੫. ਸਮ੍ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸੀਹਨਾਦવਣ੍ਣਨਾ
੧੪੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਰਾਯਮਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਾ – ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਨ੍ਤਿ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ ਨਗਰੇ, ਤਂ ਨਗਰਂ ਗੋਚਰਗਾਮਂ ਕਤ੍વਾ। ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨੇਤਿ ਦੁਸ੍ਸਪਾવਾਰਿਕਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਅਮ੍ਬવਨੇ। ਤਂ ਕਿਰ ਤਸ੍ਸ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਗવਤਿ ਪਸਨ੍ਨੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਕੁਟਿਲੇਣਮਣ੍ਡਪਾਦਿਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਭਗવਤੋ વਿਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਸਿ। ਸੋ વਿਹਾਰੋ ਜੀવਕਮ੍ਬવਨਂ વਿਯ ‘‘ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨ’’ਨ੍ਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨੇ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੀ’’ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਅવੋਚ? ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸੋਮਨਸ੍ਸਪવੇਦਨਤ੍ਥਂ।
ਤਤ੍ਰਾਯਮਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ – ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਤਂਦਿવਸਂ ਕਾਲਸ੍ਸੇવ ਸਰੀਰਪ੍ਪਟਿਜਗ੍ਗਨਂ ਕਤ੍વਾ ਸੁਨਿવਤ੍ਥਨਿવਾਸਨੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਦੀਹਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਸਾਦਂ ਆવਹਨ੍ਤੋ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦવਾਸੀਨਂ ਹਿਤਸੁਖਮਨੁਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੇਸੁ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਸੁ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚਮ੍ਮਕ੍ਖਣ੍ਡਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਤੁਮ੍ਬਤੋ ਉਦਕੇਨ ਹਤ੍ਥਪਾਦੇ ਸੀਤਲੇ ਕਤ੍વਾ ਤਿਸਨ੍ਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਕਾਲਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ।
ਸੋ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕਾਲવਸੇਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤੁਮਾਰਦ੍ਧੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਸੀਲਂ ਆਪਾਥਮਾਗਤਂ। ਤਤੋ ਪਟਿਪਾਟਿਯਾવ ਸਮਾਧਿ ਪਞ੍ਞਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ
ਏવਂ
ਤਥਾ ਪਞ੍ਚ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਾਨਿ, ਪਞ੍ਚਙ੍ਗਿਕਂਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿਂ, ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਰਣਿਯਾ ਧਾਤੁਯੋ, ਪਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਾਯਤਨਾਨਿ, ਪਞ੍ਚ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਰਿਪਾਚਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾ, ਛ ਸਾਰਣੀਯੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਛ ਅਨੁਸ੍ਸਤਿਟ੍ਠਾਨਾਨਿ, ਛ ਗਾਰવੇ, ਛ ਨਿਸ੍ਸਰਣਿਯਾ ਧਾਤੁਯੋ, ਛ ਸਤਤવਿਹਾਰੇ, ਛ ਅਨੁਤ੍ਤਰਿਯਾਨਿ, ਛ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾ, ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ, ਛ ਅਸਾਧਾਰਣਞਾਣਾਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਅਪਰਿਹਾਨਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਸਤ੍ਤ ਅਰਿਯਧਨਾਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ, ਸਤ੍ਤ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਧਮ੍ਮੇ, ਸਤ੍ਤ ਨਿਜ੍ਜਰવਤ੍ਥੂਨਿ, ਸਤ੍ਤ ਪਞ੍ਞਾ, ਸਤ੍ਤ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਪੁਗ੍ਗਲੇ, ਸਤ੍ਤ ਖੀਣਾਸવਬਲਾਨਿ, ਅਟ੍ਠ ਪਞ੍ਞਾਪਟਿਲਾਭਹੇਤੂ, ਅਟ੍ਠ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾਨਿ, ਅਟ੍ਠ ਲੋਕਧਮ੍ਮਾਤਿਕ੍ਕਮੇ, ਅਟ੍ਠ ਆਰਮ੍ਭવਤ੍ਥੂਨਿ, ਅਟ੍ਠ ਅਕ੍ਖਣਦੇਸਨਾ, ਅਟ੍ਠ ਮਹਾਪੁਰਿਸવਿਤਕ੍ਕੇ, ਅਟ੍ਠ ਅਭਿਭਾਯਤਨਾਨਿ, ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖੇ, ਨવ ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਮੂਲਕੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਨવ ਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਾਨਿ, ਨવ ਸਤ੍ਤਾવਾਸਦੇਸਨਾ, ਨવ ਆਘਾਤਪ੍ਪਟਿવਿਨਯੇ, ਨવ ਪਞ੍ਞਾ, ਨવ ਨਾਨਤ੍ਤਾਨਿ, ਨવ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬવਿਹਾਰੇ, ਦਸ ਨਾਥਕਰਣੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਦਸ ਕਸਿਣਾਯਤਨਾਨਿ, ਦਸ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥੇ, ਦਸ ਤਥਾਗਤਬਲਾਨਿ, ਦਸ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾਨਿ, ਦਸ ਅਰਿਯવਾਸੇ, ਦਸ ਅਸੇਕ੍ਖਧਮ੍ਮੇ, ਏਕਾਦਸ ਮੇਤ੍ਤਾਨਿਸਂਸੇ, ਦ੍વਾਦਸ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਾਕਾਰੇ, ਤੇਰਸ ਧੁਤਙ੍ਗਗੁਣੇ
ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ
ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਉਤ੍ਤਾਨੋ’’ਤਿ ਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਯੋਤ੍ਤਾਨਿ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ, ਤਤ੍ਥ ਕੋਚਿ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਮਾਣਂ ਯੋਤ੍ਤਂ વਟ੍ਟੇਯ੍ਯ, ਕੋਚਿ ਦ੍વੇ ਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ ਦਸਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ વੀਸਤਿਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ ਤਿਂਸਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ ਪਞ੍ਞਾਸਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ ਸਤਬ੍ਯਾਮਂ, ਕੋਚਿ ਸਹਸ੍ਸਬ੍ਯਾਮਂ
ਥੇਰੇਨ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇਹਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਯੇવ ਬਹੁਤਰਾ। ਯਥਾ ਕਥਂ વਿਯ? ਯਥਾ ਇਤੋ ਨવ ਇਤੋ ਨવਾਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਯੋਜਨਾਨਿ ਅવਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯਾ ਚਨ੍ਦਭਾਗਾਯ ਮਹਾਨਦਿਯਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸੂਚਿਪਾਸੇਨ ਉਦਕਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਸੂਚਿਪਾਸੇਨ ਗਹਿਤਉਦਕਤੋ ਅਗ੍ਗਹਿਤਮੇવ ਬਹੁ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਪੁਰਿਸੋ ਮਹਾਪਥવਿਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਪਂਸੁਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਗਹਿਤਪਂਸੁਤੋ ਅવਸੇਸਪਂਸੁਯੇવ ਬਹੁ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਪੁਰਿਸੋ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਾਭਿਮੁਖਿਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਅਭਿਮੁਖਉਦਕਤੋ
‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਣੇਯ੍ਯ વਣ੍ਣਂ,
ਕਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਚੇ ਅਞ੍ਞਮਭਾਸਮਾਨੋ।
ਖੀਯੇਥ ਕਪ੍ਪੋ ਚਿਰਦੀਘਮਨ੍ਤਰੇ,
વਣ੍ਣੋ ਨ ਖੀਯੇਥ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ॥
ਏવਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚ ਸਤ੍ਥੁ ਚ ਗੁਣੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੋ ਯਮਕਮਹਾਨਦੀਮਹੋਘੋ વਿਯ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ
ਅਥ ਥੇਰੋ ‘‘ਕਸ੍ਸਾਹਂ ਇਮਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਾਰੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ ਮਮ ਇਮਂ ਪਸਾਦਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਹਂ ਇਮਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਸਤ੍ਥੁਨੋਯੇવ ਪવੇਦੇਯ੍ਯਾਮਿ, ਸਤ੍ਥਾવ ਮੇ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੋ ਹਿ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਮਮ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਸਮਣਸਤਸ੍ਸ વਾ ਸਮਣਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾ ਸਮਣਸਤਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪવੇਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮਨਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤੁਂ ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਦ੍ਧੋ, ਏવਂ ਸਦ੍ਦਹਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਿਯ੍ਯੋਭਿਞ੍ਞਤਰੋਤਿ ਭਿਯ੍ਯਤਰੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤੋ, ਭਿਯ੍ਯਤਰਾਭਿਞ੍ਞੋ વਾ, ਉਤ੍ਤਰਿਤਰਞਾਣੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਬੋਧਿਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇ વਾ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾ ਨਿਪ੍ਪਦੇਸਾ ਗਹਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਦ੍વੇ ਹਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣਂ ਪਟਿਲਭਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਞਾਣਂ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚੇવ ਸਕਲੇ ਚ ਬੁਦ੍ਧਗੁਣੇ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਹਿ ਨੇਸਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਇਜ੍ਝਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ ਭਗવਤਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਭਗવਤਾ ਭਿਯ੍ਯੋਭਿਞ੍ਞਤਰੋ ਯਦਿਦਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਯ’’ਨ੍ਤਿ।
੧੪੨. ਉਲ਼ਾਰਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਉਲ਼ਾਰਸਦ੍ਦੋ ‘‘ਉਲ਼ਾਰਾਨਿ ਖਾਦਨੀਯਾਨਿ ਖਾਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੬੬) ਮਧੁਰੇ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਉਲ਼ਾਰਾਯ ਖਲੁ ਭવਂ, વਚ੍ਛਾਯਨੋ ਆਸਭੀਤਿ ਉਸਭਸ੍ਸ વਾਚਾਸਦਿਸੀ ਅਚਲਾ ਅਸਮ੍ਪવੇਧੀ। ਏਕਂਸੋ ਗਹਿਤੋਤਿ ਅਨੁਸ੍ਸવੇਨ વਾ ਆਚਰਿਯਪਰਮ੍ਪਰਾਯ વਾ ਇਤਿਕਿਰਾਯ
ਸੀਹਨਾਦੋਤਿ ਸੇਟ੍ਠਨਾਦੋ, ਨੇવ ਦਨ੍ਧਾਯਨ੍ਤੇਨ ਨ ਗਗ੍ਗਰਾਯਨ੍ਤੇਨ ਸੀਹੇਨ વਿਯ ਉਤ੍ਤਮਨਾਦੋ ਨਦਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਿਂ ਤੇ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਇਮਂ ਦੇਸਨਂ ਕਸ੍ਮਾ ਆਰਭੀਤਿ? ਅਨੁਯੋਗਦਾਪਨਤ੍ਥਂ। ਏਕਚ੍ਚੋ ਹਿ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਹਨਾਦੇ ਅਨੁਯੋਗਂ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਨਿਘਂਸਨਂ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਲੇਪੇ ਪਤਿਤਮਕ੍ਕਟੋ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਧਮਮਾਨਂ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਲੋਹਂ ਝਾਯਿਤ੍વਾ ਝਾਮਅਙ੍ਗਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਝਾਮਙ੍ਗਾਰੋ વਿਯ ਹੋਤਿ
ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਤਯਾ। ਏવਂਸੀਲਾਤਿਆਦੀਸੁ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰવਸੇਨ ਸੀਲਾਦੀਨਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਸਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ ਮਹਾਪਦਾਨੇ ਕਥਿਤਾવ।
ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਯੇ ਤੇ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤੀਤਾ ਚ ਤਾવ ਨਿਰੁਦ੍ਧਾ, ਅਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਕਭਾવਂ ਗਤਾ ਦੀਪਸਿਖਾ વਿਯ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ, ਏવਂ ਨਿਰੁਦ੍ਧੇ ਅਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਕਭਾવਂ ਗਤੇ ਤ੍વਂ ਕਥਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਸਿ, ਅਨਾਗਤਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਨ ਗੁਣਾ ਕਿਨ੍ਤਿ ਤਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਿਦਿਤਾਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਅਹਂ ਏਤਰਹੀਤਿ ਅਨਾਗਤਾਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਜਾਤਾ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਤੇਪਿ ਕਥਂ ਤ੍વਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਸਿ? ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਜਾਨਨਂ ਅਪਦੇ ਆਕਾਸੇ ਪਦਦਸ੍ਸਨਂ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕવਿਹਾਰੇ વਸਸਿ, ਏਕਤੋ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਸਿ, ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਕਾਲੇ ਦਕ੍ਖਿਣਪਸ੍ਸੇ ਨਿਸੀਦਸਿ, ਕਿਂ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਗੁਣਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚੇਤਸਾ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਿਦਿਤਾ ਤਯਾਤਿ ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ।
ਥੇਰੋ ਪਨ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਚ વਿਦਿਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ
ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਏਤੇਸੁ ਅਤੀਤਾਦਿਭੇਦੇਸੁ ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ। ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹੀਤਿ ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਞਾਣੇ ਅਸਤਿ ਤਯਾ ਏવਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ વਦਤਿ।
੧੪੩. ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਤੋ ਞਾਣਸ੍ਸ ਅਨੁਯੋਗਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਨੁਮਾਨਞਾਣਂ ਨਯਗ੍ਗਾਹੋ વਿਦਿਤੋ। ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣੇ ਠਤ੍વਾવ ਇਮਿਨਾવ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਮਜ੍ਝਿਮਪਦੇਸੇ ਨਗਰਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਾਪਪਾਕਾਰਾਦੀਨਿ ਥਿਰਾਨਿ વਾ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਦੁਬ੍ਬਲਾਨਿ વਾ, ਸਬ੍ਬਸੋ વਾ ਪਨ ਮਾ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਚੋਰਾਸਙ੍ਕਾ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਨਗਰਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਦਲ਼੍ਹੁਦ੍ਧਾਪਨ੍ਤਿ ਥਿਰਪਾਕਾਰਪਾਦਂ। ਦਲ਼੍ਹਪਾਕਾਰਤੋਰਣਨ੍ਤਿ ਥਿਰਪਾਕਾਰਞ੍ਚੇવ ਥਿਰਪਿਟ੍ਠਸਙ੍ਘਾਟਞ੍ਚ। ਏਕਦ੍વਾਰਨ੍ਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਆਹ? ਬਹੁਦ੍વਾਰੇ ਹਿ ਨਗਰੇ ਬਹੂਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤਦੋવਾਰਿਕੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਕਦ੍વਾਰੇ ਏਕੋવ વਟ੍ਟਤਿ। ਥੇਰਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવਸ੍ਸ ਓਪਮ੍ਮਤ੍ਥਂ ਏਕਂਯੇવ ਦੋવਾਰਿਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਏਕਦ੍વਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਬ੍ਯਤ੍ਤੋਤਿ વੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ વਿਸਦਞਾਣੋ। ਮੇਧਾવੀਤਿ ਠਾਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਮੇਧਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਪਥਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਨਾਮਕਂ ਪਾਕਾਰਮਗ੍ਗਂ। ਪਾਕਾਰਸਨ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਇਟ੍ਠਕਾਨਂ ਅਪਗਤਟ੍ਠਾਨਂ। ਪਾਕਾਰવਿવਰਨ੍ਤਿ ਪਾਕਾਰਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ।
ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਤਿ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣਾਨਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇਨ੍ਤਿ ਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇਤਿ ਨੀવਰਣਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ વਡ੍ਢਿਤੁਂ ਨ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਟ੍ਠੁ ਠਪਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਸਭਾવੇਨ ਭਾવੇਤ੍વਾ। ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਨ੍ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ વਾ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਂਸੂਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਮਗ੍ਗੋ। ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ। ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ વਾ ਮਗ੍ਗਾਤਿ વਾ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਮਿਸ੍ਸਕਾ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮੇવ। ਦੀਘਭਾਣਕਮਹਾਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨਾਹ ‘‘ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ
ਇਧ ਠਤ੍વਾ ਉਪਮਾ ਸਂਸਨ੍ਦੇਤਬ੍ਬਾ – ਆਯਸ੍ਮਾ ਹਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਨਗਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਪਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਪਰਿਯਾਯਪਥਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਦ੍વਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਦੋવਾਰਿਕਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਨਗਰਂ ਪવੇਸਨਕਨਿਕ੍ਖਮਨਕੇ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਪਾਣੇ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤਦੋવਾਰਿਕਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਪਾਣਾਨਂ ਪਾਕਟਭਾવਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ ਕੇਨ ਸਦਿਸਨ੍ਤਿ ਚੇ। ਨਗਰਂ વਿਯ ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਪਾਕਾਰੋ વਿਯ ਸੀਲਂ, ਪਰਿਯਾਯਪਥੋ વਿਯ ਹਿਰੀ, ਦ੍વਾਰਂ વਿਯ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੋ, ਪਣ੍ਡਿਤਦੋવਾਰਿਕੋ વਿਯ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ, ਨਗਰਪ੍ਪવਿਸਨਕਨਿਕ੍ਖਮਨਕਓਲ਼ਾਰਿਕਪਾਣਾ વਿਯ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਦੋવਾਰਿਕਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਪਾਣਾਨਂ ਪਾਕਟਭਾવੋ વਿਯ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸੀਲਸਮਥਾਦੀਹਿ ਪਾਕਟਭਾવੋ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਥੇਰੇਨ ਭਗવਾ ਏવਮਹਂ ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣੇ ਠਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੇਨ ਨਯਗ੍ਗਾਹੇਨ ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਹਨਾਦਸ੍ਸ ਅਨੁਯੋਗੋ ਦਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
੧੪੪. ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯੇਨ ਭਗવਾਤਿ ਇਮਂ ਦੇਸਨਂ ਕਸ੍ਮਾ ਆਰਭਿ ਇਧਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਂ ਧਮ੍ਮਸવਨਾਯਾਤਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਪਨਾਹਂ ਨ ਚੀવਰਾਦਿਹੇਤੁ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ, ਧਮ੍ਮਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ। ਏવਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣਂ ਪਟਿਲਭਿਂ। ਕਦਾ ਪਨ ਥੇਰੋ ਧਮ੍ਮਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋਤਿ। ਸੂਕਰਖਤਲੇਣੇ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਦੀਘਨਖਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ વੇਦਨਾਪਰਿਗ੍ਗਹਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਕਥਨਦਿવਸੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦੫) ਉਤ੍ਤਰੁਤ੍ਤਰਂ ਪਣੀਤਪਣੀਤਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰੁਤ੍ਤਰਞ੍ਚੇવ ਪਣੀਤਪਣੀਤਞ੍ਚ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸੇਸਿ। ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਨ੍ਤਿ ਕਣ੍ਹਞ੍ਚੇવ ਸੁਕ੍ਕਞ੍ਚ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਸવਿਪਕ੍ਖਂ ਕਤ੍વਾ। ਕਣ੍ਹਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਸੁਕ੍ਕਂ, ਸੁਕ੍ਕਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤ੍વਾ ਕਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਂ ਕਤ੍વਾ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਕਣ੍ਹਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ਚ ਸਉਸ੍ਸਾਹਂ ਸવਿਪਾਕਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਸੁਕ੍ਕਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ਸਉਸ੍ਸਾਹਂ ਸવਿਪਾਕਂ ਦੇਸੇਸਿ।
ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਮਗਮਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦੇਸਿਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਏਕਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਮਗਮਂ। ਕਤਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ? ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਥੇਰਸਲ੍ਲਾਪੋ, ਕਾਲ਼વਲ੍ਲવਾਸੀ ਸੁਮਤ੍ਥੇਰੋ ਤਾવ વਦਤਿ ‘‘ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇਸੁ ਇਦਾਨਿ ਨਿਟ੍ਠਗਮਨਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਸ੍ਸਜਿਮਹਾਸਾવਕਸ੍ਸ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਦਿવਸੇਯੇવ ਸੋ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ, ਅਪਰਭਾਗੇ ਸੂਕਰਖਤਲੇਣਦ੍વਾਰੇ ਉਪਰਿ ਤੀਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਤੋ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ
ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਸੀਦਿਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਾવਕਪਾਰਮੀਞਾਣਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ ਸੋ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਸੀਦਿਂ। ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਸੁਕਥਿਤੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਫਲਤ੍ਥਾਯ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ ਰਾਗਦੋਸਮੋਹਨਿਮ੍ਮਦਨਸਮਤ੍ਥੋ।
ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘੋਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋਪਿ વਙ੍ਕਾਦਿਦੋਸવਿਰਹਿਤਂ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਪਸਨ੍ਨੋਮ੍ਹਿ ਭਗવਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੪੫. ਇਦਾਨਿ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤੇ ਸੋਲ਼ਸ ਅਪਰਾਪਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਅਪਰਂ ਪਨ ਭਨ੍ਤੇ ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਨ੍ਤਿ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਤ੍ਤਰਿਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰਭਾવੋ। ਯਥਾ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀਤਿ ਯਥਾ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਯਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਸਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦੇਸਨਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਤਿ વਦਤਿ। ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਤਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਦੇਸਿਤੇਸੁ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁਪਿ ਭਗવਾવ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਯਾ વਾ ਸਾ ਦੇਸਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਭੂਮਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋਪਿ ‘‘ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਰਿਮੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਤਤ੍ਰ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ વੁਤ੍ਤਪਦੇ ਇਮੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਥ ਆਰੋਗ੍ਯਟ੍ਠੇਨ, ਅਨવਜ੍ਜਟ੍ਠੇਨ, ਕੋਸਲ੍ਲਸਮ੍ਭੂਤਟ੍ਠੇਨ, ਨਿਦ੍ਦਰਥਟ੍ਠੇਨ, ਸੁਖવਿਪਾਕਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚਧਾ ਕੁਸਲਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤੇਸੁ ਜਾਤਕਪਰਿਯਾਯਂ ਪਤ੍વਾ ਆਰੋਗ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਕੁਸਲਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯਂ ਪਤ੍વਾ ਅਨવਜ੍ਜਟ੍ਠੇਨ। ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯਂ ਪਤ੍વਾ ਕੋਸਲ੍ਲਸਮ੍ਭੂਤਨਿਦ੍ਦਰਥਸੁਖવਿਪਾਕਟ੍ਠੇਨ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਬਾਹਿਤਿਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਰਿਯਾਯੇਨ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੫੮) ਅਨવਜ੍ਜਟ੍ਠੇਨ ਕੁਸਲਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ।
ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ ਚੁਦ੍ਦਸવਿਧੇਨ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ, ਨવવਿਧੇਨ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾਤਿ ਪਗ੍ਗਹਟ੍ਠੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾ, ਕਿਚ੍ਚવਸੇਨ ਨਾਨਾਕਿਚ੍ਚਾ। ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗવਸੇਨ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾવ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ ਦੇਸਿਤਾ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾਤਿ ਇਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਏਕਸਙ੍ਗਹਾ, ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ ਨਾਨਾਸਭਾવਾ। ‘‘ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਛਨ੍ਦਸਮਾਧਿਪਧਾਨਸਙ੍ਖਾਰਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਂ ਭਾવੇਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗવਸੇਨ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾવ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਦੇਸਿਤਾ।
ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨੀਤਿ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯਟ੍ਠੇਨ ਏਕਲਕ੍ਖਣਾਨਿ, ਅਧਿਮੋਕ੍ਖਾਦਿਸਭਾવવਸੇਨ ਨਾਨਾਸਭਾવਾਨਿ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗવਸੇਨੇવ ਚ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾਨਿ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਦੇਸਿਤਾਨਿ। ਪਞ੍ਚ ਬਲਾਨੀਤਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਨਟ੍ਠੇਨ ਅਕਮ੍ਪਿਯਟ੍ਠੇਨ વਾ ਏਕਸਙ੍ਗਹਾਨਿ, ਸਲਕ੍ਖਣੇਨ ਨਾਨਾਸਭਾવਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾਤਿ ਨਿਯ੍ਯਾਨਟ੍ਠੇਨ ਏਕਸਙ੍ਗਹਾ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਨਾ ਸਲਕ੍ਖਣੇਨ ਨਾਨਾਸਭਾવਾ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਮਗ੍ਗવਸੇਨੇવ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਮਿਸ੍ਸਕਾ ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਦੇਸਿਤਾ।
ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਹੇਤੁਟ੍ਠੇਨ ਏਕਸਙ੍ਗਹੋ, ਦਸ੍ਸਨਾਦਿਨਾ ਸਲਕ੍ਖਣੇਨ ਨਾਨਾਸਭਾવੋ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਮਗ੍ਗવਸੇਨੇવ
ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾਤਿ ਇਦਂ ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਆਰਦ੍ਧਂ? ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਹਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਹੋਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇਨ ਪਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਦਮਾਰਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਭਨ੍ਤੇ ਯਾ ਅਯਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏવਂਦੇਸਨਾ, ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ। ਤਂ ਭਗવਾਤਿ ਤਂ ਦੇਸਨਂ ਭਗવਾ ਅਸੇਸਂ ਸਕਲਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ। ਤਂ ਭਗવਤੋਤਿ ਤਂ ਦੇਸਨਂ ਭਗવਤੋ ਅਸੇਸਂ ਅਭਿਜਾਨਤੋ। ਉਤ੍ਤਰਿ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿ ਅਭਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਨਾਮ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਾ ਯਂ ਭਗવਾ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ ਇਦਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਦਭਿਜਾਨਂ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾਤਿ ਯਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਂ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਭਿਯ੍ਯੋਭਿਞ੍ਞਤਰੋ ਅਸ੍ਸ, ਅਧਿਕਤਰਪਞ੍ਞੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਯਦਿਦਂ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਦਿਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਭਗવਤਾ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਭਗવਾવ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਕਾਰਣੇਨ ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੀ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਅਪਰਂ ਪਨਾਤਿਆਦੀਸੁ વਿਸੇਸਮਤ੍ਤਮੇવ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮ। ਪੁਰਿਮવਾਰਸਦਿਸਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਆਯਤਨਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੪੬. ਆਯਤਨਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਸੂਤਿ ਆਯਤਨਪਞ੍ਞਾਪਨਾਸੁ। ਇਦਾਨਿ ਤਾ ਆਯਤਨਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਛਯਿਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਆਯਤਨਕਥਾ ਪਨੇਸਾ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਕਥਿਤਾ, ਤੇਨ ਨ ਤਂ વਿਤ੍ਥਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਸਾ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਤਨਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਸੂਤਿ ਯਾਯਂ ਆਯਤਨਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਸੁ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਬਾਹਿਰવવਤ੍ਥਾਨਾਦਿવਸੇਨ ਏવਂ ਦੇਸਨਾ, ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੪੭. ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤੀਸੂਤਿ ਗਬ੍ਭੋਕ੍ਕਮਨੇਸੁ। ਤਾ ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿਯੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਇਮਾ, ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋਤਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਠਾਤੀਤਿ વਸਤਿ। ਨਿਕ੍ਖਮਤੀਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋਪਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋવ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ। ਅਯਂ ਪਠਮਾਤਿ ਅਯਂ ਪਕਤਿਲੋਕਿਯਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਪਠਮਾ ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ।
ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ਓਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਅਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਓਕ੍ਕਮਤਿ।
ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਤਿ ਅਯਂ ਅਸੀਤਿਮਹਾਥੇਰਾਨਂ ਸਾવਕਾਨਂ ਦੁਤਿਯਾ ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਪવਿਸਨ੍ਤਾવ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, વਸਨ੍ਤਾ ਚ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਾ ਚ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ।
ਅਯਂ ਤਤਿਯਾਤਿ ਅਯਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਞ੍ਚ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾਨਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਤਤਿਯਾ ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਕਿਰ ਕਮ੍ਮਜੇਹਿ વਾਤੇਹਿ ਅਧੋਸਿਰਾ ਉਦ੍ਧਂਪਾਦਾ ਅਨੇਕਸਤਪੋਰਿਸੇ ਪਪਾਤੇ વਿਯ ਯੋਨਿਮੁਖੇ ਖਿਤ੍ਤਾ ਤਾਲ਼ਚ੍ਛਿਗ੍ਗਲ਼ੇਨ ਹਤ੍ਥੀ વਿਯ ਸਮ੍ਬਾਧੇਨ ਯੋਨਿਮੁਖੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਮਾਨਾ ਅਨਨ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਨੇਸਂ ‘‘ਮਯਂ ਨਿਕ੍ਖਮਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨਤਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਪੂਰਿਤਪਾਰਮੀਨਮ੍ਪਿ ਚ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਰੂਪੇ ਠਾਨੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਲਮੇવ ਗਬ੍ਭਾવਾਸੇ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ।
ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥਾਤਿ ਅਯਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ વਸੇਨ ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਗਬ੍ਭਾવਕ੍ਕਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾ ਹਿ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤਾਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਾਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇਪਿ ਚ ਤੇ ਕਮ੍ਮਜવਾਤਾ ਉਦ੍ਧਂਪਾਦੇ ਅਧੋਸਿਰੇ ਕਤ੍વਾ ਖਿਪਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕਾવ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ। ਭવਗ੍ਗਂ ਉਪਾਦਾਯ ਅવੀਚਿਅਨ੍ਤਰੇ ਅਞ੍ਞੋ ਤੀਸੁ ਕਾਲੇਸੁ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ। ਤੇਨੇવ ਨੇਸਂ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਨਕਾਲੇ ਚ ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇ
ਆਦੇਸਨવਿਧਾਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੪੮. ਆਦੇਸਨવਿਧਾਸੂਤਿ ਆਦੇਸਨਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ। ਇਦਾਨਿ ਤਾ ਆਦੇਸਨવਿਧਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਇਮਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਆਦਿਸਤੀਤਿ ਆਗਤਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਗਤਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਠਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ વਾ ਇਦਂ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਕਥੇਤਿ।
ਤਤ੍ਰਿਦਂ
ਅਮਨੁਸ੍ਸਾਨਨ੍ਤਿ ਯਕ੍ਖਪਿਸਾਚਾਦੀਨਂ। ਦੇવਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ। વਿਤਕ੍ਕવਿਪ੍ਫਾਰਸਦ੍ਦਨ੍ਤਿ વਿਤਕ੍ਕવਿਪ੍ਫਾਰવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿਪ੍ਪਲਪਨ੍ਤਾਨਂ ਸੁਤ੍ਤਪਮਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਸਦ੍ਦਂ। ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ। ਯਂ વਿਤਕ੍ਕਯਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਸਦ੍ਦੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ‘‘ਏવਮ੍ਪਿ ਤੇ ਮਨੋ’’ਤਿ ਆਦਿਸਤਿ। ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਾ ਪਣਿਹਿਤਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸੁਟ੍ਠਪਿਤਾ। વਿਤਕ੍ਕੇਸ੍ਸਤੀਤਿ વਿਤਕ੍ਕਯਿਸ੍ਸਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਚ ਆਗਮਨੇਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਜਾਨਾਤਿ। ਆਗਮਨੇਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨਾਮ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਕਾਲੇਯੇવ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਏਸ ਕਸਿਣਭਾવਨਂ ਆਰਦ੍ਧੋ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ વਾ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ વਾ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨਾਮ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਆਰਦ੍ਧਾਯੇવ ਜਾਨਾਤਿ, ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਏਸ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਦ੍ਧੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤਿ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤੀਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਅਨ੍ਤੋਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਜਾਨਾਤਿ ਨਾਮ ਯੇਨਾਕਾਰੇਨ ਇਮਸ੍ਸ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸੁਟ੍ਠਪਿਤਾ, ਇਮਸ੍ਸ ਨਾਮ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਾ
ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਲਾਭੀ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂਯੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਨ ਅਰਿਯਾਨਂ। ਅਰਿਯੇਸੁਪਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮੋ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਉਪਰਿਮੋ ਪਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਸ੍ਸ ਜਾਨਾਤਿ। ਏਤੇਸੁ ਚ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਕਦਾਗਾਮੀ, ਅਨਾਗਾਮੀ, ਅਰਹਾ, ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਉਪਰਿਮੋ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ ਨ ਸਮਾਪਜ੍ਜਤਿ। ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਤਤ੍ਰੁਪਪਤ੍ਤਿਯੇવ ਹੋਤਿ। ਤਥੇવ ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ ਇਦਂ ਏਕਂਸੇਨ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ। ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣવਸੇਨ ਞਾਤਞ੍ਹਿ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੀ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੇਸਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੪੯. ਆਤਪ੍ਪਮਨ੍વਾਯਾਤਿਆਦਿ ਆਤਪ੍ਪਨ੍ਤਿ વੀਰਿਯਂ। ਤਦੇવ ਪਦਹਿਤਬ੍ਬਤੋ ਪਧਾਨਂ। ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ ਅਨੁਯੋਗੋ। ਅਪ੍ਪਮਾਦਨ੍ਤਿ ਸਤਿਅવਿਪ੍ਪવਾਸਂ। ਸਮ੍ਮਾਮਨਸਿਕਾਰਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚੇ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਉਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰਂ। ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਧਿਂ। ਅਯਂ ਪਠਮਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਅਯਂ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂ ਸਾਕਾਰਂ ਪਟਿਕੂਲਤੋ ਮਨਸਿਕਤ੍વਾ ਪਟਿਕੂਲਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਪਠਮਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ, ਸਚੇ ਪਨ ਤਂ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨੇવ ਪਠਮਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ।
ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਚਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਚ। ਛવਿਮਂਸਲੋਹਿਤਨ੍ਤਿ ਛવਿਞ੍ਚ ਮਂਸਞ੍ਚ ਲੋਹਿਤਞ੍ਚ। ਅਟ੍ਠਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਅਟ੍ਠਿ ਅਟ੍ਠੀਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਤਿ। ਅਟ੍ਠਿ ਅਟ੍ਠੀਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤਾ ਅਟ੍ਠਿਆਰਮ੍ਮਣਾ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਦੁਤਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ। ਸਚੇ ਪਨ ਤਂ ਝਾਨਂ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ। ਅਯਂ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਦੁਤਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ। ਕਾਲ਼વਲ੍ਲવਾਸੀ ਸੁਮਤ੍ਥੇਰੋ ਪਨ ‘‘ਯਾવ ਤਤਿਯਮਗ੍ਗਾ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਆਹ।
વਿਞ੍ਞਾਣਸੋਤਨ੍ਤਿ ਉਭਯਤੋ ਅਬ੍ਬੋਚ੍ਛਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਭਾਗੇਹਿ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ। ਇਧ ਲੋਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਞ੍ਚਾਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਸੇਨ ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਲੋਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਦੁਤਿਯਪਦੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਕਮ੍ਮਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਇਧ ਲੋਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ। ਕਮ੍ਮਭવਂ ਆਕਡ੍ਢਨ੍ਤਂ ਪਰਲੋਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ। ਇਮਿਨਾ ਕਿਂ ਕਥਿਤਂ? ਸੇਕ੍ਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਂ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਕਥਿਤਂ। ਸੇਕ੍ਖਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾਨਞ੍ਹਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਤਤਿਯਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ।
ਇਧ ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਞ੍ਚਾਤਿ ਨਿਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗਤ੍ਤਾ ਇਧਲੋਕੇ ਚ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ। ਦੁਤਿਯਪਦੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਕਮ੍ਮਤੋ ਨ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਇਧ ਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ। ਕਮ੍ਮਭવਂ ਅਨਾਕਡ੍ਢਨ੍ਤਂ ਪਰਲੋਕੇ ਅਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ। ਇਮਿਨਾ ਕਿਂ ਕਥਿਤਂ? ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਕਥਿਤਂ। ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਹਿ ਚੇਤੋਪਰਿਯਞਾਣਂ ਚਤੁਤ੍ਥਾ ਦਸ੍ਸਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ।
ਅਪਿਚ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰੇ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾਪਿ
ਪੁਗ੍ਗਲਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੫੦. ਪੁਗ੍ਗਲਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਸੂਤਿ ਲੋਕવੋਹਾਰવਸੇਨ ‘‘ਸਤ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨਰੋ ਪੋਸੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਾਸੁ ਲੋਕਪਞ੍ਞਤ੍ਤੀਸੁ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਦ੍વੇ ਕਥਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਕਥਾ, ਪਰਮਤ੍ਥਕਥਾਤਿ ਪੋਟ੍ਠਪਾਦਸੁਤ੍ਤੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੪੩੯-੪੪੩) વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾ।
ਤਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਸੂਤਿ ਅਯਂ ਸਮ੍ਮੁਤਿਕਥਾ। ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲਪਣ੍ਣਤ੍ਤੀਸੁ ਭਗવਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਹੋਤਿ, ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਿਮੇ ਭਨ੍ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ। ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਭਾਗੇਹਿ વਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰੂਪਕਾਯਤੋ
ਪਾਲ਼ਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕਾਯੇਨ ਫੁਸਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਧਾਤੁ॰ ੨੪) ਏવਂ ਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖਲਾਭਿਨੋ વਸੇਨ ਆਗਤਾ। ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਚ, ਚਤੂਹਿ ਝਾਨੇਹਿ વੁਟ੍ਠਾਯ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਾਤਿ ਇਮੇਸਂ વਸੇਨ ਪਞ੍ਚવਿਧੋવ ਹੋਤਿ।
ਪਾਲ਼ਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਟ੍ਠવਿਮੋਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਖੇਪવਸੇਨੇવ ਆਗਤਾ। ਯਥਾਹ ‘‘ਨ ਹੇવ ਖੋ ਅਟ੍ਠ વਿਮੋਕ੍ਖੇ ਕਾਯੇਨ ਫੁਸਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਧਾਤੁ॰ ੨੫)।
ਫੁਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿ ਕਰੋਤੀਤਿ ਕਾਯਸਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਝਾਨਫਸ੍ਸਂ ਪਠਮਂ ਫੁਸਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਰੋਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਸਚ੍ਛਿਕਰੋਤਿ, ਸੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਟ੍ਠਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾ
ਦਿਟ੍ਠਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਸਙ੍ਖੇਪਲਕ੍ਖਣਂ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸੁਖੋ ਨਿਰੋਧੋਤਿ ਞਾਤਂ ਹੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਂ વਿਦਿਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਪਸ੍ਸਿਤਂ ਪਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸੋਪਿ ਕਾਯਸਕ੍ਖਿ વਿਯ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤਾ ਚਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વੋਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વੋਚਰਿਤਾ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਧਾਤੁ॰ ੨੭)।
ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਸੋਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਛਬ੍ਬਿਧੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤਾ ਚਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વੋਦਿਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ વੋਚਰਿਤਾ, ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੋ ਚ ਖੋ ਯਥਾ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ (ਧਾਤੁ॰ ੨੮)। ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ, ਓਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ, ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਯ ਚ ਕਿਲੇਸਕ੍ਖਯੋ ਹੋਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਕ੍ਖਣੇ ਕਿਲੇਸਚ੍ਛੇਦਕਂ ਞਾਣਂ ਅਦਨ੍ਧਂ ਤਿਖਿਣਂ ਸੂਰਂ ਹੁਤ੍વਾ વਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਨਾਮ ਨਾਤਿਤਿਖਿਣੇਨ ਅਸਿਨਾ ਕਦਲਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਨ ਮਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਅਸਿ ਨ ਸੀਘਂ વਹਤਿ, ਸਦ੍ਦੋ ਸੁਯ੍ਯਤਿ, ਬਲવਤਰੋ વਾਯਾਮੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪਾ ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ। ਯਥਾ ਪਨ ਅਤਿਨਿਸਿਤੇਨ ਅਸਿਨਾ ਕਦਲਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮਟ੍ਠਂ ਹੋਤਿ, ਅਸਿ ਸੀਘਂ વਹਤਿ, ਸਦ੍ਦੋ ਨ ਸੁਯ੍ਯਤਿ, ਬਲવਤਰਂ વਾਯਾਮਕਿਚ੍ਚਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਏવਰੂਪਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਮਗ੍ਗਭਾવਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਧਮ੍ਮਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤੀਤਿ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ। ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਦ੍ਧਾਨੁਸਾਰਿਮ੍ਹਿਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ, ਉਭੋਪੇਤੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਟ੍ਠਾਯੇવ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਪਞ੍ਞਾવਾਹਿਂ ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ’’ਤਿ।
ਤਥਾ
ਪਧਾਨਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੫੧. ਪਧਾਨੇਸੂਤਿ ਇਧ ਪਦਹਨવਸੇਨ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਾ ਪਧਾਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਸਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ ਮਹਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਸਮਿਧਾਪਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
ਪਟਿਪਦਾਦੇਸਨਾવਣ੍ਣਨਾ
੧੫੨. ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਪਦਾਦੀਸੁ
ਭਸ੍ਸਸਮਾਚਾਰਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
੧੫੩. ਨ ਚੇવ ਮੁਸਾવਾਦੂਪਸਞ੍ਹਿਤਨ੍ਤਿ ਭਸ੍ਸਸਮਾਚਾਰੇ ਠਿਤੋਪਿ ਕਥਾਮਗ੍ਗਂ ਅਨੁਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤੋਪਿ ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਚੇવ ਮੁਸਾવਾਦੂਪਸਞ੍ਹਿਤਂ ਭਾਸਤਿ। ਅਟ੍ਠ ਅਨਰਿਯવੋਹਾਰੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਅਰਿਯવੋਹਾਰਯੁਤ੍ਤਮੇવ ਭਾਸਤਿ। ਨ ਚ વੇਭੂਤਿਯਨ੍ਤਿ ਭਸ੍ਸਸਮਾਚਾਰੇ ਠਿਤੋਪਿ ਭੇਦਕਰવਾਚਂ ਨ ਚ ਪੇਸੁਣਿਯਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸਾਯੇવੇਤਂ વੇવਚਨਂ। વੇਭੂਤਿਯવਾਚਾ ਹਿ ਪਿਯਭਾવਸ੍ਸ ਸੁਞ੍ਞਕਰਣਤੋ ‘‘ਪੇਸੁਣਿਯ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਨਾਮਮੇવਸ੍ਸਾ ਏਤਨ੍ਤਿ ਮਹਾਸੀવਤ੍ਥੇਰੋ ਅવੋਚ। ਨ ਚ ਸਾਰਮ੍ਭਜਨ੍ਤਿ ਸਾਰਮ੍ਭਜਾ ਚ ਯਾ વਾਚਾ, ਤਞ੍ਚ ਨ ਭਾਸਤਿ। ‘‘ਤ੍વਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਤ੍વਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਤવਾਚਰਿਯੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਤੁਯ੍ਹਂ ਆਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਅਹਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਂ ਗਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਿਕ੍ਖੇਪਕਥਾਪવਤ੍ਤਂ વਾ ਕਰਣੁਤ੍ਤਰਿਯવਾਚਂ ਨ ਭਾਸਤਿ। ਜਯਾਪੇਕ੍ਖੋਤਿ ਜਯਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਯਥਾ ਹਤ੍ਥਕੋ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮੇਨਪਿ ਅਧਮ੍ਮੇਨਪਿ ਜੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਸਚ੍ਚਾਲਿਕਂ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਭਾਸਤਿ, ਏવਂ ਮਨ੍ਤਾ ਮਨ੍ਤਾ ਚ વਾਚਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮਨ੍ਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਮਨ੍ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ। ਪੁਨ ਮਨ੍ਤਾਤਿ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਭਸ੍ਸਸਮਾਚਾਰੇ ਠਿਤੋ ਦਿવਸਭਾਗਮ੍ਪਿ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਯੁਤ੍ਤਕਥਮੇવ ਕਥੇਤੀਤਿ। ਨਿਧਾਨવਤਿਨ੍ਤਿ ਹਦਯੇਪਿ ਨਿਦਹਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਂ। ਕਾਲੇਨਾਤਿ ਯੁਤ੍ਤਪਤ੍ਤਕਾਲੇਨ।
ਏવਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹਿ વਾਚਾ ਅਮੁਸਾ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਅਪਿਸੁਣਾ ਚ ਅਫਰੁਸਾ ਚ ਅਸਠਾ ਚ ਅਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਚ। ਏવਰੂਪਾ ਚ ਅਯਂ વਾਚਾ ਚਤੁਸਚ੍ਚਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤ੍ਤਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿਪਿ ਦਸਕਥਾવਤ੍ਥੁਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿਪਿ ਤੇਰਸਧੁਤਙ੍ਗਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿਪਿ ਸਤ੍ਤਤ੍ਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿਪਿ ਮਗ੍ਗਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਸ੍ਸਸਮਾਚਾਰੇਤਿ ਤਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
ਸਚ੍ਚੋ ਚਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧੋ ਚਾਤਿ ਸੀਲਾਚਾਰੇ ਠਿਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਚ੍ਚੋ ਚ ਭવੇਯ੍ਯ ਸਚ੍ਚਕਥੋ ਸਦ੍ਧੋ ਚ ਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਨਨੁ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸਚ੍ਚਂ ਕਥਿਤਮੇવ, ਇਧ ਕਸ੍ਮਾ ਪੁਨ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਹੇਟ੍ਠਾ વਾਚਾਸਚ੍ਚਂ ਕਥਿਤਂ। ਸੀਲਾਚਾਰੇ ਠਿਤੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਹਸਨਕਥਾਯਪਿ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਇਧ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਾਨਿ ਸੋ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਜੀવਿਤਂ ਕਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਨ ਚ ਕੁਹਕੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਹਕੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਾਨਿ।
ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂਤਿ ਛਸੁ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਭੋਜਨੇਪਿ ਪਮਾਣਞ੍ਞੂ। ਸਮਕਾਰੀਤਿ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਛ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਦਿવਸਂ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਜਾਗਰਿਯਾਨੁਯੋਗਂ ਯੁਤ੍ਤਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਅਤਨ੍ਦਿਤੋਤਿ ਨਿਤ੍ਤਨ੍ਦੀ ਕਾਯਾਲਸਿਯવਿਰਹਿਤੋ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋਤਿ ਕਾਯਿਕવੀਰਿਯੇਨਾਪਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਂ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਚਤੂਸੁ ਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਅਟ੍ਠਆਰਬ੍ਭવਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਏਕવਿਹਾਰੀ। ਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯੇਨਾਪਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਝਾਯੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਲਕ੍ਖਣੂਪਨਿਜ੍ਝਾਨવਸੇਨ ਸਤਿਮਾਤਿ ਚਿਰਕਤਾਦਿਅਨੁਸ੍ਸਰਣਸਮਤ੍ਥਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।
ਕਲ੍ਯਾਣਪਟਿਭਾਨੋਤਿ વਾਕ੍ਕਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਪਟਿਭਾਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਚ। ਯੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ ਖੋ ਪਨ ਹੋਤਿ ਨੋ ਮੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ। ਸੀਲਸਮਾਚਾਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਠਿਤਭਿਕ੍ਖੁ ਮੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਯੁਤ੍ਤਪਟਿਭਾਨੋ ਪਨ ਹੋਤਿ વਙ੍ਗੀਸਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ। ਗਤਿਮਾਤਿ ਗਮਨਸਮਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਧਿਤਿਮਾਤਿ ਧਾਰਣਸਮਤ੍ਥਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਮਤਿਮਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਮਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਨਾਮਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਤੀਹਿਪਿ ਇਮੇਹਿ ਪਦੇਹਿ ਪਞ੍ਞਾવ ਕਥਿਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਕਰਣવੀਰਿਯਂ ਕਥਿਤਂ, ਇਧ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਗਣ੍ਹਨવੀਰਿਯਂ। ਤਥਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਞ੍ਞਾ ਕਥਿਤਾ, ਇਧ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਗਣ੍ਹਨਪਞ੍ਞਾ। ਨ ਚ ਕਾਮੇਸੁ ਗਿਦ੍ਧੋਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਕਿਲੇਸਕਾਮੇਸੁ ਅਗਿਦ੍ਧੋ। ਸਤੋ ਚ ਨਿਪਕੋ ਚਾਤਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਦੀਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤਿਯਾ ਚੇવ ਞਾਣੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਚਰਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨੇਪਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾ, ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਨਿਪਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੇਸਮਿਧਾਪਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
ਅਨੁਸਾਸਨવਿਧਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
੧੫੪. ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਯੋਨਿਸੋ ਮਨਸਿਕਾਰਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਾਯਮਨਸਿਕਾਰੇਨ। ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋਤਿ ਯਥਾ ਮਯਾ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਅਨੁਸਾਸਨੀ ਦਿਨ੍ਨਾ, ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨੋ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਮੇવ। ਸੇਸਮਿਧਾਪਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
੧੫੫. ਪਰਪੁਗ੍ਗਲવਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣੇਤਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਨਂ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਤੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਕਿਲੇਸવਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣੇ। ਸੇਸਮਿਧਾਪਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ।
੧੫੬. ਅਮੁਤ੍ਰਾਸਿਂ ਏવਂਨਾਮੋਤਿ ਏਕੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏਕੋ ਸੁਦ੍ਧਖਨ੍ਧੇਯੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਏਕੋ ਹਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਏਕੋ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਗਹਿਤਂ। ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਪਨ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ? ਸੁਦ੍ਧਖਨ੍ਧੇਯੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨੇਕਜਾਤਿਸਤਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਥਕੇ ਠਤ੍વਾ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਮਾਨੋ ਓਤਰਤਿ। ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਂਨਾਮੋਤਿਆਦਿਮਾਹ ਸੋ ਏવਮਾਹਾਤਿ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੋ ਏવਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਤੇ ਚ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂਸਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਰੁਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਤ੍ਤਾ ਪਨੇਸ ਏਤਂ ਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਸ੍ਸ ਹਿ ਠਾਨਂ વਾ ਨਿਯਮੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਮਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਇਮਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવੇਤਂ। ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਸਸ੍ਸਤવਾਦੋਤਿ ਥੇਰੋ ਲਾਭਿਸ੍ਸੇવ વਸੇਨ ਤਯੋ ਸਸ੍ਸਤવਾਦੇ ਆਹ। ਭਗવਤਾ ਪਨ ਤਕ੍ਕੀવਾਦਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વੁਤ੍ਤਾ। ਏਤੇਸਂ ਪਨ ਤਿਣ੍ਣਂ વਾਦਾਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੩੦) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸੇਸਮਿਧਾਪਿ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ।
੧੫੭. ਗਣਨਾਯ વਾਤਿ ਪਿਣ੍ਡਗਣਨਾਯ। ਸਙ੍ਖਾਨੇਨਾਤਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦਕવਸੇਨ ਮਨੋਗਣਨਾਯ। ਉਭਯਥਾਪਿ ਪਿਣ੍ਡਗਣਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, વਸ੍ਸਾਨਂ ਸਤવਸੇਨ ਸਹਸ੍ਸવਸੇਨ ਸਤਸਹਸ੍ਸવਸੇਨ ਕੋਟਿવਸੇਨ ਪਿਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਾਨੀਤਿ વਾ ਏਤ੍ਤਕਾ વਸ੍ਸਕੋਟਿਯੋਤਿ વਾ ਏવਂ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਸਨ੍ਨਂ ਪਾਰਮੀਨਂ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਮਾ વੋ ਅਨਾવਰਣਞਾਣਂ ਸੂਰਂ વਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੇਸਨਾਞਾਣਕੁਸਲਤਂ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ વਸ੍ਸਗਣਨਾਯਪਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਗਣਨਾਯਪਿ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਨ੍ਤਿ
੧੫੮. ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣੇਤਿ ਭਨ੍ਤੇ ਯਾਪਿ ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤਿਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਞਾਣਦੇਸਨਾ, ਸਾਪਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂਯੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾ। ਅਤੀਤਬੁਦ੍ਧਾਪਿ ਏવਮੇવ ਦੇਸੇਸੁਂ। ਅਨਾਗਤਾਪਿ ਏવਮੇવ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਤੇਸਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਞਾਣੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾવ ਦੇਸਯਿਤ੍ਥ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਕਾਰਣੇਨ ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਤੀ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਪਾਲ਼ਿਯਤ੍ਥੋ ਪਨੇਤ੍ਥ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤੋਯੇવ।
੧੫੯. ਸਾਸવਾ ਸਉਪਧਿਕਾਤਿ ਸਦੋਸਾ ਸਉਪਾਰਮ੍ਭਾ। ਨੋ ਅਰਿਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਰਿਯਿਦ੍ਧੀਤਿ ਨ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਨਾਸવਾ ਅਨੁਪਧਿਕਾਤਿ ਨਿਦ੍ਦੋਸਾ ਅਨੁਪਾਰਮ੍ਭਾ। ਅਰਿਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਰਿਯਿਦ੍ਧੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞੀ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤੀਤਿ ਕਥਂ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞੀ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤੀਤਿ? ਪਟਿਕੂਲੇ ਸਤ੍ਤੇ ਮੇਤ੍ਤਂ ਫਰਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਧਾਤੁਸਞ੍ਞਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਕਥਂ ਪਟਿਕੂਲੇ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞੀ વਿਹਰਤਿ (ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੯੭)? ਅਨਿਟ੍ਠਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ વਾ ਫਰਤਿ, ਧਾਤੁਤੋ વਾ ਉਪਸਂਹਰਤੀ’’ਤਿ। ਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞੀ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤੀਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲੇ ਸਤ੍ਤੇ ਅਸੁਭਸਞ੍ਞਂ ਫਰਤਿ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਂ ਉਪਸਂਹਰਤਿ। ਯਥਾਹ ‘‘ਕਥਂ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲੇ ਪਟਿਕੂਲਸਞ੍ਞੀ
ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਤੀਤਿ ਇਟ੍ਠੇ ਅਰਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਅਨਿਟ੍ਠੇ ਅਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇ ਅਸਮਪੇਕ੍ਖਨੇਨ ਮੋਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ ਛਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਛਲ਼ਙ੍ਗੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ વਿਹਰਤਿ। ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਸੂਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਾ ਅਯਂ ਦ੍વੀਸੁ ਇਦ੍ਧੀਸੁ ਏવਂਦੇਸਨਾ, ਏਤਦਾਨੁਤ੍ਤਰਿਯਂ। ਤਂ ਭਗવਾਤਿ ਤਂ ਦੇਸਨਂ ਭਗવਾ ਅਸੇਸਂ ਸਕਲਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ। ਤਂ ਭਗવਤੋਤਿ ਤਂ ਦੇਸਨਂ ਭਗવਤੋ ਅਸੇਸਂ ਅਭਿਜਾਨਤੋ। ਉਤ੍ਤਰਿ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿ ਅਭਿਜਾਨਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਯਂ ਨਾਮ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਾ ਯਂ ਭਗવਾ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਇਦਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯਦਭਿਜਾਨਂ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾਤਿ ਯਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਤਂ ਅਞ੍ਞੋ ਸਮਣੋ વਾ ਯਦਿਦਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਦਿਦਨ੍ਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ। ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਸੁ ਭਗવਤਾ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਤੀਤਬੁਦ੍ਧਾਪਿ ਹਿ ਇਮਾ ਦ੍વੇ ਇਦ੍ਧਿਯੋ ਦੇਸੇਸੁਂ, ਅਨਾਗਤਾਪਿ ਇਮਾવ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤੁਮ੍ਹੇਪਿ ਤੇਸਂ ਞਾਣੇਨ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਇਮਾવ ਦੇਸਯਿਤ੍ਥ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਾਸੁ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਕਾਰਣੇਨ ਏવਂਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੀ’’ਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਯੇ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸ ਅਪਰਮ੍ਪਰਿਯਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਸਿ, ਤੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
ਅਞ੍ਞਥਾਸਤ੍ਥੁਗੁਣਦਸ੍ਸਨਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ
੧੬੦. ਇਦਾਨਿ ਅਪਰੇਨਪਿ ਆਕਾਰੇਨ ਭਗવਤੋ ਗੁਣੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਯਂ ਤਂ ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਦ੍ਧੇਨ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਸਦ੍ਧਾ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇਨਾਤਿਆਦੀਸੁ ‘‘વੀਰਿਯਂ ਥਾਮੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨੇવ વੀਰਿਯવੇવਚਨਾਨਿ। ਤਤ੍ਥ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇਨਾਤਿ ਪਗ੍ਗਹਿਤવੀਰਿਯੇਨ। ਥਾਮવਤਾਤਿ ਥਾਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਥਿਰવੀਰਿਯੇਨ। ਪੁਰਿਸਥਾਮੇਨਾਤਿ ਤੇਨ ਥਾਮવਤਾ ਯਂ ਪੁਰਿਸਥਾਮੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਨਨ੍ਤਰਪਦਦ੍વਯੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪੁਰਿਸਧੋਰਯ੍ਹੇਨਾਤਿ ਯਾ ਅਸਮਧੁਰੇਹਿ ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ વਹਿਤਬ੍ਬਾ ਧੁਰਾ, ਤਂ ਧੁਰਂ વਹਨਸਮਤ੍ਥੇਨ ਮਹਾਪੁਰਿਸੇਨ। ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਤਂ ਭਗવਤਾਤਿ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਸਬ੍ਬਮੇવ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਂ, ਭਗવਤੋ ਏਕਗੁਣੋਪਿ ਊਨੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਂ। ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇ ਕੇਣਿਯਜਟਿਲਾਦਯੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ‘‘ਕੋ ਜਾਨਾਤਿ ਪਰਲੋਕਂ
ਹੀਨਨ੍ਤਿ ਲਾਮਕਂ। ਗਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਗਾਮવਾਸੀਨਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਰਿਯਨ੍ਤਿ ਨ ਨਿਦ੍ਦੋਸਂ। ਨ વਾ ਅਰਿਯੇਹਿ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਨਤ੍ਥਸਞ੍ਹਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਸਂਯੁਤ੍ਤਂ। ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਯੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਕ੍ਖਮਂ વਾ। ਯਥਾ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਕਾਮਸੁਖਲ੍ਲਿਕਾਨੁਯੋਗਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਕਾਯਕਿਲਮਥਂ ਅਨੁਧਾવਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਮੁਞ੍ਚਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਕਾਮਸੁਖਂ ਅਨੁਧਾવਨ੍ਤਿ, ਨ ਏવਂ ਭਗવਾ। ਭਗવਾ ਪਨ ਉਭੋ ਏਤੇ ਅਨ੍ਤੇ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਾ ਸਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਪਟਿਪਦਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਚਕ੍ਖੁਕਰਣੀ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿ, ਤਮੇવ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨ ਚ ਅਤ੍ਤਕਿਲਮਥਾਨੁਯੋਗ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਨ੍ਤਿ ਅਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ, ਕਾਮਾવਚਰਚਿਤ੍ਤਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ। ਪੋਟ੍ਠਪਾਦਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਦੁਤਿਯਜ੍ਝਾਨਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਕਥਿਤਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੩੨)। ਪਾਸਾਦਿਕਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਸਹ ਮਗ੍ਗੇਨ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਾਦਕਜ੍ਝਾਨਂ। ਦਸੁਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀਤਿ ਯਥਾਕਾਮਲਾਭੀ। ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀਤਿ ਅਦੁਕ੍ਖਲਾਭੀ। ਅਕਸਿਰਲਾਭੀਤਿ વਿਪੁਲਲਾਭੀ।
ਅਨੁਯੋਗਦਾਨਪ੍ਪਕਾਰવਣ੍ਣਨਾ
੧੬੧. ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾਤਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ। ਤੀਣਿ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ – ਜਾਤਿਖੇਤ੍ਤਂ ਆਣਾਖੇਤ੍ਤਂ વਿਸਯਖੇਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਿਖੇਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ। ਸਾ ਹਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਨਕਾਲੇ ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇ ਸਮ੍ਬੋਧਿਕਾਲੇ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨੇ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚ ਕਮ੍ਪਤਿ। ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਪਨ ਆਣਾਖੇਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਆਟਾਨਾਟਿਯਮੋਰਪਰਿਤ੍ਤਧਜਗ੍ਗਪਰਿਤ੍ਤਰਤਨਪਰਿਤ੍ਤਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਆਣਾ વਤ੍ਤਤਿ। વਿਸਯਖੇਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ‘‘ਯਾવਤਕਂ ਞਾਣਂ, ਤਾવਤਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਯਾવਤਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ ਤਾવਤਕਂ ਞਾਣਂ, ਞਾਣਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਞੇਯ੍ਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੫੫) વਚਨਤੋ ਅવਿਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
ਇਮੇਸੁ
ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਨ੍ਤਿ ਅਪੁਰੇ ਅਪਚ੍ਛਾ ਏਕਤੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਪੁਰੇ વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ‘‘ਬੋਧਿਂ ਅਪਤ੍વਾ ਨ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ, ਤਾવ ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣੇ ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਕਮ੍ਪਨੇਨੇવ ਖੇਤ੍ਤਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਕਤੋ। ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਪਿ ਨਿવਾਰਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚ ਯਾવ ਸਾਸਪਮਤ੍ਤਾਪਿ ਧਾਤੁਯੋ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਧਾਤੂਸੁ ਹਿ ਠਿਤਾਸੁ
ਤਿਪਿਟਕਅਨ੍ਤਰਧਾਨਕਥਾ
ਤੀਣਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨਾਨਿ ਨਾਮ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਨ੍ਤਰਧਾਨਂ, ਪਟਿવੇਧਅਨ੍ਤਰਧਾਨਂ, ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਅਨ੍ਤਰਧਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਯਤ੍ਤੀਤਿ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ। ਪਟਿવੇਧੋਤਿ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧੋ। ਪਟਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਪਟਿਪਦਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਟਿવੇਧੋ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿਪਿ ਨ ਹੋਤਿਪਿ। ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਪਟਿવੇਧਕਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਬਹੂ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਸ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਤਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬੋ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਦੀਪੇ ਏਕવਾਰਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ। ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪੂਰਕਾਪਿ ਕਦਾਚਿ ਬਹੂ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਕਦਾਚਿ ਅਪ੍ਪਾ। ਇਤਿ ਪਟਿવੇਧੋ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਚ ਹੋਤਿਪਿ ਨ ਹੋਤਿਪਿ। ਸਾਸਨਟ੍ਠਿਤਿਯਾ ਪਨ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਪਮਾਣਂ। ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹਿ ਤੇਪਿਟਕਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦ੍વੇਪਿ ਪੂਰੇਤਿ।
ਯਥਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਆਲ਼ਾਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾ ਸਤ੍ਤ ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਸੋ ਨ ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਉਦਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਧਿਗਤવਿਸੇਸਂ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸ੍ਸ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਸੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿ, ਤਸ੍ਸ વਚਨਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਂ ਝਾਨਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਸਿ, ਏવਮੇવ
ਤਤ੍ਥ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕੇ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਮਾਨੇ ਪਠਮਂ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯੋ ਏਕਾਦਸਕਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਏਕਕਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ, ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯੋ ਚਕ੍ਕਪੇਯ੍ਯਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਓਘਤਰਣਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਭਾવਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਮੂਲਪਰਿਯਾਯਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਤਦਨਨ੍ਤਰਂ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ ਦਸੁਤ੍ਤਰਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ। ਏਕਿਸ੍ਸਾਪਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਗਾਥਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾ ਅਦ੍ਧਾਨਂ
ਦ੍વੀਸੁ ਪਨ ਪਿਟਕੇਸੁ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇਸੁਪਿ વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਠਿਤੇ ਸਾਸਨਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪਰਿવਾਰਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇਸੁ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇਸੁ ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗੇ ਠਿਤੇ ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੇ ਮਾਤਿਕਾਯਪਿ ਠਿਤਾਯ ਠਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਮਾਤਿਕਾਯ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਉਪਸਮ੍ਪਦਾਸੁ ਠਿਤਾਸੁ ਸਾਸਨਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਲਿਙ੍ਗਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਤવਤ੍ਥਸਮਣવਂਸੋ ਪਨ ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਾਸਨਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਤ੍ਤੇਹਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੇਹਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ। ਤੇવਿਜ੍ਜੇਹਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ। ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕੇਹਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੇਹਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਕਸ੍ਸ ਪਨ ਸਚ੍ਚਪ੍ਪਟਿવੇਧਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮਕਸ੍ਸ ਸੀਲਭੇਦਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਾਸਨਂ ਓਸਕ੍ਕਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨ ਨਿવਾਰਿਤਾ।
ਸਾਸਨਅਨ੍ਤਰਹਿਤવਣ੍ਣਨਾ
ਤੀਣਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾਨਿ ਨਾਮ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਧਾਤੁਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਅਹੋਸਿ। ਖਨ੍ਧਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ। ਧਾਤੁਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਨਾਗਤੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਾਸਨਸ੍ਸ ਕਿਰ ਓਸਕ੍ਕਨਕਾਲੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਤਮ੍ਬਪਣ੍ਣਿਦੀਪੇ ਧਾਤੁਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਮਹਾਚੇਤਿਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਮਹਾਚੇਤਿਯਤੋ ਨਾਗਦੀਪੇ ਰਾਜਾਯਤਨਚੇਤਿਯਂ। ਤਤੋ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਨਾਗਭવਨਤੋਪਿ ਦੇવਲੋਕਤੋਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਤੋਪਿ ਧਾਤੁਯੋ ਮਹਾਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕਮੇવ
ਤਾ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ
ਯਾવ ਨ ਏવਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ, ਤਾવ ਅਚਰਿਮਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ? ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਤ੍ਤਾ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਮਨੁਸ੍ਸੋ। ਕਤਮੋ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੭੨)। ਯਦਿ ਚ ਦ੍વੇ વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾ ਅਟ੍ਠ વਾ ਸੋਲ਼ਸ વਾ ਏਕਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ વਿਹਾਰੇ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਚੇਤਿਯਾਨਮ੍ਪਿ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ਬਹੁਤਾਯ ਨ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਜਾਤਾ, ਏવਂ ਬੁਦ੍ਧਾਪਿ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਦੇਸਨਾਯ ਚ વਿਸੇਸਾਭਾવਤੋ। ਯਞ੍ਹਿ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦਿਭੇਦਂ ਧਮ੍ਮਂ ਏਕੋ ਦੇਸੇਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਸੋવ ਦੇਸੇਤਬ੍ਬੋ ਸਿਯਾ, ਤਤੋ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯੋ ਸਿਯਾ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੇ ਦੇਸਨਾਪਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਹੋਤਿ, વਿવਾਦਭਾવਤੋ ਚ। ਬਹੂਸੁ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਬਹੂਨਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ વਿਯ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੋ ਲਾਭੀ ਪੁਞ੍ਞવਾਤਿ વਿવਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਏવਂ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਪਿ ਚੇਤਂ ਕਾਰਣਂ ਮਿਲਿਨ੍ਦਰਞ੍ਞਾਪਿ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ –
ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਗਸੇਨ, ਭਾਸਿਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਦੇਸਯਨ੍ਤਾ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ
ਅਯਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ, ਏਕਸ੍ਸੇવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਨਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਲੇਯ੍ਯ, ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਨਮੇਯ੍ਯ, ਓਣਮੇਯ੍ਯ, વਿਨਮੇਯ੍ਯ, વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ, વਿਧਮੇਯ੍ਯ, વਿਦ੍ਧਂਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।
ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾવਾ ਏਕਪੁਰਿਸਸਨ੍ਧਾਰਣੀ ਭવੇਯ੍ਯ, ਏਕਪੁਰਿਸੇ ਅਭਿਰੂਲ਼੍ਹੇ ਸਾ ਨਾવਾ ਸਮੁਪਾਦਿਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਤਾਦਿਸੋ ਆਯੁਨਾ વਣ੍ਣੇਨ વਯੇਨ ਪਮਾਣੇਨ ਕਿਸਥੂਲੇਨ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੇਨ, ਸੋ ਤਂ ਨਾવਂ ਅਭਿਰੂਹੇਯ੍ਯ, ਅਪਿ ਨੁ ਸਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾવਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਲੇਯ੍ਯ, ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਨਮੇਯ੍ਯ, ਓਣਮੇਯ੍ਯ, વਿਨਮੇਯ੍ਯ, વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ, વਿਧਮੇਯ੍ਯ, વਿਦ੍ਧਂਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਓਸੀਦੇਯ੍ਯ ਉਦਕੇਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ, ਏਕਸ੍ਸੇવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਨਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਧਾਰੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।
ਯਥਾ વਾ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਛਾਦੇਨ੍ਤਂ ਯਾવ ਕਣ੍ਠਮਭਿਪੂਰਯਿਤ੍વਾ, ਸੋ ਧਾਤੋ ਪੀਣਿਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰੋ ਤਨ੍ਦੀਕਤੋ ਅਨੋਣਮਿਤਦਣ੍ਡਜਾਤੋ ਪੁਨਦੇવ ਤਾવਤਕਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਖਿਤੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ
ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਨਾਗਸੇਨ, ਅਤਿਧਮ੍ਮਭਾਰੇਨ ਪਥવੀ ਚਲਤੀਤਿ? ਇਧ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ
ਅਪਿਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮਂ ਕਾਰਣਂ ਬੁਦ੍ਧਬਲਪਰਿਦੀਪਨਾਯ ਓਸਾਰਿਤਂ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਤਤ੍ਥ ਅਤਿਰੂਪਂ ਕਾਰਣਂ ਸੁਣੋਹਿ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਤੇਸਂ ਪਰਿਸਾਯ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ, ਉਭਤੋ ਪਕ੍ਖਜਾਤਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਬਲવਾਮਚ੍ਚਾਨਂ ਪਰਿਸਾਯ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਮਚ੍ਚੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਮਚ੍ਚੋ’’ਤਿ, ਉਭਤੋ ਪਕ੍ਖਜਾਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਤੇਸਂ ਪਰਿਸਾਯ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ, ਉਭਤੋ ਪਕ੍ਖਜਾਤਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ, ਇਦਂ ਤਾવ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਕਂ ਕਾਰਣਂ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
ਅਪਰਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਕਾਰਣਂ ਸੁਣੋਹਿ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ‘‘ਅਗ੍ਗੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਯਂ વਚਨਂ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਭવੇਯ੍ਯ, ‘‘ਜੇਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ, ਸੇਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, વਿਸਿਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਉਤ੍ਤਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਪવਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਅਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ
ਅਪਿਚ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਸਭਾવਪਕਤਿ ਏਸਾ, ਯਂ ਏਕੋਯੇવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਕਾਰਣਾ? ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ, ਯਂ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਏਕਂਯੇવ ਹੋਤਿ। ਪਥવੀ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਨ੍ਤੀ, ਸਾ ਏਕਾਯੇવ। ਸਾਗਰੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ। ਸਿਨੇਰੁ ਗਿਰਿਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ। ਆਕਾਸੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ। ਸਕ੍ਕੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਏਕੋਯੇવ। ਮਾਰੋ ਮਹਨ੍ਤੋ
ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਾਨੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਨવવਿਧਸ੍ਸ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਨੁਧਮ੍ਮਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਪ੍ਪਟਿਪਦਂ। ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੋਤਿ ਸਕਾਰਣੋ। વਾਦਾਨੁવਾਦੋਤਿ વਾਦੋਯੇવ।
ਅਚ੍ਛਰਿਯਅਬ੍ਭੁਤવਣ੍ਣਨਾ
੧੬੨. ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਦਾਯੀਤਿ ਤਯੋ ਥੇਰਾ ਉਦਾਯੀ ਨਾਮ – ਲਾਲ਼ੁਦਾਯੀ, ਕਾਲ਼ੁਦਾਯੀ, ਮਹਾਉਦਾਯੀਤਿ। ਇਧ ਮਹਾਉਦਾਯੀ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਸੁਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਾ ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਸੀਸਮਤ੍ਥਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸੀਸਮਤ੍ਥਕਤੋ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਉਭਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਜ੍ਝਂ ਓਤਰਤਿ, ਮਜ੍ਝਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਭਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪੀਤਿਯਾ ਫੁਟਸਰੀਰੋ ਬਲવਸੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਤਾ। ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਤਾਤਿ ਚਤੂਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਤੀਹਾਕਾਰੇਹਿ ਸਲ੍ਲੇਖਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਾਨਂ ਸਲ੍ਲਿਖਿਤਭਾવੋ। ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮਾਤਿ ਯੋ ਨਾਮ। ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਤੁਕਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣੇ ਨ ਆવਿ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਟਾਕਂ ਪਰਿਹਰੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ‘‘ਕੋ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਾ ਪਟਾਕਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਂ વਿਚਰੇਯ੍ਯੁਂ।
ਪਸ੍ਸ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਉਦਾਯਿ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਤਿ ਪਸ੍ਸ ਉਦਾਯਿ ਯਾਦਿਸੀ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਕਿਂ ਪਨ ਭਗવਾ ਨੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਤੁਕਰੋਤਿ, ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣਂ ਕਥੇਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ, ਨ ਕਥੇਤਿ। ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦੀਹਿ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ, ਚੀવਰਾਦਿਹੇਤੁਂ ਨ ਕਥੇਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਪਸ੍ਸ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਉਦਾਯਿ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਬੁਜ੍ਝਨਕਸਤ੍ਤਂ ਪਨ ਆਗਮ੍ਮ વੇਨੇਯ੍ਯવਸੇਨ ਕਥੇਤਿ। ਯਥਾਹ –
‘‘ਨ ਮੇ ਆਚਰਿਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸੋ ਮੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
ਸਦੇવਕਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੧੧)।
ਏવਂ
੧੬੩. ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯਾਸੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯੇ ਮੇ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਮਾ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਾਦੀਸੁ ਨ ਕਥਯਿਤ੍ਥ। ਅਜ੍ਜ વਾ ਮੇ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਮਾ ਪਰਦਿવਸਾਦੀਸੁ ਨ ਕਥਯਿਤ੍ਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪવੇਦੇਸੀਤਿ ਕਥੇਸਿ। ਇਮਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਸਾਤਿ ਨਿਗ੍ਗਾਥਕਤ੍ਤਾ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ‘‘વੇਯ੍ਯਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ। ਇਦਂ ਪਨ ‘‘ਇਤਿ ਹਿਦ’’ਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਦਂ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰੇਹਿ ਠਪਿਤਂ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
ਸੁਮਙ੍ਗਲવਿਲਾਸਿਨਿਯਾ ਦੀਘਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸਮ੍ਪਸਾਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।