨੇਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀ ਯੇ ਤੇ વਜ੍ਜੀਨਂ વਜ੍ਜਿਮਹਲ੍ਲਕਾ , ਤੇ ਸਕ੍ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮਾਨੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ, ‘વਜ੍ਜੀ ਯਾ ਤਾ ਕੁਲਿਤ੍ਥਿਯੋ ਕੁਲਕੁਮਾਰਿਯੋ, ਤਾ ਨ ਓਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਸਯ੍ਹ વਾਸੇਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘વਜ੍ਜੀ ਯਾ ਤਾ ਕੁਲਿਤ੍ਥਿਯੋ ਕੁਲਕੁਮਾਰਿਯੋ ਤਾ ਨ ਓਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਸਯ੍ਹ વਾਸੇਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀ ਯਾ ਤਾ ਕੁਲਿਤ੍ਥਿਯੋ ਕੁਲਕੁਮਾਰਿਯੋ, ਤਾ ਨ ਓਕ੍ਕਸ੍ਸ ਪਸਯ੍ਹ વਾਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ, ‘વਜ੍ਜੀ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ
વਜ੍ਜੀਨਂ વਜ੍ਜਿਚੇਤਿਯਾਨਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਾਨਿ ਚੇવ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਚ, ਤਾਨਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮਾਨੇਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਕਤਪੁਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਬਲਿਂ ਨੋ ਪਰਿਹਾਪੇਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘વਜ੍ਜੀ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ વਜ੍ਜੀਨਂ વਜ੍ਜਿਚੇਤਿਯਾਨਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਾਨਿ ਚੇવ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਚ, ਤਾਨਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮਾਨੇਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ ਤੇਸਞ੍ਚ ਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਕਤਪੁਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਬਲਿਂ ਨੋ ਪਰਿਹਾਪੇਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ વਜ੍ਜੀਨਂ વਜ੍ਜਿਚੇਤਿਯਾਨਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਾਨਿ ਚੇવ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਚ, ਤਾਨਿ ਸਕ੍ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮਾਨੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਦਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਕਤਪੁਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਬਲਿਂ ਨੋ ਪਰਿਹਾਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਤਂ, ‘વਜ੍ਜੀਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮਿਕਾ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਂ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਆਗਤਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤੇ ਫਾਸੁ વਿਹਰੇਯ੍ਯੁ’’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ ‘વਜ੍ਜੀਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮਿਕਾ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਕਿਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਂ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਆਗਤਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤੇ ਫਾਸੁ વਿਹਰੇਯ੍ਯੁ’’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮਿਕਾ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਂ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਆਗਤਾ ਚ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤੇ ਫਾਸੁ વਿਹਰੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ। વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਆਨਨ੍ਦ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨੀ’’ਤਿ।
੧੩੫. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ વਸ੍ਸਕਾਰਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਸਮਯਂ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਸਾਰਨ੍ਦਦੇ ਸਾਨਨ੍ਦਰੇ (ਕ॰) ਚੇਤਿਯੇ। ਤਤ੍ਰਾਹਂ વਜ੍ਜੀਨਂ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸਿਂ। ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ વਜ੍ਜੀਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਜ੍ਜੀ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, વਸ੍ਸਕਾਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਕਮੇਕੇਨਪਿ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਨਂ વਜ੍ਜੀਨਂ વੁਦ੍ਧਿਯੇવ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ । ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਸਤ੍ਤਹਿ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ। ਅਕਰਣੀਯਾવ ਅਕਰਣੀਯਾ ਚ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਭੋ ਗੋਤਮ, વਜ੍ਜੀ વਜ੍ਜੀਨਂ (ਕ॰) ਰਞ੍ਞਾ ਮਾਗਧੇਨ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਨਾ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਯਦਿਦਂ ਯੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਉਪਲਾਪਨਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਮਿਥੁਭੇਦਾ। ਹਨ੍ਦ ਚ ਦਾਨਿ ਮਯਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਗਚ੍ਛਾਮ , ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ વਸ੍ਸਕਾਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਭਿਕ੍ਖੁਅਪਰਿਹਾਨਿਯਧਮ੍ਮਾ
੧੩੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ વਸ੍ਸਕਾਰੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਾવਤਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਾવਤਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਯੇਨ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਤ੍ਤ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਬਹੁਲਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਙ੍ਘਕਰਣੀਯਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਥੇਰਾ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਸਙ੍ਘਪਿਤਰੋ ਸਙ੍ਘਪਰਿਣਾਯਕਾ, ਤੇ ਸਕ੍ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮਾਨੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪੂਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਪੋਨੋਬ੍ਭવਿਕਾਯ ਨ વਸਂ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਞ੍ਞਕੇਸੁ ਸੇਨਾਸਨੇਸੁ ਸਾਪੇਕ੍ਖਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਾ ਚ ਪੇਸਲਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਆਗਤਾ ਚ ਪੇਸਲਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਫਾਸੁ ਫਾਸੁਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) વਿਹਰੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ। વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
੧੩੭. ‘‘ਅਪਰੇਪਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਕਮ੍ਮਾਰਾਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਕਮ੍ਮਰਤਾ ਨ ਕਮ੍ਮਾਰਾਮਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤਾ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਭਸ੍ਸਾਰਾਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਭਸ੍ਸਰਤਾ ਨ ਭਸ੍ਸਾਰਾਮਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤਾ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਨਿਦ੍ਦਾਰਾਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਨਿਦ੍ਦਾਰਤਾ ਨ ਨਿਦ੍ਦਾਰਾਮਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤਾ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਸਙ੍ਗਣਿਕਰਤਾ ਨ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਤਮਨੁਯੁਤ੍ਤਾ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਪਾਪਿਚ੍ਛਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਪਾਪਿਕਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾਨਂ વਸਂ ਗਤਾ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਪਾਪਸਹਾਯਾ ਨ ਪਾਪਸਮ੍ਪવਙ੍ਕਾ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਓਰਮਤ੍ਤਕੇਨ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮੇਨ ਅਨ੍ਤਰਾવੋਸਾਨਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
੧੩੮. ‘‘ਅਪਰੇਪਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਦ੍ਧਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਹਿਰਿਮਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਓਤ੍ਤਪ੍ਪੀ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤੀ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ। ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
੧੩੯. ‘‘ਅਪਰੇਪਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
੧੪੦. ‘‘ਅਪਰੇਪਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਅਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਆਦੀਨવਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਪਹਾਨਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… વਿਰਾਗਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ… ਨਿਰੋਧਸਞ੍ਞਂ ਭਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਸਤ੍ਤਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
੧੪੧. ‘‘ਛ, વੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਮੇਤ੍ਤਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਸੁ ਆવਿ ਚੇવ ਰਹੋ ਚ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਮੇਤ੍ਤਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ …ਪੇ॰… ਮੇਤ੍ਤਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਸੁ ਆવਿ ਚੇવ ਰਹੋ ਚ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ, ਯੇ ਤੇ ਲਾਭਾ ਧਮ੍ਮਿਕਾ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਪਤ੍ਤਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤਥਾਰੂਪੇਹਿ ਲਾਭੇਹਿ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਭੋਗੀ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੀਲવਨ੍ਤੇਹਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ ਸਾਧਾਰਣਭੋਗੀ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾਨਿ ਕਾਨਿ ਸੀਲਾਨਿ ਅਖਣ੍ਡਾਨਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦਾਨਿ ਅਸਬਲਾਨਿ ਅਕਮ੍ਮਾਸਾਨਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸਾਨਿ વਿਞ੍ਞੂਪਸਤ੍ਥਾਨਿ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥਾਨਿ (ਸੀ॰) ਅਪਰਾਮਟ੍ਠਾਨਿ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾਨਿ ਤਥਾਰੂਪੇਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਸੀਲਸਾਮਞ੍ਞਗਤਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ ਆવਿ ਚੇવ ਰਹੋ ਚ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਰਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਾ, ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ ਤਕ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਾਯ, ਤਥਾਰੂਪਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਸਾਮਞ੍ਞਗਤਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ ਆવਿ ਚੇવ ਰਹੋ ਚ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨਿ।
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਛ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਠਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਸੁ ਚ ਛਸੁ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, વੁਦ੍ਧਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ, ਨੋ ਪਰਿਹਾਨੀ’’ਤਿ।
੧੪੨. ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
੧੪੩. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਰਾਜਾਗਾਰਕੇ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਰਾਜਾਗਾਰਕੇ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
੧੪੪. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾਯਂ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ ਤਦવਸਰਿ, ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨੇ ।
ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸੀਹਨਾਦੋ
੧੪੫. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ; ਨ ਚਾਹੁ ਨ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਚੇਤਰਹਿ વਿਜ੍ਜਤਿ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਭਗવਤਾ ਭਿਯ੍ਯੋਭਿਞ੍ਞਤਰੋ ਯਦਿਦਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਯ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਉਲ਼ਾਰਾ ਖੋ ਤੇ ਅਯਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਆਸਭੀ વਾਚਾ ਆਸਭਿવਾਚਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਭਾਸਿਤਾ, ਏਕਂਸੋ ਗਹਿਤੋ, ਸੀਹਨਾਦੋ ਨਦਿਤੋ – ‘ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ; ਨ ਚਾਹੁ ਨ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਚੇਤਰਹਿ વਿਜ੍ਜਤਿ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਭਗવਤਾ ਭਿਯ੍ਯੋਭਿਞ੍ਞਤਰੋ ਯਦਿਦਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਯ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਤੇ ਕਿਂ ਨੁ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਯੇ ਤੇ ਅਹੇਸੁਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਾ – ‘ਏવਂਸੀਲਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਹੇਸੁਂ ਇਤਿਪਿ, ਏવਂਧਮ੍ਮਾ ਏવਂਪਞ੍ਞਾ ਏવਂવਿਹਾਰੀ ਏવਂવਿਮੁਤ੍ਤਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਅਹੇਸੁਂ ਇਤਿਪੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਕਿਂ ਪਨ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਯੇ ਤੇ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਾ – ‘ਏવਂਸੀਲਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਇਤਿਪਿ, ਏવਂਧਮ੍ਮਾ ਏવਂਪਞ੍ਞਾ ਏવਂવਿਹਾਰੀ ਏવਂવਿਮੁਤ੍ਤਾ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਇਤਿਪੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਅਹਂ ਏਤਰਹਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ – ‘‘ਏવਂਸੀਲੋ ਭਗવਾ ਇਤਿਪਿ , ਏવਂਧਮ੍ਮੋ ਏવਂਪਞ੍ਞੋ ਏવਂવਿਹਾਰੀ ਏવਂવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਇਤਿਪੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਏਤ੍ਥ ਚ ਹਿ ਤੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤੋਪਰਿਞ੍ਞਾਯਞਾਣਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋਪਰਿਯਾਯਞਾਣਂ (ਕ॰) ਨਤ੍ਥਿ। ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਤੇ ਅਯਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਉਲ਼ਾਰਾ ਆਸਭੀ વਾਚਾ ਭਾਸਿਤਾ, ਏਕਂਸੋ ਗਹਿਤੋ, ਸੀਹਨਾਦੋ ਨਦਿਤੋ – ‘ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ; ਨ ਚਾਹੁ ਨ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਚੇਤਰਹਿ વਿਜ੍ਜਤਿ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਭਗવਤਾ ਭਿਯ੍ਯੋਭਿਞ੍ਞਤਰੋ ਯਦਿਦਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਯ’’’ਨ੍ਤਿ?
੧੪੬. ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਪਿ ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ વਿਦਿਤੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਂ ਨਗਰਂ ਦਲ਼੍ਹੁਦ੍ਧਾਪਂ ਦਲ਼੍ਹਪਾਕਾਰਤੋਰਣਂ ਏਕਦ੍વਾਰਂ, ਤਤ੍ਰਸ੍ਸ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਅਞ੍ਞਾਤਾਨਂ ਨਿવਾਰੇਤਾ ਞਾਤਾਨਂ ਪવੇਸੇਤਾ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਨਗਰਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਾ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਪਥਂ ਅਨੁਚਰਿਯਾਯਪਥਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਅਨੁਕ੍ਕਮਮਾਨੋ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਪਾਕਾਰਸਨ੍ਧਿਂ વਾ ਪਾਕਾਰવਿવਰਂ વਾ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਬਿਲ਼ਾਰਨਿਕ੍ਖਮਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਮਸ੍ਸ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਤਸ੍ਸ ਏવਮਸ੍ਸ (ਸ੍ਯਾ॰) – ‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾ ਪਾਣਾ ਇਮਂ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ વਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਇਮਿਨਾવ ਦ੍વਾਰੇਨ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ વਾ’ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ વਿਦਿਤੋ – ‘ਯੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ , ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿਂਸੁ। ਯੇਪਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ , ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਭਗવਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਰਹਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’’ਤਿ।
੧੪੭. ਤਤ੍ਰਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨੇ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
ਦੁਸ੍ਸੀਲਆਦੀਨવਾ
੧੪੮. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਂ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਪਾਟਲਿਗਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ । ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਪਾਟਲਿਗਾਮੋ ਤਦવਸਰਿ। ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਪਾਟਲਿਗਾਮਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆવਸਥਾਗਾਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਆવਸਥਾਗਾਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਂ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਤਂ ਸਤ੍ਥਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਂ ਸਨ੍ਥਤਂ (ਕ॰) ਆવਸਥਾਗਾਰਂ ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਮਣਿਕਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਲਪਦੀਪਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਖੋ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਸਨ੍ਥਤਂ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਂ ਸਨ੍ਥਤਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਭਨ੍ਤੇ, ਆવਸਥਾਗਾਰਂ, ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ, ਉਦਕਮਣਿਕੋ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤੋ, ਤੇਲਪਦੀਪੋ ਆਰੋਪਿਤੋ; ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਇਦਂ ਪਦਂ વਿਨਯਮਹਾવਗ੍ਗ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਯੇਨ ਆવਸਥਾਗਾਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਆવਸਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਥਮ੍ਭਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਰਤ੍ਥਾਭਿਮੁਖੋ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਭਿਮੁਖੋ (ਕ॰) ਨਿਸੀਦਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋਪਿ ਖੋ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਆવਸਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਭਿਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਰਤ੍ਥਾਭਿਮੁਖੋ ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਨ੍ਤਮੇવ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ। ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾਪਿ ਖੋ ਉਪਾਸਕਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਆવਸਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ ਭਿਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਭਿਮੁਖਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ ਭਗવਨ੍ਤਮੇવ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ।
੧੪੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕੇ ਉਪਾਸਕੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ, ਗਹਪਤਯੋ, ਆਦੀਨવਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨੋ ਪਮਾਦਾਧਿਕਰਣਂ ਮਹਤਿਂ ਭੋਗਜਾਨਿਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਆਦੀਨવੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਾਪਕੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਆਦੀਨવੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨੋ ਯਞ੍ਞਦੇવ ਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ – ਯਦਿ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਸਮਣਪਰਿਸਂ – ਅવਿਸਾਰਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਆਦੀਨવੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨੋ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਕਾਲਙ੍ਕਰੋਤਿ। ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਆਦੀਨવੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਸੀਲવਿਪਨ੍ਨੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੋ ਆਦੀਨવੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਇਮੇ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪਞ੍ਚ ਆਦੀਨવਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਸੀਲવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ।
ਸੀਲવਨ੍ਤਆਨਿਸਂਸ
੧੫੦. ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ , ਗਹਪਤਯੋ, ਆਨਿਸਂਸਾ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸੀਲવਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਪ੍ਪਮਾਦਾਧਿਕਰਣਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸੀਲવਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਯਞ੍ਞਦੇવ ਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ – ਯਦਿ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਸਮਣਪਰਿਸਂ વਿਸਾਰਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸੀਲવਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਕਾਲਙ੍ਕਰੋਤਿ। ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸੀਲવਾ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯ। ਇਮੇ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪਞ੍ਚ ਆਨਿਸਂਸਾ ਸੀਲવਤੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਦਾਯਾ’’ਤਿ।
੧੫੧. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕੇ ਉਪਾਸਕੇ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਰਤ੍ਤਿ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕਾ ਉਪਾਸਕਾ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇਸੁ ਪਾਟਲਿਗਾਮਿਕੇਸੁ ਉਪਾਸਕੇਸੁ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ।
ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਨਗਰਮਾਪਨਂ
੧੫੨. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਸੁਨੀਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਨ੍ਤਿ વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਟਿਬਾਹਾਯ। ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਦੇવਤਾਯੋ ਸਹਸ੍ਸੇવ ਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸੇવ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਸਹਸ੍ਸਸੇવ (ਟੀਕਾਯਂ ਪਾਠਨ੍ਤਰਂ), ਸਹਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇવ (ਉਦਾਨਟ੍ਠਕਥਾ) ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ ਦੇવਤਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਮਹੇਸਕ੍ਖਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞਂ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਮਨ੍ਤਿ ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਮਾਪੇਤੁਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਦੇવਤਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞਂ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਮਨ੍ਤਿ ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਮਾਪੇਤੁਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਨੀਚਾ ਦੇવਤਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਨੀਚਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞਂ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਮਨ੍ਤਿ ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਮਾਪੇਤੁਂ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਤਾ ਦੇવਤਾਯੋ ਸਹਸ੍ਸੇવ ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿਯੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਯ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕੇ ਨੁ ਖੋ ਕੋ ਨੁ ਖੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਆਨਨ੍ਦ, ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਮਾਪੇਤੀਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰)? ‘‘ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਨ੍ਤਿ વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਟਿਬਾਹਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવੇਹਿ ਤਾવਤਿਂਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ ਨਗਰਂ ਮਾਪੇਨ੍ਤਿ વਜ੍ਜੀਨਂ ਪਟਿਬਾਹਾਯ। ਇਧਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਦ੍ਦਸਂ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਦੇવਤਾਯੋ ਸਹਸ੍ਸੇવ ਪਾਟਲਿਗਾਮੇ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿਯੋ। ਯਸ੍ਮਿਂ , ਆਨਨ੍ਦ, ਪਦੇਸੇ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾ ਦੇવਤਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਮਹੇਸਕ੍ਖਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞਂ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਮਨ੍ਤਿ ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਮਾਪੇਤੁਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਦੇવਤਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞਂ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਮਨ੍ਤਿ ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਮਾਪੇਤੁਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਨੀਚਾ ਦੇવਤਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਨੀਚਾਨਂ ਤਤ੍ਥ ਰਞ੍ਞਂ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਮਨ੍ਤਿ ਨਿવੇਸਨਾਨਿ ਮਾਪੇਤੁਂ। ਯਾવਤਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਰਿਯਂ ਆਯਤਨਂ ਯਾવਤਾ વਣਿਪ੍ਪਥੋ ਇਦਂ ਅਗ੍ਗਨਗਰਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਂ ਪੁਟਭੇਦਨਂ । ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਯੋ ਅਨ੍ਤਰਾਯਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ਅਗ੍ਗਿਤੋ વਾ ਉਦਕਤੋ વਾ ਮਿਥੁਭੇਦਾ વਾ’’ਤਿ।
੧੫੩. ਅਥ ਖੋ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਂਸੁ, ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ, ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਖੋ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਨੋ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਅਜ੍ਜਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਕੋ ਆવਸਥੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਕੇ ਆવਸਥੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਕਾਲੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਯੇਨ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾਨਂ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਸਥੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸੁਂ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨੀਚਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਖੋ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰੇ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਅਨੁਮੋਦਿ –
‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, વਾਸਂ ਪਣ੍ਡਿਤਜਾਤਿਯੋ।
ਸੀਲવਨ੍ਤੇਤ੍ਥ ਭੋਜੇਤ੍વਾ, ਸਞ੍ਞਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਯੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰)॥
‘‘ਯਾ ਤਤ੍ਥ ਦੇવਤਾ ਆਸੁਂ, ਤਾਸਂ ਦਕ੍ਖਿਣਮਾਦਿਸੇ।
ਤਾ ਪੂਜਿਤਾ ਪੂਜਯਨ੍ਤਿ ਪੂਜਿਤਾ ਪੂਜਯਨ੍ਤਿ ਨਂ (ਕ॰), ਮਾਨਿਤਾ ਮਾਨਯਨ੍ਤਿ ਨਂ॥
‘‘ਤਤੋ ਨਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਿ, ਮਾਤਾ ਪੁਤ੍ਤਂવ ਓਰਸਂ।
ਦੇવਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਤੋ ਪੋਸੋ, ਸਦਾ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰੇ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤੇ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੧੫੪. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸੁਨਿਧવਸ੍ਸਕਾਰਾ ਮਗਧਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਾ ਹੋਨ੍ਤਿ – ‘‘ਯੇਨਜ੍ਜ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਗੋਤਮਦ੍વਾਰਂ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਯੇਨ ਤਿਤ੍ਥੇਨ ਗਙ੍ਗਂ ਨਦਿਂ ਤਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਂ ਗੋਤਮਤਿਤ੍ਥਂ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ , ਤਂ ਗੋਤਮਦ੍વਾਰਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨ ਗਙ੍ਗਾ ਨਦੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਗਙ੍ਗਾ ਨਦੀ ਪੂਰਾ ਹੋਤਿ ਸਮਤਿਤ੍ਤਿਕਾ ਕਾਕਪੇਯ੍ਯਾ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਾવਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਉਲ਼ੁਮ੍ਪਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਕੁਲ੍ਲਂ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਪਾਰਾ ਪਾਰਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਓਰਾ (વਿ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ), ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ – ਗਙ੍ਗਾਯ ਨਦਿਯਾ ਓਰਿਮਤੀਰੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਪਾਰਿਮਤੀਰੇ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਸਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਨਾવਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਉਲ਼ੁਮ੍ਪਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਕੁਲ੍ਲਂ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤੇ ਅਪਾਰਾ ਪਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਯੇ ਤਰਨ੍ਤਿ ਅਣ੍ਣવਂ ਸਰਂ, ਸੇਤੁਂ ਕਤ੍વਾਨ વਿਸਜ੍ਜ ਪਲ੍ਲਲਾਨਿ।
ਕੁਲ੍ਲਞ੍ਹਿ ਜਨੋ ਬਨ੍ਧਤਿ ਕੁਲ੍ਲਂ ਜਨੋ ਚ ਬਨ੍ਧਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਕੁਲ੍ਲਂ ਹਿ ਜਨੋ ਪਬਨ੍ਧਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਤਿਣ੍ਣਾ ਨਿਤਿਣ੍ਣਾ, ਨ ਤਿਣ੍ਣਾ (ਕ॰) ਮੇਧਾવਿਨੋ ਜਨਾ’’ਤਿ॥
ਪਠਮਭਾਣવਾਰੋ।
ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਕਥਾ
੧੫੫. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਕੋਟਿਗਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਕੋਟਿਗਾਮੋ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਕੋਟਿਗਾਮੇ વਿਹਰਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਕਤਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ? ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਤਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਭવਤਣ੍ਹਾ, ਖੀਣਾ ਭવਨੇਤ੍ਤਿ, ਨਤ੍ਥਿਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਂ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਦਸ੍ਸਨਾ।
ਸਂਸਿਤਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਤਾਸੁ ਤਾਸ੍વੇવ ਜਾਤਿਸੁ॥
ਤਾਨਿ ਏਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਾਨਿ, ਭવਨੇਤ੍ਤਿ ਸਮੂਹਤਾ।
ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਮੂਲਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਰਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਕੋਟਿਗਾਮੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣਾ
੧੫੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਕੋਟਿਗਾਮੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਨਾਤਿਕਾ ਨਾਦਿਕਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਤੇਨੁਪਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਨਾਤਿਕਾ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਨਾਤਿਕੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਞ੍ਜਕਾવਸਥੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਾਲ਼੍ਹੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਤਿਕੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ? ਨਨ੍ਦਾ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਨਾਤਿਕੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ? ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ ਨਾਤਿਕੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ? ਸੁਜਾਤਾ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਿਕਾ ਨਾਤਿਕੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਕਾ ਗਤਿ , ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ? ਕੁਕ੍ਕੁਟੋ ਕਕੁਧੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ ਨਾਤਿਕੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ? ਕਾਲ਼ਿਮ੍ਬੋ ਕਾਲਿਙ੍ਗੋ (ਪੀ॰), ਕਾਰਲ਼ਿਮ੍ਬੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ…ਪੇ॰… ਨਿਕਟੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ… ਕਟਿਸ੍ਸਹੋ ਕਟਿਸ੍ਸਭੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ… ਤੁਟ੍ਠੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ… ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ… ਭਦ੍ਦੋ ਭਟੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ… ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਸੁਭਟੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕੋ ਨਾਤਿਕੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ?
੧੫੭. ‘‘ਸਾਲ਼੍ਹੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ਨਨ੍ਦਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ। ਸੁਦਤ੍ਤੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਤਨੁਤ੍ਤਾ ਸਕਦਾਗਾਮੀ ਸਕਿਦੇવ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੁਜਾਤਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਿਕਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮਾ ਨਿਯਤਾ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣਾ ਪਰਾਯਨਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰)। ਕੁਕ੍ਕੁਟੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ। ਕਾਲ਼ਿਮ੍ਬੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ…ਪੇ॰… ਨਿਕਟੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ… ਕਟਿਸ੍ਸਹੋ , ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ… ਤੁਟ੍ਠੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ … ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ… ਭਦ੍ਦੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ… ਸੁਭਦ੍ਦੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ । ਪਰੋਪਞ੍ਞਾਸਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਾਤਿਕੇ ਉਪਾਸਕਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨੋ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ। ਸਾਧਿਕਾ ਨવੁਤਿ ਛਾਧਿਕਾ ਨવੁਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਆਨਨ੍ਦ, ਨਾਤਿਕੇ ਉਪਾਸਕਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਾਨਂ ਤਨੁਤ੍ਤਾ ਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ ਸਕਿਦੇવ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਸਾਤਿਰੇਕਾਨਿ ਦਸਾਤਿਰੇਕਾਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਆਨਨ੍ਦ, ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਿ ਨਾਤਿਕੇ ਉਪਾਸਕਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮਾ ਨਿਯਤਾ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣਾ।
ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯਾ
੧੫੮. ‘‘ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਂ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਕਾਲਙ੍ਕਰੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਚੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਕਾਲਙ੍ਕਤੇ ਤਥਾਗਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਥ, વਿਹੇਸਾ ਹੇਸਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਧਮ੍ਮਾਦਾਸਂ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ – ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’ਤਿ।
੧੫੯. ‘‘ਕਤਮੋ ਚ ਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਧਮ੍ਮਾਦਾਸੋ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ – ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’ਤਿ?
‘‘ਇਧਾਨਨ੍ਦ , ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਦ੍ਧੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ।
‘‘ਧਮ੍ਮੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਕਾਲਿਕੋ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕੋ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’ਤਿ।
‘‘ਸਙ੍ਘੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਉਜੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਞਾਯਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ ਯਦਿਦਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਰਿਸਯੁਗਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਏਸ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’ਤਿ।
‘‘ਅਰਿਯਕਨ੍ਤੇਹਿ ਸੀਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ਅਖਣ੍ਡੇਹਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦੇਹਿ ਅਸਬਲੇਹਿ ਅਕਮ੍ਮਾਸੇਹਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਪਸਤ੍ਥੇਹਿ ਅਪਰਾਮਟ੍ਠੇਹਿ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੇਹਿ।
‘‘ਅਯਂ ਖੋ ਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਧਮ੍ਮਾਦਾਸੋ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ – ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’’’ਤਿ।
ਤਤ੍ਰਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਨਾਤਿਕੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਗਿਞ੍ਜਕਾવਸਥੇ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ –
‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
੧੬੦. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਨਾਤਿਕੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ વੇਸਾਲੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ વੇਸਾਲੀ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿવਨੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
‘‘ਸਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਅਯਂ વੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਸਾਸਨੀ। ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ…ਪੇ॰… ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸੀ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਆਲੋਕਿਤੇ વਿਲੋਕਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਮਿਞ੍ਜਿਤੇ ਪਸਾਰਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਙ੍ਘਾਟਿਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਾਰਣੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਅਸਿਤੇ ਪੀਤੇ ਖਾਯਿਤੇ ਸਾਯਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਕਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਗਤੇ ਠਿਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਜਾਗਰਿਤੇ ਭਾਸਿਤੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਹੋਤਿ। ਸਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਅਯਂ વੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਸਾਸਨੀ’’ਤਿ।
ਅਮ੍ਬਪਾਲੀਗਣਿਕਾ
੧੬੧. ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ વੇਸਾਲਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਅਮ੍ਬવਨੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਭਦ੍ਦਾਨਿ ਭਦ੍ਦਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦਂ ਭਦ੍ਦਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦੇਹਿ ਭਦ੍ਦੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ વੇਸਾਲਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਸਿ। ਯੇਨ ਸਕੋ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨ ਪਾਯਾਸਿ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ, ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾવ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਂ ਗਣਿਕਂ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਮਾਦਪਿਤਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ વੇਸਾਲਿਕਾ ਲਿਚ੍ਛવੀ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ વੇਸਾਲਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿવਨੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਭਦ੍ਦਾਨਿ ਭਦ੍ਦਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦਂ ਭਦ੍ਦਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦੇਹਿ ਭਦ੍ਦੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ વੇਸਾਲਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਰ ਏਕਚ੍ਚੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਨੀਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੀਲવਣ੍ਣਾ ਨੀਲવਤ੍ਥਾ ਨੀਲਾਲਙ੍ਕਾਰਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਪੀਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪੀਤવਣ੍ਣਾ ਪੀਤવਤ੍ਥਾ ਪੀਤਾਲਙ੍ਕਾਰਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਲੋਹਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਲੋਹਿਤવਣ੍ਣਾ ਲੋਹਿਤવਤ੍ਥਾ ਲੋਹਿਤਾਲਙ੍ਕਾਰਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਓਦਾਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਓਦਾਤવਣ੍ਣਾ ਓਦਾਤવਤ੍ਥਾ ਓਦਾਤਾਲਙ੍ਕਾਰਾ। ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਦਹਰਾਨਂ ਦਹਰਾਨਂ ਲਿਚ੍ਛવੀਨਂ ਅਕ੍ਖੇਨ ਅਕ੍ਖਂ ਚਕ੍ਕੇਨ ਚਕ੍ਕਂ ਯੁਗੇਨ ਯੁਗਂ ਪਟਿવਟ੍ਟੇਸਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਸਿ (વਿ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ)। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਂ ਗਣਿਕਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕਿਂ, ਜੇ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿ , ਦਹਰਾਨਂ ਦਹਰਾਨਂ ਲਿਚ੍ਛવੀਨਂ ਅਕ੍ਖੇਨ ਅਕ੍ਖਂ ਚਕ੍ਕੇਨ ਚਕ੍ਕਂ ਯੁਗੇਨ ਯੁਗਂ ਪਟਿવਟ੍ਟੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਤਥਾ ਹਿ ਪਨ ਮੇ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਭਗવਾ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤੋ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਦੇਹਿ, ਜੇ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿ, ਏਤਂ ਏਕਂ (ਕ॰) ਭਤ੍ਤਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇਪਿ ਮੇ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, વੇਸਾਲਿਂ ਸਾਹਾਰਂ ਦਸ੍ਸਥ ਦਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਥ (વਿ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ), ਏવਮਹਂ ਤਂ ਏવਮ੍ਪਿ ਮਹਨ੍ਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਏવਂ ਮਹਨ੍ਤਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਭਤ੍ਤਂ ਨ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨੇવ ਦਜ੍ਜਾਹਂ ਤਂ ਭਤ੍ਤਨ੍ਤਿ (વਿ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ)। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਫੋਟੇਸੁਂ – ‘‘ਜਿਤਮ੍ਹ ਜਿਤਮ੍ਹਾ (ਬਹੂਸੁ) વਤ ਭੋ ਅਮ੍ਬਕਾਯ, ਜਿਤਮ੍ਹ વਤ ਭੋ ਅਮ੍ਬਕਾਯਾ’’ਤਿ ‘‘ਜਿਤਮ੍ਹਾ વਤ ਭੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਕਾਯ વਞ੍ਚਿਤਮ੍ਹਾ વਤ ਭੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਕਾਯਾ’’ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਯੇਨ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿવਨਂ ਤੇਨ ਪਾਯਿਂਸੁ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯੇਸਂ ਯੇਹਿ (વਿ॰ ਮਹਾવਗ੍ਗ), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਾ, ਓਲੋਕੇਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲਿਚ੍ਛવਿਪਰਿਸਂ; ਅਪਲੋਕੇਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਲਿਚ੍ਛવਿਪਰਿਸਂ; ਉਪਸਂਹਰਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲਿਚ੍ਛવਿਪਰਿਸਂ – ਤਾવਤਿਂਸਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ, ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾવ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਮਾਦਪਿਤਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਧਿવੁਤ੍ਥਂ ਅਧਿવਾਸਿਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਖੋ ਮੇ, ਲਿਚ੍ਛવੀ, ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਯਾ ਗਣਿਕਾਯ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਫੋਟੇਸੁਂ – ‘‘ਜਿਤਮ੍ਹ વਤ ਭੋ ਅਮ੍ਬਕਾਯ, ਜਿਤਮ੍ਹ વਤ ਭੋ ਅਮ੍ਬਕਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।
੧੬੨. ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਕੇ ਆਰਾਮੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ – ‘‘ਕਾਲੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਯੇਨ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਯਾ ਗਣਿਕਾਯ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨੀਚਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲੀ ਗਣਿਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਮਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਰਾਮਂ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਮ੍ਮੀ’’ਤਿ। ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸਿ ਭਗવਾ ਆਰਾਮਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿਂ ਗਣਿਕਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤਤ੍ਰਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿવਨੇ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
વੇਲ਼ੁવਗਾਮવਸ੍ਸੂਪਗਮਨਂ
੧੬੩. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਮ੍ਬਪਾਲਿવਨੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ વੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੋ ਬੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ વੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੋ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ વੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੇ વਿਹਰਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਨ੍ਤਾ વੇਸਾਲਿਂ ਯਥਾਮਿਤ੍ਤਂ ਯਥਾਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਯਥਾਸਮ੍ਭਤ੍ਤਂ વਸ੍ਸਂ ਉਪੇਥ ਉਪਗਚ੍ਛਥ (ਸ੍ਯਾ॰)। ਅਹਂ ਪਨ ਇਧੇવ વੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੇ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਸਮਨ੍ਤਾ વੇਸਾਲਿਂ ਯਥਾਮਿਤ੍ਤਂ ਯਥਾਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਂ ਯਥਾਸਮ੍ਭਤ੍ਤਂ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਭਗવਾ ਪਨ ਤਤ੍ਥੇવ વੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੇ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿ।
੧੬੪. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ વਸ੍ਸੂਪਗਤਸ੍ਸ ਖਰੋ ਆਬਾਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਬਾਲ਼੍ਹਾ વੇਦਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਾਰਣਨ੍ਤਿਕਾ। ਤਾ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਅવਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇਤਂ ਪਤਿਰੂਪਂ, ਯ੍વਾਹਂ ਅਨਾਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇ ਅਨਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਆਬਾਧਂ વੀਰਿਯੇਨ ਪਟਿਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਂ ਆਬਾਧਂ વੀਰਿਯੇਨ ਪਟਿਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ વਿਹਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਸੋ ਆਬਾਧੋ ਪਟਿਪਸ੍ਸਮ੍ਭਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਗਿਲਾਨਾ વੁਟ੍ਠਿਤੋ ਗਿਲਾਨવੁਟ੍ਠਿਤੋ (ਸਦ੍ਦਨੀਤਿ) ਅਚਿਰવੁਟ੍ਠਿਤੋ ਗੇਲਞ੍ਞਾ વਿਹਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ વਿਹਾਰਪਚ੍ਛਾਯਾਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਦਿਟ੍ਠੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਫਾਸੁ; ਦਿਟ੍ਠਂ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਖਮਨੀਯਂ, ਅਪਿ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਧੁਰਕਜਾਤੋ વਿਯ ਕਾਯੋ। ਦਿਸਾਪਿ ਮੇ ਨ ਪਕ੍ਖਾਯਨ੍ਤਿ; ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਮਂ ਨ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ ਭਗવਤੋ ਗੇਲਞ੍ਞੇਨ, ਅਪਿ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਹੋਸਿ ਕਾਚਿਦੇવ ਅਸ੍ਸਾਸਮਤ੍ਤਾ – ‘ਨ ਤਾવ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਯਾવ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਉਦਾਹਰਤੀ’’’ਤਿ।
੧੬੫. ‘‘ਕਿਂ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਮਯਿ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਾਸਿਂਸਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰)? ਦੇਸਿਤੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਅਬਾਹਿਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਨਤ੍ਥਾਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਆਚਰਿਯਮੁਟ੍ਠਿ। ਯਸ੍ਸ ਨੂਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਾ ‘ਮਮੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ વਾ, ਸੋ ਨੂਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਉਦਾਹਰੇਯ੍ਯ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਾ ‘ਮਮੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ વਾ। ਸਕਿਂ ਕਿਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਉਦਾਹਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਹਂ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ ਜਿਣ੍ਣੋ વੁਦ੍ਧੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਅਦ੍ਧਗਤੋ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਆਸੀਤਿਕੋ ਮੇ વਯੋ વਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜਜ੍ਜਰਸਕਟਂ વੇਠਮਿਸ੍ਸਕੇਨ વੇਲ਼ੁਮਿਸ੍ਸਕੇਨ (ਸ੍ਯਾ॰), વੇਘਮਿਸ੍ਸਕੇਨ (ਪੀ॰), વੇਧਮਿਸ੍ਸਕੇਨ, વੇਖਮਿਸ੍ਸਕੇਨ (ਕ॰) ਯਾਪੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਠਮਿਸ੍ਸਕੇਨ ਮਞ੍ਞੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਯਾਪੇਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯੇ ਤਥਾਗਤੋ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ વੇਦਨਾਨਂ ਨਿਰੋਧਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਫਾਸੁਤਰੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਤਦੀਪਾ વਿਹਰਥ ਅਤ੍ਤਸਰਣਾ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾ, ਧਮ੍ਮਦੀਪਾ ਧਮ੍ਮਸਰਣਾ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾ। ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਤਦੀਪੋ વਿਹਰਤਿ ਅਤ੍ਤਸਰਣੋ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣੋ, ਧਮ੍ਮਦੀਪੋ ਧਮ੍ਮਸਰਣੋ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣੋ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਅਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। વੇਦਨਾਸੁ…ਪੇ॰… ਚਿਤ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਤਦੀਪੋ વਿਹਰਤਿ ਅਤ੍ਤਸਰਣੋ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣੋ, ਧਮ੍ਮਦੀਪੋ ਧਮ੍ਮਸਰਣੋ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣੋ । ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ વਾ ਮਮ વਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਅਤ੍ਤਦੀਪਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਸਰਣਾ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾ, ਧਮ੍ਮਦੀਪਾ ਧਮ੍ਮਸਰਣਾ ਅਨਞ੍ਞਸਰਣਾ, ਤਮਤਗ੍ਗੇ ਮੇ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਿਕ੍ਖਾਕਾਮਾ’’ਤਿ।
ਦੁਤਿਯਭਾਣવਾਰੋ।
ਨਿਮਿਤ੍ਤੋਭਾਸਕਥਾ
੧੬੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ વੇਸਾਲਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। વੇਸਾਲਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਣ੍ਹਾਹਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਸੀਦਨਂ, ਯੇਨ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ ਪਾવਾਲਂ (ਚੇਤਿਯਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ ਦਿવਾ વਿਹਾਰਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਂ ਆਦਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
੧੬੭. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਰਮਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਸਾਲੀ, ਰਮਣੀਯਂ ਉਦੇਨਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਗੋਤਮਕਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬਂ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬਕਂ (ਪੀ॰) ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਬਹੁਪੁਤ੍ਤਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਾਰਨ੍ਦਦਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ (?), ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ; ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯਾਚਿ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ, ਯਥਾ ਤਂ ਮਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਰਮਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਸਾਲੀ, ਰਮਣੀਯਂ ਉਦੇਨਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਗੋਤਮਕਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਬਹੁਪੁਤ੍ਤਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਾਰਨ੍ਦਦਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ ; ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯਾਚਿ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ , ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ, ਯਥਾ ਤਂ ਮਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ।
ਮਾਰਯਾਚਨਕਥਾ
੧੬੮. ਅਥ ਖੋ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦੇ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀ ਉਤ੍ਤਾਨਿਂ (ਕ॰), ਉਤ੍ਤਾਨਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ । ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ । ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਿਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ , ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਕਾ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕਾ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ , ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ , ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਿਕਾ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਿਕਾ ਭਗવਤੋ ਸਾવਿਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ , ਯਾવ ਮੇ ਇਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨ ਇਦ੍ਧਂ ਚੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਇਦ੍ਧਂ ਚੇવ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ, ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤਂ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ’’ਤਿ ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਮਾਰਂ ਪਾਪਿਮਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਤ੍વਂ, ਪਾਪਿਮ, ਹੋਹਿ, ਨ ਚਿਰਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਓਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ
੧੬੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਚਾਪਾਲੇ ਚੇਤਿਯੇ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਂ ਓਸ੍ਸਜਿ। ਓਸ੍ਸਟ੍ਠੇ ਚ ਭਗવਤਾ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੇ ਮਹਾਭੂਮਿਚਾਲੋ ਅਹੋਸਿ ਭਿਂਸਨਕੋ ਸਲੋਮਹਂਸੋ ਲੋਮਹਂਸੋ (ਸ੍ਯਾ॰), ਦੇવਦੁਨ੍ਦੁਭਿਯੋ ਦੇવਦੁਦ੍ਰਭਿਯੋ (ਕ॰) ਚ ਫਲਿਂਸੁ । ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਂ, ਭવਸਙ੍ਖਾਰਮવਸ੍ਸਜਿ ਮੁਨਿ।
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ, ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਕવਚਮਿવਤ੍ਤਸਮ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਮਹਾਭੂਮਿਚਾਲਹੇਤੁ
੧੭੦. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ ਭੋ, ਮਹਾ વਤਾਯਂ ਭੂਮਿਚਾਲੋ; ਸੁਮਹਾ વਤਾਯਂ ਭੂਮਿਚਾਲੋ ਭਿਂਸਨਕੋ ਸਲੋਮਹਂਸੋ; ਦੇવਦੁਨ੍ਦੁਭਿਯੋ ਚ ਫਲਿਂਸੁ। ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ?
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ, ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਾ વਤਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭੂਮਿਚਾਲੋ; ਸੁਮਹਾ વਤਾਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਭੂਮਿਚਾਲੋ ਭਿਂਸਨਕੋ ਸਲੋਮਹਂਸੋ; ਦੇવਦੁਨ੍ਦੁਭਿਯੋ ਚ ਫਲਿਂਸੁ। ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ , ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ?
੧੭੧. ‘‘ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਹੇਤੂ, ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯਾ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ। ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਹਾਪਥવੀ ਉਦਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ, ਉਦਕਂ વਾਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ, વਾਤੋ ਆਕਾਸਟ੍ਠੋ। ਹੋਤਿ ਖੋ ਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯੋ, ਯਂ ਮਹਾવਾਤਾ વਾਯਨ੍ਤਿ। ਮਹਾવਾਤਾ વਾਯਨ੍ਤਾ ਉਦਕਂ ਕਮ੍ਪੇਨ੍ਤਿ। ਉਦਕਂ ਕਮ੍ਪਿਤਂ ਪਥવਿਂ ਕਮ੍ਪੇਤਿ। ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਹੇਤੁ ਪਠਮੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਣੋ વਾ ਹੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਚੇਤੋવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਦੇવੋ વਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਤ੍ਤਾ ਪਥવੀਸਞ੍ਞਾ ਭਾવਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਮਾਣਾ ਆਪੋਸਞ੍ਞਾ। ਸੋ ਇਮਂ ਪਥવਿਂ ਕਮ੍ਪੇਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪੇਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪੇਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧੇਤਿ। ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਹੇਤੁ ਦੁਤਿਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤੁਸਿਤਕਾਯਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਤਿ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਹੇਤੁ ਤਤਿਯੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਤਿ। ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਹੇਤੁ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਦਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਤਿ। ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੋ ਹੇਤੁ ਪਞ੍ਚਮੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਦਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਤਿ। ਅਯਂ ਛਟ੍ਠੋ ਹੇਤੁ ਛਟ੍ਠੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਦਾ ਤਥਾਗਤੋ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਂ ਓਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਤਿ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਮੋ ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਤਮੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਦਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਤਦਾਯਂ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਤਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਤਿ। ਅਯਂ ਅਟ੍ਠਮੋ ਹੇਤੁ ਅਟ੍ਠਮੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯ। ਇਮੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਟ੍ਠ ਹੇਤੂ, ਅਟ੍ਠ ਪਚ੍ਚਯਾ ਮਹਤੋ ਭੂਮਿਚਾਲਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ।
ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਸਾ
੧੭੨. ‘‘ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਰਿਸਾ। ਕਤਮਾ ਅਟ੍ਠ? ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਾ, ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਾ, ਸਮਣਪਰਿਸਾ, ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਪਰਿਸਾ ਚਾਤੁਮ੍ਮਹਾਰਾਜਿਕਪਰਿਸਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਤਾવਤਿਂਸਪਰਿਸਾ, ਮਾਰਪਰਿਸਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਰਿਸਾ। ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ , ਅਨੇਕਸਤਂ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਾ। ਤਤ੍ਰਪਿ ਮਯਾ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਚੇવ ਸਲ੍ਲਪਿਤਪੁਬ੍ਬਞ੍ਚ ਸਾਕਚ੍ਛਾ ਚ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਪੁਬ੍ਬਾ । ਤਤ੍ਥ ਯਾਦਿਸਕੋ ਤੇਸਂ વਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਕੋ ਮਯ੍ਹਂ વਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ। ਯਾਦਿਸਕੋ ਤੇਸਂ ਸਰੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਕੋ ਮਯ੍ਹਂ ਸਰੋ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਮਿ ਸਮਾਦਪੇਮਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਮਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਮਿ। ਭਾਸਮਾਨਞ੍ਚ ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਭਾਸਤਿ ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ’ਤਿ? ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਾਮਿ। ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਞ੍ਚ ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ’ਤਿ? ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਨੇਕਸਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਂ…ਪੇ॰… ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਂ… ਸਮਣਪਰਿਸਂ… ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਪਰਿਸਂ… ਤਾવਤਿਂਸਪਰਿਸਂ… ਮਾਰਪਰਿਸਂ… ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਾ। ਤਤ੍ਰਪਿ ਮਯਾ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬਂ ਚੇવ ਸਲ੍ਲਪਿਤਪੁਬ੍ਬਞ੍ਚ ਸਾਕਚ੍ਛਾ ਚ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤਪੁਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਦਿਸਕੋ ਤੇਸਂ વਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਕੋ ਮਯ੍ਹਂ વਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ। ਯਾਦਿਸਕੋ ਤੇਸਂ ਸਰੋ ਹੋਤਿ, ਤਾਦਿਸਕੋ ਮਯ੍ਹਂ ਸਰੋ ਹੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਮਿ ਸਮਾਦਪੇਮਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਮਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਮਿ। ਭਾਸਮਾਨਞ੍ਚ ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਭਾਸਤਿ ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ’ਤਿ? ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਾਮਿ। ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਞ੍ਚ ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ’ਤਿ? ਇਮਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਸਾ।
ਅਟ੍ਠ ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ
੧੭੩. ‘‘ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮਾਨਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ? ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਪਠਮਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਦੁਤਿਯਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਤਤਿਯਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਸੁવਣ੍ਣਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨੀਲਾਨਿ ਨੀਲવਣ੍ਣਾਨਿ ਨੀਲਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਨੀਲਨਿਭਾਸਾਨਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਉਮਾਪੁਪ੍ਫਂ ਨੀਲਂ ਨੀਲવਣ੍ਣਂ ਨੀਲਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਨੀਲਨਿਭਾਸਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਤਂ વਤ੍ਥਂ ਬਾਰਾਣਸੇਯ੍ਯਕਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠਂ ਨੀਲਂ ਨੀਲવਣ੍ਣਂ ਨੀਲਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਨੀਲਨਿਭਾਸਂ। ਏવਮੇવ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨੀਲਾਨਿ ਨੀਲવਣ੍ਣਾਨਿ ਨੀਲਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਨੀਲਨਿਭਾਸਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਪੀਤਾਨਿ ਪੀਤવਣ੍ਣਾਨਿ ਪੀਤਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਪੀਤਨਿਭਾਸਾਨਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਕਣਿਕਾਰਪੁਪ੍ਫਂ ਪੀਤਂ ਪੀਤવਣ੍ਣਂ ਪੀਤਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਪੀਤਨਿਭਾਸਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਤਂ વਤ੍ਥਂ ਬਾਰਾਣਸੇਯ੍ਯਕਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠਂ ਪੀਤਂ ਪੀਤવਣ੍ਣਂ ਪੀਤਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਪੀਤਨਿਭਾਸਂ। ਏવਮੇવ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਪੀਤਾਨਿ ਪੀਤવਣ੍ਣਾਨਿ ਪੀਤਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਪੀਤਨਿਭਾਸਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਛਟ੍ਠਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਲੋਹਿਤਕਾਨਿ ਲੋਹਿਤਕવਣ੍ਣਾਨਿ ਲੋਹਿਤਕਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਲੋਹਿਤਕਨਿਭਾਸਾਨਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਨ੍ਧੁਜੀવਕਪੁਪ੍ਫਂ ਲੋਹਿਤਕਂ ਲੋਹਿਤਕવਣ੍ਣਂ ਲੋਹਿਤਕਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਲੋਹਿਤਕਨਿਭਾਸਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਤਂ વਤ੍ਥਂ ਬਾਰਾਣਸੇਯ੍ਯਕਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠਂ ਲੋਹਿਤਕਂ ਲੋਹਿਤਕવਣ੍ਣਂ ਲੋਹਿਤਕਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਲੋਹਿਤਕਨਿਭਾਸਂ। ਏવਮੇવ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਲੋਹਿਤਕਾਨਿ ਲੋਹਿਤਕવਣ੍ਣਾਨਿ ਲੋਹਿਤਕਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਲੋਹਿਤਕਨਿਭਾਸਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ।
‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਓਦਾਤਾਨਿ ਓਦਾਤવਣ੍ਣਾਨਿ ਓਦਾਤਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਓਦਾਤਨਿਭਾਸਾਨਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਓਸਧਿਤਾਰਕਾ ਓਦਾਤਾ ਓਦਾਤવਣ੍ਣਾ ਓਦਾਤਨਿਦਸ੍ਸਨਾ ਓਦਾਤਨਿਭਾਸਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਤਂ વਤ੍ਥਂ ਬਾਰਾਣਸੇਯ੍ਯਕਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠਂ ਓਦਾਤਂ ਓਦਾਤવਣ੍ਣਂ ਓਦਾਤਨਿਦਸ੍ਸਨਂ ਓਦਾਤਨਿਭਾਸਂ। ਏવਮੇવ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਏਕੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਓਦਾਤਾਨਿ ਓਦਾਤવਣ੍ਣਾਨਿ ਓਦਾਤਨਿਦਸ੍ਸਨਾਨਿ ਓਦਾਤਨਿਭਾਸਾਨਿ। ‘ਤਾਨਿ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਹੋਤਿ। ਇਦਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਅਭਿਭਾਯਤਨਂ । ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਟ੍ਠ ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ।
ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖਾ
੧੭੪. ‘‘ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, વਿਮੋਕ੍ਖਾ। ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ਰੂਪੀ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਂ ਪਠਮੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਰੂਪਾਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਸੁਭਨ੍ਤੇવ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਅਯਂ ਪਞ੍ਚਮੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਅਯਂ ਛਟ੍ਠੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਮੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਅਯਂ ਅਟ੍ਠਮੋ વਿਮੋਕ੍ਖੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖਾ।
੧੭੫. ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ , ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯਂ ਉਰੁવੇਲਾਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਨਜ੍ਜਾ ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰੇ ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧੇ ਪਠਮਾਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਰਂ ਪਾਪਿਮਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚਂ –
‘‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।
‘‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।
‘‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਕਾ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।
‘‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਿਕਾ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।
‘‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾવ ਮੇ ਇਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤ’ਨ੍ਤਿ।
੧੭੬. ‘‘ਇਦਾਨੇવ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਜ੍ਜ ਚਾਪਾਲੇ ਚੇਤਿਯੇ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ , ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ , ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਕਾ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਿਕਾ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਯਾવ ਮੇ ਇਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ, ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ, ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤਂ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ’ਤਿ।
੧੭੭. ‘‘ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਰਂ ਪਾਪਿਮਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਤ੍વਂ, ਪਾਪਿਮ, ਹੋਹਿ, ਨਚਿਰਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਇਦਾਨੇવ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਜ੍ਜ ਚਾਪਾਲੇ ਚੇਤਿਯੇ ਤਥਾਗਤੇਨ ਸਤੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨੇਨ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੋ ਓਸ੍ਸਟ੍ਠੋ’’ਤਿ।
ਆਨਨ੍ਦਯਾਚਨਕਥਾ
੧੭੮. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਅਲਂਦਾਨਿ, ਆਨਨ੍ਦ। ਮਾ ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਿ, ਅਕਾਲੋਦਾਨਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਨਾਯਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਦ੍ਦਹਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾવਤਤਿਯਕਂ ਅਭਿਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ – ‘ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ। ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਸਦ੍ਦਹਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਏવਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਨ ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦ੍વੇવ ਤੇ વਾਚਾ ਤਥਾਗਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤਤਿਯਕਂ ਅਧਿવਾਸੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ।
੧੭੯. ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯਂ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਖੋ ਤਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਮਨ੍ਤੇਸਿਂ – ‘ਰਮਣੀਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਗਹਂ, ਰਮਣੀਯੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੋ ਪਬ੍ਬਤੋ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਨ ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦ੍વੇ ਤੇ વਾਚਾ ਤਥਾਗਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤਤਿਯਕਂ ਅਧਿવਾਸੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ।
੧੮੦. ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਗੋਤਮਨਿਗ੍ਰੋਧੇ…ਪੇ॰… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਚੋਰਪਪਾਤੇ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ વੇਭਾਰਪਸ੍ਸੇ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾਯਂ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਇਸਿਗਿਲਿਪਸ੍ਸੇ ਕਾਲ਼ਸਿਲਾਯਂ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਸੀਤવਨੇ ਸਪ੍ਪਸੋਣ੍ਡਿਕਪਬ੍ਭਾਰੇ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਤਪੋਦਾਰਾਮੇ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ ਕਲਨ੍ਦਕਨਿવਾਪੇ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਜੀવਕਮ੍ਬવਨੇ… ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਾਮਿ ਮਦ੍ਦਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਮਿਗਦਾਯੇ ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਖੋ ਤਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਮਨ੍ਤੇਸਿਂ – ‘ਰਮਣੀਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਗਹਂ, ਰਮਣੀਯੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੋ ਪਬ੍ਬਤੋ, ਰਮਣੀਯੋ ਗੋਤਮਨਿਗ੍ਰੋਧੋ, ਰਮਣੀਯੋ ਚੋਰਪਪਾਤੋ, ਰਮਣੀਯਾ વੇਭਾਰਪਸ੍ਸੇ ਸਤ੍ਤਪਣ੍ਣਿਗੁਹਾ, ਰਮਣੀਯਾ ਇਸਿਗਿਲਿਪਸ੍ਸੇ ਕਾਲ਼ਸਿਲਾ, ਰਮਣੀਯੋ ਸੀਤવਨੇ ਸਪ੍ਪਸੋਣ੍ਡਿਕਪਬ੍ਭਾਰੋ , ਰਮਣੀਯੋ ਤਪੋਦਾਰਾਮੋ, ਰਮਣੀਯੋ વੇਲ਼ੁવਨੇ ਕਲਨ੍ਦਕਨਿવਾਪੋ, ਰਮਣੀਯਂ ਜੀવਕਮ੍ਬવਨਂ, ਰਮਣੀਯੋ ਮਦ੍ਦਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਮਿਗਦਾਯੋ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਨ ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦ੍વੇવ ਤੇ વਾਚਾ ਤਥਾਗਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤਤਿਯਕਂ ਅਧਿવਾਸੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ।
੧੮੧. ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯਂ ਇਧੇવ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਉਦੇਨੇ ਚੇਤਿਯੇ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਖੋ ਤਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਮਨ੍ਤੇਸਿਂ – ‘ਰਮਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਸਾਲੀ, ਰਮਣੀਯਂ ਉਦੇਨਂ ਚੇਤਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਨ ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦ੍વੇવ ਤੇ વਾਚਾ ਤਥਾਗਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤਤਿਯਕਂ ਅਧਿવਾਸੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ।
੧੮੨. ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ , ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯਂ ਇਧੇવ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਗੋਤਮਕੇ ਚੇਤਿਯੇ …ਪੇ॰… ਇਧੇવ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬੇ ਚੇਤਿਯੇ… ਇਧੇવ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਬਹੁਪੁਤ੍ਤੇ ਚੇਤਿਯੇ… ਇਧੇવ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਸਾਰਨ੍ਦਦੇ ਚੇਤਿਯੇ… ਇਦਾਨੇવ ਖੋ ਤਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਜ੍ਜ ਚਾਪਾਲੇ ਚੇਤਿਯੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿਂ – ‘ਰਮਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਸਾਲੀ, ਰਮਣੀਯਂ ਉਦੇਨਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਗੋਤਮਕਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਬਹੁਪੁਤ੍ਤਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਾਰਨ੍ਦਦਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ, ਨ ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’ਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਂ ਯਾਚੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦ੍વੇવ ਤੇ વਾਚਾ ਤਥਾਗਤੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਤਤਿਯਕਂ ਅਧਿવਾਸੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤੁਯ੍ਹੇવੇਤਂ ਅਪਰਦ੍ਧਂ।
੧੮੩. ‘‘ਨਨੁ ਏਤਂ ਏવਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਪਟਿਗਚ੍ਚੇવ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਕ੍ਖਾਤਂ – ‘ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਿਯੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾવੋ વਿਨਾਭਾવੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ। ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ, ਆਨਨ੍ਦ, ਲਬ੍ਭਾ, ਯਂ ਤਂ ਜਾਤਂ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਲੋਕਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ વਤ ਮਾ ਪਲੁਜ੍ਜੀਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ’। ਯਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੇਨ ਚਤ੍ਤਂ વਨ੍ਤਂ ਮੁਤ੍ਤਂ ਪਹੀਨਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਟ੍ਠਂ ਓਸ੍ਸਟ੍ਠੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੋ, ਏਕਂਸੇਨ વਾਚਾ ਭਾਸਿਤਾ – ‘ਨ ਚਿਰਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਤਂ વਚਨਂ (ਸੀ॰) ਤਥਾਗਤੋ ਜੀવਿਤਹੇਤੁ ਪੁਨ ਪਚ੍ਚਾવਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਚ੍ਚਾਗਮਿਸ੍ਸਤੀਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਮਹਾવਨਂ ਕੂਟਾਗਾਰਸਾਲਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਮਹਾવਨਂ ਕੂਟਾਗਾਰਸਾਲਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਾવਤਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વੇਸਾਲਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਾવਤਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વੇਸਾਲਿਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ।
੧੮੪. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨੁਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯੇ ਤੇ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਤੇ વੋ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ਬਹੁਲੀਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਯਥਯਿਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਦ੍ਧਨਿਯਂ ਅਸ੍ਸ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ, ਤਦਸ੍ਸ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ। ਕਤਮੇ ਚ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਮਯਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਯੇ વੋ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ਬਹੁਲੀਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਯਥਯਿਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਦ੍ਧਨਿਯਂ ਅਸ੍ਸ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ, ਤਦਸ੍ਸ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ। ਇਮੇ ਖੋ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਮਯਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਦੇਸਿਤਾ, ਯੇ વੋ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ਬਹੁਲੀਕਾਤਬ੍ਬਾ, ਯਥਯਿਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਦ੍ਧਨਿਯਂ ਅਸ੍ਸ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ, ਤਦਸ੍ਸ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
੧੮੫. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਹਨ੍ਦਦਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਮਨ੍ਤਯਾਮਿ વੋ, વਯਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਥ। ਨਚਿਰਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ ਇਤੋ ਪਰਂ ਸ੍ਯਾਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਏવਂਪਿ ਪਾਠੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ –§ਦਹਰਾਪਿ ਚ ਯੇ વੁਦ੍ਧਾ, ਯੇ ਬਾਲਾ ਯੇ ਚ ਪਣ੍ਡਿਤਾ॥§ਅਡ੍ਢਾਚੇવ ਦਲਿਦ੍ਦਾ ਚ, ਸਬ੍ਬੇ ਮਚ੍ਚੁਪਰਾਯਨਾ।§ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ, ਕਤਂ ਮਤ੍ਤਿਕਭਾਜਨਂ॥§ਖੁਦ੍ਦਕਞ੍ਚ ਮਹਨ੍ਤਞ੍ਚ, ਯਞ੍ਚ ਪਕ੍ਕਂ ਯਞ੍ਚ ਆਮਕਂ।§ਸਬ੍ਬਂ ਭੇਦਪਰਿਯਨ੍ਤਂ, ਏવਂ ਮਚ੍ਚਾਨ ਜੀવਿਤਂ॥§ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ। –
‘‘ਪਰਿਪਕ੍ਕੋ વਯੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਮਮ ਜੀવਿਤਂ।
ਪਹਾਯ વੋ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕਤਂ ਮੇ ਸਰਣਮਤ੍ਤਨੋ॥
‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਸਤੀਮਨ੍ਤੋ, ਸੁਸੀਲਾ ਹੋਥ ਭਿਕ੍ਖવੋ।
ਸੁਸਮਾਹਿਤਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਸਚਿਤ੍ਤਮਨੁਰਕ੍ਖਥ॥
‘‘ਯੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ, ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਿਹਸ੍ਸਤਿ।
ਪਹਾਯ ਜਾਤਿਸਂਸਾਰਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਿਹਰਿਸ੍ਸਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), વਿਹੇਸ੍ਸਤਿ (ਸੀ॰)॥
ਤਤਿਯੋ ਭਾਣવਾਰੋ।
ਨਾਗਾਪਲੋਕਿਤਂ
੧੮੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ વੇਸਾਲਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। વੇਸਾਲਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਨਾਗਾਪਲੋਕਿਤਂ વੇਸਾਲਿਂ ਅਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਦਂ ਪਚ੍ਛਿਮਕਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વੇਸਾਲਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਭਣ੍ਡਗਾਮੋ ਭਣ੍ਡੁਗਾਮੋ (ਕ॰) ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਭਣ੍ਡਗਾਮੋ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਭਣ੍ਡਗਾਮੇ વਿਹਰਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਚਤੁਨ੍ਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਞ੍ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਕਤਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ? ਅਰਿਯਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੀਲਸ੍ਸ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਂ ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਅਰਿਯਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਂ ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਅਰਿਯਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਂ ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਅਰਿਯਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨਨੁਬੋਧਾ ਅਪ੍ਪਟਿવੇਧਾ ਏવਮਿਦਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਿਤਂ ਸਂਸਰਿਤਂ ਮਮਂ ਚੇવ ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ। ਤਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਂ ਸੀਲਂ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਂ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਂ, ਅਰਿਯੋ ਸਮਾਧਿ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧੋ ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ, ਅਰਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ, ਅਰਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਾ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ, ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਭવਤਣ੍ਹਾ, ਖੀਣਾ ਭવਨੇਤ੍ਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ, ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
‘‘ਸੀਲਂ ਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਞਾ ਚ, વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾ।
ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਾ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ, ਗੋਤਮੇਨ ਯਸਸ੍ਸਿਨਾ॥
‘‘ਇਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ, ਧਮ੍ਮਮਕ੍ਖਾਸਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਂ।
ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਭਣ੍ਡਗਾਮੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ। ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
ਚਤੁਮਹਾਪਦੇਸਕਥਾ
੧੮੭. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਣ੍ਡਗਾਮੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਹਤ੍ਥਿਗਾਮੋ, ਯੇਨ ਅਮ੍ਬਗਾਮੋ, ਯੇਨ ਜਮ੍ਬੁਗਾਮੋ, ਯੇਨ ਭੋਗਨਗਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਭੋਗਨਗਰਂ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਭੋਗਨਗਰੇ વਿਹਰਤਿ ਆਨਨ੍ਦੇ ਸਾਨਨ੍ਦਰੇ (ਕ॰) ਚੇਤਿਯੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਪਦੇਸੇ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ , ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
੧੮੮. ‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤੋ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਯਂ વਿਨਯੋ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭਾਸਿਤਂ ਨੇવ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ ਨਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ ਓਤਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਤਾਨਿ ਚੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ ਓਤਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਿ ਨ ਚੇવ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਰਨ੍ਤਿ ਓਤਰਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੮੦, ਨ ਚ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਨ ਚੇવ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਇਮਸ੍ਸ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਤਿਹੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਡ੍ਡੇਯ੍ਯਾਥ। ਤਾਨਿ ਚੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚੇવ ਓਸਰਨ੍ਤਿ, વਿਨਯੇ ਚ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਇਮਸ੍ਸ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਠਮਂ ਮਹਾਪਦੇਸਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਥ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਆવਾਸੇ ਸਙ੍ਘੋ વਿਹਰਤਿ ਸਥੇਰੋ ਸਪਾਮੋਕ੍ਖੋ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਯਂ વਿਨਯੋ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭਾਸਿਤਂ ਨੇવ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ ਨਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰੇਤਬ੍ਬਾਨਿ, વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਤਾਨਿ ਚੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਿ ਨ ਚੇવ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਨ ਚੇવ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਤਿਹੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਡ੍ਡੇਯ੍ਯਾਥ। ਤਾਨਿ ਚੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚੇવ ਓਸਰਨ੍ਤਿ વਿਨਯੇ ਚ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ , ਇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਤਸ੍ਸ ਚ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਤਿਯਂ ਮਹਾਪਦੇਸਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਥ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਆવਾਸੇ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਆਗਤਾਗਮਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ વਿਨਯਧਰਾ ਮਾਤਿਕਾਧਰਾ। ਤੇਸਂ ਮੇ ਥੇਰਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ – ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਯਂ વਿਨਯੋ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭਾਸਿਤਂ ਨੇવ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਨ ਚ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਨ ਚੇવ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਤੇਸਞ੍ਚ ਥੇਰਾਨਂ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਤਿਹੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਡ੍ਡੇਯ੍ਯਾਥ। ਤਾਨਿ ਚੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ…ਪੇ॰… વਿਨਯੇ ਚ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਤੇਸਞ੍ਚ ਥੇਰਾਨਂ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤਿਯਂ ਮਹਾਪਦੇਸਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਥ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਆવਾਸੇ ਏਕੋ ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਹਰਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਆਗਤਾਗਮੋ ਧਮ੍ਮਧਰੋ વਿਨਯਧਰੋ ਮਾਤਿਕਾਧਰੋ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ – ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਯਂ વਿਨਯੋ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭਾਸਿਤਂ ਨੇવ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਂ ਨਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਤਬ੍ਬਾਨਿ, વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਤਾਨਿ ਚੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਿ ਨ ਚੇવ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ, ਇਦਂ ਨ ਚੇવ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਤਸ੍ਸ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਤਿਹੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਡ੍ਡੇਯ੍ਯਾਥ। ਤਾਨਿ ਚ ਸੁਤ੍ਤੇ ਓਸਾਰਿਯਮਾਨਾਨਿ વਿਨਯੇ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਯਮਾਨਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚੇવ ਓਸਰਨ੍ਤਿ, વਿਨਯੇ ਚ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਦ੍ਧਾ , ਇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਚਨਂ; ਤਸ੍ਸ ਚ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸੁਗ੍ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਮਹਾਪਦੇਸਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਥ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਪਦੇਸੇ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ।
ਤਤ੍ਰਪਿ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਭੋਗਨਗਰੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਦੇ ਚੇਤਿਯੇ ਏਤਦੇવ ਬਹੁਲਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿ ਸੀਲਂ, ਇਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਇਤਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਸੀਲਪਰਿਭਾવਿਤੋ ਸਮਾਧਿ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ । ਸਮਾਧਿਪਰਿਭਾવਿਤਾ ਪਞ੍ਞਾ ਮਹਪ੍ਫਲਾ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸਾ। ਪਞ੍ਞਾਪਰਿਭਾવਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਆਸવੇਹਿ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਮਾਸવਾ, ਭવਾਸવਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾ’’ਤਿ।
ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਚੁਨ੍ਦવਤ੍ਥੁ
੧੮੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭੋਗਨਗਰੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਪਾવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਪਾવਾ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਪਾવਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬવਨੇ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਪਾવਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਪਾવਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਅਮ੍ਬવਨੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦਂ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਹੂਤਞ੍ਚ ਸੂਕਰਮਦ੍ਦવਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ – ‘‘ਕਾਲੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਯੇਨ ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਚੁਨ੍ਦਂ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਂ ਤੇ, ਚੁਨ੍ਦ, ਸੂਕਰਮਦ੍ਦવਂ ਪਟਿਯਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ ਮਂ ਪਰਿવਿਸ। ਯਂ ਪਨਞ੍ਞਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿવਿਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਂ ਅਹੋਸਿ ਸੂਕਰਮਦ੍ਦવਂ ਪਟਿਯਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਰਿવਿਸਿ। ਯਂ ਪਨਞ੍ਞਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਤ੍ਤਂ , ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿવਿਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਚੁਨ੍ਦਂ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਂ ਤੇ, ਚੁਨ੍ਦ, ਸੂਕਰਮਦ੍ਦવਂ ਅવਸਿਟ੍ਠਂ, ਤਂ ਸੋਬ੍ਭੇ ਨਿਖਣਾਹਿ। ਨਾਹਂ ਤਂ, ਚੁਨ੍ਦ, ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ, ਯਸ੍ਸ ਤਂ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਣਾਮਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦੋ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਂ ਅਹੋਸਿ ਸੂਕਰਮਦ੍ਦવਂ ਅવਸਿਟ੍ਠਂ, ਤਂ ਸੋਬ੍ਭੇ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਚੁਨ੍ਦਂ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੧੯੦. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਸ੍ਸ ਖਰੋ ਆਬਾਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਲੋਹਿਤਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਕਾ ਪਬਾਲ਼੍ਹਾ વੇਦਨਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਮਾਰਣਨ੍ਤਿਕਾ। ਤਾ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਅવਿਹਞ੍ਞਮਾਨੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ, ਕਮ੍ਮਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਮੇ ਸੁਤਂ।
ਆਬਾਧਂ ਸਮ੍ਫੁਸੀ ਧੀਰੋ, ਪਬਾਲ਼੍ਹਂ ਮਾਰਣਨ੍ਤਿਕਂ॥
ਭੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਸੂਕਰਮਦ੍ਦવੇਨ,
ਬ੍ਯਾਧਿਪ੍ਪਬਾਲ਼੍ਹੋ ਉਦਪਾਦਿ ਸਤ੍ਥੁਨੋ।
વਿਰੇਚਮਾਨੋ વਿਰਿਚ੍ਚਮਾਨੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), વਿਰਿਞ੍ਚਮਾਨੋ (?) ਭਗવਾ ਅવੋਚ,
ਗਚ੍ਛਾਮਹਂ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਨਗਰਨ੍ਤਿ॥
ਪਾਨੀਯਾਹਰਣਂ
੧੯੧. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ, ਕਿਲਨ੍ਤੋਸ੍ਮਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਸੀਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਾਨੀਯਂ ਆਹਰ, ਪਿਪਾਸਿਤੋਸ੍ਮਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਿ, ਤਂ ਚਕ੍ਕਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਉਦਕਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਲੁਲ਼ਿਤਂ ਆવਿਲਂ ਸਨ੍ਦਤਿ। ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਕੁਧਾ ਕਕੁਥਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਨਦੀ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਚ੍ਛੋਦਕਾ ਸਾਤੋਦਕਾ ਸੀਤੋਦਕਾ ਸੇਤੋਦਕਾ ਸੇਤਕਾ (ਸੀ॰) ਸੁਪ੍ਪਤਿਤ੍ਥਾ ਰਮਣੀਯਾ। ਏਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਪਾਨੀਯਞ੍ਚ ਪਿવਿਸ੍ਸਤਿ, ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਸੀਤੀ ਸੀਤਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਾਨੀਯਂ ਆਹਰ, ਪਿਪਾਸਿਤੋਸ੍ਮਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਿ, ਤਂ ਚਕ੍ਕਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਉਦਕਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਲੁਲ਼ਿਤਂ ਆવਿਲਂ ਸਨ੍ਦਤਿ। ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਕੁਧਾ ਨਦੀ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਚ੍ਛੋਦਕਾ ਸਾਤੋਦਕਾ ਸੀਤੋਦਕਾ ਸੇਤੋਦਕਾ ਸੁਪ੍ਪਤਿਤ੍ਥਾ ਰਮਣੀਯਾ। ਏਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਪਾਨੀਯਞ੍ਚ ਪਿવਿਸ੍ਸਤਿ, ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਚ ਸੀਤੀਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਾਨੀਯਂ ਆਹਰ, ਪਿਪਾਸਿਤੋਸ੍ਮਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਾ ਨਦਿਕਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਾ ਨਦਿਕਾ ਚਕ੍ਕਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾ ਲੁਲ਼ਿਤਾ ਆવਿਲਾ ਸਨ੍ਦਮਾਨਾ, ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ ਅਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਅਨਾવਿਲਾ ਸਨ੍ਦਿਤ੍ਥ ਸਨ੍ਦਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ, ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ, ਭੋ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਤਾ ਮਹਾਨੁਭਾવਤਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਸਾ ਨਦਿਕਾ ਚਕ੍ਕਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾ ਲੁਲ਼ਿਤਾ ਆવਿਲਾ ਸਨ੍ਦਮਾਨਾ ਮਯਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ ਅਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਅਨਾવਿਲਾ ਸਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ। ਪਤ੍ਤੇਨ ਪਾਨੀਯਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਤਾ ਮਹਾਨੁਭਾવਤਾ। ਇਦਾਨਿ ਸਾ ਭਨ੍ਤੇ ਨਦਿਕਾ ਚਕ੍ਕਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾ ਲੁਲ਼ਿਤਾ ਆવਿਲਾ ਸਨ੍ਦਮਾਨਾ ਮਯਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ ਅਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਅਨਾવਿਲਾ ਸਨ੍ਦਿਤ੍ਥ। ਪਿવਤੁ ਭਗવਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਤੁ ਸੁਗਤੋ ਪਾਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਾਨੀਯਂ ਅਪਾਯਿ।
ਪੁਕ੍ਕੁਸਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ
੧੯੨. ਤੇਨ ਰੋਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਆਲ਼ਾਰਸ੍ਸ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯ ਪਾવਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਨ੍ਤੇਨ વਤ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ વਿਹਾਰੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਨ੍ਤੇ , ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਆਲ਼ਾਰਂ ਕਾਲਾਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਸ੍ਸ ਸਕਟਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਸਕਟਸਤਸ੍ਸ (ਕ॰) ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਯੇਨ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਲ਼ਾਰਂ ਕਾਲਾਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਿ ਅਦ੍ਦਸਾ’ਤਿ? ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਦ੍ਦਸ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਏવਮਾવੁਸੋ’ਤਿ। ‘ਸੋ ਤ੍વਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਿ ਨੇવ ਅਦ੍ਦਸ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ; ਅਪਿਸੁ ਅਪਿ ਹਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਾਟਿ ਰਜੇਨ ਓਕਿਣ੍ਣਾ’ਤਿ? ‘ਏવਮਾવੁਸੋ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ ਭੋ, ਸਨ੍ਤੇਨ વਤ ਭੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ વਿਹਾਰੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਿ ਨੇવ ਦਕ੍ਖਤਿ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੋਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ! ਆਲ਼ਾਰੇ ਕਾਲਾਮੇ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪਸਾਦਂ ਪવੇਦੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀ’’ਤਿ।
੧੯੩. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਕਤਮਂ ਨੁ ਖੋ ਦੁਕ੍ਕਰਤਰਂ વਾ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਤਰਂ વਾ – ਯੋ વਾ ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਿ ਨੇવ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯ; ਯੋ વਾ ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾਸੁ વਿਜ੍ਜੁਤਾਸੁ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੀਸੁ ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਨੇવ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਛ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਸਤ੍ਤ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਨવ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਨવ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਦਸ વਾ ਸਕਟਸਤਾਨਿ (ਸੀ॰), ਸਕਟਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਸਕਟਸਤਸਹਸ੍ਸਂ વਾ। ਅਥ ਖੋ ਏਤਦੇવ ਦੁਕ੍ਕਰਤਰਂ ਚੇવ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਤਰਞ੍ਚ ਯੋ ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾਸੁ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੀਸੁ ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਨੇવ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਸਮਯਂ ਆਤੁਮਾਯਂ વਿਹਰਾਮਿ ਭੁਸਾਗਾਰੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾਸੁ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੀਸੁ ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਅવਿਦੂਰੇ ਭੁਸਾਗਾਰਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਕਸ੍ਸਕਾ ਭਾਤਰੋ ਹਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਬਲਿਬਦ੍ਦਾ ਬਲਿਬਦ੍ਦਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਅਥ ਖੋ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਆਤੁਮਾਯ ਮਹਾਜਨਕਾਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਤੇ ਦ੍વੇ ਕਸ੍ਸਕਾ ਭਾਤਰੋ ਹਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਬਲਿਬਦ੍ਦਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਸਮਯੇਨ ਭੁਸਾਗਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਭੁਸਾਗਾਰਦ੍વਾਰੇ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਚਙ੍ਕਮਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਮ੍ਹਾ ਮਹਾਜਨਕਾਯਾ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋ, ਆવੁਸੋ, ਮਹਾਜਨਕਾਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੋ’ਤਿ? ‘ਇਦਾਨਿ , ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾਸੁ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੀਸੁ ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਦ੍વੇ ਕਸ੍ਸਕਾ ਭਾਤਰੋ ਹਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚ ਬਲਿਬਦ੍ਦਾ। ਏਤ੍ਥੇਸੋ ਮਹਾਜਨਕਾਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੋ। ਤ੍વਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕ੍વ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਇਧੇવ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਦ੍ਦਸਾ’ਤਿ? ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਦ੍ਦਸ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ? ‘ਏવਮਾવੁਸੋ’ਤਿ। ‘ਸੋ ਤ੍વਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾਸੁ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੀਸੁ ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਨੇવ ਅਦ੍ਦਸ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੋਸੀ’ਤਿ? ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ?
‘‘ਅਥ ਖੋ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ ਭੋ, ਸਨ੍ਤੇਨ વਤ ਭੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ વਿਹਾਰੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਸਞ੍ਞੀ ਸਮਾਨੋ ਜਾਗਰੋ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਦੇવੇ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੇ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾਸੁ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੀਸੁ ਅਸਨਿਯਾ ਫਲਨ੍ਤਿਯਾ ਨੇવ ਦਕ੍ਖਤਿ, ਨ ਪਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੋਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਸੁਣਿਸ੍ਸਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)। ਮਯਿ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪਸਾਦਂ ਪવੇਦੇਤ੍વਾ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯੋ ਮੇ ਆਲ਼ਾਰੇ ਕਾਲਾਮੇ ਪਸਾਦੋ ਤਂ ਮਹਾવਾਤੇ વਾ ਓਫੁਣਾਮਿ ਸੀਘਸੋਤਾਯ ਸਿਙ੍ਘਸੋਤਾਯ (ਕ॰) વਾ ਨਦਿਯਾ ਪવਾਹੇਮਿ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ ‘ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
੧੯੪. ਅਥ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਭਣੇ, ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ ਧਾਰਣੀਯਂ ਆਹਰਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸਸ੍ਸ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ ਧਾਰਣੀਯਂ ਆਹਰਿ ਆਹਰਸਿ (ਕ॰)। ਅਥ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ ਧਾਰਣੀਯਂ ਭਗવਤੋ ਉਪਨਾਮੇਸਿ – ‘‘ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ ਧਾਰਣੀਯਂ, ਤਂ ਮੇ ਭਗવਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਪੁਕ੍ਕੁਸ, ਏਕੇਨ ਮਂ ਅਚ੍ਛਾਦੇਹਿ, ਏਕੇਨ ਆਨਨ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਏਕੇਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤਿ, ਏਕੇਨ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਂ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੧੯੫. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪੁਕ੍ਕੁਸੇ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤੇ ਤਂ ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ ਧਾਰਣੀਯਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਯਂ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਤਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਯਂ ਉਪਨਾਮਿਤਂ ਹਤਚ੍ਚਿਕਂ વਿਯ વੀਤਚ੍ਚਿਕਂવਿਯ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਖਾਯਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਾવ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ। ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ ਧਾਰਣੀਯਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਯਂ ਉਪਨਾਮਿਤਂ ਹਤਚ੍ਚਿਕਂ વਿਯ ਖਾਯਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਮੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ ਦ੍વੀਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਅਤਿવਿਯ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ। ਕਤਮੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ? ਯਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਇਮੇਸੁ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦ੍વੀਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਅਤਿવਿਯ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ। ‘‘ਅਜ੍ਜ ਖੋ, ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਉਪવਤ੍ਤਨੇ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨੇ ਅਨ੍ਤਰੇਨ ਅਨ੍ਤਰੇ (ਸ੍ਯਾ॰) ਯਮਕਸਾਲਾਨਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ (ਕ॰)। ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਕਕੁਧਾ ਨਦੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
ਸਿਙ੍ਗੀવਣ੍ਣਂ ਯੁਗਮਟ੍ਠਂ, ਪੁਕ੍ਕੁਸੋ ਅਭਿਹਾਰਯਿ।
ਤੇਨ ਅਚ੍ਛਾਦਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਹੇਮવਣ੍ਣੋ ਅਸੋਭਥਾਤਿ॥
੧੯੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਕਕੁਧਾ ਨਦੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕਕੁਧਂ ਨਦਿਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਚ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਅਮ੍ਬવਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਚੁਨ੍ਦਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਚੁਨ੍ਦਕ, ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ, ਕਿਲਨ੍ਤੋਸ੍ਮਿ, ਚੁਨ੍ਦਕ, ਨਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚੁਨ੍ਦਕੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਅਚ੍ਚਾਧਾਯ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਉਟ੍ਠਾਨਸਞ੍ਞਂ ਮਨਸਿਕਰਿਤ੍વਾ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਚੁਨ੍ਦਕੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਨਿਸੀਦਿ।
ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਦਿਕਂ ਕਕੁਧਂ,
ਅਚ੍ਛੋਦਕਂ ਸਾਤੁਦਕਂ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਂ।
ਓਗਾਹਿ ਸਤ੍ਥਾ ਅਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪੋ ਸੁਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰),
ਤਥਾਗਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਮੋ ਚ ਅਪ੍ਪਟਿਮੋਧ (ਪੀ॰) ਲੋਕੇ॥
ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਚ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚੁਦਤਾਰਿ ਸਤ੍ਥਾ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚੁਨ੍ਦਕੇਨ, ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚ ਉਤ੍ਤਰਿ (ਕ॰),
ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਗਣਸ੍ਸ ਮਜ੍ਝੇ।
વਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਪવਤ੍ਤਾ ਭਗવਾ ਇਧ ਧਮ੍ਮੇ,
ਉਪਾਗਮਿ ਅਮ੍ਬવਨਂ ਮਹੇਸਿ॥
ਆਮਨ੍ਤਯਿ ਚੁਨ੍ਦਕਂ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁਂ,
ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਨ੍ਥਰ ਮੇ ਨਿਪਜ੍ਜਂ।
ਸੋ ਚੋਦਿਤੋ ਭਾવਿਤਤ੍ਤੇਨ ਚੁਨ੍ਦੋ,
ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਨ੍ਥਰਿ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ॥
ਨਿਪਜ੍ਜਿ ਸਤ੍ਥਾ ਅਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪੋ,
ਚੁਨ੍ਦੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਪਮੁਖੇ ਸਮੁਖੇ (ਕ॰) ਨਿਸੀਦੀਤਿ॥
੧੯੭. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਯੋ ਖੋ (ਕ॰), ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕੋਚਿ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ – ‘ਤਸ੍ਸ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਚੁਨ੍ਦ, ਅਲਾਭਾ ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਦੁਲ੍ਲਦ੍ਧਂ, ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਤਥਾਗਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’ਤਿ। ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਪਟਿવਿਨੇਤਬ੍ਬੋ – ‘ਤਸ੍ਸ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਚੁਨ੍ਦ, ਲਾਭਾ ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਸੁਲਦ੍ਧਂ, ਯਸ੍ਸ ਤੇ ਤਥਾਗਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮੇਤਂ, ਆવੁਸੋ ਚੁਨ੍ਦ, ਭਗવਤੋ ਸੁਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ – ਦ੍વੇ ਮੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾ ਸਮਸਮਫਲਾ ਸਮਾ ਸਮਫਲਾ (ਕ॰) ਸਮવਿਪਾਕਾ ਸਮਸਮવਿਪਾਕਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਅਤਿવਿਯ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਹਿ ਮਹਪ੍ਫਲਤਰਾ ਚ ਮਹਾਨਿਸਂਸਤਰਾ ਚ। ਕਤਮੇ ਦ੍વੇ? ਯਞ੍ਚ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤਿ, ਯਞ੍ਚ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾ ਸਮਸਮਫਲਾ ਸਮવਿਪਾਕਾ , ਅਤਿવਿਯ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਹਿ ਮਹਪ੍ਫਲਤਰਾ ਚ ਮਹਾਨਿਸਂਸਤਰਾ ਚ। ਆਯੁਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੁਨ੍ਦੇਨ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, વਣ੍ਣਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੁਨ੍ਦੇਨ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, ਸੁਖਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੁਨ੍ਦੇਨ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, ਯਸਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੁਨ੍ਦੇਨ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, ਸਗ੍ਗਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੁਨ੍ਦੇਨ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੁਨ੍ਦੇਨ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਚੁਨ੍ਦਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਪਟਿવਿਨੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਦਦਤੋ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪવਡ੍ਢਤਿ,
ਸਂਯਮਤੋ વੇਰਂ ਨ ਚੀਯਤਿ।
ਕੁਸਲੋ ਚ ਜਹਾਤਿ ਪਾਪਕਂ,
ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਕ੍ਖਯਾ ਸਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥
ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਭਾਣવਾਰੋ।
ਯਮਕਸਾਲਾ
੧੯੮. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਾਮਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਨ ਹਿਰਞ੍ਞવਤਿਯਾ ਨਦਿਯਾ ਪਾਰਿਮਂ ਤੀਰਂ, ਯੇਨ ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਉਪવਤ੍ਤਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ । ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਹਿਰਞ੍ਞવਤਿਯਾ ਨਦਿਯਾ ਪਾਰਿਮਂ ਤੀਰਂ, ਯੇਨ ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਉਪવਤ੍ਤਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਙ੍ਘ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਨ੍ਤਰੇਨ ਯਮਕਸਾਲਾਨਂ ਉਤ੍ਤਰਸੀਸਕਂ ਮਞ੍ਚਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਹਿ, ਕਿਲਨ੍ਤੋਸ੍ਮਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤਰੇਨ ਯਮਕਸਾਲਾਨਂ ਉਤ੍ਤਰਸੀਸਕਂ ਮਞ੍ਚਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਅਚ੍ਚਾਧਾਯ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਯਮਕਸਾਲਾ ਸਬ੍ਬਫਾਲਿਫੁਲ੍ਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਕਾਲਪੁਪ੍ਫੇਹਿ। ਤੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਾ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਾ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਤੂਰਿਯਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਸਙ੍ਗੀਤਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ।
੧੯੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਬ੍ਬਫਾਲਿਫੁਲ੍ਲਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਮਕਸਾਲਾ ਅਕਾਲਪੁਪ੍ਫੇਹਿ। ਤੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਾ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਾ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਤੂਰਿਯਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਦਿਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਸਙ੍ਗੀਤਾਨਿ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੂਜਾਯ। ਨ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਤਥਾਗਤੋ ਸਕ੍ਕਤੋ વਾ ਹੋਤਿ ਗਰੁਕਤੋ વਾ ਮਾਨਿਤੋ વਾ ਪੂਜਿਤੋ વਾ ਅਪਚਿਤੋ વਾ। ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ વਾ ਉਪਾਸਕੋ વਾ ਉਪਾਸਿਕਾ વਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ વਿਹਰਤਿ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰੀ, ਸੋ ਤਥਾਗਤਂ ਸਕ੍ਕਰੋਤਿ ਗਰੁਂ ਕਰੋਤਿ ਮਾਨੇਤਿ ਪੂਜੇਤਿ ਅਪਚਿਯਤਿ ਇਦਂ ਪਦਂ ਸੀਸ੍ਯਾਇਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਰਮਾਯ ਪੂਜਾਯ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹਾਨਨ੍ਦ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ વੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
ਉਪવਾਣਤ੍ਥੇਰੋ
੨੦੦. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪવਾਣੋ ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਬੀਜਯਮਾਨੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪવਾਣਂ ਅਪਸਾਰੇਸਿ – ‘‘ਅਪੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਾ ਮੇ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪવਾਣੋ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਭਗવਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰੋ ਸਮੀਪਚਾਰੀ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਭਗવਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਕਾਲੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪવਾਣਂ ਅਪਸਾਰੇਤਿ – ‘ਅਪੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਾ ਮੇ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸੀ’ਤਿ। ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਹੇਤੁ, ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਯਂ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪવਾਣਂ ਅਪਸਾਰੇਤਿ – ‘ਅਪੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਾ ਮੇ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸੀ’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪવਾਣੋ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਭਗવਤੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਸਨ੍ਤਿਕਾવਚਰੋ ਸਮੀਪਚਾਰੀ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਭਗવਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਕਾਲੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪવਾਣਂ ਅਪਸਾਰੇਤਿ – ‘‘ਅਪੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਾ ਮੇ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸੀ’’ਤਿ। ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੇਤੁ, ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਯਂ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪવਾਣਂ ਅਪਸਾਰੇਤਿ – ‘‘ਅਪੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਾ ਮੇ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦਸਸੁ ਲੋਕਧਾਤੂਸੁ ਦੇવਤਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਯਾવਤਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਉਪવਤ੍ਤਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨਂ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਦ੍વਾਦਸ ਯੋਜਨਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੋ ਪਦੇਸੋ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤੁਦਨਮਤ੍ਤੋਪਿ ਮਹੇਸਕ੍ਖਾਹਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਅਪ੍ਫੁਟੋ। ਦੇવਤਾ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ – ‘ਦੂਰਾ ਚ વਤਮ੍ਹ ਆਗਤਾ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ। ਅਜ੍ਜੇવ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਮਹੇਸਕ੍ਖੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤੋ ਓવਾਰੇਨ੍ਤੋ, ਨ ਮਯਂ ਲਭਾਮ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਕਾਲੇ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’’ਤਿ।
੨੦੧. ‘‘ਕਥਂਭੂਤਾ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਦੇવਤਾ ਮਨਸਿਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰)? ‘‘ਸਨ੍ਤਾਨਨ੍ਦ, ਦੇવਤਾ ਆਕਾਸੇ ਪਥવੀਸਞ੍ਞਿਨਿਯੋ ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਯ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ ਛਿਨ੍ਨਂਪਾਦਂવਿਯ ਪਪਤਨ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਚਕ੍ਖੁਮਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਧਂਆਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ।
‘‘ਸਨ੍ਤਾਨਨ੍ਦ, ਦੇવਤਾ ਪਥવਿਯਂ ਪਥવੀਸਞ੍ਞਿਨਿਯੋ ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਯ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’’ਤਿ।
‘‘ਯਾ ਪਨ ਤਾ ਦੇવਤਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਤਾ ਸਤਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਿ – ‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਾ’ਤਿ।
ਚਤੁਸਂવੇਜਨੀਯਟ੍ਠਾਨਾਨਿ
੨੦੨. ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ , ਭਨ੍ਤੇ, ਦਿਸਾਸੁ વਸ੍ਸਂ વੁਟ੍ਠਾ વਸ੍ਸਂવੁਤ੍ਥਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਤੇ ਮਯਂ ਲਭਾਮ ਮਨੋਭਾવਨੀਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਲਭਾਮ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾਯ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮ ਮਨੋਭਾવਨੀਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾਯਾ’’ਤਿ।
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ ਸਂવੇਜਨੀਯਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਜਾਤੋ’ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ ਸਂવੇਜਨੀਯਂ ਠਾਨਂ। ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ ਸਂવੇਜਨੀਯਂ ਠਾਨਂ। ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤ’ਨ੍ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ ਸਂવੇਜਨੀਯਂ ਠਾਨਂ। ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੀਯਂ ਸਂવੇਜਨੀਯਂ ਠਾਨਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ , ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੀਯਾਨਿ ਸਂવੇਜਨੀਯਾਨਿ ਠਾਨਾਨਿ।
‘‘ਆਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਧਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਉਪਾਸਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ – ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਜਾਤੋ’ਤਿਪਿ, ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿਪਿ, ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤ’ਨ੍ਤਿਪਿ, ‘ਇਧ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’ਤਿਪਿ। ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚੇਤਿਯਚਾਰਿਕਂ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਕਾਲਙ੍ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
ਆਨਨ੍ਦਪੁਚ੍ਛਾਕਥਾ
੨੦੩. ‘‘ਕਥਂ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਤੁਗਾਮੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦਸ੍ਸਨਂ, ਆਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ। ‘‘ਦਸ੍ਸਨੇ, ਭਗવਾ, ਸਤਿ ਕਥਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਨਾਲਾਪੋ, ਆਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ । ‘‘ਆਲਪਨ੍ਤੇਨ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਥਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ।
੨੦੪. ‘‘ਕਥਂ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਬ੍ਯਾવਟਾ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਹੋਥ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਪੂਜਾਯ। ਇਙ੍ਘ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਾਰਤ੍ਥੇ ਘਟਥ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਥ ਸਦਤ੍ਥੇ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਥ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਸਦਤ੍ਥਂ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਥ (ਪੀ॰), ਸਾਰਤ੍ਥੇ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਥ (ਕ॰), ਸਾਰਤ੍ਥੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਹਰਥ। ਸਨ੍ਤਾਨਨ੍ਦ, ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਗਹਪਤਿਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਤਥਾਗਤੇ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਪੂਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
੨੦੫. ‘‘ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਰਞ੍ਞੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤਿ, ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ વਿਹਤੇਨ ਕਪ੍ਪਾਸੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤਿ, વਿਹਤੇਨ ਕਪ੍ਪਾਸੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਯੁਗਸਤੇਹਿ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਸਰੀਰੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) વੇਠੇਤ੍વਾ ਆਯਸਾਯ ਤੇਲਦੋਣਿਯਾ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਆਯਸਾਯ ਦੋਣਿਯਾ ਪਟਿਕੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਚਾਤੁਮ੍ਮਹਾਪਥੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਥੂਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ । ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਥੂਪੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਮਾਲਂ વਾ ਗਨ੍ਧਂ વਾ ਚੁਣ੍ਣਕਂ વਣ੍ਣਕਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) વਾ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਅਭਿવਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਾ ਪਸਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ।
ਥੂਪਾਰਹਪੁਗ੍ਗਲੋ
੨੦੬. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਥੂਪਾਰਹਾ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਥੂਪਾਰਹੋ, ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਥੂਪਾਰਹੋ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਥੂਪਾਰਹੋ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਥੂਪਾਰਹੋਤਿ।
‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ , ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਥੂਪਾਰਹੋ? ‘ਅਯਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਥੂਪੋ’ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬਹੁਜਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਥੂਪਾਰਹੋ।
‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਥੂਪਾਰਹੋ? ‘ਅਯਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਥੂਪੋ’ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬਹੁਜਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਥੂਪਾਰਹੋ।
‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਥੂਪਾਰਹੋ? ‘ਅਯਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾવਕਸ੍ਸ ਥੂਪੋ’ਤਿ ਆਨਨ੍ਦ, ਬਹੁਜਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਥੂਪਾਰਹੋ।
‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਥੂਪਾਰਹੋ? ‘ਅਯਂ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਞ੍ਞੋ ਥੂਪੋ’ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬਹੁਜਨਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਥੂਪਾਰਹੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਥੂਪਾਰਹਾ’’ਤਿ।
ਆਨਨ੍ਦਅਚ੍ਛਰਿਯਧਮ੍ਮੋ
੨੦੭. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕਪਿਸੀਸਂ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਰੋਦਮਾਨੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ – ‘‘ਅਹਞ੍ਚ વਤਮ੍ਹਿ ਸੇਖੋ ਸਕਰਣੀਯੋ, ਸਤ੍ਥੁ ਚ ਮੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯੋ ਮਮ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਨਨ੍ਦੋ’’ਤਿ? ‘‘ਏਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕਪਿਸੀਸਂ ਆਲਮ੍ਬਿਤ੍વਾ ਰੋਦਮਾਨੋ ਠਿਤੋ – ‘ਅਹਞ੍ਚ વਤਮ੍ਹਿ ਸੇਖੋ ਸਕਰਣੀਯੋ, ਸਤ੍ਥੁ ਚ ਮੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯੋ ਮਮ ਅਨੁਕਮ੍ਪਕੋ’’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਮ વਚਨੇਨ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਹਿ – ‘ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ , ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਲਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾ ਸੋਚਿ ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿ, ਨਨੁ ਏਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਅਕ੍ਖਾਤਂ – ‘ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਿਯੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾવੋ વਿਨਾਭਾવੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ’; ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ, ਆਨਨ੍ਦ, ਲਬ੍ਭਾ। ਯਂ ਤਂ ਜਾਤਂ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਲੋਕਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ વਤ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾਪਿ ਸਰੀਰਂ ਮਾ ਪਲੁਜ੍ਜੀ’ਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਖੋ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਕਾਯਕਮ੍ਮੇਨ ਹਿਤੇਨ ਸੁਖੇਨ ਅਦ੍વਯੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ, ਮੇਤ੍ਤੇਨ વਚੀਕਮ੍ਮੇਨ ਹਿਤੇਨ ਸੁਖੇਨ ਅਦ੍વਯੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ, ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਮਨੋਕਮ੍ਮੇਨ ਹਿਤੇਨ ਸੁਖੇਨ ਅਦ੍વਯੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ। ਕਤਪੁਞ੍ਞੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਧਾਨਮਨੁਯੁਞ੍ਜ, ਖਿਪ੍ਪਂ ਹੋਹਿਸਿ ਅਨਾਸવੋ’’ਤਿ।
੨੦੮. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯੇਪਿ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਏਤਪ੍ਪਰਮਾਯੇવ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਆਨਨ੍ਦੋ। ਯੇਪਿ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਏਤਪ੍ਪਰਮਾਯੇવ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਆਨਨ੍ਦੋ। ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਨਨ੍ਦੋ; ਮੇਧਾવੀ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਨਨ੍ਦੋ। ਜਾਨਾਤਿ ‘ਅਯਂ ਕਾਲੋ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ, ਅਯਂ ਕਾਲੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ, ਅਯਂ ਕਾਲੋ ਉਪਾਸਕਾਨਂ , ਅਯਂ ਕਾਲੋ ਉਪਾਸਿਕਾਨਂ, ਅਯਂ ਕਾਲੋ ਰਞ੍ਞੋ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਨਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕਾਨ’ਨ੍ਤਿ।
੨੦੯. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਆਨਨ੍ਦੇ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਕਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਕਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਆਨਨ੍ਦੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ।
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਰਞ੍ਞੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਮ੍ਹਿ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ? ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਸਮਣਪਰਿਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਪਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕਪਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਹੋਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ’’ਤਿ।
ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸੁਤ੍ਤਦੇਸਨਾ
੨੧੦. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖੁਦ੍ਦਕਨਗਰਕੇ ਉਜ੍ਜਙ੍ਗਲਨਗਰਕੇ ਸਾਖਾਨਗਰਕੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਸਨ੍ਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਾਨਿ ਮਹਾਨਗਰਾਨਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਚਮ੍ਪਾ ਰਾਜਗਹਂ ਸਾવਤ੍ਥੀ ਸਾਕੇਤਂ ਕੋਸਮ੍ਬੀ ਬਾਰਾਣਸੀ; ਏਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤੁ। ਏਤ੍ਥ ਬਹੂ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਾ ਤਥਾਗਤੇ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ। ਤੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਪੂਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ‘‘ਮਾਹੇવਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅવਚ; ਮਾਹੇવਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅવਚ – ‘ਖੁਦ੍ਦਕਨਗਰਕਂ ਉਜ੍ਜਙ੍ਗਲਨਗਰਕਂ ਸਾਖਾਨਗਰਕ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਾ ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਜਨਪ੍ਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਰਞ੍ਞੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਹਾਸੁਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਯਂ ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਕੁਸਾવਤੀ ਨਾਮ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਹੋਸਿ, ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ ਚ ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਚ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਾਨਿ ਆਯਾਮੇਨ; ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਚ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਚ ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ। ਕੁਸਾવਤੀ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਦ੍ਧਾ ਚੇવ ਅਹੋਸਿ ਫੀਤਾ ਚ ਬਹੁਜਨਾ ਚ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਸੁਭਿਕ੍ਖਾ ਚ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવਾਨਂ ਆਲ਼ਕਮਨ੍ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਦ੍ਧਾ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਫੀਤਾ ਚ ਬਹੁਜਨਾ ਚ ਆਕਿਣ੍ਣਯਕ੍ਖਾ ਚ ਸੁਭਿਕ੍ਖਾ ਚ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਸਾવਤੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਇਦ੍ਧਾ ਚੇવ ਅਹੋਸਿ ਫੀਤਾ ਚ ਬਹੁਜਨਾ ਚ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ ਸੁਭਿਕ੍ਖਾ ਚ। ਕੁਸਾવਤੀ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਾ ਅਹੋਸਿ ਦਿવਾ ਚੇવ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦੇਨ ਰਥਸਦ੍ਦੇਨ ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੇਨ ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੇਨ વੀਣਾਸਦ੍ਦੇਨ ਗੀਤਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਖਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮ੍ਮਸਦ੍ਦੇਨ ਪਾਣਿਤਾਲ਼ਸਦ੍ਦੇਨ ‘ਅਸ੍ਨਾਥ ਪਿવਥ ਖਾਦਥਾ’ਤਿ ਦਸਮੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨ।
‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਆਰੋਚੇਹਿ – ‘ਅਜ੍ਜ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਭਿਕ੍ਕਮਥ વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਅਭਿਕ੍ਕਮਥ વਾਸੇਟ੍ਠਾ। ਮਾ ਪਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਅਹੁવਤ੍ਥ – ਅਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਨੋ ਗਾਮਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਹੋਸਿ, ਨ ਮਯਂ ਲਭਿਮ੍ਹਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਕਾਲੇ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਅਤ੍ਤਦੁਤਿਯੋ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ।
ਮਲ੍ਲਾਨਂ વਨ੍ਦਨਾ
੨੧੧. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਸਨ੍ਧਾਗਾਰੇ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਗਾਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਭਿਕ੍ਕਮਥ વਾਸੇਟ੍ਠਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਥ વਾਸੇਟ੍ਠਾ। ਮਾ ਪਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਅਹੁવਤ੍ਥ – ‘ਅਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਨੋ ਗਾਮਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਹੋਸਿ, ਨ ਮਯਂ ਲਭਿਮ੍ਹਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਕਾਲੇ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’’ਤਿ। ਇਦਮਾਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਲ੍ਲਾ ਚ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਮਲ੍ਲਸੁਣਿਸਾ ਚ ਮਲ੍ਲਪਜਾਪਤਿਯੋ ਚ ਅਘਾવਿਨੋ ਦੁਮ੍ਮਨਾ ਚੇਤੋਦੁਕ੍ਖਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਯ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਲ੍ਲਾ ਚ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਮਲ੍ਲਸੁਣਿਸਾ ਚ ਮਲ੍ਲਪਜਾਪਤਿਯੋ ਚ ਅਘਾવਿਨੋ ਦੁਮ੍ਮਨਾ ਚੇਤੋਦੁਕ੍ਖਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਯੇਨ ਉਪવਤ੍ਤਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨਂ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸਚੇ ਖੋ ਅਹਂ ਕੋਸਿਨਾਰਕੇ ਮਲ੍ਲੇ ਏਕਮੇਕਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਅવਨ੍ਦਿਤੋ ਭਗવਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕੇਹਿ ਮਲ੍ਲੇਹਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਥਾਯਂ ਰਤ੍ਤਿ વਿਭਾਯਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੋਸਿਨਾਰਕੇ ਮਲ੍ਲੇ ਕੁਲਪਰਿવਤ੍ਤਸੋ ਕੁਲਪਰਿવਤ੍ਤਸੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਾਪੇਯ੍ਯਂ – ‘ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਲ੍ਲੋ ਸਪੁਤ੍ਤੋ ਸਭਰਿਯੋ ਸਪਰਿਸੋ ਸਾਮਚ੍ਚੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕੇ ਮਲ੍ਲੇ ਕੁਲਪਰਿવਤ੍ਤਸੋ ਕੁਲਪਰਿવਤ੍ਤਸੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਾਪੇਸਿ – ‘ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਲ੍ਲੋ ਸਪੁਤ੍ਤੋ ਸਭਰਿਯੋ ਸਪਰਿਸੋ ਸਾਮਚ੍ਚੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤੀ’’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਏਤੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਪਠਮੇਨੇવ ਯਾਮੇਨ ਕੋਸਿਨਾਰਕੇ ਮਲ੍ਲੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਾਪੇਸਿ।
ਸੁਭਦ੍ਦਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕવਤ੍ਥੁ
੨੧੨. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਨਾਮ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਟਿવਸਤਿ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਕਿਰ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦਸ੍ਸ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਤਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇਤਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਮਹਲ੍ਲਕਾਨਂ ਆਚਰਿਯਪਾਚਰਿਯਾਨਂ ਭਾਸਮਾਨਾਨਂ – ‘ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ’ਤਿ। ਅਜ੍ਜੇવ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਮੇ ਅਯਂ ਕਙ੍ਖਾਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ ਸਮਣੇ ਗੋਤਮੇ, ‘ਪਹੋਤਿ ਮੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ, ਯਥਾਹਂ ਇਮਂ ਕਙ੍ਖਾਧਮ੍ਮਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯ’’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਯੇਨ ਉਪવਤ੍ਤਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨਂ, ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਮਹਲ੍ਲਕਾਨਂ ਆਚਰਿਯਪਾਚਰਿਯਾਨਂ ਭਾਸਮਾਨਾਨਂ – ‘ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ’ਤਿ। ਅਜ੍ਜੇવ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਮੇ ਅਯਂ ਕਙ੍ਖਾਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ – ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ ਸਮਣੇ ਗੋਤਮੇ ‘ਪਹੋਤਿ ਮੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ, ਯਥਾਹਂ ਇਮਂ ਕਙ੍ਖਾਧਮ੍ਮਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸਾਧਾਹਂ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਲਭੇਯ੍ਯਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸੁਭਦ੍ਦਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ ਸੁਭਦ੍ਦ, ਮਾ ਤਥਾਗਤਂ વਿਹੇਠੇਸਿ, ਕਿਲਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ વੁਡ੍ਢਾਨਂ ਮਹਲ੍ਲਕਾਨਂ ਆਚਰਿਯਪਾਚਰਿਯਾਨਂ ਭਾਸਮਾਨਾਨਂ – ‘ਕਦਾਚਿ ਕਰਹਚਿ ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ’ਤਿ। ਅਜ੍ਜੇવ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਮੇ ਅਯਂ ਕਙ੍ਖਾਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ – ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ ਸਮਣੇ ਗੋਤਮੇ, ‘ਪਹੋਤਿ ਮੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ, ਯਥਾਹਂ ਇਮਂ ਕਙ੍ਖਾਧਮ੍ਮਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸਾਧਾਹਂ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਲਭੇਯ੍ਯਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸੁਭਦ੍ਦਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ ਸੁਭਦ੍ਦ, ਮਾ ਤਥਾਗਤਂ વਿਹੇਠੇਸਿ, ਕਿਲਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ।
੨੧੩. ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਭਦ੍ਦੇਨ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਮਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਲਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾ ਸੁਭਦ੍ਦਂ વਾਰੇਸਿ, ਲਭਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਂ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਅਞ੍ਞਾਪੇਕ੍ਖੋવ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੋ વਿਹੇਸਾਪੇਕ੍ਖੋ। ਯਂ ਚਸ੍ਸਾਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸੁਭਦ੍ਦਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਗਚ੍ਛਾવੁਸੋ ਸੁਭਦ੍ਦ, ਕਰੋਤਿ ਤੇ ਭਗવਾ ਓਕਾਸ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ, ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯੇਮੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਙ੍ਘਿਨੋ ਗਣਿਨੋ ਗਣਾਚਰਿਯਾ ਞਾਤਾ ਯਸਸ੍ਸਿਨੋ ਤਿਤ੍ਥਕਰਾ ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਾ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਪੂਰਣੋ ਕਸ੍ਸਪੋ, ਮਕ੍ਖਲਿ ਗੋਸਾਲੋ, ਅਜਿਤੋ ਕੇਸਕਮ੍ਬਲੋ, ਪਕੁਧੋ ਕਚ੍ਚਾਯਨੋ, ਸਞ੍ਚਯੋ ਬੇਲਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤੋ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ, ਸਬ੍ਬੇਤੇ ਸਕਾਯ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਸਬ੍ਬੇવ ਨ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੁ , ਉਦਾਹੁ ਏਕਚ੍ਚੇ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਨ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੂ’’ਤਿ? ‘‘ਅਲਂ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ – ‘ਸਬ੍ਬੇਤੇ ਸਕਾਯ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਸਬ੍ਬੇવ ਨ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਉਦਾਹੁ ਏਕਚ੍ਚੇ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੁ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਨ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਿਂਸੂ’ਤਿ। ਧਮ੍ਮਂ ਤੇ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ; ਤਂ ਸੁਣਾਹਿ ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿਕਰੋਹਿ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
੨੧੪. ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਖੋ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਸਮਣੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਦੁਤਿਯੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਤਿਯੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਖੋ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਸਮਣੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਦੁਤਿਯੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਤਿਯੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਚਤੁਤ੍ਥੋਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮਣੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖੋ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ, ਇਧੇવ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਸਮਣੋ, ਇਧ ਦੁਤਿਯੋ ਸਮਣੋ, ਇਧ ਤਤਿਯੋ ਸਮਣੋ, ਇਧ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਸਮਣੋ, ਸੁਞ੍ਞਾ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਾ ਸਮਣੇਭਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਅਞ੍ਞੇ (ਪੀ॰)। ਇਮੇ ਚ ਇਧੇવ (ਕ॰), ਸੁਭਦ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮ੍ਮਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋ ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ ਅਸ੍ਸਾਤਿ।
‘‘ਏਕੂਨਤਿਂਸੋ વਯਸਾ ਸੁਭਦ੍ਦ,
ਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਂ ਕਿਂਕੁਸਲਾਨੁਏਸੀ।
વਸ੍ਸਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਸ ਸਮਾਧਿਕਾਨਿ,
ਯਤੋ ਅਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸੁਭਦ੍ਦ॥
ਞਾਯਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਦੇਸવਤ੍ਤੀ,
ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮਣੋਪਿ ਨਤ੍ਥਿ॥
‘‘ਦੁਤਿਯੋਪਿ ਸਮਣੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਤਿਯੋਪਿ ਸਮਣੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੋਪਿ ਸਮਣੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੁਞ੍ਞਾ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਾ ਸਮਣੇਭਿ ਅਞ੍ਞੇਹਿ। ਇਮੇ ਚ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮ੍ਮਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਸੁਞ੍ਞੋ ਲੋਕੋ ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
੨੧੫. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ‘ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਲਭੇਯ੍ਯਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਲਭੇਯ੍ਯਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਸੁਭਦ੍ਦ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਪੁਬ੍ਬੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਆਕਙ੍ਖਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਆਕਙ੍ਖਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ, ਸੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਪਰਿવਸਤਿ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯ। ਅਪਿ ਚ ਮੇਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲવੇਮਤ੍ਤਤਾ વਿਦਿਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਪੁਬ੍ਬਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤਾ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਪਰਿવਸਨ੍ਤਿ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯ। ਅਹਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਪਰਿવਸਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੁ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੁ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨਹਾਨਨ੍ਦ, ਸੁਭਦ੍ਦਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਲਾਭਾ વੋ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ; ਸੁਲਦ੍ਧਂ વੋ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਯੇ ਏਤ੍ਥ ਸਤ੍ਥੁ ਸਤ੍ਥਾਰਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾਭਿਸੇਕੇਨ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਅਲਤ੍ਥ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਅਲਤ੍ਥ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ। ਅਚਿਰੂਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ‘ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ’ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਸਕ੍ਖਿਸਾવਕੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਞ੍ਚਮੋ ਭਾਣવਾਰੋ।
ਤਥਾਗਤਪਚ੍ਛਿਮવਾਚਾ
੨੧੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਅਤੀਤਸਤ੍ਥੁਕਂ ਪਾવਚਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਨੋ ਸਤ੍ਥਾ’ਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਯੋ વੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਨਯੋ ਚ ਦੇਸਿਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੋ, ਸੋ વੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਸਤ੍ਥਾ। ਯਥਾ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ, ਨ ਖੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਏવਂ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਬ੍ਬਂ। ਥੇਰਤਰੇਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨવਕਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮੇਨ વਾ ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ વਾ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਬ੍ਬੋ। ਨવਕਤਰੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਥੇਰਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ‘ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ વਾ ‘ਆਯਸ੍ਮਾ’ਤਿ વਾ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤਬ੍ਬੋ। ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਤੁ। ਛਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ ਦਾਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ? ‘‘ਛਨ੍ਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਂ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਨੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਓવਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਅਨੁਸਾਸਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
੨੧੭. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਾਪਿ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਬੁਦ੍ਧੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ વਾ ਸਙ੍ਘੇ વਾ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ વਾ, ਪੁਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾ ਪਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਅਹੁવਤ੍ਥ – ‘ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋ ਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਹੋਸਿ , ਨ ਮਯਂ ਸਕ੍ਖਿਮ੍ਹਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਤੁ’’’ ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਾਪਿ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਬੁਦ੍ਧੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ વਾ ਸਙ੍ਘੇ વਾ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ વਾ, ਪੁਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾ ਪਚ੍ਛਾ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਨੋ ਅਹੁવਤ੍ਥ – ‘ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋ ਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਹੋਸਿ , ਨ ਮਯਂ ਸਕ੍ਖਿਮ੍ਹਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਤੁ’’’ ਨ੍ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥੁਗਾਰવੇਨਪਿ ਨ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥ। ਸਹਾਯਕੋਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਤੂ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ, ‘ਨਤ੍ਥਿ ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਾਪਿ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਬੁਦ੍ਧੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ વਾ ਸਙ੍ਘੇ વਾ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ વਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਪਸਾਦਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, વਦੇਸਿ, ਞਾਣਮੇવ ਹੇਤ੍ਥ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ। ਨਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਾਪਿ ਕਙ੍ਖਾ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਬੁਦ੍ਧੇ વਾ ਧਮ੍ਮੇ વਾ ਸਙ੍ਘੇ વਾ ਮਗ੍ਗੇ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ વਾ। ਇਮੇਸਞ੍ਹਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਯੋ ਪਚ੍ਛਿਮਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’’ਤਿ।
੨੧੮. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਹਨ੍ਦ ਦਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਮਨ੍ਤਯਾਮਿ વੋ, વਯਧਮ੍ਮਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਸਮ੍ਪਾਦੇਥਾ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਾ વਾਚਾ।
ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਕਥਾ
੨੧੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ , ਭਗવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਤਤਿਯਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਸਮਨਨ੍ਤਰਾ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ।
੨੨੦. ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਸਹ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਮਹਾਭੂਮਿਚਾਲੋ ਅਹੋਸਿ ਭਿਂਸਨਕੋ ਸਲੋਮਹਂਸੋ। ਦੇવਦੁਨ੍ਦੁਭਿਯੋ ਚ ਫਲਿਂਸੁ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਸਹ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਸਹਮ੍ਪਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –
‘‘ਸਬ੍ਬੇવ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਭੂਤਾ ਲੋਕੇ ਸਮੁਸ੍ਸਯਂ।
ਯਤ੍ਥ ਏਤਾਦਿਸੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ।
ਤਥਾਗਤੋ ਬਲਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥
੨੨੧. ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਸਹ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –
‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ વਤ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਉਪ੍ਪਾਦવਯਧਮ੍ਮਿਨੋ।
ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વੂਪਸਮੋ ਸੁਖੋ’’ਤਿ॥
੨੨੨. ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਸਹ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ –
‘‘ਨਾਹੁ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੋ, ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਾਦਿਨੋ।
ਅਨੇਜੋ ਸਨ੍ਤਿਮਾਰਬ੍ਭ, ਯਂ ਕਾਲਮਕਰੀ ਮੁਨਿ॥
‘‘ਅਸਲ੍ਲੀਨੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, વੇਦਨਂ ਅਜ੍ਝવਾਸਯਿ।
ਪਜ੍ਜੋਤਸ੍ਸੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, વਿਮੋਕ੍ਖੋ ਚੇਤਸੋ ਅਹੂ’’ਤਿ॥
੨੨੩. ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਸਹ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ –
‘‘ਤਦਾਸਿ ਯਂ ਭਿਂਸਨਕਂ, ਤਦਾਸਿ ਲੋਮਹਂਸਨਂ।
ਸਬ੍ਬਾਕਾਰવਰੂਪੇਤੇ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ’’ਤਿ॥
੨੨੪. ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ ਯੇ ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅવੀਤਰਾਗਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, ‘‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ , ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ’’ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વੀਤਰਾਗਾ, ਤੇ ਸਤਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਾ’’ਤਿ।
੨੨੫. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ। ਨਨੁ ਏਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਅਕ੍ਖਾਤਂ – ‘ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਿਯੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾવੋ વਿਨਾਭਾવੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ’। ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ, ਆવੁਸੋ, ਲਬ੍ਭਾ। ‘ਯਂ ਤਂ ਜਾਤਂ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਲੋਕਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ વਤ ਮਾ ਪਲੁਜ੍ਜੀ’ਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ । ਦੇવਤਾ, ਆવੁਸੋ, ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਂਭੂਤਾ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਦੇવਤਾ ਮਨਸਿ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਭਨ੍ਤੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ ਦੇવਤਾ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰)?
‘‘ਸਨ੍ਤਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવਤਾ ਆਕਾਸੇ ਪਥવੀਸਞ੍ਞਿਨਿਯੋ ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਯ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ’ਤਿ। ਸਨ੍ਤਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવਤਾ ਪਥવਿਯਾ ਪਥવੀਸਞ੍ਞਿਨਿਯੋ ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਯ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ , ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ’ਤਿ। ਯਾ ਪਨ ਤਾ ਦੇવਤਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਤਾ ਸਤਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਿ – ‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤਂ ਰਤ੍ਤਾવਸੇਸਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ।
੨੨੬. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਆਰੋਚੇਹਿ – ‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਭਗવਾ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਥਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਅਤ੍ਤਦੁਤਿਯੋ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਸਨ੍ਧਾਗਾਰੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤੇਨੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾਗਾਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ – ‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਭਗવਾ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਥਾ’ਤਿ। ਇਦਮਾਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਲ੍ਲਾ ਚ ਮਲ੍ਲਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਮਲ੍ਲਸੁਣਿਸਾ ਚ ਮਲ੍ਲਪਜਾਪਤਿਯੋ ਚ ਅਘਾવਿਨੋ ਦੁਮ੍ਮਨਾ ਚੇਤੋਦੁਕ੍ਖਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਕੇਸੇ ਪਕਿਰਿਯ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ’’ਤਿ।
ਬੁਦ੍ਧਸਰੀਰਪੂਜਾ
੨੨੭. ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਪੁਰਿਸੇ ਆਣਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਣੇ, ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਗਨ੍ਧਮਾਲਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਤਾਲ਼ਾવਚਰਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਥਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਤਾਲ਼ਾવਚਰਂ ਪਞ੍ਚ ਚ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਸਤਾਨਿ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਉਪવਤ੍ਤਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨਂ, ਯੇਨ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਮਾਲੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਚੇਲવਿਤਾਨਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇ ਪਟਿਯਾਦੇਨ੍ਤਾ ਏਕਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ।
ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਤਿવਿਕਾਲੋ ਖੋ ਅਜ੍ਜ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਤੁਂ, ਸ੍વੇ ਦਾਨਿ ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਮਾਲੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਚੇਲવਿਤਾਨਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇ ਪਟਿਯਾਦੇਨ੍ਤਾ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ, ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ, ਚਤੁਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ, ਪਞ੍ਚਮਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ, ਛਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸੁਂ।
ਅਥ ਖੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਦਿવਸਂ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਮਾਲੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਨਗਰਸ੍ਸ ਹਰਿਤ੍વਾ ਬਾਹਿਰੇਨ ਬਾਹਿਰਂ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
੨੨੮. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਟ੍ਠ ਮਲ੍ਲਪਾਮੋਕ੍ਖਾ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤਾ ਅਹਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਤ੍ਥਾ ‘‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਉਚ੍ਚਾਰੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰੇਤੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਯੇਨਿਮੇ ਅਟ੍ਠ ਮਲ੍ਲਪਾਮੋਕ੍ਖਾ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤਾ ਅਹਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਤ੍ਥਾ ‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਉਚ੍ਚਾਰੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਞ੍ਞਥਾ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਦੇવਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਮਾਲੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਨਗਰਸ੍ਸ ਹਰਿਤ੍વਾ ਬਾਹਿਰੇਨ ਬਾਹਿਰਂ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ; ਦੇવਤਾਨਂ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਗਰਸ੍ਸ ਹਰਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਗਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇਨ ਮਜ੍ਝਂ ਨਗਰਸ੍ਸ ਹਰਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਮਕੁਟਬਨ੍ਧਨਂ ਨਾਮ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਚੇਤਿਯਂ ਏਤ੍ਥ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ, ਤਥਾ ਹੋਤੂ’’ਤਿ।
੨੨੯. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਯਾવ ਸਨ੍ਧਿਸਮਲਸਂਕਟੀਰਾ ਜਣ੍ਣੁਮਤ੍ਤੇਨ ਓਧਿਨਾ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਸਨ੍ਥਤਾ ਸਣ੍ਠਿਤਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਤਾ ਚ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਚ ਮਲ੍ਲਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਚ ਮਾਨੁਸਕੇਹਿ ਚ ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਮਾਲੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਮਾਨੇਨ੍ਤਾ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਗਰਸ੍ਸ ਹਰਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਗਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇਨ ਮਜ੍ਝਂ ਨਗਰਸ੍ਸ ਹਰਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਮਕੁਟਬਨ੍ਧਨਂ ਨਾਮ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਚੇਤਿਯਂ ਏਤ੍ਥ ਚ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ।
੨੩੦. ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕਥਂ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਰਞ੍ਞੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤਿ, ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ વਿਹਤੇਨ ਕਪ੍ਪਾਸੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤਿ, વਿਹਤੇਨ ਕਪ੍ਪਾਸੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਯੁਗਸਤੇਹਿ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਆਯਸਾਯ ਤੇਲਦੋਣਿਯਾ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਆਯਸਾਯ ਦੋਣਿਯਾ ਪਟਿਕੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰਂ ਝਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਥੂਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ । ਏવਂ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ। ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਥੂਪੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਮਾਲਂ વਾ ਗਨ੍ਧਂ વਾ ਚੁਣ੍ਣਕਂ વਾ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਅਭਿવਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਾ ਪਸਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਪੁਰਿਸੇ ਆਣਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਣੇ, ਮਲ੍ਲਾਨਂ વਿਹਤਂ ਕਪ੍ਪਾਸਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਥਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ વਿਹਤੇਨ ਕਪ੍ਪਾਸੇਨ વੇਠੇਸੁਂ, વਿਹਤੇਨ ਕਪ੍ਪਾਸੇਨ વੇਠੇਤ੍વਾ ਅਹਤੇਨ વਤ੍ਥੇਨ વੇਠੇਸੁਂ। ਏਤੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਪਞ੍ਚਹਿ ਯੁਗਸਤੇਹਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ વੇਠੇਤ੍વਾ ਆਯਸਾਯ ਤੇਲਦੋਣਿਯਾ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਿਸ੍ਸਾ ਆਯਸਾਯ ਦੋਣਿਯਾ ਪਟਿਕੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧਾਨਂ ਚਿਤਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਚਿਤਕਂ ਆਰੋਪੇਸੁਂ।
ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
੨੩੧. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਪਾવਾਯ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਆਜੀવਕੋ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾવਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਤਂ ਆਜੀવਕਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਆਜੀવਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਪਾવੁਸੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮਾવੁਸੋ, ਜਾਨਾਮਿ, ਅਜ੍ਜ ਸਤ੍ਤਾਹਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ। ਤਤੋ ਮੇ ਇਦਂ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅવੀਤਰਾਗਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ‘‘ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ’’ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વੀਤਰਾਗਾ, ਤੇ ਸਤਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਾ’’ਤਿ।
੨੩੨. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਨਾਮ વੁਦ੍ਧਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਤਸ੍ਸਂ ਪਰਿਸਾਯਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੁਭਦ੍ਦੋ વੁਦ੍ਧਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ, ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ, ਸੁਮੁਤ੍ਤਾ ਮਯਂ ਤੇਨ ਮਹਾਸਮਣੇਨ। ਉਪਦ੍ਦੁਤਾ ਚ ਹੋਮ – ‘ਇਦਂ વੋ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ વੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ, ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ, ਨ ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ, ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ। ਨਨੁ ਏਤਂ , ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਅਕ੍ਖਾਤਂ – ‘ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਿਯੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾવੋ વਿਨਾਭਾવੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ’। ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ, ਆવੁਸੋ, ਲਬ੍ਭਾ। ‘ਯਂ ਤਂ ਜਾਤਂ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਲੋਕਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾਪਿ ਸਰੀਰਂ ਮਾ ਪਲੁਜ੍ਜੀ’ਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।
੨੩੩. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਲ੍ਲਪਾਮੋਕ੍ਖਾ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤਾ ਅਹਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਤ੍ਥਾ – ‘‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕਂ ਆਲ਼ਿਮ੍ਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਆਲ਼ਿਮ੍ਪੇਤੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਯੇਨਿਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਲ੍ਲਪਾਮੋਕ੍ਖਾ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤਾ ਅਹਤਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਤ੍ਥਾ – ‘ਮਯਂ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕਂ ਆਲ਼ਿਮ੍ਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ ਆਲ਼ਿਮ੍ਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਞ੍ਞਥਾ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਦੇવਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਦੇવਤਾਨਂ ਖੋ, વਾਸੇਟ੍ਠਾ, ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ‘ਅਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਪਾવਾਯ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ। ਨ ਤਾવ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕੋ ਪਜ੍ਜਲਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਾવਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ ਨ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਤਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ, ਤਥਾ ਹੋਤੂ’’ਤਿ।
੨੩੪. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਯੇਨ ਕੁਸਿਨਾਰਾ ਮਕੁਟਬਨ੍ਧਨਂ ਨਾਮ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਚੇਤਿਯਂ, ਯੇਨ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚਿਤਕਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਿ। ਤਾਨਿਪਿ ਖੋ ਪਞ੍ਚਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚਿਤਕਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਿਂਸੁ। વਨ੍ਦਿਤੇ ਚ ਪਨਾਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ ਤੇਹਿ ਚ ਪਞ੍ਚਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸਯਮੇવ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕੋ ਪਜ੍ਜਲਿ।
੨੩੫. ਝਾਯਮਾਨਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਯਂ ਅਹੋਸਿ ਛવੀਤਿ વਾ ਚਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વਾ ਮਂਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨ੍ਹਾਰੂਤਿ વਾ ਲਸਿਕਾਤਿ વਾ, ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਛਾਰਿਕਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ, ਨ ਮਸਿ; ਸਰੀਰਾਨੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਿਂਸੁ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਸਪ੍ਪਿਸ੍ਸ વਾ ਤੇਲਸ੍ਸ વਾ ਝਾਯਮਾਨਸ੍ਸ ਨੇવ ਛਾਰਿਕਾ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨ ਮਸਿ; ਏવਮੇવ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਝਾਯਮਾਨਸ੍ਸ ਯਂ ਅਹੋਸਿ ਛવੀਤਿ વਾ ਚਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વਾ ਮਂਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨ੍ਹਾਰੂਤਿ વਾ ਲਸਿਕਾਤਿ વਾ, ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਛਾਰਿਕਾ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ, ਨ ਮਸਿ; ਸਰੀਰਾਨੇવ ਅવਸਿਸ੍ਸਿਂਸੁ। ਤੇਸਞ੍ਚ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਸਤਾਨਂ ਦ੍વੇવ ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ ਨ ਡਯ੍ਹਿਂਸੁ ਯਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਿਮਂ ਯਞ੍ਚ ਬਾਹਿਰਂ। ਦਡ੍ਢੇ ਚ ਖੋ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰੇ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਾ ਉਦਕਧਾਰਾ ਪਾਤੁਭવਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਸਿ। ਉਦਕਸਾਲਤੋਪਿ ਉਦਕਂ ਸਾਲਤੋਪਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਅਬ੍ਭੁਨ੍ਨਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਸਿ। ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਪਿ ਮਲ੍ਲਾ ਸਬ੍ਬਗਨ੍ਧੋਦਕੇਨ ਭਗવਤੋ ਚਿਤਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਿ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਸਨ੍ਧਾਗਾਰੇ ਸਤ੍ਤਿਪਞ੍ਜਰਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਧਨੁਪਾਕਾਰਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਚ੍ਚੇਹਿ ਗੀਤੇਹਿ વਾਦਿਤੇਹਿ ਮਾਲੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ ਸਕ੍ਕਰਿਂਸੁ ਗਰੁਂ ਕਰਿਂਸੁ ਮਾਨੇਸੁਂ ਪੂਜੇਸੁਂ।
ਸਰੀਰਧਾਤੁવਿਭਾਜਨਂ
੨੩੬. ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸਿ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ વੇਸਾਲਿਕਾ ਲਿਚ੍ਛવੀ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ વੇਸਾਲਿਕਾ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮਯਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁવਾਸੀ ਸਕ੍ਯਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁવਾਸੀ ਸਕ੍ਯਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਞਾਤਿਸੇਟ੍ਠੋ , ਮਯਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਅਲ੍ਲਕਪ੍ਪਕਾ ਬੁਲਯੋ ਥੂਲਯੋ (ਸ੍ਯਾ॰) – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਲ੍ਲਕਪ੍ਪਕਾ ਬੁਲਯੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮਯਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਰਾਮਗਾਮਕਾ ਕੋਲ਼ਿਯਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਮਗਾਮਕਾ ਕੋਲ਼ਿਯਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮਯਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ વੇਟ੍ਠਦੀਪਕੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ વੇਟ੍ਠਦੀਪਕੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸਿ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਅਹਂ ਪਿਸ੍ਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾ ਮਲ੍ਲਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮਯਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾ ਮਲ੍ਲਾ ਤੇ ਸਙ੍ਘੇ ਗਣੇ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਭਗવਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗਾਮਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਨ ਮਯਂ ਦਸ੍ਸਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗ’’ਨ੍ਤਿ।
੨੩੭. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਦੋਣੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤੇ ਸਙ੍ਘੇ ਗਣੇ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਭੋਨ੍ਤੋ ਮਮ ਏਕવਾਚਂ,
ਅਮ੍ਹਾਕ ਛਨ੍ਦਾਨੁਰਕ੍ਖਣਤ੍ਥਂ ਨਿਗ੍ਗਹੀਤਲੋਪੋ। ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਹੁ ਖਨ੍ਤਿવਾਦੋ।
ਨ ਹਿ ਸਾਧੁ ਯਂ ਉਤ੍ਤਮਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ,
ਸਰੀਰਭਾਗੇ ਸਿਯਾ ਸਮ੍ਪਹਾਰੋ॥
ਸਬ੍ਬੇવ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਹਿਤਾ ਸਮਗ੍ਗਾ,
ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ ਕਰੋਮਟ੍ਠਭਾਗੇ।
વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਦਿਸਾਸੁ ਥੂਪਾ,
ਬਹੂ ਜਨਾ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਪਸਨ੍ਨਾ’’ਤਿ॥
੨੩੮. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤ੍વਞ੍ਞੇવ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਿ ਅਟ੍ਠਧਾ ਸਮਂ ਸવਿਭਤ੍ਤਂ વਿਭਜਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭੋ’’ਤਿ ਖੋ ਦੋਣੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤੇਸਂ ਸਙ੍ਘਾਨਂ ਗਣਾਨਂ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਿ ਅਟ੍ਠਧਾ ਸਮਂ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਂ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਤੇ ਸਙ੍ਘੇ ਗਣੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਮਂ ਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਤੁਮ੍ਬਂ ਦਦਨ੍ਤੁ ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਦਂਸੁ ਖੋ ਤੇ ਦੋਣਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਬਂ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਪਿਪ੍ਪਲਿવਨਿਯਾ ਪਿਪ੍ਫਲਿવਨਿਯਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਮੋਰਿਯਾ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਪਿਪ੍ਪਲਿવਨਿਯਾ ਮੋਰਿਯਾ ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਨਂ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਤਂ ਪਾਹੇਸੁਂ – ‘‘ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮਯਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਅਰਹਾਮ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗਂ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਭਾਗੋ, વਿਭਤ੍ਤਾਨਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਿ। ਇਤੋ ਅਙ੍ਗਾਰਂ ਹਰਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਤਤੋ ਅਙ੍ਗਾਰਂ ਹਰਿਂਸੁ ਆਹਰਿਂਸੁ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰)।
ਧਾਤੁਥੂਪਪੂਜਾ
੨੩੯. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੋ ਰਾਜਗਹੇ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਾਸਿ। વੇਸਾਲਿਕਾਪਿ ਲਿਚ੍ਛવੀ વੇਸਾਲਿਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁવਾਸੀਪਿ ਸਕ੍ਯਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। ਅਲ੍ਲਕਪ੍ਪਕਾਪਿ ਬੁਲਯੋ ਅਲ੍ਲਕਪ੍ਪੇ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। ਰਾਮਗਾਮਕਾਪਿ ਕੋਲ਼ਿਯਾ ਰਾਮਗਾਮੇ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। વੇਟ੍ਠਦੀਪਕੋਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વੇਟ੍ਠਦੀਪੇ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਾਸਿ। ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾਪਿ ਮਲ੍ਲਾ ਪਾવਾਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। ਕੋਸਿਨਾਰਕਾਪਿ ਮਲ੍ਲਾ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। ਦੋਣੋਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤੁਮ੍ਬਸ੍ਸ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਾਸਿ। ਪਿਪ੍ਪਲਿવਨਿਯਾਪਿ ਮੋਰਿਯਾ ਪਿਪ੍ਪਲਿવਨੇ ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਂ ਥੂਪਞ੍ਚ ਮਹਞ੍ਚ ਅਕਂਸੁ। ਇਤਿ ਅਟ੍ਠ ਸਰੀਰਥੂਪਾ ਨવਮੋ ਤੁਮ੍ਬਥੂਪੋ ਦਸਮੋ ਅਙ੍ਗਾਰਥੂਪੋ। ਏવਮੇਤਂ ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
੨੪੦. ਅਟ੍ਠਦੋਣਂ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਸਰੀਰਂ, ਸਤ੍ਤਦੋਣਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਮਹੇਨ੍ਤਿ।
ਏਕਞ੍ਚ ਦੋਣਂ ਪੁਰਿਸવਰੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ, ਰਾਮਗਾਮੇ ਨਾਗਰਾਜਾ ਮਹੇਤਿ॥
ਏਕਾਹਿ ਦਾਠਾ ਤਿਦਿવੇਹਿ ਪੂਜਿਤਾ, ਏਕਾ ਪਨ ਗਨ੍ਧਾਰਪੁਰੇ ਮਹੀਯਤਿ।
ਕਾਲਿਙ੍ਗਰਞ੍ਞੋ વਿਜਿਤੇ ਪੁਨੇਕਂ, ਏਕਂ ਪਨ ਨਾਗਰਾਜਾ ਮਹੇਤਿ॥
ਤਸ੍ਸੇવ ਤੇਜੇਨ ਅਯਂ વਸੁਨ੍ਧਰਾ,
ਆਯਾਗਸੇਟ੍ਠੇਹਿ ਮਹੀ ਅਲਙ੍ਕਤਾ।
ਏવਂ ਇਮਂ ਚਕ੍ਖੁਮਤੋ ਸਰੀਰਂ,
ਸੁਸਕ੍ਕਤਂ ਸਕ੍ਕਤਸਕ੍ਕਤੇਹਿ॥
ਦੇવਿਨ੍ਦਨਾਗਿਨ੍ਦਨਰਿਨ੍ਦਪੂਜਿਤੋ ,
ਮਨੁਸ੍ਸਿਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠੇਹਿ ਤਥੇવ ਪੂਜਿਤੋ।
ਤਂ વਨ੍ਦਥ ਤਂ ਤਂ વਨ੍ਦਥ (ਸ੍ਯਾ॰) ਪਞ੍ਜਲਿਕਾ ਲਭਿਤ੍વਾ,
ਬੁਦ੍ਧੋ ਹવੇ ਕਪ੍ਪਸਤੇਹਿ ਦੁਲ੍ਲਭੋਤਿ॥
ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਸਮਾ ਦਨ੍ਤਾ, ਕੇਸਾ ਲੋਮਾ ਚ ਸਬ੍ਬਸੋ।
ਦੇવਾ ਹਰਿਂਸੁ ਏਕੇਕਂ, ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਮ੍ਪਰਾਤਿ॥
ਮਹਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤਿਯਂ।