੧੦. ਪਾਯਾਸਿਸੁਤ੍ਤਂ
੪੦੬. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਯੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਾ ਨਾਮ ਕੋਸਲਾਨਂ ਨਗਰਂ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਸਿਂਸਪਾવਨੇ ਸੀਸਪਾવਨੇ (ਸ੍ਯਾ॰)। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦਂ ਸਤਿਣਕਟ੍ਠੋਦਕਂ ਸਧਞ੍ਞਂ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗਂ ਰਞ੍ਞਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਦਿਨ੍ਨਂ ਰਾਜਦਾਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇਯ੍ਯਂ।
ਪਾਯਾਸਿਰਾਜਞ੍ਞવਤ੍ਥੁ
੪੦੭. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਪਾਯਾਸਿਸ੍ਸ ਰਾਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਸੁਕਟਕ੍ਕਟਾਨਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਸੇਤਬ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ – ‘‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ ਭੋ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਸਿਂਸਪਾવਨੇ। ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਭવਨ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਏવਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ ਕਲ੍ਯਾਣਪਟਿਭਾਨੋ વੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਚੇવ ਅਰਹਾ ਚ। ਸਾਧੁ ਖੋ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪਾਨਂ ਅਰਹਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਹੋਤੀ’’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੇਤਬ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸਙ੍ਘੀ ਗਣੀਭੂਤਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨਮੁਖਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਸਿਂਸਪਾવਨਂ ਯੇਨ ਸਿਂਸਪਾવਨਂ, ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)।
੪੦੮. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਉਪਰਿਪਾਸਾਦੇ ਦਿવਾਸੇਯ੍ਯਂ ਉਪਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਸੇਤਬ੍ਯਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸਙ੍ਘੀ ਗਣੀਭੂਤੇ ਉਤ੍ਤਰੇਨਮੁਖੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਯੇਨ ਸਿਂਸਪਾવਨਂ ਯੇਨ ਸਿਂਸਪਾવਨਂ, ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਦਿਸ੍વਾ ਖਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ ਖਤ੍ਤੇ, ਸੇਤਬ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸਙ੍ਘੀ ਗਣੀਭੂਤਾ ਉਤ੍ਤਰੇਨਮੁਖਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਸਿਂਸਪਾવਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਾਠਨ੍ਤਰਂ?
‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ, ਭੋ, ਸਮਣੋ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸੇਤਬ੍ਯਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਉਤ੍ਤਰੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਸਿਂਸਪਾવਨੇ। ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਭવਨ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਏવਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ ਕਲ੍ਯਾਣਪਟਿਭਾਨੋ વੁਦ੍ਧੋ ਚੇવ ਅਰਹਾ ਚਾ’ਤਿ ਅਰਹਾ ਚ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰)। ਤਮੇਤੇ ਤਮੇਨਂ ਤੇ (ਸੀ॰ ਕ॰), ਤਮੇਨਂ (ਪੀ॰) ਭવਨ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ ਖਤ੍ਤੇ, ਯੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸੇਤਬ੍ਯਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ‘ਪਾਯਾਸਿ, ਭੋ, ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਏવਮਾਹ – ਆਗਮੇਨ੍ਤੁ ਕਿਰ ਭવਨ੍ਤੋ, ਪਾਯਾਸਿਪਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਸਮਣਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਪੁਰਾ ਸਮਣੋ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਸੇਤਬ੍ਯਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇ ਬਾਲੇ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੇ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਹਿ, ਭੋ ਖਤ੍ਤੇ, ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭੋ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਖਤ੍ਤਾ ਪਾਯਾਸਿਸ੍ਸ ਰਾਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸੇਤਬ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸੇਤਬ੍ਯਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪਾਯਾਸਿ, ਭੋ, ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਏવਮਾਹ, ਆਗਮੇਨ੍ਤੁ ਕਿਰ ਭવਨ੍ਤੋ, ਪਾਯਾਸਿਪਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਸਮਣਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
੪੦੯. ਅਥ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਸੇਤਬ੍ਯਕੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਯੇਨ ਸਿਂਸਪਾવਨਂ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ, ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਸੇਤਬ੍ਯਕਾਪਿ ਖੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ; ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਂਸੁ; ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਸਾવੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ।
ਨਤ੍ਥਿਕવਾਦੋ
੪੧੦. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਹਞ੍ਹਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਏવਂવਾਦੀ ਏવਂਦਿਟ੍ਠੀ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਏવਂવਾਦਿਂ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਦ੍ਦਸਂ વਾ ਅਸ੍ਸੋਸਿਂ વਾ। ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ?
ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਉਪਮਾ
੪੧੧. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ, ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਇਮੇ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਾ ਲੋਕੇ ਪਰਸ੍ਮਿਂ વਾ, ਦੇવਾ વਾ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ ਪਰਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ, ਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ; ਦੇવਾ ਤੇ ਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ।
੪੧੨. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਤੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ , ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ, ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਪਿਸੁਣવਾਚਾ ਫਰੁਸવਾਚਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ। ਤੇ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਆਬਾਧਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਿਤਾ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨਾ। ਯਦਾਹਂ ਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਇਮਮ੍ਹਾ ਆਬਾਧਾ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤ੍ਯਾਹਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ਯੇ ਤੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਪਿਸੁਣવਾਚਾ ਫਰੁਸવਾਚਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਭવਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਪਿਸੁਣવਾਚਾ ਫਰੁਸવਾਚਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ। ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਭવਨ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ, ਭੋ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਥ, ਯੇਨ ਮੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਥ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ । ਭવਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕਾ ਪਚ੍ਚਯਿਕਾ, ਯਂ ਭવਨ੍ਤੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਯਥਾ ਸਾਮਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਏવਮੇਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤੇ ਮੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨੇવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਨ ਦੂਤਂ ਪਹਿਣਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਚੋਰਉਪਮਾ
੪੧੩. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਇਧ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ; ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਦਲ਼੍ਹਾਯ ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਪਚ੍ਛਾਬਾਹਂ ਗਾਲ਼੍ਹਬਨ੍ਧਨਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਖੁਰਮੁਣ੍ਡਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਕਾਰੇਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਖਰਸ੍ਸਰੇਨ ਪਣવੇਨ ਰਥਿਕਾਯ ਰਥਿਕਂ ਰਥਿਯਾਯ ਰਥਿਯਂ (ਬਹੂਸੂ) ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਨ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਪਰਿਨੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਆਘਾਤਨੇ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਦਲ਼੍ਹਾਯ ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਪਚ੍ਛਾਬਾਹਂ ਗਾਲ਼੍ਹਬਨ੍ਧਨਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਖੁਰਮੁਣ੍ਡਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਖਰਸ੍ਸਰੇਨ ਪਣવੇਨ ਰਥਿਕਾਯ ਰਥਿਕਂ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਨ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਪਰਿਨੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਦ੍વਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਨਗਰਸ੍ਸ ਆਘਾਤਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਯ੍ਯੁਂ। ਲਭੇਯ੍ਯ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਚੋਰੋ ਚੋਰਘਾਤੇਸੁ – ‘ਆਗਮੇਨ੍ਤੁ ਤਾવ ਭવਨ੍ਤੋ ਚੋਰਘਾਤਾ, ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਮੇ ਗਾਮੇ વਾ ਨਿਗਮੇ વਾ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ, ਯਾવਾਹਂ ਤੇਸਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ , ਉਦਾਹੁ વਿਪ੍ਪਲਪਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਚੋਰਘਾਤਾ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ ਸੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਚੋਰੋ ਲਭੇਯ੍ਯ ਚੋਰਘਾਤੇਸੁ – ‘ਆਗਮੇਨ੍ਤੁ ਤਾવ ਭવਨ੍ਤੋ ਚੋਰਘਾਤਾ ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਮੇ ਗਾਮੇ વਾ ਨਿਗਮੇ વਾ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ, ਯਾવਾਹਂ ਤੇਸਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਨਂ વਿਪ੍ਪਲਪਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਚੋਰਘਾਤਾ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸੋ ਹਿ ਨਾਮ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਚੋਰੋ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਸੁ ਚੋਰਘਾਤੇਸੁ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਤਿ – ‘ਆਗਮੇਨ੍ਤੁ ਤਾવ ਭવਨ੍ਤੋ ਚੋਰਘਾਤਾ, ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਮੇ ਗਾਮੇ વਾ ਨਿਗਮੇ વਾ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ, ਯਾવਾਹਂ ਤੇਸਂ ਉਦ੍ਦਿਸਿਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਪਿਸੁਣવਾਚਾ ਫਰੁਸવਾਚਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਲਭਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨਿਰਯਪਾਲੇਸੁ – ‘ਆਗਮੇਨ੍ਤੁ ਤਾવ ਭવਨ੍ਤੋ ਨਿਰਯਪਾਲਾ, ਯਾવ ਮਯਂ ਪਾਯਾਸਿਸ੍ਸ ਰਾਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਮ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ? ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
੪੧੪. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ ਯੇਨ ਤੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ, ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ। ਤੇ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਆਬਾਧਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਿਤਾ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨਾ। ਯਦਾਹਂ ਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਇਮਮ੍ਹਾ ਆਬਾਧਾ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤ੍ਯਾਹਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ਯੇ ਤੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ । ਭવਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ। ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਭવਨ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ, ਭੋ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਥ, ਯੇਨ ਮੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਥ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ। ਭવਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕਾ ਪਚ੍ਚਯਿਕਾ, ਯਂ ਭવਨ੍ਤੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਯਥਾ ਸਾਮਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਏવਮੇਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤੇ ਮੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨੇવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਨ ਦੂਤਂ ਪਹਿਣਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਗੂਥਕੂਪਪੁਰਿਸਉਪਮਾ
੪੧੫. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ ਉਪਮਾਯਪਿਧੇਕਚ੍ਚੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਉਪਮਾਯਪਿਇਧੇਕਚ੍ਚੇ (ਪੀ॰) વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪੁਰਿਸੋ ਗੂਥਕੂਪੇ ਸਸੀਸਕਂ ਸਸੀਸਕੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਿਮੁਗ੍ਗੋ ਅਸ੍ਸ। ਅਥ ਤ੍વਂ ਪੁਰਿਸੇ ਆਣਾਪੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਤਮ੍ਹਾ ਗੂਥਕੂਪਾ ਉਦ੍ਧਰਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਤਮ੍ਹਾ ਗੂਥਕੂਪਾ ਉਦ੍ਧਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਾ વੇਲ਼ੁਪੇਸਿਕਾਹਿ ਗੂਥਂ ਸੁਨਿਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤਂ ਨਿਮ੍ਮਜ੍ਜਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਾ વੇਲ਼ੁਪੇਸਿਕਾਹਿ ਗੂਥਂ ਸੁਨਿਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤਂ ਨਿਮ੍ਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਂ ਪਣ੍ਡੁਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੁਬ੍ਬਟ੍ਟਿਤਂ ਉਬ੍ਬਟ੍ਟੇਥਾ’ਤਿ ਸੁਪ੍ਪਟ੍ਟਿਤਂ ਉਪ੍ਪਟ੍ਟੇਥਾਤਿ (ਕ॰)। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਂ ਪਣ੍ਡੁਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੁਬ੍ਬਟ੍ਟਿਤਂ ਉਬ੍ਬਟ੍ਟੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਤੇਲੇਨ ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੁਖੁਮੇਨ ਚੁਣ੍ਣੇਨ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੁਪ੍ਪਧੋਤਂ ਕਰੋਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਤੇਲੇਨ ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੁਖੁਮੇਨ ਚੁਣ੍ਣੇਨ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸੁਪ੍ਪਧੋਤਂ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਕਪ੍ਪੇਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘਞ੍ਚ ਮਾਲਂ ਮਹਗ੍ਘਞ੍ਚ વਿਲੇਪਨਂ ਮਹਗ੍ਘਾਨਿ ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਉਪਹਰਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘਞ੍ਚ ਮਾਲਂ ਮਹਗ੍ਘਞ੍ਚ વਿਲੇਪਨਂ ਮਹਗ੍ਘਾਨਿ ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਉਪਹਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਪਾਸਾਦਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾਨਿ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਯ੍ਯੁਂ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਪਿ ਨੁ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸੁਨ੍ਹਾਤਸ੍ਸ ਸੁવਿਲਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁਸ੍ਸ ਆਮੁਕ੍ਕਮਾਲਾਭਰਣਸ੍ਸ ਓਦਾਤવਤ੍ਥવਸਨਸ੍ਸ ਉਪਰਿਪਾਸਾਦવਰਗਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਸ੍ਸ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚਾਰਯਮਾਨਸ੍ਸ ਪੁਨਦੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗੂਥਕੂਪੇ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮਤਾ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤੁਕਾਮ੍ਯਤਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ’’। ‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ’’? ‘‘ਅਸੁਚਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਗੂਥਕੂਪੋ ਅਸੁਚਿ ਚੇવ ਅਸੁਚਿਸਙ੍ਖਾਤੋ ਚ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ ਚ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤੋ ਚ ਜੇਗੁਚ੍ਛੋ ਚ ਜੇਗੁਚ੍ਛਸਙ੍ਖਾਤੋ ਚ ਪਟਿਕੂਲੋ ਚ ਪਟਿਕੂਲਸਙ੍ਖਾਤੋ ਚਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦੇવਾਨਂ ਅਸੁਚੀ ਚੇવ ਅਸੁਚਿਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚ, ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਾ ਚ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚ, ਜੇਗੁਚ੍ਛਾ ਚ ਜੇਗੁਚ੍ਛਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚ, ਪਟਿਕੂਲਾ ਚ ਪਟਿਕੂਲਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚ। ਯੋਜਨਸਤਂ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਮਨੁਸ੍ਸਗਨ੍ਧੋ ਦੇવੇ ਉਬ੍ਬਾਧਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੂ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਤੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ? ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
੪੧੬. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ …ਪੇ॰… ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ``ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ, ਰਾਜਞ੍ਞਾਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ, ਤੇ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਆਬਾਧਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਿਤਾ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨਾ। ਯਦਾਹਂ ਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਇਮਮ੍ਹਾ ਆਬਾਧਾ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤ੍ਯਾਹਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ਯੇ ਤੇ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਨ੍ਤਿ। ਭવਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ। ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਭવਨ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ। ਸਚੇ, ਭੋ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਥ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ, ਯੇਨ ਮੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਥ – `ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋਤਿ। ਭવਨ੍ਤੋ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕਾ ਪਚ੍ਚਯਿਕਾ, ਯਂ ਭવਨ੍ਤੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਯਥਾ ਸਾਮਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਏવਮੇਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ। ਤੇ ਮੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨੇવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਨ ਦੂਤਂ ਪਹਿਣਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਤਾવਤਿਂਸਦੇવਉਪਮਾ
੪੧੭. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ; ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ, ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਮਾਨੁਸ੍ਸਕਂ વਸ੍ਸਸਤਂ, ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਏਸੋ ਏਕੋ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવੋ ਰਤ੍ਤਿਦਿવੋ (ਕ॰), ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਤਿਂਸਰਤ੍ਤਿਯੋ ਮਾਸੋ, ਤੇਨ ਮਾਸੇਨ ਦ੍વਾਦਸਮਾਸਿਯੋ ਸਂવਚ੍ਛਰੋ, ਤੇਨ ਸਂવਚ੍ਛਰੇਨ ਦਿਬ੍ਬਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਯੇ ਤੇ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੇਸਂ ਏવਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ – ‘ਯਾવ ਮਯਂ ਦ੍વੇ વਾ ਤੀਣਿ વਾ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ ਪਰਿਚਾਰੇਮ, ਅਥ ਮਯਂ ਪਾਯਾਸਿਸ੍ਸ ਰਾਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ। ਅਪਿ ਹਿ ਮਯਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਚਿਰਂ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾਪਿ ਭવੇਯ੍ਯਾਮ। ਕੋ ਪਨੇਤਂ ਭੋਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਤਿ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ ‘ਏવਂਦੀਘਾਯੁਕਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ। ਨ ਮਯਂ ਭੋਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਹਾਮ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ ‘ਏવਂਦੀਘਾਯੁਕਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ’’ਤਿ।
ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਉਪਮਾ
੪੧੮. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਕਣ੍ਹ – ਸੁਕ੍ਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ , ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਨੀਲਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਪੀਤਕਾਨਿ ਮਞ੍ਜੇਟ੍ਠਕਾਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਰੂਪਾਨਿ, ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਲੋਹਿਤਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਸਮવਿਸਮਂ, ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਤਾਰਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ। ਸੋ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਨੀਲਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਨੀਲਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਪੀਤਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੀਤਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਹਿਤਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਹਿਤਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਸਮવਿਸਮਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਮવਿਸਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਤਾਰਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਾਰਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਨਤ੍ਥਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਅਹਮੇਤਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਅਹਮੇਤਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ। ਅਤ੍ਥਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਅਤ੍ਥਿ ਨੀਲਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਨੀਲਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਿ ਸਮવਿਸਮਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਮવਿਸਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਅਤ੍ਥਿ ਤਾਰਕਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਾਰਕਾਨਂ ਰੂਪਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ਅਤ੍ਥਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾવੀ। ‘ਅਹਮੇਤਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਅਹਮੇਤਂ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਨ ਹਿ ਸੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਸਮ੍ਮਾ વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੂਪਮੋ ਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿਭਾਸਿ ਯਂ ਮਂ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਸਿ’’।
‘‘ਕੋ ਪਨੇਤਂ ਭੋਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਤਿ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’’ਤਿ વਾ, ‘ਏવਂਦੀਘਾਯੁਕਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ? ਨ ਮਯਂ ਭੋਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਹਾਮ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ ‘ਏવਂਦੀਘਾਯੁਕਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’ਤਿ વਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਏવਂ ਪਰੋ ਲੋਕੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਯਥਾ ਤ੍વਂ ਮਞ੍ਞਸਿ ਇਮਿਨਾ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਨਾ। ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਰਾਜਞ੍ਞ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ , ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ વਿਸੋਧੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਇਮਂ ਚੇવ ਲੋਕਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਰਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤੇ ਚ ਓਪਪਾਤਿਕੇ। ਏવਞ੍ਚ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰੋ ਲੋਕੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ; ਨਤ੍વੇવ ਯਥਾ ਤ੍વਂ ਮਞ੍ਞਸਿ ਇਮਿਨਾ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਨਾ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
੪੧੯. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ । ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ, ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਸੀਲવਨ੍ਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੇ ਜੀવਿਤੁਕਾਮੇ ਅਮਰਿਤੁਕਾਮੇ ਸੁਖਕਾਮੇ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕੂਲੇ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਏવਂ ਹੋਤਿ – ਸਚੇ ਖੋ ਇਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾ ਏવਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਇਤੋ ਨੋ ਮਤਾਨਂ ਸੇਯ੍ਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਇਦਾਨਿਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾ વਿਸਂ વਾ ਖਾਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਸਤ੍ਥਂ વਾ ਆਹਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਉਬ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ વਾ ਕਾਲਙ੍ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਪਪਾਤੇ વਾ ਪਪਤੇਯ੍ਯੁਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਖੋ ਇਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾ ਨ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਇਤੋ ਨੋ ਮਤਾਨਂ ਸੇਯ੍ਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾ ਜੀવਿਤੁਕਾਮਾ ਅਮਰਿਤੁਕਾਮਾ ਸੁਖਕਾਮਾ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕੂਲਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਮਾਰੇਨ੍ਤਿ ( ) ਨਤ੍ਥਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਗਬ੍ਭਿਨੀਉਪਮਾ
੪੨੦. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਦ੍વੇ ਪਜਾਪਤਿਯੋ ਅਹੇਸੁਂ। ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ ਦਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ વਾ ਦ੍વਾਦਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ વਾ, ਏਕਾ ਗਬ੍ਭਿਨੀ ਉਪવਿਜਞ੍ਞਾ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਮਾਣવਕੋ ਮਾਤੁਸਪਤ੍ਤਿਂ ਮਾਤੁਸਪਤਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਏਤਦવੋਚ – ‘ਯਮਿਦਂ, ਭੋਤਿ, ਧਨਂ વਾ ਧਞ੍ਞਂ વਾ ਰਜਤਂ વਾ ਜਾਤਰੂਪਂ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ; ਨਤ੍ਥਿ ਤੁਯ੍ਹੇਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ। ਪਿਤੁ ਮੇ ਪਿਤੁ ਮੇ ਸਨ੍ਤਕੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਭੋਤਿ, ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਹੀ’ਤਿ ਨੀਯ੍ਯਾਤੇਹੀਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਤਂ ਮਾਣવਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਆਗਮੇਹਿ ਤਾવ, ਤਾਤ, ਯਾવ વਿਜਾਯਾਮਿ। ਸਚੇ ਕੁਮਾਰਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸਪਿ ਏਕਦੇਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਸਚੇ ਕੁਮਾਰਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਾਪਿ ਤੇ ਓਪਭੋਗ੍ਗਾ ਉਪਭੋਗ੍ਗਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਸੋ ਮਾਣવਕੋ ਮਾਤੁਸਪਤ੍ਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਯਮਿਦਂ, ਭੋਤਿ, ਧਨਂ વਾ ਧਞ੍ਞਂ વਾ ਰਜਤਂ વਾ ਜਾਤਰੂਪਂ વਾ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ; ਨਤ੍ਥਿ ਤੁਯ੍ਹੇਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ। ਪਿਤੁ ਮੇ, ਭੋਤਿ, ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਹੀ’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਤਂ ਮਾਣવਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਆਗਮੇਹਿ ਤਾવ, ਤਾਤ, ਯਾવ વਿਜਾਯਾਮਿ। ਸਚੇ ਕੁਮਾਰਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸਪਿ ਏਕਦੇਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਸਚੇ ਕੁਮਾਰਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਸਾਪਿ ਤੇ ਓਪਭੋਗ੍ਗਾ ਉਪਭੋਗ੍ਗਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਸੋ ਮਾਣવਕੋ ਮਾਤੁਸਪਤ੍ਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਯਮਿਦਂ, ਭੋਤਿ, ਧਨਂ વਾ ਧਞ੍ਞਂ વਾ ਰਜਤਂ વਾ ਜਾਤਰੂਪਂ વਾ , ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਮਯ੍ਹਂ; ਨਤ੍ਥਿ ਤੁਯ੍ਹੇਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ। ਪਿਤੁ ਮੇ, ਭੋਤਿ, ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਹੀ’ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ ਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਸਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓવਰਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਦਰਂ ਓਪਾਦੇਸਿ ਉਪ੍ਪਾਤੇਸਿ (ਸ੍ਯਾ॰) – ‘ਯਾવ વਿਜਾਯਾਮਿ ਯਦਿ વਾ ਕੁਮਾਰਕੋ ਯਦਿ વਾ ਕੁਮਾਰਿਕਾ’ਤਿ। ਸਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਚੇવ ਜੀવਿਤਞ੍ਚ ਗਬ੍ਭਞ੍ਚ ਸਾਪਤੇਯ੍ਯਞ੍ਚ વਿਨਾਸੇਸਿ। ਯਥਾ ਤਂ ਬਾਲਾ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੀ, ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਬਾਲੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਪਰਲੋਕਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ; ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਬਾਲਾ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨਾ ਅਯੋਨਿਸੋ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੀ। ਨ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾ ਅਪਕ੍ਕਂ ਪਰਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ; ਅਪਿ ਚ ਪਰਿਪਾਕਂ ਆਗਮੇਨ੍ਤਿ। ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਅਤ੍ਥੋ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਨਂ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾਨਂ ਜੀવਿਤੇਨ। ਯਥਾ ਯਥਾ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸੀਲવਨ੍ਤੋ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਾ ਚਿਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਬਹੁਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਨ੍ਤਿ, ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਚ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
੪੨੧. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ, ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪੁਰਿਸਾ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ; ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਜੀવਨ੍ਤਂਯੇવ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਅਲ੍ਲੇਨ ਚਮ੍ਮੇਨ ਓਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਅਲ੍ਲਾਯ ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਬਹਲਾવਲੇਪਨਂ ਬਹਲવਿਲੇਪਨਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਕਰਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਨਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦੇਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ਮੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਜੀવਨ੍ਤਂਯੇવ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਅਲ੍ਲੇਨ ਚਮ੍ਮੇਨ ਓਨਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਅਲ੍ਲਾਯ ਮਤ੍ਤਿਕਾਯ ਬਹਲਾવਲੇਪਨਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਨਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਯਦਾ ਮਯਂ ਜਾਨਾਮ ‘ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ’ਤਿ, ਅਥ ਨਂ ਕੁਮ੍ਭਿਂ ਓਰੋਪੇਤ੍વਾ ਉਬ੍ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਸਣਿਕਂ ਨਿਲ੍ਲੋਕੇਮ વਿਲੋਕੇਮ (ਸ੍ਯਾ॰) – ‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ਨੇવਸ੍ਸ ਮਯਂ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਾਮ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਸੁਪਿਨਕਉਪਮਾ
੪੨੨. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ, ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਅਭਿਜਾਨਾਸਿ ਨੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਦਿવਾ ਸੇਯ੍ਯਂ ਉਪਗਤੋ ਸੁਪਿਨਕਂ ਪਸ੍ਸਿਤਾ ਆਰਾਮਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ વਨਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਭੂਮਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਭਿਜਾਨਾਮਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਦਿવਾਸੇਯ੍ਯਂ ਉਪਗਤੋ ਸੁਪਿਨਕਂ ਪਸ੍ਸਿਤਾ ਆਰਾਮਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ વਨਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਭੂਮਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣੀਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਤਂ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਖੁਜ੍ਜਾਪਿ વਾਮਨਕਾਪਿ વੇਲਾਸਿਕਾਪਿ ਚੇਲਾવਿਕਾਪਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਕੇਲ਼ਾਯਿਕਾਪਿ (ਸੀ॰) ਕੋਮਾਰਿਕਾਪੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਮਂ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਖੁਜ੍ਜਾਪਿ વਾਮਨਕਾਪਿ વੇਲਾਸਿਕਾਪਿ ਚੇਲਾવਿਕਾਪਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਕੇਲ਼ਾਯਿਕਾਪਿ (ਸੀ॰) ਕੋਮਾਰਿਕਾਪੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਪਿ ਨੁ ਤਾ ਤੁਯ੍ਹਂ ਜੀવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ’’। ‘‘ਤਾ ਹਿ ਨਾਮ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਜੀવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਜੀવਨ੍ਤਿਯੋ ਜੀવਂ ਨ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ વਾ। ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਕਾਲਙ੍ਕਤਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਸਿ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ વਾ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
੪੨੩. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪੁਰਿਸਾ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ; ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਜੀવਨ੍ਤਂਯੇવ ਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਤ੍વਾ ਜਿਯਾਯ ਅਨਸ੍ਸਾਸਕਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦੇવ ਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਥਾ’ਤਿ। ਤੇ ਮੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਜੀવਨ੍ਤਂਯੇવ ਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਤ੍વਾ ਜਿਯਾਯ ਅਨਸ੍ਸਾਸਕਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦੇવ ਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਨ੍ਤਿ। ਯਦਾ ਸੋ ਜੀવਤਿ, ਤਦਾ ਲਹੁਤਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਮੁਦੁਤਰੋ ਚ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ ਚ। ਯਦਾ ਪਨ ਸੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ ਤਦਾ ਗਰੁਤਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਤਰੋ ਚ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ ਚ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਅਯੋਗੁਲ਼ਉਪਮਾ
੪੨੪. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪੁਰਿਸੋ ਦਿવਸਂ ਸਨ੍ਤਤ੍ਤਂ ਅਯੋਗੁਲ਼ਂ ਆਦਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਂ ਸਜੋਤਿਭੂਤਂ ਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਯ੍ਯ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸੀਤਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਂ ਤੁਲਾਯ ਤੁਲੇਯ੍ਯ। ਕਦਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਅਯੋਗੁਲ਼ੋ ਲਹੁਤਰੋ વਾ ਹੋਤਿ ਮੁਦੁਤਰੋ વਾ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ વਾ, ਯਦਾ વਾ ਆਦਿਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤੋ ਸਜੋਤਿਭੂਤੋ, ਯਦਾ વਾ ਸੀਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਯਦਾ ਸੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਅਯੋਗੁਲ਼ੋ ਤੇਜੋਸਹਗਤੋ ਚ ਹੋਤਿ વਾਯੋਸਹਗਤੋ ਚ ਆਦਿਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤੋ ਸਜੋਤਿਭੂਤੋ, ਤਦਾ ਲਹੁਤਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਮੁਦੁਤਰੋ ਚ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ ਚ। ਯਦਾ ਪਨ ਸੋ ਅਯੋਗੁਲ਼ੋ ਨੇવ ਤੇਜੋਸਹਗਤੋ ਹੋਤਿ ਨ વਾਯੋਸਹਗਤੋ ਸੀਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਤਦਾ ਗਰੁਤਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਤਰੋ ਚ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ ਚਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਦਾਯਂ ਕਾਯੋ ਆਯੁਸਹਗਤੋ ਚ ਹੋਤਿ ਉਸ੍ਮਾਸਹਗਤੋ ਚ વਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤੋ ਚ, ਤਦਾ ਲਹੁਤਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਮੁਦੁਤਰੋ ਚ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ ਚ। ਯਦਾ ਪਨਾਯਂ ਕਾਯੋ ਨੇવ ਆਯੁਸਹਗਤੋ ਹੋਤਿ ਨ ਉਸ੍ਮਾਸਹਗਤੋ ਨ વਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤੋ ਤਦਾ ਗਰੁਤਰੋ ਚ ਹੋਤਿ ਪਤ੍ਥਿਨ੍ਨਤਰੋ ਚ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਰੋ ਚ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
੪੨੫. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪੁਰਿਸਾ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ; ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ , ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਅਨੁਪਹਚ੍ਚ ਛવਿਞ੍ਚ ਚਮ੍ਮਞ੍ਚ ਮਂਸਞ੍ਚ ਨ੍ਹਾਰੁਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਞ੍ਚ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਥ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਮੇ ‘ਸਾਧੂ’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਅਨੁਪਹਚ੍ਚ ਛવਿਞ੍ਚ…ਪੇ॰… ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਨ੍ਤਿ। ਯਦਾ ਸੋ ਆਮਤੋ ਹੋਤਿ, ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਪਾਤੇਥ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਪਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਨੇવਸ੍ਸ ਮਯਂ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਾਮ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਂ ਪੁਰਿਸਂ ਅવਕੁਜ੍ਜਂ ਨਿਪਾਤੇਥ… ਪਸ੍ਸੇਨ ਨਿਪਾਤੇਥ… ਦੁਤਿਯੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਨਿਪਾਤੇਥ… ਉਦ੍ਧਂ ਠਪੇਥ… ਓਮੁਦ੍ਧਕਂ ਠਪੇਥ… ਪਾਣਿਨਾ ਆਕੋਟੇਥ… ਲੇਡ੍ਡੁਨਾ ਆਕੋਟੇਥ… ਦਣ੍ਡੇਨ ਆਕੋਟੇਥ… ਸਤ੍ਥੇਨ ਆਕੋਟੇਥ… ਓਧੁਨਾਥ ਸਨ੍ਧੁਨਾਥ ਨਿਦ੍ਧੁਨਾਥ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਓਧੁਨਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਧੁਨਨ੍ਤਿ ਨਿਦ੍ਧੁਨਨ੍ਤਿ। ਨੇવਸ੍ਸ ਮਯਂ ਜੀવਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸਾਮ। ਤਸ੍ਸ ਤਦੇવ ਚਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਤੇ ਰੂਪਾ, ਤਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਨਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਤਦੇવ ਸੋਤਂ ਹੋਤਿ ਤੇ ਸਦ੍ਦਾ, ਤਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਨਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਤਦੇવ ਘਾਨਂ ਹੋਤਿ ਤੇ ਗਨ੍ਧਾ, ਤਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਨਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ । ਸਾવ ਜਿવ੍ਹਾ ਹੋਤਿ ਤੇ ਰਸਾ, ਤਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਨਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਸ੍વੇવ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਤੇ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ, ਤਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਨਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਸਙ੍ਖਧਮਉਪਮਾ
੪੨੬. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਸਙ੍ਖਧਮੋ ਸਙ੍ਖਂ ਆਦਾਯ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਂ ਜਨਪਦਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਗਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਗਾਮਸ੍ਸ ਠਿਤੋ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸਙ੍ਖਂ ਉਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਂ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਨਪਦਾਨਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਾਨਂ (ਸੀ॰) ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਮ੍ਭੋ ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਦੁਖੋ (ਪੀ॰) ਏਸੋ ਸਦ੍ਦੋ ਏવਂਰਜਨੀਯੋ ਏવਂਕਮਨੀਯੋ ਏવਂਮਦਨੀਯੋ ਏવਂਬਨ੍ਧਨੀਯੋ ਏવਂਮੁਚ੍ਛਨੀਯੋ’ਤਿ। ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਤਂ ਸਙ੍ਖਧਮਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਅਮ੍ਭੋ, ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋ ਸਦ੍ਦੋ ਏવਂਰਜਨੀਯੋ ਏવਂਕਮਨੀਯੋ ਏવਂਮਦਨੀਯੋ ਏવਂਬਨ੍ਧਨੀਯੋ ਏવਂਮੁਚ੍ਛਨੀਯੋ’ਤਿ। ‘ਏਸੋ ਖੋ, ਭੋ, ਸਙ੍ਖੋ ਨਾਮ ਯਸ੍ਸੇਸੋ ਸਦ੍ਦੋ ਏવਂਰਜਨੀਯੋ ਏવਂਕਮਨੀਯੋ ਏવਂਮਦਨੀਯੋ ਏવਂਬਨ੍ਧਨੀਯੋ ਏવਂਮੁਚ੍ਛਨੀਯੋ’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਸਙ੍ਖਂ ਉਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਪਾਤੇਸੁਂ – ‘વਦੇਹਿ, ਭੋ ਸਙ੍ਖ, વਦੇਹਿ, ਭੋ ਸਙ੍ਖਾ’ਤਿ। ਨੇવ ਸੋ ਸਙ੍ਖੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ। ਤੇ ਤਂ ਸਙ੍ਖਂ ਅવਕੁਜ੍ਜਂ ਨਿਪਾਤੇਸੁਂ, ਪਸ੍ਸੇਨ ਨਿਪਾਤੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਨਿਪਾਤੇਸੁਂ, ਉਦ੍ਧਂ ਠਪੇਸੁਂ, ਓਮੁਦ੍ਧਕਂ ਠਪੇਸੁਂ, ਪਾਣਿਨਾ ਆਕੋਟੇਸੁਂ, ਲੇਡ੍ਡੁਨਾ ਆਕੋਟੇਸੁਂ, ਦਣ੍ਡੇਨ ਆਕੋਟੇਸੁਂ, ਸਤ੍ਥੇਨ ਆਕੋਟੇਸੁਂ, ਓਧੁਨਿਂਸੁ ਸਨ੍ਧੁਨਿਂਸੁ ਨਿਦ੍ਧੁਨਿਂਸੁ – ‘વਦੇਹਿ, ਭੋ ਸਙ੍ਖ, વਦੇਹਿ, ਭੋ ਸਙ੍ਖਾ’ਤਿ। ਨੇવ ਸੋ ਸਙ੍ਖੋ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਖਧਮਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਾવ ਬਾਲਾ ਇਮੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਨਪਦਾਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਅਯੋਨਿਸੋ ਸਙ੍ਖਸਦ੍ਦਂ ਗવੇਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤੇਸਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨਾਨਂ ਸਙ੍ਖਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸਙ੍ਖਂ ਉਪਲਾਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਂ ਆਦਾਯ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਨਪਦਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਦਾ ਕਿਰ, ਭੋ, ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੋ ਨਾਮ ਪੁਰਿਸਸਹਗਤੋ ਚ ਹੋਤਿ વਾਯਾਮਸਹਗਤੋ વਾਯੋਸਹਗਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਚ વਾਯੁਸਹਗਤੋ ਚ, ਤਦਾਯਂ ਸਙ੍ਖੋ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਤਿ, ਯਦਾ ਪਨਾਯਂ ਸਙ੍ਖੋ ਨੇવ ਪੁਰਿਸਸਹਗਤੋ ਹੋਤਿ ਨ વਾਯਾਮਸਹਗਤੋ ਨ વਾਯੁਸਹਗਤੋ, ਨਾਯਂ ਸਙ੍ਖੋ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ । ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਦਾਯਂ ਕਾਯੋ ਆਯੁਸਹਗਤੋ ਚ ਹੋਤਿ ਉਸ੍ਮਾਸਹਗਤੋ ਚ વਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤੋ ਚ, ਤਦਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿਪਿ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿਪਿ ਤਿਟ੍ਠਤਿਪਿ ਨਿਸੀਦਤਿਪਿ ਸੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਚਕ੍ਖੁਨਾਪਿ ਰੂਪਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸੋਤੇਨਪਿ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਾਤਿ, ਘਾਨੇਨਪਿ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਤਿ, ਜਿવ੍ਹਾਯਪਿ ਰਸਂ ਸਾਯਤਿ, ਕਾਯੇਨਪਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਤਿ, ਮਨਸਾਪਿ ਧਮ੍ਮਂ વਿਜਾਨਾਤਿ। ਯਦਾ ਪਨਾਯਂ ਕਾਯੋ ਨੇવ ਆਯੁਸਹਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਉਸ੍ਮਾਸਹਗਤੋ, ਨ વਿਞ੍ਞਾਣਸਹਗਤੋ, ਤਦਾ ਨੇવ ਅਭਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਨ ਨਿਸੀਦਤਿ ਨ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਚਕ੍ਖੁਨਾਪਿ ਰੂਪਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸੋਤੇਨਪਿ ਸਦ੍ਦਂ ਨ ਸੁਣਾਤਿ, ਘਾਨੇਨਪਿ ਗਨ੍ਧਂ ਨ ਘਾਯਤਿ, ਜਿવ੍ਹਾਯਪਿ ਰਸਂ ਨ ਸਾਯਤਿ, ਕਾਯੇਨਪਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਨ ਫੁਸਤਿ, ਮਨਸਾਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਨ વਿਜਾਨਾਤਿ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੁ – ‘ਇਤਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ વਿਪਾਕੋਤਿ, ਪਠਮਭਾਣવਾਰਂ (ਸ੍ਯਾ॰)।
੪੨੭. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਅਤ੍ਥਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ…ਪੇ॰… ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ ਰਾਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪੁਰਿਸਾ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ, ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ, ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਛવਿਂ ਛਿਨ੍ਦਥ , ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਛવਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਨੇવਸ੍ਸ ਮਯਂ ਜੀવਂ ਪਸ੍ਸਾਮ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਮ੍ਮਂ ਛਿਨ੍ਦਥ, ਮਂਸਂ ਛਿਨ੍ਦਥ, ਨ੍ਹਾਰੁਂ ਛਿਨ੍ਦਥ, ਅਟ੍ਠਿਂ ਛਿਨ੍ਦਥ, ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਛਿਨ੍ਦਥ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮਸ੍ਸ ਜੀવਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਨੇવਸ੍ਸ ਮਯਂ ਜੀવਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਮ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਪਰਿਯਾਯੋ, ਯੇਨ ਮੇ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ।
ਅਗ੍ਗਿਕਜਟਿਲਉਪਮਾ
੪੨੮. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਅਗ੍ਗਿਕੋ ਜਟਿਲੋ ਅਰਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਪਣ੍ਣਕੁਟਿਯਾ ਸਮ੍ਮਤਿ વਸਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਜਨਪਦੇ ਸਤ੍ਥੋ ਸਤ੍ਥੋ ਜਨਪਦਪਦੇਸਾ (ਸੀ॰), ਜਨਪਦੋ ਸਤ੍ਥવਾਸੋ (ਸ੍ਯਾ॰), ਜਨਪਦਪਦੇਸੋ (ਪੀ॰) વੁਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਤ੍ਥੋ ਸਤ੍ਥવਾਸੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿਕਸ੍ਸ ਜਟਿਲਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮਸ੍ਸ ਸਾਮਨ੍ਤਾ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ વਸਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿਕਸ੍ਸ ਜਟਿਲਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਯੇਨ ਸੋ ਸਤ੍ਥવਾਸੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯਂ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮੇਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਉਪਕਰਣਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਕੋ ਜਟਿਲੋ ਕਾਲਸ੍ਸੇવ વੁਟ੍ਠਾਯ ਯੇਨ ਸੋ ਸਤ੍ਥવਾਸੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਦ੍ਦਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ ਦਹਰਂ ਕੁਮਾਰਂ ਮਨ੍ਦਂ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਮੇ ਤਂ ਪਤਿਰੂਪਂ ਯਂ ਮੇ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨਸ੍ਸ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋ ਕਾਲਙ੍ਕਰੇਯ੍ਯ; ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਦਾਰਕਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਨੇਤ੍વਾ ਆਪਾਦੇਯ੍ਯਂ ਪੋਸੇਯ੍ਯਂ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਕੋ ਜਟਿਲੋ ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਨੇਤ੍વਾ ਆਪਾਦੇਸਿ ਪੋਸੇਸਿ વਡ੍ਢੇਸਿ। ਯਦਾ ਸੋ ਦਾਰਕੋ ਦਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ વਾ ਹੋਤਿ ਅਹੋਸਿ (?) ਦ੍વਾਦਸવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋ વਾ, ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿਕਸ੍ਸ ਜਟਿਲਸ੍ਸ ਜਨਪਦੇ ਕਞ੍ਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਕੋ ਜਟਿਲੋ ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਤਾਤ, ਜਨਪਦਂ ਨਗਰਂ (ਕ॰) ਗਨ੍ਤੁਂ; ਅਗ੍ਗਿਂ, ਤਾਤ, ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਮਾ ਚ ਤੇ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਸਚੇ ਚ ਤੇ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ, ਅਯਂ વਾਸੀ ਇਮਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਇਦਂ ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ, ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਕੋ ਜਟਿਲੋ ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਏવਂ ਅਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਜਨਪਦਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਖਿਡ੍ਡਾਪਸੁਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਪਿਤਾ ਖੋ ਮਂ ਏવਂ ਅવਚ – ‘‘ਅਗ੍ਗਿਂ, ਤਾਤ, ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਮਾ ਚ ਤੇ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਸਚੇ ਚ ਤੇ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ, ਅਯਂ વਾਸੀ ਇਮਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਇਦਂ ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ, ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਦਾਰਕੋ ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ વਾਸਿਯਾ ਤਚ੍ਛਿ – ‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਨੇવ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿ। ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ ਦ੍વਿਧਾ ਫਾਲੇਸਿ, ਤਿਧਾ ਫਾਲੇਸਿ, ਚਤੁਧਾ ਫਾਲੇਸਿ, ਪਞ੍ਚਧਾ ਫਾਲੇਸਿ, ਦਸਧਾ ਫਾਲੇਸਿ, ਸਤਧਾ વੀਸਤਿਧਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਫਾਲੇਸਿ, ਸਕਲਿਕਂ ਸਕਲਿਕਂ ਅਕਾਸਿ, ਸਕਲਿਕਂ ਸਕਲਿਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਉਦੁਕ੍ਖਲੇ ਕੋਟ੍ਟੇਸਿ, ਉਦੁਕ੍ਖਲੇ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮਹਾવਾਤੇ ਓਪੁਨਿ ਓਫੁਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) – ‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਨੇવ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਗ੍ਗਿਕੋ ਜਟਿਲੋ ਜਨਪਦੇ ਤਂ ਕਰਣੀਯਂ ਤੀਰੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਕੋ ਅਸ੍ਸਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ, ਤਾਤ, ਅਗ੍ਗਿ ਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’ਤਿ? ‘ਇਧ ਮੇ, ਤਾਤ, ਖਿਡ੍ਡਾਪਸੁਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਪਿਤਾ ਖੋ ਮਂ ਏવਂ ਅવਚ ਅਗ੍ਗਿਂ, ਤਾਤ, ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਮਾ ਚ ਤੇ, ਤਾਤ, ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਸਚੇ ਚ ਤੇ ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ, ਅਯਂ વਾਸੀ ਇਮਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਇਦਂ ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ, ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਪਰਿਚਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਤਾਤ, ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ વਾਸਿਯਾ ਤਚ੍ਛਿਂ – ‘‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਨੇવਾਹਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿਂ। ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ ਦ੍વਿਧਾ ਫਾਲੇਸਿਂ, ਤਿਧਾ ਫਾਲੇਸਿਂ, ਚਤੁਧਾ ਫਾਲੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਧਾ ਫਾਲੇਸਿਂ, ਦਸਧਾ ਫਾਲੇਸਿਂ , ਸਤਧਾ ਫਾਲੇਸਿਂ, ਸਕਲਿਕਂ ਸਕਲਿਕਂ ਅਕਾਸਿਂ, ਸਕਲਿਕਂ ਸਕਲਿਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਉਦੁਕ੍ਖਲੇ ਕੋਟ੍ਟੇਸਿਂ, ਉਦੁਕ੍ਖਲੇ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮਹਾવਾਤੇ ਓਪੁਨਿਂ – ‘‘ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਨੇવਾਹਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿ’’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਿਕਸ੍ਸ ਜਟਿਲਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਾવ ਬਾਲੋ ਅਯਂ ਦਾਰਕੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ, ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਅਯੋਨਿਸੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਗવੇਸਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨਸ੍ਸ ਅਰਣਿਸਹਿਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਏવਂ ਖੋ, ਤਾਤ, ਅਗ੍ਗਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਤ੍વੇવ ਯਥਾ ਤ੍વਂ ਬਾਲੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਗવੇਸੀ’ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਬਾਲੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਅਯੋਨਿਸੋ ਪਰਲੋਕਂ ਗવੇਸਿਸ੍ਸਸਿ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ, ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ, ਮਾ ਤੇ ਅਹੋਸਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ।
੪੨੯. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਨੇવਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਮਂ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਜਾਨਾਤਿ ਤਿਰੋਰਾਜਾਨੋਪਿ – ‘ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਏવਂવਾਦੀ ਏવਂਦਿਟ੍ਠੀ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ਸਚਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮੇ વਤ੍ਤਾਰੋ – ‘ਯਾવ ਬਾਲੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਗਾਹੀ’ਤਿ। ਕੋਪੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਕ੍ਖੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਲਾਸੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਦ੍વੇ ਸਤ੍ਥવਾਹਉਪਮਾ
੪੩੦. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਮਹਾਸਕਟਸਤ੍ਥੋ ਸਕਟਸਹਸ੍ਸਂ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾ ਜਨਪਦਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਜਨਪਦਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਯੇਨ ਯੇਨ ਗਚ੍ਛਿ, ਖਿਪ੍ਪਂਯੇવ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ ਤਿਣਕਟ੍ਠੋਦਕਂ ਹਰਿਤਕਪਣ੍ਣਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਤ੍ਥੇ ਦ੍વੇ ਸਤ੍ਥવਾਹਾ ਅਹੇਸੁਂ ਏਕੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਕਟਸਤਾਨਂ, ਏਕੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਸਕਟਸਤਾਨਂ। ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਸਤ੍ਥવਾਹਾਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਮਹਾਸਕਟਸਤ੍ਥੋ ਸਕਟਸਹਸ੍ਸਂ; ਤੇ ਮਯਂ ਯੇਨ ਯੇਨ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤਿ ਤਿਣਕਟ੍ਠੋਦਕਂ ਹਰਿਤਕਪਣ੍ਣਂ। ਯਂਨੂਨ ਮਯਂ ਇਮਂ ਸਤ੍ਥਂ ਦ੍વਿਧਾ વਿਭਜੇਯ੍ਯਾਮ – ਏਕਤੋ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਏਕਤੋ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨੀ’ਤਿ। ਤੇ ਤਂ ਸਤ੍ਥਂ ਦ੍વਿਧਾ વਿਭਜਿਂਸੁ વਿਭਜੇਸੁਂ (ਕ॰) ਏਕਤੋ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ, ਏਕਤੋ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ। ਏਕੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ ਬਹੁਂ ਤਿਣਞ੍ਚ ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਂ ਪਯਾਪੇਸਿ ਪਾਯਾਪੇਸਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਦ੍વੀਹਤੀਹਪਯਾਤੋ ਖੋ ਪਨ ਸੋ ਸਤ੍ਥੋ ਅਦ੍ਦਸ ਪੁਰਿਸਂ ਕਾਲ਼ਂ ਲੋਹਿਤਕ੍ਖਂ ਲੋਹਿਤਕ੍ਖਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਕਲਾਪਂ ਆਸਨ੍ਨਦ੍ਧਕਲਾਪਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਕੁਮੁਦਮਾਲਿਂ ਅਲ੍ਲવਤ੍ਥਂ ਅਲ੍ਲਕੇਸਂ ਕਦ੍ਦਮਮਕ੍ਖਿਤੇਹਿ ਚਕ੍ਕੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਨ ਰਥੇਨ ਪਟਿਪਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ’, ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਕੁਤੋ, ਭੋ, ਆਗਚ੍ਛਸੀ’ਤਿ? ‘ਅਮੁਕਮ੍ਹਾ ਜਨਪਦਾ’ਤਿ। ‘ਕੁਹਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ? ‘ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਜਨਪਦ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਚ੍ਚਿ, ਭੋ, ਪੁਰਤੋ ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ’ਤਿ? ‘ਏવਂ, ਭੋ, ਪੁਰਤੋ ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ, ਆਸਿਤ੍ਤੋਦਕਾਨਿ વਟੁਮਾਨਿ, ਬਹੁ ਤਿਣਞ੍ਚ ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ। ਛਡ੍ਡੇਥ, ਭੋ, ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ, ਲਹੁਭਾਰੇਹਿ ਸਕਟੇਹਿ ਸੀਘਂ ਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਥ, ਮਾ ਯੋਗ੍ਗਾਨਿ ਕਿਲਮਿਤ੍ਥਾ’ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ ਸਤ੍ਥਿਕੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਅਯਂ, ਭੋ, ਪੁਰਿਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਪੁਰਤੋ ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ, ਆਸਿਤ੍ਤੋਦਕਾਨਿ વਟੁਮਾਨਿ, ਬਹੁ ਤਿਣਞ੍ਚ ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ। ਛਡ੍ਡੇਥ, ਭੋ, ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ, ਲਹੁਭਾਰੇਹਿ ਸਕਟੇਹਿ ਸੀਘਂ ਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਥ, ਮਾ ਯੋਗ੍ਗਾਨਿ ਕਿਲਮਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ। ਛਡ੍ਡੇਥ, ਭੋ, ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ, ਲਹੁਭਾਰੇਹਿ ਸਕਟੇਹਿ ਸਤ੍ਥਂ ਪਯਾਪੇਥਾ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਭੋ’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਸਤ੍ਥਿਕਾ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥવਾਹਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ ਲਹੁਭਾਰੇਹਿ ਸਕਟੇਹਿ ਸਤ੍ਥਂ ਪਯਾਪੇਸੁਂ। ਤੇ ਪਠਮੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਤਿਣਂ વਾ ਕਟ੍ਠਂ વਾ ਉਦਕਂ વਾ। ਦੁਤਿਯੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਤਤਿਯੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਚਤੁਤ੍ਥੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਪਞ੍ਚਮੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਛਟ੍ਠੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਸਤ੍ਤਮੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਤਿਣਂ વਾ ਕਟ੍ਠਂ વਾ ਉਦਕਂ વਾ। ਸਬ੍ਬੇવ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਯੇ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥੇ ਅਹੇਸੁਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਾ ਪਸੂ વਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਸੋ ਯਕ੍ਖੋ ਅਮਨੁਸ੍ਸੋ ਭਕ੍ਖੇਸਿ। ਅਟ੍ਠਿਕਾਨੇવ ਸੇਸਾਨਿ।
‘‘ਯਦਾ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਦੁਤਿਯੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ – ‘ਬਹੁਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਖੋ, ਭੋ, ਦਾਨਿ ਸੋ ਸਤ੍ਥੋ’ਤਿ ਬਹੁਂ ਤਿਣਞ੍ਚ ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਂ ਪਯਾਪੇਸਿ। ਦ੍વੀਹਤੀਹਪਯਾਤੋ ਖੋ ਪਨ ਸੋ ਸਤ੍ਥੋ ਅਦ੍ਦਸ ਪੁਰਿਸਂ ਕਾਲ਼ਂ ਲੋਹਿਤਕ੍ਖਂ ਸਨ੍ਨਦ੍ਧਕਲਾਪਂ ਕੁਮੁਦਮਾਲਿਂ ਅਲ੍ਲવਤ੍ਥਂ ਅਲ੍ਲਕੇਸਂ ਕਦ੍ਦਮਮਕ੍ਖਿਤੇਹਿ ਚਕ੍ਕੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਨ ਰਥੇਨ ਪਟਿਪਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਕੁਤੋ, ਭੋ, ਆਗਚ੍ਛਸੀ’ਤਿ? ‘ਅਮੁਕਮ੍ਹਾ ਜਨਪਦਾ’ਤਿ। ‘ਕੁਹਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ? ‘ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਜਨਪਦ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਕਚ੍ਚਿ, ਭੋ, ਪੁਰਤੋ ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ’ਤਿ? ‘ਏવਂ, ਭੋ, ਪੁਰਤੋ ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ। ਆਸਿਤ੍ਤੋਦਕਾਨਿ વਟੁਮਾਨਿ, ਬਹੁ ਤਿਣਞ੍ਚ ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ। ਛਡ੍ਡੇਥ , ਭੋ, ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ, ਲਹੁਭਾਰੇਹਿ ਸਕਟੇਹਿ ਸੀਘਂ ਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਥ, ਮਾ ਯੋਗ੍ਗਾਨਿ ਕਿਲਮਿਤ੍ਥਾ’ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ ਸਤ੍ਥਿਕੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਅਯਂ, ਭੋ, ‘‘ਪੁਰਿਸੋ ਏવਮਾਹ – ਪੁਰਤੋ ਕਨ੍ਤਾਰੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ, ਆਸਿਤ੍ਤੋਦਕਾਨਿ વਟੁਮਾਨਿ, ਬਹੁ ਤਿਣਞ੍ਚ ਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਦਕਞ੍ਚ। ਛਡ੍ਡੇਥ, ਭੋ, ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ, ਲਹੁਭਾਰੇਹਿ ਸਕਟੇਹਿ ਸੀਘਂ ਸੀਘਂ ਗਚ੍ਛਥ; ਮਾ ਯੋਗ੍ਗਾਨਿ ਕਿਲਮਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਭੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨੇવ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਮਿਤ੍ਤੋ, ਨ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤੋ, ਕਥਂ ਮਯਂ ਇਮਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਨ વੋ ਛਡ੍ਡੇਤਬ੍ਬਾਨਿ ਪੁਰਾਣਾਨਿ ਤਿਣਾਨਿ ਕਟ੍ਠਾਨਿ ਉਦਕਾਨਿ, ਯਥਾਭਤੇਨ ਭਣ੍ਡੇਨ ਸਤ੍ਥਂ ਪਯਾਪੇਥ। ਨ ਨੋ ਪੁਰਾਣਂ ਛਡ੍ਡੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਭੋ’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਸਤ੍ਥਿਕਾ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥવਾਹਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਥਾਭਤੇਨ ਭਣ੍ਡੇਨ ਸਤ੍ਥਂ ਪਯਾਪੇਸੁਂ। ਤੇ ਪਠਮੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਤਿਣਂ વਾ ਕਟ੍ਠਂ વਾ ਉਦਕਂ વਾ। ਦੁਤਿਯੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਤਤਿਯੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਚਤੁਤ੍ਥੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਪਞ੍ਚਮੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਛਟ੍ਠੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ… ਸਤ੍ਤਮੇਪਿ ਸਤ੍ਥવਾਸੇ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਤਿਣਂ વਾ ਕਟ੍ਠਂ વਾ ਉਦਕਂ વਾ। ਤਞ੍ਚ ਸਤ੍ਥਂ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨਂ। ਯੇ ਚ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥੇਪਿ ਅਹੇਸੁਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਾ ਪਸੂ વਾ, ਤੇਸਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਿਕਾਨੇવ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਤੇਨ ਯਕ੍ਖੇਨ ਅਮਨੁਸ੍ਸੇਨ ਭਕ੍ਖਿਤਾਨਂ।
‘‘ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ ਸਤ੍ਥਿਕੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ, ਭੋ, ਸਤ੍ਥੋ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਨ੍ਨੋ, ਯਥਾ ਤਂ ਤੇਨ ਬਾਲੇਨ ਸਤ੍ਥવਾਹੇਨ ਪਰਿਣਾਯਕੇਨ। ਤੇਨ ਹਿ, ਭੋ, ਯਾਨਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥੇ ਅਪ੍ਪਸਾਰਾਨਿ ਪਣਿਯਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ, ਯਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥੇ ਮਹਾਸਾਰਾਨਿ ਪਣਿਯਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਆਦਿਯਥਾ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਭੋ’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਸਤ੍ਥਿਕਾ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥવਾਹਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਾਨਿ ਸਕਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥੇ ਅਪ੍ਪਸਾਰਾਨਿ ਪਣਿਯਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਯਾਨਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਥੇ ਮਹਾਸਾਰਾਨਿ ਪਣਿਯਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਆਦਿਯਿਤ੍વਾ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਤਂ ਕਨ੍ਤਾਰਂ ਨਿਤ੍ਥਰਿਂਸੁ, ਯਥਾ ਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਸਤ੍ਥવਾਹੇਨ ਪਰਿਣਾਯਕੇਨ। ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਬਾਲੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ ਅਯੋਨਿਸੋ ਪਰਲੋਕਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸੋ ਪੁਰਿਮੋ ਸਤ੍ਥવਾਹੋ। ਯੇਪਿ ਤવ ਤੇ (ਕ॰) ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਧਾਤਬ੍ਬਂ ਸਦ੍ਦਹਾਤਬ੍ਬਂ (ਪੀ॰ ਕ॰) ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤੇਪਿ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਤੇ ਸਤ੍ਥਿਕਾ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ , ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ; ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਮਾ ਤੇ ਅਹੋਸਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ।
੪੩੧. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਨੇવਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਮਂ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਜਾਨਾਤਿ ਤਿਰੋਰਾਜਾਨੋਪਿ – ‘ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਏવਂવਾਦੀ ਏવਂਦਿਟ੍ਠੀ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ। ਸਚਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮੇ વਤ੍ਤਾਰੋ – ‘ਯਾવ ਬਾਲੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ, ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਗਾਹੀ’ਤਿ। ਕੋਪੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਕ੍ਖੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਲਾਸੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਗੂਥਭਾਰਿਕਉਪਮਾ
੪੩੨. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਸੂਕਰਪੋਸਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਕਮ੍ਹਾ ਗਾਮਾ ਅਞ੍ਞਂ ਗਾਮਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦਸ ਪਹੂਤਂ ਸੁਕ੍ਖਗੂਥਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਪਹੁਤੋ ਸੁਕ੍ਖਗੂਥੋ ਛਡ੍ਡਿਤੋ, ਮਮ ਚ ਸੂਕਰਭਤ੍ਤਂ ਸੂਕਰਾਨਂ ਭਕ੍ਖੋ (ਸ੍ਯਾ॰); ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਤੋ ਸੁਕ੍ਖਗੂਥਂ ਹਰੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਪਹੂਤਂ ਸੁਕ੍ਖਗੂਥਂ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਸੀਸੇ ਉਬ੍ਬਾਹੇਤ੍વਾ ਉਚ੍ਚਾਰੋਪੇਤ੍વਾ (ਕ॰ ਸੀ॰ ਕ॰) ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਮਹਾਅਕਾਲਮੇਘੋ ਪਾવਸ੍ਸਿ। ਸੋ ਉਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਯਾવ ਅਗ੍ਗਨਖਾ ਗੂਥੇਨ ਮਕ੍ਖਿਤੋ ਗੂਥਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਮੇਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਕਚ੍ਚਿ ਨੋ ਤ੍વਂ, ਭਣੇ, ਉਮ੍ਮਤ੍ਤੋ, ਕਚ੍ਚਿ વਿਚੇਤੋ, ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਉਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਪਗ੍ਘਰਨ੍ਤਂ ਯਾવ ਅਗ੍ਗਨਖਾ ਗੂਥੇਨ ਮਕ੍ਖਿਤੋ ਗੂਥਭਾਰਂ ਹਰਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ। ‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਖ੍વੇਤ੍ਥ, ਭਣੇ, ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਾ, ਤੁਮ੍ਹੇ વਿਚੇਤਾ, ਤਥਾ ਹਿ ਪਨ ਮੇ ਸੂਕਰਭਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਗੂਥਭਾਰਿਕੂਪਮੋ ਗੂਥਹਾਰਿਕੂਪਮੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿਭਾਸਿ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਮਾ ਤੇ ਅਹੋਸਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ।
੪੩੩. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਨੇવਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਮਂ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਜਾਨਾਤਿ ਤਿਰੋਰਾਜਾਨੋਪਿ – ‘ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਏવਂવਾਦੀ ਏવਂਦਿਟ੍ਠੀ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ਸਚਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮੇ વਤ੍ਤਾਰੋ – ‘ਯਾવ ਬਾਲੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਗਾਹੀ’ਤਿ। ਕੋਪੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਕ੍ਖੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਲਾਸੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਕਉਪਮਾ
੪੩੪. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਦ੍વੇ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਾ ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਦਿਬ੍ਬਿਂਸੁ। ਏਕੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਆਗਤਾਗਤਂ ਕਲਿਂ ਗਿਲਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਂ ਆਗਤਾਗਤਂ ਕਲਿਂ ਗਿਲਨ੍ਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਤ੍વਂ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ, ਏਕਨ੍ਤਿਕੇਨ ਜਿਨਾਸਿ, ਦੇਹਿ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ, ਅਕ੍ਖੇ ਪਜੋਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖੇ ਪਾਦਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਅਕ੍ਖੇ વਿਸੇਨ ਪਰਿਭਾવੇਤ੍વਾ ਤਂ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਏਹਿ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ, ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਦਿਬ੍ਬਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ‘ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤੇ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਾ ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਦਿਬ੍ਬਿਂਸੁ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਸੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਆਗਤਾਗਤਂ ਕਲਿਂ ਗਿਲਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਂ ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਆਗਤਾਗਤਂ ਕਲਿਂ ਗਿਲਨ੍ਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਲਿਤ੍ਤਂ ਪਰਮੇਨ ਤੇਜਸਾ, ਗਿਲਮਕ੍ਖਂ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਬੁਜ੍ਝਤਿ।
ਗਿਲ ਰੇ ਗਿਲ ਪਾਪਧੁਤ੍ਤਕ ਗਿਲਿ ਰੇ ਪਾਪਧੁਤ੍ਤਕ (ਕ॰), ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ ਕਟੁਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ॥
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਕੂਪਮੋ ਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿਭਾਸਿ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ; ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਮਾ ਤੇ ਅਹੋਸਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ।
੪੩੫. ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਨੇવਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਮਂ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਜਾਨਾਤਿ ਤਿਰੋਰਾਜਾਨੋਪਿ – ‘ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਏવਂવਾਦੀ ਏવਂਦਿਟ੍ਠੀ – ‘‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ। ਸਚਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਇਦਂ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਮੇ વਤ੍ਤਾਰੋ – ‘ਯਾવ ਬਾਲੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਦੁਗ੍ਗਹਿਤਗਾਹੀ’ਤਿ। ਕੋਪੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਕ੍ਖੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਲਾਸੇਨਪਿ ਨਂ ਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਸਾਣਭਾਰਿਕਉਪਮਾ
੪੩੬. ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਜਨਪਦੋ વੁਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ, ਯੇਨ ਸੋ ਜਨਪਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ, ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮੇਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਧਨਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮਾ’ਤਿ। ‘ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਖੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਤੇ ਯੇਨ ਸੋ ਜਨਪਦੋ, ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਪਟ੍ਟਂ ਗਾਮਪਜ੍ਜਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਗਾਮਪਤ੍ਤਂ (ਸੀ॰) ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ , ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਪਹੂਤਂ ਸਾਣਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਇਦਂ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ, ਪਹੂਤਂ ਸਾਣਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਸਾਣਭਾਰਂ ਬਨ੍ਧ, ਅਹਞ੍ਚ ਸਾਣਭਾਰਂ ਬਨ੍ਧਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਭੋ ਸਾਣਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ‘ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਖੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਸਾਣਭਾਰਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਤੇ ਉਭੋ ਸਾਣਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਪਟ੍ਟਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਪਹੂਤਂ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯਸ੍ਸ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ, ਅਤ੍ਥਾਯ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਸਾਣਂ, ਇਦਂ ਪਹੂਤਂ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ। ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਸਾਣਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਹਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਸਾਣਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਭੋ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ‘ਅਯਂ ਖੋ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ, ਸਾਣਭਾਰੋ ਦੂਰਾਭਤੋ ਚ ਸੁਸਨ੍ਨਦ੍ਧੋ ਚ, ਅਲਂ ਮੇ ਤ੍વਂ ਪਜਾਨਾਹੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਾਣਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਭਾਰਂ ਆਦਿਯਿ।
‘‘ਤੇ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਪਟ੍ਟਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਪਹੂਤਾ ਸਾਣਿਯੋ ਛਡ੍ਡਿਤਾ, ਦਿਸ੍વਾ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯਸ੍ਸ ਖੋ , ਸਮ੍ਮ, ਅਤ੍ਥਾਯ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਸਾਣਂ વਾ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਂ વਾ, ਇਮਾ ਪਹੂਤਾ ਸਾਣਿਯੋ ਛਡ੍ਡਿਤਾ। ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਸਾਣਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਹਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਭੋ ਸਾਣਿਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ । ‘ਅਯਂ ਖੋ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ, ਸਾਣਭਾਰੋ ਦੂਰਾਭਤੋ ਚ ਸੁਸਨ੍ਨਦ੍ਧੋ ਚ, ਅਲਂ ਮੇ, ਤ੍વਂ ਪਜਾਨਾਹੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਾਣਿਭਾਰਂ ਆਦਿਯਿ।
‘‘ਤੇ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਪਟ੍ਟਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਪਹੂਤਂ ਖੋਮਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ…ਪੇ॰… ਪਹੂਤਂ ਖੋਮਸੁਤ੍ਤਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਖੋਮਦੁਸ੍ਸਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਕਪ੍ਪਾਸਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਕਪ੍ਪਾਸਿਕਸੁਤ੍ਤਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਕਪ੍ਪਾਸਿਕਦੁਸ੍ਸਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਅਯਂ ਅਯਸਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਲੋਹਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਤਿਪੁਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਸੀਸਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਸਜ੍ਝਂ ਸਜ੍ਝੁਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ… ਪਹੂਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ, ਦਿਸ੍વਾ ਸਹਾਯਕੋ ਸਹਾਯਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯਸ੍ਸ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ, ਅਤ੍ਥਾਯ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਸਾਣਂ વਾ ਸਾਣਸੁਤ੍ਤਂ વਾ ਸਾਣਿਯੋ વਾ ਖੋਮਂ વਾ ਖੋਮਸੁਤ੍ਤਂ વਾ ਖੋਮਦੁਸ੍ਸਂ વਾ ਕਪ੍ਪਾਸਂ વਾ ਕਪ੍ਪਾਸਿਕਸੁਤ੍ਤਂ વਾ ਕਪ੍ਪਾਸਿਕਦੁਸ੍ਸਂ વਾ ਅਯਂ વਾ ਲੋਹਂ વਾ ਤਿਪੁਂ વਾ ਸੀਸਂ વਾ ਸਜ੍ਝਂ વਾ, ਇਦਂ ਪਹੂਤਂ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਛਡ੍ਡਿਤਂ। ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਸਾਣਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਹਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਸਜ੍ਝਭਾਰਂ ਸਜ੍ਝੁਭਾਰਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਛਡ੍ਡੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਭੋ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ‘ਅਯਂ ਖੋ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ, ਸਾਣਭਾਰੋ ਦੂਰਾਭਤੋ ਚ ਸੁਸਨ੍ਨਦ੍ਧੋ ਚ, ਅਲਂ ਮੇ ਤ੍વਂ ਪਜਾਨਾਹੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਜ੍ਝਭਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਰਂ ਆਦਿਯਿ।
‘‘ਤੇ ਯੇਨ ਸਕੋ ਗਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਸੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸਾਣਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਅਗਮਾਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਨੇવ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ, ਨ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ, ਨ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ, ਨ ਚ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿ। ਯੋ ਪਨ ਸੋ ਸਹਾਯਕੋ ਸੁવਣ੍ਣਭਾਰਂ ਆਦਾਯ ਅਗਮਾਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋਪਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ, ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਾਪਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ, ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾਪਿ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਂਸੁ, ਤਤੋਨਿਦਾਨਞ੍ਚ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਸਾਣਭਾਰਿਕੂਪਮੋ ਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿਭਾਸਿ। ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ; ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਂ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ। ਮਾ ਤੇ ਅਹੋਸਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ।
ਸਰਣਗਮਨਂ
੪੩੭. ‘‘ਪੁਰਿਮੇਨੇવ ਅਹਂ ਓਪਮ੍ਮੇਨ ਭੋਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਭਿਰਦ੍ਧੋ। ਅਪਿ ਚਾਹਂ ਇਮਾਨਿ વਿਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਪਞ੍ਹਾਪਟਿਭਾਨਾਨਿ ਸੋਤੁਕਾਮੋ ਏવਾਹਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਕਸ੍ਸਪਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਅਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਂ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ ‘ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਏવਮੇવਂ ਭੋਤਾ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤਂ।
‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਿ ਚਾਹਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ, ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤੁਂ, ਅਨੁਸਾਸਤੁ ਮਂ ਭવਂ ਕਸ੍ਸਪੋ, ਯਂ ਮਮਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ।
ਯਞ੍ਞਕਥਾ
੪੩੮. ‘‘ਯਥਾਰੂਪੇ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਞ੍ਞੇ ਗਾવੋ વਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਅਜੇਲ਼ਕਾ વਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਾ વਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, વਿવਿਧਾ વਾ ਪਾਣਾ ਸਂਘਾਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ ਮਿਚ੍ਛਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਆਜੀવਾ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਯਾਮਾ ਮਿਚ੍ਛਾਸਤੀ ਮਿਚ੍ਛਾਸਮਾਧੀ, ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਞ੍ਞੋ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਨ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ ਨ ਮਹਾਜੁਤਿਕੋ ਨ ਮਹਾવਿਪ੍ਫਾਰੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਕਸ੍ਸਕੋ ਬੀਜਨਙ੍ਗਲਂ ਆਦਾਯ વਨਂ ਪવਿਸੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਦੁਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਦੁਬ੍ਭੂਮੇ ਅવਿਹਤਖਾਣੁਕਣ੍ਟਕੇ ਬੀਜਾਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਯ੍ਯ ਖਣ੍ਡਾਨਿ ਪੂਤੀਨਿ વਾਤਾਤਪਹਤਾਨਿ ਅਸਾਰਦਾਨਿ ਅਸੁਖਸਯਿਤਾਨਿ। ਦੇવੋ ਚ ਨ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਸਮ੍ਮਾਧਾਰਂ ਅਨੁਪ੍ਪવੇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਅਪਿ ਨੁ ਤਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વਿਰੁਲ਼੍ਹਿਂ (ਮੋਗ੍ਗਲਾਨੇ) વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਸ੍ਸਕੋ વਾ વਿਪੁਲਂ ਫਲਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ ਨ ਏવਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ’’। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਥਾਰੂਪੇ ਯਞ੍ਞੇ ਗਾવੋ વਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਅਜੇਲ਼ਕਾ વਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਾ વਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, વਿવਿਧਾ વਾ ਪਾਣਾ ਸਂਘਾਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ ਮਿਚ੍ਛਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਮਿਚ੍ਛਾਆਜੀવਾ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਯਾਮਾ ਮਿਚ੍ਛਾਸਤੀ ਮਿਚ੍ਛਾਸਮਾਧੀ, ਏવਰੂਪੋ ਖੋ , ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਞ੍ਞੋ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਨ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ ਨ ਮਹਾਜੁਤਿਕੋ ਨ ਮਹਾવਿਪ੍ਫਾਰੋ।
‘‘ਯਥਾਰੂਪੇ ਚ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਞ੍ਞੇ ਨੇવ ਗਾવੋ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਜੇਲ਼ਕਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ વਿવਿਧਾ વਾ ਪਾਣਾ ਸਂਘਾਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮਾ ਸਮ੍ਮਾਸਤੀ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀ, ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਞ੍ਞੋ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ ਮਹਾਜੁਤਿਕੋ ਮਹਾવਿਪ੍ਫਾਰੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਕਸ੍ਸਕੋ ਬੀਜਨਙ੍ਗਲਂ ਆਦਾਯ વਨਂ ਪવਿਸੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਸੁਭੂਮੇ ਸੁવਿਹਤਖਾਣੁਕਣ੍ਟਕੇ ਬੀਜਾਨਿ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਯ੍ਯ ਅਖਣ੍ਡਾਨਿ ਅਪੂਤੀਨਿ ਅવਾਤਾਤਪਹਤਾਨਿ ਸਾਰਦਾਨਿ ਸੁਖਸਯਿਤਾਨਿ। ਦੇવੋ ਚ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਸਮ੍ਮਾਧਾਰਂ ਅਨੁਪ੍ਪવੇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਅਪਿ ਨੁ ਤਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਸ੍ਸਕੋ વਾ વਿਪੁਲਂ ਫਲਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭੋ ਕਸ੍ਸਪ’’। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਥਾਰੂਪੇ ਯਞ੍ਞੇ ਨੇવ ਗਾવੋ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਜੇਲ਼ਕਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ વਿવਿਧਾ વਾ ਪਾਣਾ ਸਂਘਾਤਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવਾ ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮਾ ਸਮ੍ਮਾਸਤੀ ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧੀ, ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਰਾਜਞ੍ਞ, ਯਞ੍ਞੋ ਮਹਪ੍ਫਲੋ ਹੋਤਿ ਮਹਾਨਿਸਂਸੋ ਮਹਾਜੁਤਿਕੋ ਮਹਾવਿਪ੍ਫਾਰੋ’’ਤਿ।
ਉਤ੍ਤਰਮਾਣવવਤ੍ਥੁ
੪੩੯. ਅਥ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਦਾਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਪਣਦ੍ਧਿਕવਣਿਬ੍ਬਕਯਾਚਕਾਨਂ । ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਦਾਨੇ ਏવਰੂਪਂ ਭੋਜਨਂ ਦੀਯਤਿ ਕਣਾਜਕਂ ਬਿਲਙ੍ਗਦੁਤਿਯਂ, ਧੋਰਕਾਨਿ ਥੋਰਕਾਨਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਚੋਰਕਾਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਗੁਲ਼વਾਲਕਾਨਿ ਗੁਲ਼ਗਾਲ਼ਕਾਨਿ (ਕ॰)। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਦਾਨੇ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ વਾવਟੋ ਬ੍ਯਾવਟੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਏવਂ ਅਨੁਦ੍ਦਿਸਤਿ – ‘‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਦਾਨੇਨ ਪਾਯਾਸਿਂ ਰਾਜਞ੍ਞਮੇવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਸਮਾਗਚ੍ਛਿਂ, ਮਾ ਪਰਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ – ‘‘ਉਤ੍ਤਰੋ ਕਿਰ ਮਾਣવੋ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਏવਂ ਅਨੁਦ੍ਦਿਸਤਿ – ‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਦਾਨੇਨ ਪਾਯਾਸਿਂ ਰਾਜਞ੍ਞਮੇવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਸਮਾਗਚ੍ਛਿਂ, ਮਾ ਪਰਸ੍ਮਿ’’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਉਤ੍ਤਰਂ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਉਤ੍ਤਰ, ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਏવਂ ਅਨੁਦ੍ਦਿਸਸਿ – ‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਦਾਨੇਨ ਪਾਯਾਸਿਂ ਰਾਜਞ੍ਞਮੇવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਸਮਾਗਚ੍ਛਿਂ, ਮਾ ਪਰਸ੍ਮਿ’’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭੋ’’। ‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਉਤ੍ਤਰ, ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਏવਂ ਅਨੁਦ੍ਦਿਸਸਿ – ‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਦਾਨੇਨ ਪਾਯਾਸਿਂ ਰਾਜਞ੍ਞਮੇવ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਸਮਾਗਚ੍ਛਿਂ, ਮਾ ਪਰਸ੍ਮਿ’ਨ੍ਤਿ? ਨਨੁ ਮਯਂ, ਤਾਤ ਉਤ੍ਤਰ, ਪੁਞ੍ਞਤ੍ਥਿਕਾ ਦਾਨਸ੍ਸੇવ ਫਲਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਿਨੋ’’ਤਿ? ‘‘ਭੋਤੋ ਖੋ ਦਾਨੇ ਏવਰੂਪਂ ਭੋਜਨਂ ਦੀਯਤਿ ਕਣਾਜਕਂ ਬਿਲਙ੍ਗਦੁਤਿਯਂ, ਯਂ ਭવਂ ਪਾਦਾਪਿ ਪਾਦਾਸਿ (ਕ॰) ਨ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਫੁਸਿਤੁਂ ਛੁਪਿਤੁਂ (ਪੀ॰ ਕ॰), ਕੁਤੋ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ, ਧੋਰਕਾਨਿ ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਗੁਲ਼વਾਲਕਾਨਿ, ਯਾਨਿ ਭવਂ ਪਾਦਾਪਿ ਅਚਿਤ੍ਤਿਕਤਂ (ਕ॰) ਨ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਫੁਸਿਤੁਂ, ਕੁਤੋ ਪਰਿਦਹਿਤੁਂ। ਭવਂ ਖੋ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ, ਕਥਂ ਮਯਂ ਮਨਾਪਂ ਅਮਨਾਪੇਨ ਸਂਯੋਜੇਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਉਤ੍ਤਰ, ਯਾਦਿਸਾਹਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਾਮਿ, ਤਾਦਿਸਂ ਭੋਜਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਹਿ। ਯਾਦਿਸਾਨਿ ਚਾਹਂ વਤ੍ਥਾਨਿ ਪਰਿਦਹਾਮਿ, ਤਾਦਿਸਾਨਿ ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਪਟ੍ਠਪੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭੋ’’ਤਿ ਖੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਮਾਣવੋ ਪਾਯਾਸਿਸ੍ਸ ਰਾਜਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਾਦਿਸਂ ਭੋਜਨਂ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਤਾਦਿਸਂ ਭੋਜਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਯਾਦਿਸਾਨਿ ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਪਰਿਦਹਤਿ, ਤਾਦਿਸਾਨਿ ਚ વਤ੍ਥਾਨਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ।
੪੪੦. ਅਥ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿ ਸੁਞ੍ਞਂ ਸੇਰੀਸਕਂ વਿਮਾਨਂ। ਯੋ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਦਾਨੇ વਾવਟੋ ਅਹੋਸਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ। ਸੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ।
ਪਾਯਾਸਿਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ
੪੪੧. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਗવਮ੍ਪਤਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਸੁਞ੍ਞਂ ਸੇਰੀਸਕਂ વਿਮਾਨਂ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਗવਮ੍ਪਤਿ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਗવਮ੍ਪਤਿਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਂ ਖੋ ਪਾਯਾਸਿਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਗવਮ੍ਪਤਿ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ’’ਤਿ। ‘‘ਨਨੁ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹੋਸਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਸਚ੍ਚਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹੋਸਿਂ – ‘ਇਤਿਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ’ਤਿ। ਅਪਿ ਚਾਹਂ ਅਯ੍ਯੇਨ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੇਨ ਏਤਸ੍ਮਾ ਪਾਪਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾ વਿવੇਚਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਯੋ ਪਨ ਤੇ, ਆવੁਸੋ, ਦਾਨੇ વਾવਟੋ ਅਹੋਸਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ, ਸੋ ਕੁਹਿਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਨੇ વਾવਟੋ ਅਹੋਸਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ, ਸੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ। ਅਹਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸੁਞ੍ਞਂ ਸੇਰੀਸਕਂ વਿਮਾਨਂ। ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਗવਮ੍ਪਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏવਮਾਰੋਚੇਹਿ – ‘ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦੇਥ, ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦੇਥ, ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦੇਥ, ਅਨਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦੇਥ। ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸੁਞ੍ਞਂ ਸੇਰੀਸਕਂ વਿਮਾਨਂ। ਯੋ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਦਾਨੇ વਾવਟੋ ਅਹੋਸਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ, ਸੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤ’’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਗવਮ੍ਪਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏવਮਾਰੋਚੇਸਿ – ‘‘ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦੇਥ, ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦੇਥ, ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦੇਥ, ਅਨਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦੇਥ। ਪਾਯਾਸਿ ਰਾਜਞ੍ਞੋ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਸੁਞ੍ਞਂ ਸੇਰੀਸਕਂ વਿਮਾਨਂ। ਯੋ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਦਾਨੇ વਾવਟੋ ਅਹੋਸਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ, ਸੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨਪવਿਦ੍ਧਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਪਾਯਾਸਿਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਦਸਮਂ।
ਮਹਾવਗ੍ਗੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਮਹਾਪਦਾਨ ਨਿਦਾਨਂ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਸੁਦਸ੍ਸਨਂ।
ਜਨવਸਭ ਗੋવਿਨ੍ਦਂ, ਸਮਯਂ ਸਕ੍ਕਪਞ੍ਹਕਂ।
ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ, ਪਾਯਾਸਿ ਦਸਮਂ ਭવੇ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਪਾਯਾਸਿ, ਮਹਾવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਪਾਯਾਸਿ, ਮਹਾવਗ੍ਗੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)॥
ਮਹਾવਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।