॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੇ
ਮਜ੍ਝਿਮਪਣ੍ਣਾਸਪਾਲ਼ਿ
੧. ਗਹਪਤਿવਗ੍ਗੋ
੧. ਕਨ੍ਦਰਕਸੁਤ੍ਤਂ
੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਚਮ੍ਪਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਗਗ੍ਗਰਾਯ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਤੀਰੇ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਅਥ ਖੋ ਪੇਸ੍ਸੋ ਪੇਯੋ (ਕ॰) ਚ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ ਕਨ੍ਦਰਕੋ ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਕਨ੍ਦਰਕੋ ਪਨ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ ਸਾਰਾਣੀਯਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ ਪੀ॰) વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਕਨ੍ਦਰਕੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਂ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁવਿਲੋਕੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ , ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ ਭੋਤਾ ਗੋਤਮੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਪਟਿਪਾਦਿਤੋ! ਯੇਪਿ ਤੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਤੇਪਿ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਏਤਪਰਮਂਯੇવ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਟਿਪਾਦੇਸੁਂ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਭੋਤਾ ਗੋਤਮੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਪਟਿਪਾਦਿਤੋ। ਯੇਪਿ ਤੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਤੇਪਿ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਏਤਪਰਮਂਯੇવ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਟਿਪਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਭੋਤਾ ਗੋਤਮੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਪਟਿਪਾਦਿਤੋ’’ਤਿ।
੨. ‘‘ਏવਮੇਤਂ , ਕਨ੍ਦਰਕ, ਏવਮੇਤਂ, ਕਨ੍ਦਰਕ। ਯੇਪਿ ਤੇ, ਕਨ੍ਦਰਕ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਤੇਪਿ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਏਤਪਰਮਂਯੇવ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਟਿਪਾਦੇਸੁਂ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਮਯਾ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਪਟਿਪਾਦਿਤੋ। ਯੇਪਿ ਤੇ, ਕਨ੍ਦਰਕ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਤੇਪਿ ਭਗવਨ੍ਤੋ ਏਤਪਰਮਂਯੇવ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਟਿਪਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਏਤਰਹਿ ਮਯਾ ਸਮ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਪਟਿਪਾਦਿਤੋ।
‘‘ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ, ਕਨ੍ਦਰਕ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਾ વੁਸਿਤવਨ੍ਤੋ ਕਤਕਰਣੀਯਾ ਓਹਿਤਭਾਰਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਸਂਯੋਜਨਾ ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾ વਿਮੁਤ੍ਤਾ। ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ, ਕਨ੍ਦਰਕ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਸੇਕ੍ਖਾ ਸਨ੍ਤਤਸੀਲਾ ਸਨ੍ਤਤવੁਤ੍ਤਿਨੋ ਨਿਪਕਾ ਨਿਪਕવੁਤ੍ਤਿਨੋ; ਤੇ ਚਤੂਸੁ ਨਿਪਕવੁਤ੍ਤਿਨੋ ਚਤੂਸੁ (ਸੀ॰) ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸੁਪਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ? ਇਧ, ਕਨ੍ਦਰਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ ਆਤਾਪੀ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਤਿਮਾ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ।
੩. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਚਿਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਾਨਂ ਸੋਕਪਰਿਦ੍ਦવਾਨਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾਯ ਞਾਯਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ। ਮਯਮ੍ਪਿ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਿਹੀ ਓਦਾਤવਸਨਾ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਇਮੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾ વਿਹਰਾਮ। ਇਧ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯੇ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ વਿਹਰਾਮ ਆਤਾਪਿਨੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਸਤਿਮਨ੍ਤੋ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; વੇਦਨਾਸੁ વੇਦਨਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ વਿਹਰਾਮ ਆਤਾਪਿਨੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਸਤਿਮਨ੍ਤੋ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; ਚਿਤ੍ਤੇ ਚਿਤ੍ਤਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ વਿਹਰਾਮ ਆਤਾਪਿਨੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਸਤਿਮਨ੍ਤੋ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ; ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਧਮ੍ਮਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ વਿਹਰਾਮ ਆਤਾਪਿਨੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਸਤਿਮਨ੍ਤੋ, વਿਨੇਯ੍ਯ ਲੋਕੇ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਗਹਨੇ ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਕਸਟੇ ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਸਾਠੇਯ੍ਯੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਾਹਿਤਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਗਹਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦਿਦਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ; ਉਤ੍ਤਾਨਕਞ੍ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦਿਦਂ ਪਸવੋ। ਅਹਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਹੋਮਿ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਂ ਸਾਰੇਤੁਂ। ਯਾવਤਕੇਨ ਅਨ੍ਤਰੇਨ ਚਮ੍ਪਂ ਗਤਾਗਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤਾਨਿ ਸਾਠੇਯ੍ਯਾਨਿ ਕੂਟੇਯ੍ਯਾਨਿ વਙ੍ਕੇਯ੍ਯਾਨਿ ਜਿਮ੍ਹੇਯ੍ਯਾਨਿ ਪਾਤੁਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਸਾਤਿ વਾ ਪੇਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਕਮ੍ਮਕਰਾਤਿ વਾ ਅਞ੍ਞਥਾવ ਕਾਯੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਥਾવ વਾਚਾਯ ਅਞ੍ਞਥਾવ ਨੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਗਹਨੇ ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਕਸਟੇ ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਸਾਠੇਯ੍ਯੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਾਹਿਤਂ ਜਾਨਾਤਿ। ਗਹਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦਿਦਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ; ਉਤ੍ਤਾਨਕਞ੍ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਦਿਦਂ ਪਸવੋ’’ਤਿ।
੪. ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਪੇਸ੍ਸ, ਏવਮੇਤਂ, ਪੇਸ੍ਸ। ਗਹਨਞ੍ਹੇਤਂ , ਪੇਸ੍ਸ, ਯਦਿਦਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ; ਉਤ੍ਤਾਨਕਞ੍ਹੇਤਂ, ਪੇਸ੍ਸ, ਯਦਿਦਂ ਪਸવੋ। ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਪੇਸ੍ਸ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਪੇਸ੍ਸ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ; ਇਧ ਪਨ, ਪੇਸ੍ਸ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਹੋਤਿ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ; ਇਧ ਪਨ, ਪੇਸ੍ਸ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ; ਇਧ ਪਨ, ਪੇਸ੍ਸ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਹੋਤਿ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੀਤਿਭੂਤੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ। ਇਮੇਸਂ, ਪੇਸ੍ਸ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਕਤਮੋ ਤੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਯ੍વਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਤਿ। ਯੋਪਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ , ਅਯਮ੍ਪਿ ਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਤਿ। ਯੋਪਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਤਿ। ਯੋ ਚ ਖੋ ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ – ਅਯਮੇવ ਅਯਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਮੇ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧੇਤੀ’’ਤਿ।
੫. ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਤੇ, ਪੇਸ੍ਸ, ਇਮੇ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯ੍વਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖਕਾਮਂ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ – ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਤਿ। ਯੋਪਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਪਰਂ ਸੁਖਕਾਮਂ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ – ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਤਿ। ਯੋਪਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਪਰਞ੍ਚ ਸੁਖਕਾਮਂ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਸੁਖਕਾਮੇ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਆਤਾਪੇਤਿ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ – ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਾਰਾਧੇਤਿ। ਯੋ ਚ ਖੋ ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ। ਇਮਿਨਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) વਿਹਰਤਿ; ਸੋ ਅਤ੍ਤਾਨਞ੍ਚ ਪਰਞ੍ਚ ਸੁਖਕਾਮਂ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕ੍ਕੂਲਂ ਨੇવ ਆਤਾਪੇਤਿ ਨ ਪਰਿਤਾਪੇਤਿ – ਇਮਿਨਾ વਿਹਰਤਿ। ਇਮਿਨਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਮੇ ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਆਰਾਧੇਤਿ। ਹਨ੍ਦ, ਚ ਦਾਨਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮ; ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਪੇਸ੍ਸ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪੇਸ੍ਸੇ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ; ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ। ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦੇਯ੍ਯ ਯਾવਸ੍ਸਾਹਂ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲੇ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਭਜਿਸ੍ਸਾਮਿ વਿਭਜਾਮਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਮਹਤਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਅਭવਿਸ੍ਸ। ਅਪਿ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਪੇਸ੍ਸੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਤਾ ਅਤ੍ਥੇਨ ਸਂਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਏਤਸ੍ਸ, ਭਗવਾ, ਕਾਲੋ, ਏਤਸ੍ਸ, ਸੁਗਤ, ਕਾਲੋ, ਯਂ ਭਗવਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲੇ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਭਜੇਯ੍ਯ। ਭਗવਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਾਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
੭. ‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਚੇਲਕੋ ਹੋਤਿ ਮੁਤ੍ਤਾਚਾਰੋ ਹਤ੍ਥਾਪਲੇਖਨੋ ਹਤ੍ਥਾવਲੇਖਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਨਏਹਿਭਦ੍ਦਨ੍ਤਿਕੋ ਨਤਿਟ੍ਠਭਦ੍ਦਨ੍ਤਿਕੋ ਨਏਹਿਭਦਨ੍ਤਿਕੋ, ਨਤਿਟ੍ਠਭਦਨ੍ਤਿਕੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰); ਨਾਭਿਹਟਂ ਨ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤਂ ਨ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਸਾਦਿਯਤਿ; ਸੋ ਨ ਕੁਮ੍ਭਿਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਨ ਕਲ਼ੋਪਿਮੁਖਾ ਖਲ਼ੋਪਿਮੁਖੋ (ਸੀ॰) ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਨ ਏਲ਼ਕਮਨ੍ਤਰਂ ਨ ਦਣ੍ਡਮਨ੍ਤਰਂ ਨ ਮੁਸਲਮਨ੍ਤਰਂ ਨ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਭੁਞ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਨ ਗਬ੍ਭਿਨਿਯਾ ਨ ਪਾਯਮਾਨਾਯ ਨ ਪੁਰਿਸਨ੍ਤਰਗਤਾਯ ਨ ਸਙ੍ਕਿਤ੍ਤੀਸੁ ਨ ਯਤ੍ਥ ਸਾ ਉਪਟ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ ਨ ਯਤ੍ਥ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਸਣ੍ਡਸਣ੍ਡਚਾਰਿਨੀ; ਨ ਮਚ੍ਛਂ ਨ ਮਂਸਂ ਨ ਸੁਰਂ ਨ ਮੇਰਯਂ ਨ ਥੁਸੋਦਕਂ ਪਿવਤਿ। ਸੋ ਏਕਾਗਾਰਿਕੋ વਾ ਹੋਤਿ ਏਕਾਲੋਪਿਕੋ, ਦ੍વਾਗਾਰਿਕੋ વਾ ਹੋਤਿ ਦ੍વਾਲੋਪਿਕੋ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਤਾਗਾਰਿਕੋ વਾ ਹੋਤਿ ਸਤ੍ਤਾਲੋਪਿਕੋ; ਏਕਿਸ੍ਸਾਪਿ ਦਤ੍ਤਿਯਾ ਯਾਪੇਤਿ, ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਦਤ੍ਤੀਹਿ ਯਾਪੇਤਿ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਤਹਿਪਿ ਦਤ੍ਤੀਹਿ ਯਾਪੇਤਿ; ਏਕਾਹਿਕਮ੍ਪਿ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ, ਦ੍વੀਹਿਕਮ੍ਪਿ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਤਾਹਿਕਮ੍ਪਿ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ – ਇਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਡ੍ਢਮਾਸਿਕਂ ਪਰਿਯਾਯਭਤ੍ਤਭੋਜਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਸਾਕਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਸਾਮਾਕਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਨੀવਾਰਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਦਦ੍ਦੁਲਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਹਟਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਕਣਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਆਚਾਮਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਪਿਞ੍ਞਾਕਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਤਿਣਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ, ਗੋਮਯਭਕ੍ਖੋ વਾ ਹੋਤਿ; વਨਮੂਲਫਲਾਹਾਰੋ ਯਾਪੇਤਿ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜੀ। ਸੋ ਸਾਣਾਨਿਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਮਸਾਣਾਨਿਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਛવਦੁਸ੍ਸਾਨਿਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਪਂਸੁਕੂਲਾਨਿਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਤਿਰੀਟਾਨਿਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਅਜਿਨਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਅਜਿਨਕ੍ਖਿਪਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਕੁਸਚੀਰਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, વਾਕਚੀਰਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਫਲਕਚੀਰਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਕੇਸਕਮ੍ਬਲਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, વਾਲ਼ਕਮ੍ਬਲਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ, ਉਲੂਕਪਕ੍ਖਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਤਿ; ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਲੋਚਕੋਪਿ ਹੋਤਿ, ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਲੋਚਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਉਬ੍ਭਟ੍ਠਕੋਪਿ ਹੋਤਿ ਆਸਨਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ, ਉਕ੍ਕੁਟਿਕੋਪਿ ਹੋਤਿ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪ੍ਪਧਾਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਕਣ੍ਟਕਾਪਸ੍ਸਯਿਕੋਪਿ ਹੋਤਿ ਕਣ੍ਟਕਾਪਸ੍ਸਯੇ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੫੫ ਮਹਾਸੀਹਨਾਦਸੁਤ੍ਤੇ; ਸਾਯਤਤਿਯਕਮ੍ਪਿ ਉਦਕੋਰੋਹਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ – ਇਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਆਤਾਪਨਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ।
੮. ‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਓਰਬ੍ਭਿਕੋ ਹੋਤਿ ਸੂਕਰਿਕੋ ਸਾਕੁਣਿਕੋ ਮਾਗવਿਕੋ ਲੁਦ੍ਦੋ ਮਚ੍ਛਘਾਤਕੋ ਚੋਰੋ ਚੋਰਘਾਤਕੋ ਗੋਘਾਤਕੋ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਿਕੋ ਯੇ વਾ ਪਨਞ੍ਞੇਪਿ ਕੇਚਿ ਕੁਰੂਰਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ।
੯. ‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਰਾਜਾ વਾ ਹੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਮਹਾਸਾਲੋ। ਸੋ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮੇਨ ਨਗਰਸ੍ਸ ਨવਂ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਸਨ੍ਧਾਗਾਰਂ (ਟੀਕਾ) ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਖਰਾਜਿਨਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਤੇਲੇਨ ਕਾਯਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਮਗવਿਸਾਣੇਨ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਕਣ੍ਡੁવਮਾਨੋ ਨવਂ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਹੇਸਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਚ ਪੁਰੋਹਿਤੇਨ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਅਨਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਹਰਿਤੁਪਲਿਤ੍ਤਾਯ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਏਕਿਸ੍ਸਾਯ ਗਾવਿਯਾ ਸਰੂਪવਚ੍ਛਾਯ ਯਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਥਨੇ ਖੀਰਂ ਹੋਤਿ ਤੇਨ ਰਾਜਾ ਯਾਪੇਤਿ, ਯਂ ਦੁਤਿਯਸ੍ਮਿਂ ਥਨੇ ਖੀਰਂ ਹੋਤਿ ਤੇਨ ਮਹੇਸੀ ਯਾਪੇਤਿ, ਯਂ ਤਤਿਯਸ੍ਮਿਂ ਥਨੇ ਖੀਰਂ ਹੋਤਿ ਤੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਯਾਪੇਤਿ , ਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਮਿਂ ਥਨੇ ਖੀਰਂ ਹੋਤਿ ਤੇਨ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜੁਹਤਿ, ਅવਸੇਸੇਨ વਚ੍ਛਕੋ ਯਾਪੇਤਿ। ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਉਸਭਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ, ਏਤ੍ਤਕਾ વਚ੍ਛਤਰਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ, ਏਤ੍ਤਕਾ વਚ੍ਛਤਰਿਯੋ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਅਜਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਉਰਬ੍ਭਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ, (ਏਤ੍ਤਕਾ ਅਸ੍ਸਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ) ( ) ਨਤ੍ਥਿ ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਰੁਕ੍ਖਾ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੁ ਯੂਪਤ੍ਥਾਯ, ਏਤ੍ਤਕਾ ਦਬ੍ਭਾ ਲੂਯਨ੍ਤੁ ਬਰਿਹਿਸਤ੍ਥਾਯਾ’ਤਿ ਪਰਿਹਿਂ ਸਤ੍ਥਾਯ (ਕ॰)। ਯੇਪਿਸ੍ਸ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾਤਿ વਾ ਪੇਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਕਮ੍ਮਕਰਾਤਿ વਾ ਤੇਪਿ ਦਣ੍ਡਤਜ੍ਜਿਤਾ ਭਯਤਜ੍ਜਿਤਾ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾ ਰੁਦਮਾਨਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ।
੧੦. ‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ। ਸੋ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਸਦੇવਕਂ ਸਮਾਰਕਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਂ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ ਪਜਂ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਤਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਤਿ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਾ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ। ਸੋ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੇ ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋ ਰਜਾਪਥੋ, ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ। ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ । ਸੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਹਾਯ, ਮਹਨ੍ਤਂ વਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਹਾਯ, ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਪਹਾਯ , ਮਹਨ੍ਤਂ વਾ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਪਹਾਯ, ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ, ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ।
੧੧. ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋ, ਲਜ੍ਜੀ ਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ વਿਹਰਤਿ। ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਦਿਨ੍ਨਪਾਟਿਕਙ੍ਖੀ, ਅਥੇਨੇਨ ਸੁਚਿਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ। ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਹਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਹੋਤਿ ਆਰਾਚਾਰੀ વਿਰਤੋ ਮੇਥੁਨਾ ਗਾਮਧਮ੍ਮਾ। ਮੁਸਾવਾਦਂ ਪਹਾਯ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ ਥੇਤੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਅવਿਸਂવਾਦਕੋ ਲੋਕਸ੍ਸ। ਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਅਮੁਤ੍ਰ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯ, ਅਮੁਤ੍ਰ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਇਮੇਸਂ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਅਮੂਸਂ ਭੇਦਾਯ – ਇਤਿ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਤਾ ਸਹਿਤਾਨਂ વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ ਸਮਗ੍ਗਾਰਾਮੋ ਸਮਗ੍ਗਰਤੋ ਸਮਗ੍ਗਨਨ੍ਦੀ ਸਮਗ੍ਗਕਰਣਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਫਰੁਸਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਨੇਲਾ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾ ਪੇਮਨੀਯਾ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ ਪੋਰੀ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ ਤਥਾਰੂਪਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਪਹਾਯ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਕਾਲવਾਦੀ ਭੂਤવਾਦੀ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ ਧਮ੍ਮવਾਦੀ વਿਨਯવਾਦੀ, ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਕਾਲੇਨ ਸਾਪਦੇਸਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਂ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ। ਸੋ ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ ਹੋਤਿ ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ વਿਰਤੋ વਿਕਾਲਭੋਜਨਾ; ਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤવਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਧਾਰਣਮਣ੍ਡਨવਿਭੂਸਨਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਆਮਕਧਞ੍ਞਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਆਮਕਮਂਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਇਤ੍ਥਿਕੁਮਾਰਿਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਦਾਸਿਦਾਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਅਜੇਲ਼ਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਹਤ੍ਥਿਗવਸ੍ਸવਲ਼વਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਦੂਤੇਯ੍ਯਪਹਿਣਗਮਨਾਨੁਯੋਗਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਕਯવਿਕ੍ਕਯਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਤੁਲਾਕੂਟਕਂਸਕੂਟਮਾਨਕੂਟਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਉਕ੍ਕੋਟਨવਞ੍ਚਨਨਿਕਤਿਸਾਚਿਯੋਗਾ ਸਾવਿਯੋਗਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਸਾਚਿ ਕੁਟਿਲਪਰਿਯਾਯੋ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ; ਛੇਦਨવਧਬਨ੍ਧਨવਿਪਰਾਮੋਸਆਲੋਪਸਹਸਾਕਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯੩ ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮੇ।
‘‘ਸੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਚੀવਰੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ। ਸੋ ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋ ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਡੇਤਿ, ਸਪਤ੍ਤਭਾਰੋવ ਡੇਤਿ; ਏવਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਚੀવਰੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ। ਸੋ ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ । ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਨવਜ੍ਜਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ।
੧੨. ‘‘ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਬ੍ਯਾਸੇਕਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ।
‘‘ਸੋ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਆਲੋਕਿਤੇ વਿਲੋਕਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਮਿਞ੍ਜਿਤੇ ਪਸਾਰਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਙ੍ਘਾਟਿਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਾਰਣੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਅਸਿਤੇ ਪੀਤੇ ਖਾਯਿਤੇ ਸਾਯਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਕਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਗਤੇ ਠਿਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਜਾਗਰਿਤੇ ਭਾਸਿਤੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ।
੧੩. ‘‘ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, (ਇਮਾਯ ਚ ਅਰਿਯਾਯ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ,) ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯੬ ਚੂਲ਼ਹਤ੍ਥਿਪਦੋਪਮੇ ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਰਿਯੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਰਿਯੇਨ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਭਜਤਿ ਅਰਞ੍ਞਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਕਨ੍ਦਰਂ ਗਿਰਿਗੁਹਂ ਸੁਸਾਨਂ વਨਪਤ੍ਥਂ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਂ ਪਲਾਲਪੁਞ੍ਜਂ। ਸੋ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਨਿਸੀਦਤਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ। ਸੋ ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇ ਪਹਾਯ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਤਿ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ, ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਦੋਸਂ ਪਹਾਯ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ, ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਦੋਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ; ਥੀਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹਾਯ વਿਗਤਥੀਨਮਿਦ੍ਧੋ વਿਹਰਤਿ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞੀ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਥੀਨਮਿਦ੍ਧਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ; ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਪਹਾਯ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ વਿਹਰਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વੂਪਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ; વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਪਹਾਯ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕਥਂਕਥੀ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ।
‘‘ਸੋ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ, વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ; વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ ਚੇਤਸੋ ਏਕੋਦਿਭਾવਂ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਅવਿਚਾਰਂ ਸਮਾਧਿਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ; ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਚ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸੁਖਞ੍ਚ ਕਾਯੇਨ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਯਂ ਤਂ ਅਰਿਯਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ – ‘ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਸਤਿਮਾ ਸੁਖવਿਹਾਰੀ’ਤਿ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ ; ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸੋਮਨਸ੍ਸਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ।
੧੪. ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਦਸਪਿ ਜਾਤਿਯੋ વੀਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਜਾਤਿਸਤਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕੇਪਿ વਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ – ‘ਅਮੁਤ੍ਰਾਸਿਂ ਏવਂਨਾਮੋ ਏવਂਗੋਤ੍ਤੋ ਏવਂવਣ੍ਣੋ ਏવਮਾਹਾਰੋ ਏવਂਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਏવਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਅਮੁਤ੍ਰ ਉਦਪਾਦਿਂ; ਤਤ੍ਰਾਪਾਸਿਂ ਏવਂਨਾਮੋ ਏવਂਗੋਤ੍ਤੋ ਏવਂવਣ੍ਣੋ ਏવਮਾਹਾਰੋ ਏવਂਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਏવਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨੋ’ਤਿ। ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ।
੧੫. ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਇਮੇ વਤ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਉਪવਾਦਕਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ; ਇਮੇ વਾ ਪਨ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਚੀਸੁਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਨੁਪવਾਦਕਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ’ਤਿ। ਇਤਿ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ।
੧੬. ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਇਮੇ ਆਸવਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਅਯਂ ਆਸવਸਮੁਦਯੋ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ‘ਅਯਂ ਆਸવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ । ‘ਅਯਂ ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਕਾਮਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਭવਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਮੁਤ੍ਤਮਿਤਿ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ । ਸੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
ਕਨ੍ਦਰਕਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਪਠਮਂ।
੨. ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰਸੁਤ੍ਤਂ
੧੭. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਬੇਲੁવਗਾਮਕੇ વੇਲ਼ੁવਗਾਮਕੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰)। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਯੇਨ ਕੁਕ੍ਕੁਟਾਰਾਮੋ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਏਤਰਹਿ વਿਹਰਤਿ? ਦਸ੍ਸਨਕਾਮਾ ਹਿ ਮਯਂ ਤਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏਸੋ, ਗਹਪਤਿ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਬੇਲੁવਗਾਮਕੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤੇ ਤਂ ਕਰਣੀਯਂ ਤੀਰੇਤ੍વਾ ਯੇਨ વੇਸਾਲੀ ਯੇਨ ਬੇਲੁવਗਾਮਕੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
੧੮. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਏਕਧਮ੍ਮੋ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਯਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਚ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ , ਅਨਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਏਕਧਮ੍ਮੋ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਯਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਚ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਏਕਧਮ੍ਮੋ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਯਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਚ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ?
੧੯. ‘‘ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਨੋ ਚੇ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਰਾਗੇਨ ਤਾਯ ਧਮ੍ਮਨਨ੍ਦਿਯਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਹੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਏਕਧਮ੍ਮੋ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਯਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਚ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
੨੦. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ…ਪੇ॰… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ …ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਖੋ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਚਤੁਤ੍ਥਿਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝੇਨ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ (ਕ॰) ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਤਿਕਨਿਪਾਤਟੀਕਾ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇਤ੍ਤਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ…ਪੇ॰… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ…ਪੇ॰… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ…ਪੇ॰… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਉਪੇਕ੍ਖਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ…ਪੇ॰… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ…ਪੇ॰… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਅਭਿਸਞ੍ਚੇਤਯਿਤਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਨੋ ਚੇ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤੇਨੇવ ਧਮ੍ਮਰਾਗੇਨ ਤਾਯ ਧਮ੍ਮਨਨ੍ਦਿਯਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਹੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਏਕਧਮ੍ਮੋ ਅਕ੍ਖਾਤੋ ਯਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਚ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਂ ਅਨੁਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ।
੨੧. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੁਰਿਸੋ ਏਕਂવ ਨਿਧਿਮੁਖਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ਸਕਿਦੇવ ਏਕਾਦਸ ਨਿਧਿਮੁਖਾਨਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕਂ ਅਮਤਦ੍વਾਰਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ ਸਕਿਦੇવ ਸਕਿਂ ਦੇવ (ਕ॰) ਏਕਾਦਸ ਅਮਤਦ੍વਾਰਾਨਿ ਅਲਤ੍ਥਂ ਭਾવਨਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਗਾਰਂ ਏਕਾਦਸਦ੍વਾਰਂ, ਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਗਾਰੇ ਆਦਿਤ੍ਤੇ ਏਕਮੇਕੇਨਪਿ ਦ੍વਾਰੇਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਕਾਤੁਂ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮੇਸਂ ਏਕਾਦਸਨ੍ਨਂ ਅਮਤਦ੍વਾਰਾਨਂ ਏਕਮੇਕੇਨਪਿ ਅਮਤਦ੍વਾਰੇਨ ਸਕ੍ਕੁਣਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਕਾਤੁਂ। ਇਮੇਹਿ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਚਰਿਯਧਨਂ ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਿਮਙ੍ਗਂ ਕਿਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਪਨਾਹਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪੂਜਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ! ਅਥ ਖੋ ਦਸਮੋ ਗਹਪਤਿ ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰੋ ਪਾਟਲਿਪੁਤ੍ਤਕਞ੍ਚ વੇਸਾਲਿਕਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸਿ, ਏਕਮੇਕਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗੇਨ ਅਚ੍ਛਾਦੇਸਿ, ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਞ੍ਚ ਆਨਨ੍ਦਂ ਤਿਚੀવਰੇਨ ਅਚ੍ਛਾਦੇਸਿ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਚ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਸਤવਿਹਾਰਂ ਕਾਰਾਪੇਸੀਤਿ।
ਅਟ੍ਠਕਨਾਗਰਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਸੇਖਸੁਤ੍ਤਂ
੨੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਕ੍ਕੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਨਿਗ੍ਰੋਧਾਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾਨਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁવਾਸੀਨਂ (ਕ॰) ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨવਂ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਅਚਿਰਕਾਰਿਤਂ ਹੋਤਿ ਅਨਜ੍ਝਾવੁਟ੍ਠਂ ਅਨਜ੍ਝਾવੁਤ੍ਥਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾ ਸਕ੍ਯਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾ ਸਕ੍ਯਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾਨਂ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨવਂ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਅਚਿਰਕਾਰਿਤਂ ਅਚਿਰਕਾਰਿਤਂ ਹੋਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਅਨਜ੍ਝਾવੁਟ੍ਠਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ। ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤੁ। ਭਗવਤਾ ਪਠਮਂ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾ ਸਕ੍ਯਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਦਸ੍ਸ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾਨਂ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ । ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾ ਸਕ੍ਯਾ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਨવਂ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਂ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਂ ਸਨ੍ਥਤਂ (ਕ॰) ਸਨ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਮਣਿਕਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਖੋ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾ ਸਕ੍ਯਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਥਰਿਂ ਸਨ੍ਥਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ, ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ, ਉਦਕਮਣਿਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਪਿਤੋ, ਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੋ ਆਰੋਪਿਤੋ। ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ , ਭਗવਾ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਯੇਨ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਥਮ੍ਭਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਰਤ੍ਥਾਭਿਮੁਖੋ ਨਿਸੀਦਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋਪਿ ਖੋ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਭਿਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਰਤ੍ਥਾਭਿਮੁਖੋ ਨਿਸੀਦਿ, ਭਗવਨ੍ਤਂਯੇવ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ। ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾਪਿ ਖੋ ਸਕ੍ਯਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਥਾਗਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਂ ਭਿਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਭਿਮੁਖਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ, ਭਗવਨ੍ਤਂਯੇવ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવੇ ਸਕ੍ਯੇ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਟਿਭਾਤੁ ਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾਨਂ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਸੇਖੋ ਪਾਟਿਪਦੋ ਪਟਿਪਦੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰)। ਪਿਟ੍ਠਿ ਮੇ ਆਗਿਲਾਯਤਿ; ਤਮਹਂ ਆਯਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ, ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਅਚ੍ਚਾਧਾਯ, ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਉਟ੍ਠਾਨਸਞ੍ਞਂ ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ।
੨੩. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਧ , ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ, ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਸਤ੍ਤਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ।
੨੪. ‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਮਹਾਨਾਮ , ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ । ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤਿ – ‘ਨੇવ ਦવਾਯ ਨ ਮਦਾਯ ਨ ਮਣ੍ਡਨਾਯ ਨ વਿਭੂਸਨਾਯ; ਯਾવਦੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਯਾਪਨਾਯ વਿਹਿਂਸੂਪਰਤਿਯਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯ । ਇਤਿ ਪੁਰਾਣਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਪਟਿਹਙ੍ਖਾਮਿ, ਨવਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾਤ੍ਰਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚਾ’ਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਦਿવਸਂ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਆવਰਣੀਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਠਮਂ ਯਾਮਂ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਆવਰਣੀਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਯਾਮਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਅਚ੍ਚਾਧਾਯ, ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਉਟ੍ਠਾਨਸਞ੍ਞਂ ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਯਾਮਂ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਯ ਚਙ੍ਕਮੇਨ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ ਆવਰਣੀਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
੨੫. ‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸਤ੍ਤਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਸਦ੍ਦਹਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਂ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ। ਹਿਰਿਮਾ ਹੋਤਿ, ਹਿਰੀਯਤਿ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ, ਹਿਰੀਯਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਓਤ੍ਤਪ੍ਪੀ ਹੋਤਿ, ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ, ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਤਿ ਪਾਪਕਾਨਂ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ ਸੁਤਧਰੋ ਸੁਤਸਨ੍ਨਿਚਯੋ। ਯੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਾ ਸਾਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ ਤਥਾਰੂਪਾਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਬਹੂ ਸੁਤਾ (?) ਹੋਨ੍ਤਿ ਧਾਤਾ ਧਤਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) વਚਸਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ। ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਸਤਿਮਾ ਹੋਤਿ, ਪਰਮੇਨ ਸਤਿਨੇਪਕ੍ਕੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਚਿਰਕਤਮ੍ਪਿ ਚਿਰਭਾਸਿਤਮ੍ਪਿ ਸਰਿਤਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤਾ। ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ, ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸਤ੍ਤਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ।
੨੬. ‘‘ਕਥਞ੍ਚ , ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ; વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ; ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ; ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸੋਮਨਸ੍ਸਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ।
੨੭. ‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਤ੍ਤਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੇਖੋ ਪਾਟਿਪਦੋ ਅਪੁਚ੍ਚਣ੍ਡਤਾਯ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋ, ਭਬ੍ਬੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਭਿਦਾਯ, ਭਬ੍ਬੋ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ, ਭਬ੍ਬੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਕੁਕ੍ਕੁਟਿਯਾ ਅਣ੍ਡਾਨਿ ਅਟ੍ਠ વਾ ਦਸ વਾ ਦ੍વਾਦਸ વਾ ਤਾਨਾਸ੍ਸੁ ਕੁਕ੍ਕੁਟਿਯਾ ਸਮ੍ਮਾ ਅਧਿਸਯਿਤਾਨਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਸੇਦਿਤਾਨਿ ਸਮ੍ਮਾ ਪਰਿਭਾવਿਤਾਨਿ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਕ੍ਕੁਟਿਯਾ ਨ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ – ‘ਅਹੋ વਤਿਮੇ ਕੁਕ੍ਕੁਟਪੋਤਕਾ ਪਾਦਨਖਸਿਖਾਯ વਾ ਮੁਖਤੁਣ੍ਡਕੇਨ વਾ ਅਣ੍ਡਕੋਸਂ ਪਦਾਲੇਤ੍વਾ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਭਿਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਕੁਕ੍ਕੁਟਪੋਤਕਾ ਪਾਦਨਖਸਿਖਾਯ વਾ ਮੁਖਤੁਣ੍ਡਕੇਨ વਾ ਅਣ੍ਡਕੋਸਂ ਪਦਾਲੇਤ੍વਾ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿਤੁਂ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਯਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਸਤ੍ਤਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੇਖੋ ਪਾਟਿਪਦੋ ਅਪੁਚ੍ਚਣ੍ਡਤਾਯ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋ , ਭਬ੍ਬੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਭਿਦਾਯ, ਭਬ੍ਬੋ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ, ਭਬ੍ਬੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ।
੨੮. ‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂਯੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਠਮਾਭਿਨਿਬ੍ਭਿਦਾ ਹੋਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਟਚ੍ਛਾਪਕਸ੍ਸੇવ ਅਣ੍ਡਕੋਸਮ੍ਹਾ।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂਯੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯਾਭਿਨਿਬ੍ਭਿਦਾ ਹੋਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਟਚ੍ਛਾਪਕਸ੍ਸੇવ ਅਣ੍ਡਕੋਸਮ੍ਹਾ।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂਯੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਤਤਿਯਾਭਿਨਿਬ੍ਭਿਦਾ ਹੋਤਿ ਕੁਕ੍ਕੁਟਚ੍ਛਾਪਕਸ੍ਸੇવ ਅਣ੍ਡਕੋਸਮ੍ਹਾ।
੨੯. ‘‘ਯਮ੍ਪਿ ਯਮ੍ਪਿ ਖੋ (ਕ॰), ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ; ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤਦ੍વਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ; ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਹੋਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ; ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਜਾਗਰਿਯਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ; ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਸਤ੍ਤਹਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ; ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਚਰਣਸ੍ਮਿਂ।
‘‘ਯਞ੍ਚ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ વਿਜ੍ਜਾਯ; ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ વਿਜ੍ਜਾਯ। ਯਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ વਿਜ੍ਜਾਯ।
‘‘ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ વਿਜ੍ਜਾਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਤਿਪਿ ਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਤਿਪਿ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਤਿਪਿ।
੩੦. ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾਪੇਸਾ, ਮਹਾਨਾਮ, ਸਨਙ੍ਕੁਮਾਰੇਨ ਗਾਥਾ ਭਾਸਿਤਾ –
‘ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਜਨੇਤਸ੍ਮਿਂ, ਯੇ ਗੋਤ੍ਤਪਟਿਸਾਰਿਨੋ।
વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਦੇવਮਾਨੁਸੇ’ਤਿ॥
‘‘ਸਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਮਹਾਨਾਮ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਨਙ੍ਕੁਮਾਰੇਨ ਗਾਥਾ ਸੁਗੀਤਾ ਨੋ ਦੁਗ੍ਗੀਤਾ, ਸੁਭਾਸਿਤਾ ਨੋ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਾ ਨੋ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਾ, ਅਨੁਮਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਾਧੁ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾਨਂ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਸੇਖਂ ਪਾਟਿਪਦਂ ਅਭਾਸੀ’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ। ਸਮਨੁਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਹੋਸਿ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਕਾਪਿਲવਤ੍ਥવਾ ਸਕ੍ਯਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
ਸੇਖਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤਿਯਂ।
੪. ਪੋਤਲਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੩੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਾਪੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਆਪਣਂ ਨਾਮ ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਾਪਾਨਂ ਨਿਗਮੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਆਪਣਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਆਪਣੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਯੇਨਞ੍ਞਤਰੋ વਨਸਣ੍ਡੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ ਦਿવਾવਿਹਾਰਾਯ। ਤਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝੋਗਹੇਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਅਜ੍ਝੋਗਾਹਿਤ੍વਾ (ਪੀ॰ ਕ॰) ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਪੋਤਲਿਯੋਪਿ ਖੋ ਗਹਪਤਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਨਿવਾਸਨਪਾવੁਰਣੋ ਪਾਪੁਰਣੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਛਤ੍ਤੁਪਾਹਨਾਹਿ ਛਤ੍ਤੁਪਾਹਨੋ (ਕ॰) ਜਙ੍ਘਾવਿਹਾਰਂ ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਮਾਨੋ ਅਨੁવਿਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਸੋ વਨਸਣ੍ਡੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਂ ਖੋ ਪੋਤਲਿਯਂ ਗਹਪਤਿਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਆਸਨਾਨਿ; ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਸਿ ਨਿਸੀਦਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਪੋਤਲਿਯੋ ਗਹਪਤਿ ‘‘ਗਹਪਤਿવਾਦੇਨ ਮਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਸਮੁਦਾਚਰਤੀ’’ਤਿ ਕੁਪਿਤੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੋਤਲਿਯਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਆਸਨਾਨਿ; ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਸਿ ਨਿਸੀਦਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਪੋਤਲਿਯੋ ਗਹਪਤਿ ਗਹਪਤਿવਾਦੇਨ ਮਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਸਮੁਦਾਚਰਤੀ’’ਤਿ ਕੁਪਿਤੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਯਿਦਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਨਚ੍ਛਨ੍ਨਂ, ਤਯਿਦਂ ਨਪ੍ਪਤਿਰੂਪਂ, ਯਂ ਮਂ ਤ੍વਂ ਗਹਪਤਿવਾਦੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇ ਹਿ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਆਕਾਰਾ, ਤੇ ਲਿਙ੍ਗਾ , ਤੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾ ਯਥਾ ਤਂ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਥਾ ਹਿ ਪਨ ਮੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ વੋਹਾਰਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ વੋਹਾਰਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਯਂ ਅਹੋਸਿ ਧਨਂ વਾ ਧਞ੍ਞਂ વਾ ਰਜਤਂ વਾ ਜਾਤਰੂਪਂ વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਤਂ, ਤਤ੍ਥਾਹਂ ਅਨੋવਾਦੀ ਅਨੁਪવਾਦੀ ਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਪਰਮੋ વਿਹਰਾਮਿ। ਏવਂ ਖੋ ਮੇ ਏવਞ੍ਚ ਮੇ (ਸ੍ਯਾ॰), ਏવਂ ਮੇ (ਕ॰), ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸਬ੍ਬੇ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ વੋਹਾਰਾ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਞ੍ਞਥਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਂ વਦਸਿ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਚ ਪਨ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ? ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ , ਭਗવਾ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁ ਯਥਾ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਪੋਤਲਿਯੋ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
੩੨. ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਟ੍ਠ ਖੋ ਇਮੇ, ਗਹਪਤਿ, ਧਮ੍ਮਾ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਅਟ੍ਠ? ਅਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ; ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬਂ; ਸਚ੍ਚવਾਚਂ ਸਚ੍ਚਂ વਾਚਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ; ਅਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ; ਅਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ; ਅਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ; ਅਕ੍ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ; ਅਨਤਿਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਮਾਨੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅવਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯੇ ਮੇ ਯੇ ਮੇ ਪਨ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅવਿਭਤ੍ਤਾ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮੇ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ (ਕ॰) વਿਭਜਤੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਪੋਤਲਿਯੋ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
੩੩. ‘‘‘ਅਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਅਹਞ੍ਚੇ (?) ਖੋ ਪਨ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਪਚ੍ਚਯਾ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਅਨੁવਿਚ੍ਚ વਿਞ੍ਞੂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ। ਯੇ ਚ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਅਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੩੪. ‘‘‘ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ। ਯੇ ਚ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੩੫. ‘‘‘ਸਚ੍ਚવਾਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਮੁਸਾવਾਦਪਚ੍ਚਯਾ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਮੁਸਾવਾਦਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਮੁਸਾવਾਦਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਮੁਸਾવਾਦੋ । ਯੇ ਚ ਮੁਸਾવਾਦਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਸਚ੍ਚવਾਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੩੬. ‘‘‘ਅਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਪਿਸੁਣવਾਚਾਪਚ੍ਚਯਾ , ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਪਿਸੁਣવਾਚਾਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਪਿਸੁਣવਾਚਾਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ। ਯੇ ਚ ਪਿਸੁਣવਾਚਾਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਅਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਿਸੁਣਾ વਾਚਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੩੭. ‘‘‘ਅਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਪਚ੍ਚਯਾ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭੋ। ਯੇ ਚ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਅਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗਿਦ੍ਧਿਲੋਭੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੩੮. ‘‘‘ਅਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਪਚ੍ਚਯਾ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸੋ। ਯੇ ਚ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਅਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਿਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਅਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਿਨ੍ਦਾਰੋਸੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੩੯. ‘‘‘ਅਕ੍ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਪਚ੍ਚਯਾ , ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੋ। ਯੇ ਚ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਅਕ੍ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਿਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਅਕ੍ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੪੦. ‘‘‘ਅਨਤਿਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਮਾਨੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਹੇਤੁ ਅਤਿਮਾਨੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਤੇਸਾਹਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਤਿਮਾਨੀ ਅਸ੍ਸਂ, ਅਤ੍ਤਾਪਿ ਮਂ ਉਪવਦੇਯ੍ਯ ਅਤਿਮਾਨਪਚ੍ਚਯਾ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਾਪਿ ਮਂ વਿਞ੍ਞੂ ਗਰਹੇਯ੍ਯੁਂ ਅਤਿਮਾਨਪਚ੍ਚਯਾ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਦੁਗ੍ਗਤਿ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਅਤਿਮਾਨਪਚ੍ਚਯਾ। ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਂਯੋਜਨਂ ਏਤਂ ਨੀવਰਣਂ ਯਦਿਦਂ ਅਤਿਮਾਨੋ। ਯੇ ਚ ਅਤਿਮਾਨਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਅਨਤਿਮਾਨਿਸ੍ਸ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ’। ‘ਅਨਤਿਮਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਤਿਮਾਨੋ ਪਹਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਇਤਿ ਯਨ੍ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
੪੧. ‘‘ਇਮੇ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ વਿਭਤ੍ਤਾ ਅવਿਭਤ੍ਤਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਯੇ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ; ਨ ਤ੍વੇવ ਤਾવ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ? ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁ ਯਥਾ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਪੋਤਲਿਯੋ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
ਕਾਮਾਦੀਨવਕਥਾ
੪੨. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਗਹਪਤਿ, ਕੁਕ੍ਕੁਰੋ ਜਿਘਚ੍ਛਾਦੁਬ੍ਬਲ੍ਯਪਰੇਤੋ ਗੋਘਾਤਕਸੂਨਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਅਸ੍ਸ। ਤਮੇਨਂ ਦਕ੍ਖੋ ਗੋਘਾਤਕੋ વਾ ਗੋਘਾਤਕਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲਂ ਸੁਨਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਿਮ੍ਮਂਸਂ ਲੋਹਿਤਮਕ੍ਖਿਤਂ ਉਪਸੁਮ੍ਭੇਯ੍ਯ ਉਪਚ੍ਛੁਭੇਯ੍ਯ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਉਪਚ੍ਛੂਭੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਉਪਚ੍ਚੁਮ੍ਭੇਯ੍ਯ (ਕ॰)। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰੋ ਅਮੁਂ ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲਂ ਸੁਨਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਿਮ੍ਮਂਸਂ ਲੋਹਿਤਮਕ੍ਖਿਤਂ ਪਲੇਹਨ੍ਤੋ ਜਿਘਚ੍ਛਾਦੁਬ੍ਬਲ੍ਯਂ ਪਟਿવਿਨੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ’’?
‘‘ਅਦੁਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲਂ ਸੁਨਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਿਮ੍ਮਂਸਂ ਲੋਹਿਤਮਕ੍ਖਿਤਂ। ਯਾવਦੇવ ਪਨ ਸੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰੋ ਕਿਲਮਥਸ੍ਸ વਿਘਾਤਸ੍ਸ ਭਾਗੀ ਅਸ੍ਸਾਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ ਬਹੂਪਾਯਾਸਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ ਤਂ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ, ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸੋ ਲੋਕਾਮਿਸੂਪਾਦਾਨਾ ਅਪਰਿਸੇਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੩. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਗਿਜ੍ਝੋ વਾ ਕਙ੍ਕੋ વਾ ਕੁਲਲੋ વਾ ਮਂਸਪੇਸਿਂ ਆਦਾਯ ਉਡ੍ਡੀਯੇਯ੍ਯ ਉਡ੍ਡਯੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)। ਤਮੇਨਂ ਗਿਜ੍ਝਾਪਿ ਕਙ੍ਕਾਪਿ ਕੁਲਲਾਪਿ ਅਨੁਪਤਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪਤਿਤ੍વਾ વਿਤਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ વਿਰਾਜੇਯ੍ਯੁਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸਚੇ ਸੋ ਗਿਜ੍ਝੋ વਾ ਕਙ੍ਕੋ વਾ ਕੁਲਲੋ વਾ ਤਂ ਮਂਸਪੇਸਿਂ ਨ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਮਂਸਪੇਸੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ, ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ ਤਂ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸੋ ਲੋਕਾਮਿਸੂਪਾਦਾਨਾ ਅਪਰਿਸੇਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੪. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਪੁਰਿਸੋ ਆਦਿਤ੍ਤਂ ਤਿਣੁਕ੍ਕਂ ਆਦਾਯ ਪਟਿવਾਤਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸਚੇ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਆਦਿਤ੍ਤਂ ਤਿਣੁਕ੍ਕਂ ਨ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਆਦਿਤ੍ਤਾ ਤਿਣੁਕ੍ਕਾ ਹਤ੍ਥਂ વਾ ਦਹੇਯ੍ਯ ਬਾਹੁਂ વਾ ਦਹੇਯ੍ਯ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ ਦਹੇਯ੍ਯ। ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਦਹੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਤਿਣੁਕ੍ਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ, ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ…ਪੇ॰… ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੫. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਗਹਪਤਿ, ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁ ਸਾਧਿਕਪੋਰਿਸਾ, ਪੂਰਾ ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਂ વੀਤਚ੍ਚਿਕਾਨਂ વੀਤਧੂਮਾਨਂ। ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਜੀવਿਤੁਕਾਮੋ ਅਮਰਿਤੁਕਾਮੋ ਸੁਖਕਾਮੋ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕੂਲੋ। ਤਮੇਨਂ ਦ੍વੇ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸਾ ਨਾਨਾਬਾਹਾਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਂ ਉਪਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿਚਿਤਿਚੇવ ਕਾਯਂ ਸਨ੍ਨਾਮੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ’’?
‘‘વਿਦਿਤਞ੍ਹਿ , ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਇਮਞ੍ਚਾਹਂ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਂ ਪਪਤਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ, ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ…ਪੇ॰… ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੬. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਗਹਪਤਿ, ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਪਿਨਕਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਆਰਾਮਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ વਨਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਭੂਮਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਰਾਮਣੇਯ੍ਯਕਂ। ਸੋ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸੁਪਿਨਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ, ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ…ਪੇ॰… ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੭. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਪੁਰਿਸੋ ਯਾਚਿਤਕਂ ਭੋਗਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਯਾਨਂ વਾ ਯਾਨਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪੋਰਿਸੇਯ੍ਯਂ ਪੋਰੋਸੇਯ੍ਯਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਓਰੋਪੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਪવਰਮਣਿਕੁਣ੍ਡਲਂ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਯਾਚਿਤਕੇਹਿ ਭੋਗੇਹਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ ਪਰਿવੁਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਪਣਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਤਮੇਨਂ ਜਨੋ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਭੋਗੀ વਤ, ਭੋ, ਪੁਰਿਸੋ, ਏવਂ ਕਿਰ ਭੋਗਿਨੋ ਭੋਗਾਨਿ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸਾਮਿਕਾ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥੇવ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯੁਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਸਾਨਿ ਹਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਅਲਂ ਨੁ ਖੋ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਾਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ’’?
‘‘ਸਾਮਿਨੋ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾਨਿ ਹਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਯਾਚਿਤਕੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ, ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ…ਪੇ॰… ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੮. ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਗਾਮਸ੍ਸ વਾ ਨਿਗਮਸ੍ਸ વਾ ਅવਿਦੂਰੇ ਤਿਬ੍ਬੋ વਨਸਣ੍ਡੋ। ਤਤ੍ਰਸ੍ਸ ਰੁਕ੍ਖੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਫਲੋ ਚ ਉਪਪਨ੍ਨਫਲੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਫਲੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਚ, ਨ ਚਸ੍ਸੁ ਕਾਨਿਚਿ ਫਲਾਨਿ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਤਾਨਿ। ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਫਲਤ੍ਥਿਕੋ ਫਲਗવੇਸੀ ਫਲਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰਮਾਨੋ। ਸੋ ਤਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਫਲਞ੍ਚ ਉਪਪਨ੍ਨਫਲਞ੍ਚ। ਤਸ੍ਸ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਰੁਕ੍ਖੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਫਲੋ ਚ ਉਪਪਨ੍ਨਫਲੋ ਚ, ਨਤ੍ਥਿ ਚ ਕਾਨਿਚਿ ਫਲਾਨਿ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਤਾਨਿ। ਜਾਨਾਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੋਹਿਤੁਂ ਆਰੁਹਿਤੁਂ (ਸੀ॰)। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੋਹਿਤ੍વਾ ਯਾવਦਤ੍ਥਞ੍ਚ ਖਾਦੇਯ੍ਯਂ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਞ੍ਚ ਪੂਰੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੋਹਿਤ੍વਾ ਯਾવਦਤ੍ਥਞ੍ਚ ਖਾਦੇਯ੍ਯ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਞ੍ਚ ਪੂਰੇਯ੍ਯ। ਅਥ ਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਫਲਤ੍ਥਿਕੋ ਫਲਗવੇਸੀ ਫਲਪਰਿਯੇਸਨਂ ਚਰਮਾਨੋ ਤਿਣ੍ਹਂ ਕੁਠਾਰਿਂ ਕੁਧਾਰਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਆਦਾਯ। ਸੋ ਤਂ વਨਸਣ੍ਡਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਫਲਞ੍ਚ ਉਪਪਨ੍ਨਫਲਞ੍ਚ। ਤਸ੍ਸ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਰੁਕ੍ਖੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਫਲੋ ਚ ਉਪਪਨ੍ਨਫਲੋ ਚ, ਨਤ੍ਥਿ ਚ ਕਾਨਿਚਿ ਫਲਾਨਿ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਤਾਨਿ। ਨ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਜਾਨਾਮਿ ਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੋਹਿਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਮੂਲਤੋ ਛੇਤ੍વਾ ਯਾવਦਤ੍ਥਞ੍ਚ ਖਾਦੇਯ੍ਯਂ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗਞ੍ਚ ਪੂਰੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਮੂਲਤੋવ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਅਮੁਕੋ ਅਸੁ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਯੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਪਠਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ ਆਰੂਲ਼੍ਹੋ ਸਚੇ ਸੋ ਨ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਓਰੋਹੇਯ੍ਯ ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਰੁਕ੍ਖੋ ਪਪਤਨ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਂ વਾ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਪਾਦਂ વਾ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ ਭਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਰੁਕ੍ਖਫਲੂਪਮਾ ਕਾਮਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ ਬਹੁਦੁਕ੍ਖਾ ਬਹੁਪਾਯਾਸਾ, ਆਦੀਨવੋ ਏਤ੍ਥ ਭਿਯ੍ਯੋ’ਤਿ। ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਦਿਸ੍વਾ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਨਾਨਤ੍ਤਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਿਤਾ ਤਂ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਾਯਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਏਕਤ੍ਤਾ ਏਕਤ੍ਤਸਿਤਾ ਯਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸੋ ਲੋਕਾਮਿਸੂਪਾਦਾਨਾ ਅਪਰਿਸੇਸਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਤਮੇવੂਪੇਕ੍ਖਂ ਭਾવੇਤਿ।
੪੯. ‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂਯੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂਯੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਮਂਯੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਆਗਮ੍ਮ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ।
੫੦. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਯਥਾ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ, ਅਪਿ ਨੁ ਤ੍વਂ ਏવਰੂਪਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਂ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਕੋ ਚਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੋ ਚ ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ! ਆਰਕਾ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਸਬ੍ਬਂ વੋਹਾਰਸਮੁਚ੍ਛੇਦਾ। ਮਯਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਆਜਾਨੀਯਾਤਿ ਅਮਞ੍ਞਿਮ੍ਹ, ਅਨਾਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਆਜਾਨੀਯਭੋਜਨਂ ਭੋਜਿਮ੍ਹ, ਅਨਾਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਆਜਾਨੀਯਠਾਨੇ ਠਪਿਮ੍ਹ; ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਨ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯਾਤਿ ਅਮਞ੍ਞਿਮ੍ਹ, ਆਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯਭੋਜਨਂ ਭੋਜਿਮ੍ਹ, ਆਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯਠਾਨੇ ਠਪਿਮ੍ਹ; ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯਾਤਿ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ, ਅਨਾਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯਭੋਜਨਂ ਭੋਜੇਸ੍ਸਾਮ, ਅਨਾਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਅਨਾਜਾਨੀਯਠਾਨੇ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਨ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਆਜਾਨੀਯਾਤਿ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਆਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਆਜਾਨੀਯਭੋਜਨਂ ਭੋਜੇਸ੍ਸਾਮ, ਆਜਾਨੀਯੇવ ਸਮਾਨੇ ਆਜਾਨੀਯਠਾਨੇ ਠਪੇਸ੍ਸਾਮ। ਅਜਨੇਸਿ વਤ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਮਣੇਸੁ ਸਮਣਪ੍ਪੇਮਂ, ਸਮਣੇਸੁ ਸਮਣਪ੍ਪਸਾਦਂ, ਸਮਣੇਸੁ ਸਮਣਗਾਰવਂ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਪੋਤਲਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਜੀવਕਸੁਤ੍ਤਂ
੫੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਜੀવਕਸ੍ਸ ਕੋਮਾਰਭਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਮ੍ਬવਨੇ। ਅਥ ਖੋ ਜੀવਕੋ ਕੋਮਾਰਭਚ੍ਚੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ । ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਜੀવਕੋ ਕੋਮਾਰਭਚ੍ਚੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਾਣਂ ਆਰਭਨ੍ਤਿ ਆਰਮ੍ਭਨ੍ਤਿ (ਕ॰), ਤਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਜਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਟਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਮਂਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚਕਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਾਣਂ ਆਰਭਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਜਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤਂ ਮਂਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚਕਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ, ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ વੁਤ੍ਤવਾਦਿਨੋ, ਨ ਚ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭੂਤੇਨ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਾਨੁਧਮ੍ਮਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਕੋਚਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੋ વਾਦਾਨੁવਾਦੋ ਗਾਰਯ੍ਹਂ ਠਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ?
੫੨. ‘‘ਯੇ ਤੇ, ਜੀવਕ, ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਾਣਂ ਆਰਭਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਜਾਨਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸਕਤਂ ਮਂਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ ਪਟਿਚ੍ਚਕਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਨ ਮੇ ਤੇ વੁਤ੍ਤવਾਦਿਨੋ, ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਚ ਮਂ ਤੇ ਅਸਤਾ ਅਭੂਤੇਨ। ਤੀਹਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਜੀવਕ, ਠਾਨੇਹਿ ਮਂਸਂ ਅਪਰਿਭੋਗਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਦਿਟ੍ਠਂ, ਸੁਤਂ, ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ – ਇਮੇਹਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਜੀવਕ , ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਮਂਸਂ ਅਪਰਿਭੋਗਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਤੀਹਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਜੀવਕ, ਠਾਨੇਹਿ ਮਂਸਂ ਪਰਿਭੋਗਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਅਦਿਟ੍ਠਂ, ਅਸੁਤਂ, ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤਂ – ਇਮੇਹਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਜੀવਕ, ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਮਂਸਂ ਪਰਿਭੋਗਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ।
੫੩. ‘‘ਇਧ, ਜੀવਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ। ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋવ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਜੀવਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ । ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸੋ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਪਰਿવਿਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਾਧੁ વਤ ਮਾਯਂ ਮਂ + ਅਯਂ = ਮਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਪਰਿવਿਸੇਯ੍ਯਾਤਿ! ਅਹੋ વਤ ਮਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਏવਰੂਪੇਨ ਪਣੀਤੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਪਰਿવਿਸੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਨ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਅਗਥਿਤੋ ਅਗਧਿਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਪਨ੍ਨੋ ਅਨਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਜੀવਕ , ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ વਾ ਚੇਤੇਤਿ, ਪਰਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ વਾ ਚੇਤੇਤਿ, ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ વਾ ਚੇਤੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਨਨੁ ਸੋ, ਜੀવਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਨવਜ੍ਜਂਯੇવ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਮੇਤ੍ਤਾવਿਹਾਰੀ’ਤਿ। ਤਂ ਮੇ ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਕ੍ਖਿਦਿਟ੍ਠੋ; ਭਗવਾ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮੇਤ੍ਤਾવਿਹਾਰੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯੇਨ ਖੋ, ਜੀવਕ, ਰਾਗੇਨ ਯੇਨ ਦੋਸੇਨ ਯੇਨ ਮੋਹੇਨ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਾ ਅਸ੍ਸ ਸੋ ਰਾਗੋ ਸੋ ਦੋਸੋ ਸੋ ਮੋਹੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਹੀਨੋ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲੋ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤੋ ਅਨਭਾવਂਕਤੋ ਅਨਭਾવਕਤੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਅਨਭਾવਂਗਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੋ। ਸਚੇ ਖੋ ਤੇ, ਜੀવਕ, ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ ਤੇ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ’’ ਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)।
੫੪. ‘‘ਇਧ, ਜੀવਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ…ਪੇ॰… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ…ਪੇ॰… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ। ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋવ, ਜੀવਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸੋ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਪਰਿવਿਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਾਧੁ વਤ ਮਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਪਰਿવਿਸੇਯ੍ਯਾਤਿ! ਅਹੋ વਤ ਮਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਏવਰੂਪੇਨ ਪਣੀਤੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ ਪਰਿવਿਸੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ – ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਨ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਪਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਜੀવਕ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ વਾ ਚੇਤੇਤਿ, ਪਰਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ વਾ ਚੇਤੇਤਿ, ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ વਾ ਚੇਤੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਨਨੁ ਸੋ, ਜੀવਕ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਅਨવਜ੍ਜਂਯੇવ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ – ‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾવਿਹਾਰੀ’ਤਿ। ਤਂ ਮੇ ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਕ੍ਖਿਦਿਟ੍ਠੋ; ਭਗવਾ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾવਿਹਾਰੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯੇਨ ਖੋ, ਜੀવਕ, ਰਾਗੇਨ ਯੇਨ ਦੋਸੇਨ ਯੇਨ ਮੋਹੇਨ વਿਹੇਸવਾ ਅਸ੍ਸ ਅਰਤਿવਾ ਅਸ੍ਸ ਪਟਿਘવਾ ਅਸ੍ਸ ਸੋ ਰਾਗੋ ਸੋ ਦੋਸੋ ਸੋ ਮੋਹੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਹੀਨੋ ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੂਲੋ ਤਾਲਾવਤ੍ਥੁਕਤੋ ਅਨਭਾવਂਕਤੋ ਆਯਤਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦਧਮ੍ਮੋ। ਸਚੇ ਖੋ ਤੇ, ਜੀવਕ, ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ, ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ ਤੇ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏਤਦੇવ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ’’।
੫੫. ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਜੀવਕ, ਤਥਾਗਤਂ વਾ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਾਣਂ ਆਰਭਤਿ ਸੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਸੋ, ਗਹਪਤਿ, ਏવਮਾਹ – ‘ਗਚ੍ਛਥ, ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਪਾਣਂ ਆਨੇਥਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਸੋ ਪਾਣੋ ਗਲਪ੍ਪવੇਠਕੇਨ ਗਲਪ੍ਪવੇਧਕੇਨ (ਬਹੂਸੁ) ਆਨੀਯਮਾਨੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘ਗਚ੍ਛਥ ਇਮਂ ਪਾਣਂ ਆਰਭਥਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਤਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਸੋ ਪਾਣੋ ਆਰਭਿਯਮਾਨੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ , ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਠਾਨੇਨ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਸੋ ਤਥਾਗਤਂ વਾ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ વਾ ਅਕਪ੍ਪਿਯੇਨ ਆਸਾਦੇਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਞ੍ਚਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਯੋ ਖੋ, ਜੀવਕ, ਤਥਾਗਤਂ વਾ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਾਣਂ ਆਰਭਤਿ ਸੋ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਬਹੁਂ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਜੀવਕੋ ਕੋਮਾਰਭਚ੍ਚੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਕਪ੍ਪਿਯਂ વਤ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤਿ ; ਅਨવਜ੍ਜਂ વਤ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਜੀવਕਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤਂ
੫੬. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਥਪੁਤ੍ਤੋ (ਸੀ॰), ਨਾਤਪੁਤ੍ਤੋ (ਪੀ॰) ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਂ ਪਟਿવਸਤਿ ਮਹਤਿਯਾ ਨਿਗਣ੍ਠਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਅਥ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਯੇਨ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨਂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਂ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਤਪਸ੍ਸਿ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰), ਆਸਨਾਨਿ; ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਸਿ ਨਿਸੀਦਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨੀਚਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਤਿ ਪਨ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਨ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ‘ਕਮ੍ਮਂ, ਕਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤੁਂ; ‘ਦਣ੍ਡਂ, ਦਣ੍ਡ’ਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਿ ਪਨ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਦਣ੍ਡਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਤੀਣਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਦਣ੍ਡਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਯਦਣ੍ਡਂ, વਚੀਦਣ੍ਡਂ, ਮਨੋਦਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਅਞ੍ਞਦੇવ ਕਾਯਦਣ੍ਡਂ, ਅਞ੍ਞਂ વਚੀਦਣ੍ਡਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਮਨੋਦਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਅਞ੍ਞਦੇવ , ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਕਾਯਦਣ੍ਡਂ, ਅਞ੍ਞਂ વਚੀਦਣ੍ਡਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਮਨੋਦਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਇਮੇਸਂ ਪਨ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਦਣ੍ਡਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਸਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤਮਂ ਦਣ੍ਡਂ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ , ਯਦਿ વਾ ਕਾਯਦਣ੍ਡਂ, ਯਦਿ વਾ વਚੀਦਣ੍ਡਂ, ਯਦਿ વਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਇਮੇਸਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਦਣ੍ਡਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਸਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਯਦਣ੍ਡਂ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡਂ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਾਯਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਤਪਸ੍ਸਿ, વਦੇਸਿ’’?
‘‘ਕਾਯਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, વਦਾਮਿ’’।
‘‘ਕਾਯਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਤਪਸ੍ਸਿ, વਦੇਸਿ’’?
‘‘ਕਾਯਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, વਦਾਮਿ’’।
‘‘ਕਾਯਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਤਪਸ੍ਸਿ, વਦੇਸਿ’’?
‘‘ਕਾਯਦਣ੍ਡਨ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, વਦਾਮੀ’’ਤਿ।
ਇਤਿਹ ਭਗવਾ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਯਾવਤਤਿਯਕਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
੫੭. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤ੍વਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਕਤਿ ਦਣ੍ਡਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਨ ਖੋ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ‘ਦਣ੍ਡਂ, ਦਣ੍ਡ’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤੁਂ; ‘ਕਮ੍ਮਂ, ਕਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਤ੍વਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਕਤਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਤੀਣਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਮਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਮਨੋਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਅਞ੍ਞਦੇવ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, ਅਞ੍ਞਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਅਞ੍ਞਦੇવ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, ਅਞ੍ਞਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਇਮੇਸਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਸਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤਮਂ ਕਮ੍ਮਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਯਦਿ વਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, ਯਦਿ વਾ વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਯਦਿ વਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਇਮੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਭਤ੍ਤਾਨਂ ਏવਂ ਪਟਿવਿਸਿਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਮਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, વਦੇਸਿ’’?
‘‘ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਤਪਸ੍ਸਿ, વਦਾਮਿ’’।
‘‘ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, વਦੇਸਿ’’?
‘‘ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਤਪਸ੍ਸਿ, વਦਾਮਿ’’।
‘‘ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ , ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, વਦੇਸਿ’’?
‘‘ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਤਪਸ੍ਸਿ, વਦਾਮੀ’’ਤਿ।
ਇਤਿਹ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਯਾવਤਤਿਯਕਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ।
੫੮. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਗਿਹਿਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਬਾਲਕਿਨਿਯਾ ਪਰਿਸਾਯ ਉਪਾਲਿਪਮੁਖਾਯ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ; ਦਿਸ੍વਾਨ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਹਨ੍ਦ, ਕੁਤੋ ਨੁ ਤ੍વਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਆਗਚ੍ਛਸਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਤੋ ਹਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਗਚ੍ਛਾਮਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਹੁ ਪਨ ਤੇ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿਦੇવ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ ? ‘‘ਅਹੁ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿਦੇવ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ ਤੇ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਅਹੁ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿਦੇવ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਤਪਸ੍ਸਿ! ਯਥਾ ਤਂ ਸੁਤવਤਾ ਸਾવਕੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਏવਮੇવ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਕਿਞ੍ਹਿ ਸੋਭਤਿ ਛવੋ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ ਇਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਦਣ੍ਡਸ੍ਸ ਉਪਨਿਧਾਯ! ਅਥ ਖੋ ਕਾਯਦਣ੍ਡੋવ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰੋ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡੋ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ।
੫੯. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਤਪਸ੍ਸੀ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)! ਯਥਾ ਤਂ ਸੁਤવਤਾ ਸਾવਕੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਏવਮੇવਂ ਭਦਨ੍ਤੇਨ ਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਕਿਞ੍ਹਿ ਸੋਭਤਿ ਛવੋ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ ਇਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਦਣ੍ਡਸ੍ਸ ਉਪਨਿਧਾਯ! ਅਥ ਖੋ ਕਾਯਦਣ੍ਡੋવ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰੋ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡੋ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ। ਹਨ੍ਦ ਚਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਚੇ ਮੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤਥਾ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਤਿ ਯਥਾ ਭਦਨ੍ਤੇਨ ਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪਿਤਂ; ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਦੀਘਲੋਮਿਕਂ ਏਲ਼ਕਂ ਲੋਮੇਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯ ਪਰਿਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਰਿਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਾਹਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ વਾਦੇਨ વਾਦਂ ਆਕਡ੍ਢਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਰਿਕਡ੍ਢਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮ੍ਪਰਿਕਡ੍ਢਿਸ੍ਸਾਮਿ । ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਸੋਣ੍ਡਿਕਾਕਮ੍ਮਕਾਰੋ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੋਣ੍ਡਿਕਾਕਿਲਞ੍ਜਂ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਉਦਕਰਹਦੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕਣ੍ਣੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯ ਪਰਿਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪਰਿਕਡ੍ਢੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਾਹਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ વਾਦੇਨ વਾਦਂ ਆਕਡ੍ਢਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਰਿਕਡ੍ਢਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮ੍ਪਰਿਕਡ੍ਢਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਸੋਣ੍ਡਿਕਾਧੁਤ੍ਤੋ વਾਲਂ ਥਾਲਂ (ਕ॰) ਕਣ੍ਣੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਓਧੁਨੇਯ੍ਯ ਨਿਦ੍ਧੁਨੇਯ੍ਯ ਨਿਪ੍ਫੋਟੇਯ੍ਯ ਨਿਚ੍ਛਾਦੇਯ੍ਯ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਨਿਚ੍ਚੋਟੇਯ੍ਯ (ਕ॰), ਨਿਪ੍ਪੋਠੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਏવਮੇવਾਹਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ વਾਦੇਨ વਾਦਂ ਓਧੁਨਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਿਦ੍ਧੁਨਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਿਪ੍ਫੋਟੇਸ੍ਸਾਮਿ । ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਕੁਞ੍ਜਰੋ ਸਟ੍ਠਿਹਾਯਨੋ ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਸਾਣਧੋવਿਕਂ ਨਾਮ ਕੀਲ਼ਿਤਜਾਤਂ ਕੀਲ਼ਤਿ, ਏવਮੇવਾਹਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਸਾਣਧੋવਿਕਂ ਮਞ੍ਞੇ ਕੀਲ਼ਿਤਜਾਤਂ ਕੀਲ਼ਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਹਨ੍ਦ ਚਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਹਿ। ਅਹਂ વਾ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਯ੍ਯਂ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ વਾ ਨਿਗਣ੍ਠੋ, ਤ੍વਂ વਾ’’ਤਿ।
੬੦. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਸਮਣੋ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗੋਤਮੋ ਮਾਯਾવੀ ਆવਟ੍ਟਨਿਂ ਮਾਯਂ ਜਾਨਾਤਿ ਯਾਯ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਸਾવਕੇ ਆવਟ੍ਟੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਠਾਨਞ੍ਚ ਖੋ ਏਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਗਚ੍ਛ, ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਹਿ। ਅਹਂ વਾ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਯ੍ਯਂ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ વਾ ਨਿਗਣ੍ਠੋ, ਤ੍વਂ વਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਸਮਣੋ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗੋਤਮੋ ਮਾਯਾવੀ ਆવਟ੍ਟਨਿਂ ਮਾਯਂ ਜਾਨਾਤਿ ਯਾਯ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਸਾવਕੇ ਆવਟ੍ਟੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ , ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਠਾਨਞ੍ਚ ਖੋ ਏਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਹਿ। ਅਹਂ વਾ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਯ੍ਯਂ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ વਾ ਨਿਗਣ੍ਠੋ, ਤ੍વਂ વਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਪਾવਾਰਿਕਮ੍ਬવਨਂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਆਗਮਾ ਨੁ ਖ੍વਿਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ’’ਤਿ?
‘‘ਆਗਮਾ ਖ੍વਿਧ, ਗਹਪਤਿ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ’’ਤਿ।
‘‘ਅਹੁ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿਦੇવ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ?
‘‘ਅਹੁ ਖੋ ਮੇ, ਗਹਪਤਿ, ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿਦੇવ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ।
‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਹੁ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੋਚਿਦੇવ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ?
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸਿ।
੬੧. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ ਤਪਸ੍ਸੀ! ਯਥਾ ਤਂ ਸੁਤવਤਾ ਸਾવਕੇਨ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤੇਨ ਏવਮੇવਂ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਨ ਭਗવਤੋ ਬ੍ਯਾਕਤਂ। ਕਿਞ੍ਹਿ ਸੋਭਤਿ ਛવੋ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ ਇਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਦਣ੍ਡਸ੍ਸ ਉਪਨਿਧਾਯ? ਅਥ ਖੋ ਕਾਯਦਣ੍ਡੋવ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰੋ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡੋ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਚ੍ਚੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਯਾ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚ੍ਚੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ; ਹੋਤੁ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’ਤਿ।
੬੨. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਇਧਸ੍ਸ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਆਬਾਧਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋ ਸੀਤੋਦਕਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਉਣ੍ਹੋਦਕਪਟਿਸੇવੀ। ਸੋ ਸੀਤੋਦਕਂ ਅਲਭਮਾਨੋ ਕਾਲਙ੍ਕਰੇਯ੍ਯ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਕਤ੍ਥੂਪਪਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਦੇવਾ ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ’’?
‘‘ਅਸੁ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ , ਮਨੋਪਟਿਬਦ੍ਧੋ ਕਾਲਙ੍ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਗਹਪਤਿ ਗਹਪਤਿ ਗਹਪਤਿ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਗਹਪਤਿ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ (ਕ॰), ਗਹਪਤਿ ਗਹਪਤਿ (ਪੀ॰), ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ। ਨ ਖੋ ਤੇ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿ ਪੁਰਿਮੇਨ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਾ ਪੁਰਿਮਂ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਏਸਾ વਾਚਾ – ‘ਸਚ੍ਚੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਹੋਤੁ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਕਾਯਦਣ੍ਡੋવ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰੋ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡੋ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ।
੬੩. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ , ਇਧਸ੍ਸ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਚਾਤੁਯਾਮਸਂવਰਸਂવੁਤੋ ਸਬ੍ਬવਾਰਿવਾਰਿਤੋ ਸਬ੍ਬવਾਰਿਯੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬવਾਰਿਧੁਤੋ ਸਬ੍ਬવਾਰਿਫੁਟੋ। ਸੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਬਹੂ ਖੁਦ੍ਦਕੇ ਪਾਣੇ ਸਙ੍ਘਾਤਂ ਆਪਾਦੇਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਕਂ વਿਪਾਕਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਅਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਨੋ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਸਚੇ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਚੇਤੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਚੇਤਨਂ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਕਿਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਮਨੋਦਣ੍ਡਸ੍ਮਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ।
‘‘ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਗਹਪਤਿ , ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ। ਨ ਖੋ ਤੇ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿ ਪੁਰਿਮੇਨ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਾ ਪੁਰਿਮਂ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਏਸਾ વਾਚਾ – ‘ਸਚ੍ਚੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ; ਹੋਤੁ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਕਾਯਦਣ੍ਡੋવ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰੋ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡੋ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ।
੬੪. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਅਯਂ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ ਇਦ੍ਧਾ ਚੇવ ਫੀਤਾ ਚ ਬਹੁਜਨਾ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯਂ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ ਇਦ੍ਧਾ ਚੇવ ਫੀਤਾ ਚ ਬਹੁਜਨਾ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਇਧ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਸਿਕੋ। ਸੋ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਹਂ ਯਾવਤਿਕਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯ ਪਾਣਾ ਤੇ ਏਕੇਨ ਖਣੇਨ ਏਕੇਨ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਪਹੋਤਿ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਯਾવਤਿਕਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯ ਪਾਣਾ ਤੇ ਏਕੇਨ ਖਣੇਨ ਏਕੇਨ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਦਸਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸਾ, વੀਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸਾ, ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸਾ, ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸਾ ਨਪ੍ਪਹੋਨ੍ਤਿ ਯਾવਤਿਕਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾਯ ਪਾਣਾ ਤੇ ਏਕੇਨ ਖਣੇਨ ਏਕੇਨ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਾਤੁਂ। ਕਿਞ੍ਹਿ ਸੋਭਤਿ ਏਕੋ ਛવੋ ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ!
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ , ਇਧ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਚੇਤੋવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਹਂ ਇਮਂ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਂ ਏਕੇਨ ਮਨੋਪਦੋਸੇਨ ਭਸ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਪਹੋਤਿ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਚੇਤੋવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਇਮਂ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਂ ਏਕੇਨ ਮਨੋਪਦੋਸੇਨ ਭਸ੍ਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ?
‘‘ਦਸਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ, વੀਸਮ੍ਪਿ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ, ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਮ੍ਪਿ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ, ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ ਪਹੋਤਿ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਚੇਤੋવਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਏਕੇਨ ਮਨੋਪਦੋਸੇਨ ਭਸ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ। ਕਿਞ੍ਹਿ ਸੋਭਤਿ ਏਕਾ ਛવਾ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਾ’’ਤਿ!
‘‘ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ। ਨ ਖੋ ਤੇ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿ ਪੁਰਿਮੇਨ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਾ ਪੁਰਿਮਂ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਏਸਾ વਾਚਾ – ‘ਸਚ੍ਚੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ; ਹੋਤੁ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ, ਅਥ ਖੋ ਕਾਯਦਣ੍ਡੋવ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰੋ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਾਯ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ, ਨੋ ਤਥਾ વਚੀਦਣ੍ਡੋ, ਨੋ ਤਥਾ ਮਨੋਦਣ੍ਡੋ’’ਤਿ।
੬੫. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸੁਤਂ ਤੇ ਦਣ੍ਡਕੀਰਞ੍ਞਂ ਦਣ੍ਡਕਾਰਞ੍ਞਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਕਾਲਿਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਮਜ੍ਝਾਰਞ੍ਞਂ ਮੇਜ੍ਝਾਰਞ੍ਞਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਮਾਤਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਤਂ ਮੇ ਦਣ੍ਡਕੀਰਞ੍ਞਂ ਕਾਲਿਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਮਜ੍ਝਾਰਞ੍ਞਂ ਮਾਤਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ ਸੁਤਂ ਕੇਨ ਤਂ ਦਣ੍ਡਕੀਰਞ੍ਞਂ ਕਾਲਿਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਮਜ੍ਝਾਰਞ੍ਞਂ ਮਾਤਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਸੀਨਂ ਮਨੋਪਦੋਸੇਨ ਤਂ ਦਣ੍ਡਕੀਰਞ੍ਞਂ ਕਾਲਿਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਮਜ੍ਝਾਰਞ੍ਞਂ ਮਾਤਙ੍ਗਾਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਅਰਞ੍ਞਭੂਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ। ਨ ਖੋ ਤੇ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿ ਪੁਰਿਮੇਨ વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ, ਪਚ੍ਛਿਮੇਨ વਾ ਪੁਰਿਮਂ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਏਸਾ વਾਚਾ – ‘ਸਚ੍ਚੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ; ਹੋਤੁ ਨੋ ਏਤ੍ਥ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ’’’ਤਿ।
੬੬. ‘‘ਪੁਰਿਮੇਨੇવਾਹਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਓਪਮ੍ਮੇਨ ਭਗવਤੋ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਭਿਰਦ੍ਧੋ। ਅਪਿ ਚਾਹਂ ਇਮਾਨਿ ਭਗવਤੋ વਿਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਪਞ੍ਹਪਟਿਭਾਨਾਨਿ ਸੋਤੁਕਾਮੋ, ਏવਾਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਅਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਂ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ – ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
੬੭. ‘‘ਅਨੁવਿਚ੍ਚਕਾਰਂ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਕਰੋਹਿ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਕਾਰੋ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਾਨਂ ਞਾਤਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਾਧੁ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਭਿਰਦ੍ਧੋ ਯਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਨੁવਿਚ੍ਚਕਾਰਂ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਕਰੋਹਿ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਕਾਰੋ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਾਨਂ ਞਾਤਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਾਧੁ ਹੋਤੀ’ਤਿ। ਮਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਸਾવਕਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਂ ਪਟਾਕਂ ਪਰਿਹਰੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਉਪਾਲਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗਹਪਤਿ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ’ਤਿ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਮਂ ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਨੁવਿਚ੍ਚਕਾਰਂ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਕਰੋਹਿ, ਅਨੁવਿਚ੍ਚਕਾਰੋ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਾਨਂ ਞਾਤਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਸਾਧੁ ਹੋਤੀ’ਤਿ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
੬੮. ‘‘ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ ਓਪਾਨਭੂਤਂ ਕੁਲਂ ਯੇਨ ਨੇਸਂ ਉਪਗਤਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਕਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਭਿਰਦ੍ਧੋ ਯਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ ਓਪਾਨਭੂਤਂ ਕੁਲਂ ਯੇਨ ਨੇਸਂ ਉਪਗਤਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਕਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਸੀ’ਤਿ। ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਮਾਹ – ‘ਮਯ੍ਹਮੇવ ਦਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ, ਨਾਞ੍ਞੇਸਂ ਦਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ; ਮਯ੍ਹਮੇવ ਸਾવਕਾਨਂ ਦਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ, ਨਾਞ੍ਞੇਸਂ ਸਾવਕਾਨਂ ਦਾਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ; ਮਯ੍ਹਮੇવ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ, ਨਾਞ੍ਞੇਸਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ; ਮਯ੍ਹਮੇવ ਸਾવਕਾਨਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਂ, ਨਾਞ੍ਞੇਸਂ ਸਾવਕਾਨਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਮਂ ਭਗવਾ ਨਿਗਣ੍ਠੇਸੁਪਿ ਦਾਨੇ ਸਮਾਦਪੇਤਿ। ਅਪਿ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯਮੇਤ੍ਥ ਕਾਲਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
੬੯. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਂ ਆਨੁਪੁਬ੍ਬੀਕਥਂ (ਸੀ॰), ਆਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਂ (ਪੀ॰), ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਕਥੇਸਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਦਾਨਕਥਂ ਸੀਲਕਥਂ ਸਗ੍ਗਕਥਂ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਕਾਸੇਸਿ। ਯਦਾ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਉਪਾਲਿਂ ਗਹਪਤਿਂ ਕਲ੍ਲਚਿਤ੍ਤਂ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤਂ વਿਨੀવਰਣਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ, ਅਥ ਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਤਂ ਪਕਾਸੇਸਿ – ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਮੁਦਯਂ, ਨਿਰੋਧਂ, ਮਗ੍ਗਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਸੁਦ੍ਧਂ વਤ੍ਥਂ ਅਪਗਤਕਾਲ਼ਕਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਰਜਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਸਨੇ વਿਰਜਂ વੀਤਮਲਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ – ‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋ ਪਤ੍ਤਧਮ੍ਮੋ વਿਦਿਤਧਮ੍ਮੋ ਪਰਿਯੋਗਾਲ਼੍ਹਧਮ੍ਮੋ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ વਿਗਤਕਥਂਕਥੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਦਾਨਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮ, ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ।
੭੦. ਅਥ ਖੋ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਕਂ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦੋવਾਰਿਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ, ਸਮ੍ਮ ਦੋવਾਰਿਕ, ਆવਰਾਮਿ ਦ੍વਾਰਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ ਨਿਗਣ੍ਠੀਨਂ, ਅਨਾવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਭਗવਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਉਪਾਸਕਾਨਂ ਉਪਾਸਿਕਾਨਂ। ਸਚੇ ਕੋਚਿ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਤਮੇਨਂ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾ ਪਾવਿਸਿ। ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ। ਆવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ ਨਿਗਣ੍ਠੀਨਂ, ਅਨਾવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਭਗવਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਉਪਾਸਕਾਨਂ ਉਪਾਸਿਕਾਨਂ । ਸਚੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਿਣ੍ਡਕੇਨ ਅਤ੍ਥੋ, ਏਤ੍ਥੇવ ਤਿਟ੍ਠ, ਏਤ੍ਥੇવ ਤੇ ਆਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
੭੧. ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ – ‘‘ਉਪਾਲਿ ਕਿਰ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਲਿ ਕਿਰ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ , ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਠਾਨਞ੍ਚ ਖੋ ਏਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ । ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ …ਪੇ॰… ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਹਨ੍ਦਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਯਾવ ਜਾਨਾਮਿ ਯਦਿ વਾ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ ਯਦਿ વਾ ਨੋ’’ਤਿ। ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਜਾਨਾਹਿ ਯਦਿ વਾ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ ਯਦਿ વਾ ਨੋ’’ਤਿ।
੭੨. ਅਥ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਯੇਨ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸਿਂ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾ ਪਾવਿਸਿ। ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ। ਆવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ ਨਿਗਣ੍ਠੀਨਂ, ਅਨਾવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਭਗવਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਉਪਾਸਕਾਨਂ ਉਪਾਸਿਕਾਨਂ । ਸਚੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਿਣ੍ਡਕੇਨ ਅਤ੍ਥੋ, ਏਤ੍ਥੇવ ਤਿਟ੍ਠ, ਏਤ੍ਥੇવ ਤੇ ਆਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਪਿਣ੍ਡਕੇਨ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚ੍ਚਂਯੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ। ਏਤਂ ਖੋ ਤੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਲਤ੍ਥਂ ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਸਮਣੋ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗੋਤਮੋ ਮਾਯਾવੀ ਆવਟ੍ਟਨਿਂ ਮਾਯਂ ਜਾਨਾਤਿ ਯਾਯ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਸਾવਕੇ ਆવਟ੍ਟੇਤੀਤਿ। ਆવਟ੍ਟੋ ਖੋ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਆવਟ੍ਟਨਿਯਾ ਮਾਯਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਤਪਸ੍ਸਿ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਠਾਨਞ੍ਚ ਖੋ ਏਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚ੍ਚਂਯੇવ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੀਘਤਪਸ੍ਸੀ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚ੍ਚਂਯੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚਾਹਂ , ਤਪਸ੍ਸਿ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਯਾવ ਚਾਹਂ ਸਾਮਂਯੇવ ਜਾਨਾਮਿ ਯਦਿ વਾ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ ਯਦਿ વਾ ਨੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਨਿਗਣ੍ਠਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾ ਪਾવਿਸਿ। ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਤ੍ਤਂ ਉਪਗਤੋ। ਆવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ ਨਿਗਣ੍ਠੀਨਂ, ਅਨਾવਟਂ ਦ੍વਾਰਂ ਭਗવਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਉਪਾਸਕਾਨਂ ਉਪਾਸਿਕਾਨਂ। ਸਚੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਿਣ੍ਡਕੇਨ ਅਤ੍ਥੋ, ਏਤ੍ਥੇવ ਤਿਟ੍ਠ, ਏਤ੍ਥੇવ ਤੇ ਆਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਦੋવਾਰਿਕ, ਯੇਨ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਪਾਲਿਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ‘ਨਿਗਣ੍ਠੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਨਿਗਣ੍ਠਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਿਤੋ; ਸੋ ਤੇ ਦਸ੍ਸਨਕਾਮੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਪਾਲਿਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਿਗਣ੍ਠੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਨਿਗਣ੍ਠਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਿਤੋ; ਸੋ ਤੇ ਦਸ੍ਸਨਕਾਮੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਦੋવਾਰਿਕ, ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਦ੍વਾਰਸਾਲਾਯ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਦ੍વਾਰਸਾਲਾਯ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਪਾਲਿਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਦ੍વਾਰਸਾਲਾਯ ਆਸਨਾਨਿ। ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ।
੭੩. ਅਥ ਖੋ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਦ੍વਾਰਸਾਲਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਆਸਨਂ ਅਗ੍ਗਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਮਞ੍ਚ ਪਣੀਤਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥ ਸਾਮਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਦੋવਾਰਿਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਦੋવਾਰਿਕ, ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ‘ਉਪਾਲਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਹਪਤਿ ਏવਮਾਹ – ਪવਿਸ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਸੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਉਪਾਲਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਹਪਤਿ ਏવਮਾਹ – ‘ਪવਿਸ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਸੀ’’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਨਿਗਣ੍ਠਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਮਜ੍ਝਿਮਾ ਦ੍વਾਰਸਾਲਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ – ਯਂ ਸੁਦਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਯਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਤੋ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਆਸਨਂ ਅਗ੍ਗਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਮਞ੍ਚ ਪਣੀਤਞ੍ਚ ਤਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗੇਨ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤਿ ਸੋ – ਦਾਨਿ ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਆਸਨਂ ਅਗ੍ਗਞ੍ਚ ਸੇਟ੍ਠਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਮਞ੍ਚ ਪਣੀਤਞ੍ਚ ਤਤ੍ਥ ਸਾਮਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਸਨਾਨਿ; ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖਸਿ, ਨਿਸੀਦਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਉਪਾਲਿਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਉਮ੍ਮਤ੍ਤੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਦਤ੍ਤੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ! ‘ਗਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਤਾਸਿ વਾਦਸਙ੍ਘਾਟੇਨ ਪਟਿਮੁਕ੍ਕੋ ਆਗਤੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਣ੍ਡਹਾਰਕੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਬ੍ਭਤੇਹਿ ਅਣ੍ਡੇਹਿ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੇਯ੍ਯਥਾ વਾ ਪਨ ਗਹਪਤਿ ਪੁਰਿਸੋ ਅਕ੍ਖਿਕਹਾਰਕੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਬ੍ਭਤੇਹਿ ਅਕ੍ਖੀਹਿ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ‘ਗਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਤਾਸਿ વਾਦਸਙ੍ਘਾਟੇਨ ਪਟਿਮੁਕ੍ਕੋ ਆਗਤੋ। ਆવਟ੍ਟੋਸਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਆવਟ੍ਟਨਿਯਾ ਮਾਯਾਯਾ’’ਤਿ।
੭੪. ‘‘ਭਦ੍ਦਿਕਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆવਟ੍ਟਨੀ ਮਾਯਾ; ਕਲ੍ਯਾਣੀ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆવਟ੍ਟਨੀ ਮਾਯਾ; ਪਿਯਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਇਮਾਯ ਆવਟ੍ਟਨਿਯਾ ਆવਟ੍ਟੇਯ੍ਯੁਂ; ਪਿਯਾਨਮ੍ਪਿ ਮੇ ਅਸ੍ਸ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ; ਸਬ੍ਬੇ ਚੇਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਇਮਾਯ ਆવਟ੍ਟਨਿਯਾ ਆવਟ੍ਟੇਯ੍ਯੁਂ; ਸਬ੍ਬੇਸਾਨਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ; ਸਬ੍ਬੇ ਚੇਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ…ਪੇ॰… વੇਸ੍ਸਾ…ਪੇ॰… ਸੁਦ੍ਦਾ ਇਮਾਯ ਆવਟ੍ਟਨਿਯਾ ਆવਟ੍ਟੇਯ੍ਯੁਂ; ਸਬ੍ਬੇਸਾਨਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ; ਸਦੇવਕੋ ਚੇਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਲੋਕੋ ਸਮਾਰਕੋ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਪਜਾ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਇਮਾਯ ਆવਟ੍ਟਨਿਯਾ ਆવਟ੍ਟੇਯ੍ਯੁਂ; ਸਦੇવਕਸ੍ਸਪਿਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਮਾਰਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾਤਿ। ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਪਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ।
੭੫. ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਜਿਣ੍ਣਸ੍ਸ વੁਡ੍ਢਸ੍ਸ ਮਹਲ੍ਲਕਸ੍ਸ ਦਹਰਾ ਮਾਣવਿਕਾ ਪਜਾਪਤੀ ਅਹੋਸਿ ਗਬ੍ਭਿਨੀ ਉਪવਿਜਞ੍ਞਾ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾ ਮਾਣવਿਕਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਆਪਣਾ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਆਨੇਹਿ, ਯੋ ਮੇ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸ ਕੀਲ਼ਾਪਨਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਂ ਮਾਣવਿਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਆਗਮੇਹਿ ਤਾવ, ਭੋਤਿ, ਯਾવ વਿਜਾਯਤਿ। ਸਚੇ ਤ੍વਂ, ਭੋਤਿ, ਕੁਮਾਰਕਂ વਿਜਾਯਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਤੇ ਅਹਂ ਆਪਣਾ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੋ ਤੇ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸ ਕੀਲ਼ਾਪਨਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਭੋਤਿ, ਕੁਮਾਰਿਕਂ વਿਜਾਯਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਤੇ ਅਹਂ ਆਪਣਾ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਿਕਂ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾ ਤੇ ਕੁਮਾਰਿਕਾਯ ਕੀਲ਼ਾਪਨਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾ ਮਾਣવਿਕਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾ ਮਾਣવਿਕਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਆਪਣਾ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਆਨੇਹਿ, ਯੋ ਮੇ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸ ਕੀਲ਼ਾਪਨਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਸ੍ਸਾ ਮਾਣવਿਕਾਯ ਸਾਰਤ੍ਤੋ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਆਪਣਾ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਆਨੇਤ੍વਾ ਤਂ ਮਾਣવਿਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਭੋਤਿ, ਆਪਣਾ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕੋ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਆਨੀਤੋ, ਯੋ ਤੇ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸ ਕੀਲ਼ਾਪਨਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾ ਮਾਣવਿਕਾ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਂ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ ਰਜਤਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਸਮ੍ਮ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ, ਇਮਂ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਪੀਤਾવਲੇਪਨਂ ਨਾਮ ਰਙ੍ਗਜਾਤਂ ਰਜਿਤਂ ਆਕੋਟਿਤਪਚ੍ਚਾਕੋਟਿਤਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਸ੍ਸਾ ਮਾਣવਿਕਾਯ ਸਾਰਤ੍ਤੋ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਤਂ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਸਮ੍ਮ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ, ਇਮਂ ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕਂ ਪੀਤਾવਲੇਪਨਂ ਨਾਮ ਰਙ੍ਗਜਾਤਂ ਰਜਿਤਂ ਆਕੋਟਿਤਪਚ੍ਚਾਕੋਟਿਤਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਤੇ, ਮਕ੍ਕਟਚ੍ਛਾਪਕੋ ਰਙ੍ਗਕ੍ਖਮੋ ਹਿ ਖੋ, ਨੋ ਆਕੋਟਨਕ੍ਖਮੋ , ਨੋ વਿਮਜ੍ਜਨਕ੍ਖਮੋ’ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਾਲਾਨਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾਨਂ વਾਦੋ ਰਙ੍ਗਕ੍ਖਮੋ ਹਿ ਖੋ ਬਾਲਾਨਂ ਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਨੋ ਅਨੁਯੋਗਕ੍ਖਮੋ, ਨੋ વਿਮਜ੍ਜਨਕ੍ਖਮੋ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਨવਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਸਮ੍ਮ ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ, ਇਮਂ ਨવਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਂ ਪੀਤਾવਲੇਪਨਂ ਨਾਮ ਰਙ੍ਗਜਾਤਂ ਰਜਿਤਂ ਆਕੋਟਿਤਪਚ੍ਚਾਕੋਟਿਤਂ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਤ੍ਤਪਾਣਿ ਰਜਕਪੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਇਦਂ ਖੋ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨવਂ ਦੁਸ੍ਸਯੁਗਂ ਰਙ੍ਗਕ੍ਖਮਞ੍ਚੇવ ਆਕੋਟਨਕ੍ਖਮਞ੍ਚ વਿਮਜ੍ਜਨਕ੍ਖਮਞ੍ਚਾ’ਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ વਾਦੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਰਙ੍ਗਕ੍ਖਮੋ ਚੇવ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ ਨੋ ਬਾਲਾਨਂ, ਅਨੁਯੋਗਕ੍ਖਮੋ ਚ વਿਮਜ੍ਜਨਕ੍ਖਮੋ ਚਾ’’ਤਿ।
‘‘ਸਰਾਜਿਕਾ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਪਰਿਸਾ ਏવਂ ਜਾਨਾਤਿ – ‘ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ’ਤਿ। ਕਸ੍ਸ ਤਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਾવਕਂ ਧਾਰੇਮਾ’’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਉਪਾਲਿ ਗਹਪਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਣੋਹਿ ਯਸ੍ਸਾਹਂ ਸਾવਕੋ’’ਤਿ –
੭੬.
‘‘ਧੀਰਸ੍ਸ વਿਗਤਮੋਹਸ੍ਸ, ਪਭਿਨ੍ਨਖੀਲਸ੍ਸ વਿਜਿਤવਿਜਯਸ੍ਸ।
ਅਨੀਘਸ੍ਸ ਸੁਸਮਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, વੁਦ੍ਧਸੀਲਸ੍ਸ ਸਾਧੁਪਞ੍ਞਸ੍ਸ।
વੇਸਮਨ੍ਤਰਸ੍ਸ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) વਿਮਲਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਅਕਥਂਕਥਿਸ੍ਸ ਤੁਸਿਤਸ੍ਸ, વਨ੍ਤਲੋਕਾਮਿਸਸ੍ਸ ਮੁਦਿਤਸ੍ਸ।
ਕਤਸਮਣਸ੍ਸ ਮਨੁਜਸ੍ਸ, ਅਨ੍ਤਿਮਸਾਰੀਰਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ।
ਅਨੋਪਮਸ੍ਸ વਿਰਜਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਅਸਂਸਯਸ੍ਸ ਕੁਸਲਸ੍ਸ, વੇਨਯਿਕਸ੍ਸ ਸਾਰਥਿવਰਸ੍ਸ।
ਅਨੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਰੁਚਿਰਧਮ੍ਮਸ੍ਸ, ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖਸ੍ਸ ਪਭਾਸਕਸ੍ਸ ਪਭਾਸਕਰਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)।
ਮਾਨਚ੍ਛਿਦਸ੍ਸ વੀਰਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਨਿਸਭਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯਸ੍ਸ, ਗਮ੍ਭੀਰਸ੍ਸ ਮੋਨਪਤ੍ਤਸ੍ਸ।
ਖੇਮਙ੍ਕਰਸ੍ਸ વੇਦਸ੍ਸ, ਧਮ੍ਮਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਂવੁਤਤ੍ਤਸ੍ਸ।
ਸਙ੍ਗਾਤਿਗਸ੍ਸ ਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਨਾਗਸ੍ਸ ਪਨ੍ਤਸੇਨਸ੍ਸ, ਖੀਣਸਂਯੋਜਨਸ੍ਸ ਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ।
ਪਟਿਮਨ੍ਤਕਸ੍ਸ ਪਟਿਮਨ੍ਤਸ੍ਸ (ਕ॰) ਧੋਨਸ੍ਸ, ਪਨ੍ਨਧਜਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਸ੍ਸ।
ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਇਸਿਸਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਅਕੁਹਸ੍ਸ, ਤੇવਿਜ੍ਜਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮਪਤ੍ਤਸ੍ਸ।
ਨ੍ਹਾਤਕਸ੍ਸ ਨਹਾਤਕਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਪਦਕਸ੍ਸ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਸ੍ਸ વਿਦਿਤવੇਦਸ੍ਸ।
ਪੁਰਿਨ੍ਦਦਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਅਰਿਯਸ੍ਸ ਭਾવਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਤ੍ਤਿਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਸ।
ਸਤਿਮਤੋ વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ, ਅਨਭਿਨਤਸ੍ਸ ਨੋ ਅਪਨਤਸ੍ਸ।
ਅਨੇਜਸ੍ਸ વਸਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ ॥
‘‘ਸਮੁਗ੍ਗਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਝਾਯਿਸ੍ਸ, ਅਨਨੁਗਤਨ੍ਤਰਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਧਸ੍ਸ।
ਅਸਿਤਸ੍ਸ ਹਿਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਹੀਨਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਅਪ੍ਪਭੀਤਸ੍ਸ (ਸ੍ਯਾ॰), ਪવਿવਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ।
ਤਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਤਾਰਯਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞਸ੍ਸ, ਮਹਾਪਞ੍ਞਸ੍ਸ વੀਤਲੋਭਸ੍ਸ।
ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸੁਗਤਸ੍ਸ, ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਸਮਸ੍ਸ।
વਿਸਾਰਦਸ੍ਸ ਨਿਪੁਣਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮਿ॥
‘‘ਤਣ੍ਹਚ੍ਛਿਦਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, વੀਤਧੂਮਸ੍ਸ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਸ੍ਸ।
ਆਹੁਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਯਕ੍ਖਸ੍ਸ, ਉਤ੍ਤਮਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਤੁਲਸ੍ਸ।
ਮਹਤੋ ਯਸਗ੍ਗਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ॥
੭੭. ‘‘ਕਦਾ ਸਞ੍ਞੂਲ਼੍ਹਾ ਪਨ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਇਮੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਣ੍ਣਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਾਨਂ ਮਹਾਪੁਪ੍ਫਰਾਸਿ , ਤਮੇਨਂ ਦਕ੍ਖੋ ਮਾਲਾਕਾਰੋ વਾ ਮਾਲਾਕਾਰਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ વਿਚਿਤ੍ਤਂ ਮਾਲਂ ਗਨ੍ਥੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋ ਭਗવਾ ਅਨੇਕવਣ੍ਣੋ ਅਨੇਕਸਤવਣ੍ਣੋ। ਕੋ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વਣ੍ਣਾਰਹਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਅਸਹਮਾਨਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਣ੍ਹਂ ਲੋਹਿਤਂ ਮੁਖਤੋ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛੀਤਿ ਉਗ੍ਗਞ੍ਛਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)।
ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੭੮. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੋਲਿਯੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਹਲਿਦ੍ਦવਸਨਂ ਨਾਮ ਕੋਲਿਯਾਨਂ ਨਿਗਮੋ। ਅਥ ਖੋ ਪੁਣ੍ਣੋ ਚ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਅਚੇਲੋ ਚ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਚੇਲੋ ਪਨ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਕੁਕ੍ਕੁਰੋવ ਪਲਿਕੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਲਿਕੁਣ੍ਠਿਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਪਲਿਗੁਣ੍ਠਿਤ੍વਾ (ਕ॰) ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਕੋ ਛਮਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਲਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ; ਮਾ ਮਂ ਏਤਂ ਪੁਚ੍ਛੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਕੋ ਛਮਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ?
੭੯. ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ ਤੇ ਅਹਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਨ ਲਭਾਮਿ। ਅਲਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ; ਮਾ ਮਂ ਏਤਂ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ; ਅਪਿ ਚ ਤ੍ਯਾਹਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਇਧ, ਪੁਣ੍ਣ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਕੁਕ੍ਕੁਰਸੀਲਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਕੁਕ੍ਕੁਰਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ , ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਕਪ੍ਪਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ। ਸੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਕੁਕ੍ਕੁਰਸੀਲਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਕੁਕ੍ਕੁਰਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਕਪ੍ਪਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ – ‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਸੀਲੇਨ વਾ વਤੇਨ વਾ ਤਪੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ ਦੇવਞ੍ਞਤਰੋ વਾ’ਤਿ, ਸਾਸ੍ਸ ਸਾਯਂ (ਕ॰) ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਸ੍ਸ (ਸੀ॰) ਖੋ ਅਹਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਤਿਂ વਦਾਮਿ – ਨਿਰਯਂ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਂ વਾ। ਇਤਿ ਖੋ, ਪੁਣ੍ਣ, ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਨੇਤਿ, વਿਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਨਿਰਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਪਰੋਦਿ, ਅਸ੍ਸੂਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਣ੍ਣਂ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤਂ ਗੋવਤਿਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਤਂ ਖੋ ਤੇ ਅਹਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਨਾਲਤ੍ਥਂ। ਅਲਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ; ਮਾ ਮਂ ਏਤਂ ਪੁਚ੍ਛੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਂ ਰੋਦਾਮਿ ਯਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ; ਅਪਿ ਚ ਮੇ ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਗੋવਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਲਂ, ਸੇਨਿਯ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ; ਮਾ ਮਂ ਏਤਂ ਪੁਚ੍ਛੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਗੋવਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯੋ’’ਤਿ?
੮੦. ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ ਤੇ ਅਹਂ, ਸੇਨਿਯ, ਨ ਲਭਾਮਿ। ਅਲਂ, ਸੇਨਿਯ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ; ਮਾ ਮਂ ਏਤਂ ਪੁਚ੍ਛੀਤਿ; ਅਪਿ ਚ ਤ੍ਯਾਹਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਇਧ, ਸੇਨਿਯ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਗੋવਤਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਗੋਸੀਲਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਗੋਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਗવਾਕਪ੍ਪਂ ਗ੍વਾਕਪ੍ਪਂ (ਕ॰) ਭਾવੇਤਿ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ। ਸੋ ਗੋવਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਗੋਸੀਲਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਗੋਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ, ਗવਾਕਪ੍ਪਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਬ੍ਬੋਕਿਣ੍ਣਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਗੁਨ੍ਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ – ‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਸੀਲੇਨ વਾ વਤੇਨ વਾ ਤਪੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ ਦੇવਞ੍ਞਤਰੋ વਾ’ਤਿ , ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਖੋ ਅਹਂ, ਸੇਨਿਯ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਤਿਂ વਦਾਮਿ – ਨਿਰਯਂ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਂ વਾ। ਇਤਿ ਖੋ, ਸੇਨਿਯ, ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਗੋવਤਂ ਗੁਨ੍ਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਨੇਤਿ, વਿਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਨਿਰਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਪਰੋਦਿ, ਅਸ੍ਸੂਨਿ ਪવਤ੍ਤੇਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚੇਲਂ ਸੇਨਿਯਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਤਂ ਖੋ ਤੇ ਅਹਂ, ਸੇਨਿਯ , ਨਾਲਤ੍ਥਂ। ਅਲਂ, ਸੇਨਿਯ, ਤਿਟ੍ਠਤੇਤਂ; ਮਾ ਮਂ ਏਤਂ ਪੁਚ੍ਛੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਂ ਰੋਦਾਮਿ ਯਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ; ਅਪਿ ਚ ਮੇ ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗੋવਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਂ। ਏવਂ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ; ਪਹੋਤਿ ਭਗવਾ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਯਥਾ ਅਹਂ ਚੇવਿਮਂ ਗੋવਤਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯਂ, ਅਯਞ੍ਚੇવ ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਂ ਪਜਹੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ, ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
੮੧. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਮਯਾ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦਿਤਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਅਤ੍ਥਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਂ; ਅਤ੍ਥਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ; ਅਤ੍ਥਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ; ਅਤ੍ਥਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਂ? ਇਧ, ਪੁਣ੍ਣ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਸਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਂ ਸਮਾਨਂ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਹਿ ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ ਏਕਨ੍ਤਦੁਕ੍ਖਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸਤ੍ਤਾ ਨੇਰਯਿਕਾ । ਇਤਿ ਖੋ, ਪੁਣ੍ਣ, ਭੂਤਾ ਭੂਤਸ੍ਸ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ; ਯਂ ਕਰੋਤਿ ਤੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪਪਨ੍ਨਮੇਨਂ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਏવਂਪਾਹਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ‘ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ? ਇਧ, ਪੁਣ੍ਣ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ। ਸੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਂ ਸਮਾਨਂ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਹਿ ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਂ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਦੇવਾ ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾ। ਇਤਿ ਖੋ , ਪੁਣ੍ਣ, ਭੂਤਾ ਭੂਤਸ੍ਸ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ; ਯਂ ਕਰੋਤਿ ਤੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪਪਨ੍ਨਮੇਨਂ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਏવਂਪਾਹਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ‘ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ? ਇਧ, ਪੁਣ੍ਣ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਕਾਯਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ વਚੀਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ, ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਮਨੋਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਂ ਸਮਾਨਂ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾਪਿ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਹਿਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਹਿਪਿ ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਮ੍ਪਿ વੇਦਨਂ વੇਦੇਤਿ વੋਕਿਣ੍ਣਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ ਦੇવਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਚ વਿਨਿਪਾਤਿਕਾ। ਇਤਿ ਖੋ, ਪੁਣ੍ਣ, ਭੂਤਾ ਭੂਤਸ੍ਸ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ; ਯਂ ਕਰੋਤਿ ਤੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਉਪਪਨ੍ਨਮੇਨਂ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਏવਂਪਾਹਂ, ਪੁਣ੍ਣ, ‘ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ , ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ? ਤਤ੍ਰ, ਪੁਣ੍ਣ, ਯਮਿਦਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਂ ਕਣ੍ਹવਿਪਾਕਂ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਯਾ ਚੇਤਨਾ, ਯਮਿਦਂ ਯਮ੍ਪਿਦਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕ੍ਕਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਯਾ ਚੇਤਨਾ, ਯਮਿਦਂ ਯਮ੍ਪਿਦਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਕਮ੍ਮਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕਂ ਕਣ੍ਹਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ ਤਸ੍ਸ ਪਹਾਨਾਯ ਯਾ ਚੇਤਨਾ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਪੁਣ੍ਣ, ਕਮ੍ਮਂ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਣ੍ਹਅਸੁਕ੍ਕવਿਪਾਕਂ, ਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਪੁਣ੍ਣ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਮਯਾ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦਿਤਾਨੀ’’ਤਿ।
੮੨. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਪੁਣ੍ਣੋ ਕੋਲਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਗੋવਤਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਚੇਲੋ ਪਨ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਲਭੇਯ੍ਯਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਲਭੇਯ੍ਯਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਸੇਨਿਯ , ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਪੁਬ੍ਬੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਆਕਙ੍ਖਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਆਕਙ੍ਖਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਸੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਪਰਿવਸਤਿ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤਿ, ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯ। ਅਪਿ ਚ ਮੇਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲવੇਮਤ੍ਤਤਾ વਿਦਿਤਾ’’ਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਪੁਬ੍ਬਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤਾ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਪਰਿવਸਨ੍ਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯ, ਅਹਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਪਰਿવਸਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੁ, ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੁ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਲਤ੍ਥ ਖੋ ਅਚੇਲੋ ਸੇਨਿਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕੋ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਅਲਤ੍ਥ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ। ਅਚਿਰੂਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਸੇਨਿਯੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਸੇਨਿਯੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਕੁਕ੍ਕੁਰવਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਅਭਯਰਾਜਕੁਮਾਰਸੁਤ੍ਤਂ
੮੩. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ ਕਲਨ੍ਦਕਨਿવਾਪੇ। ਅਥ ਖੋ ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਅਭਯਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਂ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਹਿ। ਏવਂ ਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ – ‘ਅਭਯੇਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਸ੍ਸ વਾਦੋ ਆਰੋਪਿਤੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇਨ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ‘ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ’ਤਿ? ਸਚੇ ਤੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ – ‘ਭਾਸੇਯ੍ਯ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ’ਤਿ, ਤਮੇਨਂ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ ਨਾਨਾਕਰਣਂ? ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਹਿ ਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ’ਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ – ‘ਨ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ’ਤਿ, ਤਮੇਨਂ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਬ੍ਯਾਕਤੋ – ‘‘ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ’’ਤਿ? ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਤੇ વਾਚਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕੁਪਿਤੋ ਅਹੋਸਿ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ’ਤਿ। ਇਮਂ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਉਭਤੋਕੋਟਿਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਨੇવ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਓਗਿਲਿਤੁਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਯੋਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਕਣ੍ਠੇ વਿਲਗ੍ਗਂ, ਸੋ ਨੇવ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਓਗਿਲਿਤੁਂ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਇਮਂ ਉਭਤੋਕੋਟਿਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਨੇવ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਓਗਿਲਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਨਿਗਣ੍ਠਸ੍ਸ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
੮੪. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਖੋ ਅਭਯਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਸੂਰਿਯਂ ਸੁਰਿਯਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਉਲ੍ਲੋਕੇਤ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਅਜ੍ਜ ਭਗવਤੋ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਤੁਂ । ਸ੍વੇ ਦਾਨਾਹਂ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ ਭਗવਤੋ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਅਤ੍ਤਚਤੁਤ੍ਥੋ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਅਭਯਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨੀਚਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
੮੫. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖ੍વੇਤ੍ਥ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਕਂਸੇਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏਤ੍ਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨਸ੍ਸੁਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏવਂ વਦੇਸਿ – ‘ਏਤ੍ਥ , ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨਸ੍ਸੁਂ ਨਿਗਣ੍ਠਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯੇਨ ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਗਣ੍ਠੋ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਹਿ। ਏવਂ ਤੇ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ – ਅਭਯੇਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਸ੍ਸ વਾਦੋ ਆਰੋਪਿਤੋ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਗਣ੍ਠਂ ਨਾਟਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾਹਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਸ੍ਸ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ? ‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇਨ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾਤਿ? ਸਚੇ ਤੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ – ਭਾਸੇਯ੍ਯ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾਤਿ, ਤਮੇਨਂ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ ਨਾਨਾਕਰਣਂ? ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਪਿ ਹਿ ਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ – ਨ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤੋ ਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯ ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾਤਿ, ਤਮੇਨਂ ਤ੍વਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ – ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਬ੍ਯਾਕਤੋ – ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋਤਿ? ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਤੇ વਾਚਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕੁਪਿਤੋ ਅਹੋਸਿ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋਤਿ। ਇਮਂ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਉਭਤੋਕੋਟਿਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਨੇવ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਓਗਿਲਿਤੁਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਯੋਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਕਣ੍ਠੇ વਿਲਗ੍ਗਂ, ਸੋ ਨੇવ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ ਓਗਿਲਿਤੁਂ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਇਮਂ ਉਭਤੋਕੋਟਿਕਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ਨੇવ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਉਗ੍ਗਿਲਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਤਿ ਓਗਿਲਿਤੁ’’’ਨ੍ਤਿ।
੮੬. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਦਹਰੋ ਕੁਮਾਰੋ ਮਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕੋ ਅਭਯਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਭਯਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਚਾਯਂ ਕੁਮਾਰੋ ਤੁਯ੍ਹਂ વਾ ਪਮਾਦਮਨ੍વਾਯ ਧਾਤਿਯਾ વਾ ਪਮਾਦਮਨ੍વਾਯ ਕਟ੍ਠਂ વਾ ਕਠਲਂ ਕਥਲਂ (ਕ॰) વਾ ਮੁਖੇ ਆਹਰੇਯ੍ਯ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਹਰੇਯ੍ਯਸ੍ਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯਂ ਆਦਿਕੇਨੇવ ਆਹਤ੍ਤੁਂ ਆਹਰਿਤੁਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), વਾਮੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਸੀਸਂ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ (ਸੀ॰) ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ વਙ੍ਕਙ੍ਗੁਲਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਲੋਹਿਤਮ੍ਪਿ ਆਹਰੇਯ੍ਯਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਮਾਰੇ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਜਾਨਾਤਿ ਅਭੂਤਂ ਅਤਚ੍ਛਂ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਸਾ ਚ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ, ਨ ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਜਾਨਾਤਿ ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਂ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਸਾ ਚ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ, ਤਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਨ ਭਾਸਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਖੋ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਜਾਨਾਤਿ ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਂ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਸਾ ਚ ਪਰੇਸਂ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਅਮਨਾਪਾ, ਤਤ੍ਰ ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਤਥਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾ વਾਚਾਯ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਾਯ। ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਜਾਨਾਤਿ ਅਭੂਤਂ ਅਤਚ੍ਛਂ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਸਾ ਚ ਪਰੇਸਂ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ, ਨ ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਜਾਨਾਤਿ ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਂ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਸਾ ਚ ਪਰੇਸਂ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ ਤਮ੍ਪਿ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਨ ਭਾਸਤਿ। ਯਞ੍ਚ ਤਥਾਗਤੋ વਾਚਂ ਜਾਨਾਤਿ ਭੂਤਂ ਤਚ੍ਛਂ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ ਸਾ ਚ ਪਰੇਸਂ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ, ਤਤ੍ਰ ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਤਥਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸਾ વਾਚਾਯ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਾਯ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਤ੍ਥਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾ’’ਤਿ।
੮੭. ‘‘ਯੇਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਗਹਪਤਿਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਸਮਣਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਪਞ੍ਹਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨੁ ਖੋ, ਏਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ , ਭਗવਤੋ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਿਤਂ ਹੋਤਿ ‘ਯੇ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਾਹਂ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਠਾਨਸੋવੇਤਂ ਤਥਾਗਤਂ ਪਟਿਭਾਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਕੁਸਲੋ ਤ੍વਂ ਰਥਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਸਲੋ ਅਹਂ ਰਥਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਕਿਂ ਨਾਮਿਦਂ ਰਥਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗ’ਨ੍ਤਿ? ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨੁ ਖੋ ਤੇ ਏਤਂ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਿਤਂ ਅਸ੍ਸ ‘ਯੇ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਾਹਂ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਠਾਨਸੋવੇਤਂ ਪਟਿਭਾਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ?
‘‘ਅਹਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਥਿਕੋ ਸਞ੍ਞਾਤੋ ਕੁਸਲੋ ਰਥਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਂ। ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਮੇ ਰਥਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਸੁવਿਦਿਤਾਨਿ। ਠਾਨਸੋવੇਤਂ ਮਂ ਪਟਿਭਾਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ।
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇ ਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਗਹਪਤਿਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਸਮਣਪਣ੍ਡਿਤਾਪਿ ਪਞ੍ਹਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਠਾਨਸੋવੇਤਂ ਤਥਾਗਤਂ ਪਟਿਭਾਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਸਾ ਹਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ ਯਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਠਾਨਸੋવੇਤਂ ਤਥਾਗਤਂ ਪਟਿਭਾਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਭਯੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਭਯਰਾਜਕੁਮਾਰਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਬਹੁવੇਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ
੮੮. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਉਦਾਯੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਦਾਯਿਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਦਾਯਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਤਿ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਉਦਾਯਿ, વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਖੋ, ਥਪਤਿ ਗਹਪਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ। ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ – ਇਮਾ ਖੋ, ਥਪਤਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਦਾਯਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਉਦਾਯਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ; ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ – ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਯਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਨ੍ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਸਾ ਪਣੀਤੇ ਸੁਖੇ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਦਾਯੀ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗਂ ਥਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ; ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ। ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ – ਇਮਾ ਖੋ, ਥਪਤਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਦਾਯਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਉਦਾਯਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ; ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ – ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਯਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ , ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਨ੍ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਸਾ ਪਣੀਤੇ ਸੁਖੇ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਦਾਯੀ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗਂ ਥਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਥਪਤਿ, ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ; ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ। ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ – ਇਮਾ ਖੋ, ਥਪਤਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਦਾਯਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਉਦਾਯਿ, ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ, ਦ੍વੇ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ – ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ। ਯਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਸਨ੍ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਸਾ ਪਣੀਤੇ ਸੁਖੇ વੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤਾ’’ਤਿ। ਨੇવ ਖੋ ਸਕ੍ਖਿ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਦਾਯੀ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗਂ ਥਪਤਿਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ ਨ ਪਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਦਾਯਿਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ।
੮੯. ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਉਦਾਯਿਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੇਨ ਥਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਇਮਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪਂ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਉਦਾਯਿਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੇਨ ਥਪਤਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਰਿਯਾਯਂ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗੋ ਥਪਤਿ ਉਦਾਯਿਸ੍ਸ ਨਾਬ੍ਭਨੁਮੋਦਿ, ਸਨ੍ਤਞ੍ਞੇવ ਚ ਪਨ ਪਰਿਯਾਯਂ ਉਦਾਯੀ ਪਞ੍ਚਕਙ੍ਗਸ੍ਸ ਥਪਤਿਸ੍ਸ ਨਾਬ੍ਭਨੁਮੋਦਿ। ਦ੍વੇਪਾਨਨ੍ਦ, વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ , ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਪਞ੍ਚਪਿ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਛਪਿ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਅਟ੍ਠਾਰਸਪਿ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਛਤ੍ਤਿਂਸਪਿ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਅਟ੍ਠਸਤਮ੍ਪਿ વੇਦਨਾ વੁਤ੍ਤਾ ਮਯਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ। ਏવਂ ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਿਤੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੋ। ਏવਂ ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਿਤੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੇ ਯੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਸੁਲਪਿਤਂ ਨ ਸਮਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਸਮਨੁਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਸਮਨੁਮੋਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਿਤੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੋ। ਏવਂ ਪਰਿਯਾਯਦੇਸਿਤੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੇ ਯੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਸੁਲਪਿਤਂ ਸਮਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਮਨੁਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਮਨੁਮੋਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ ਅવਿવਦਮਾਨਾ ਖੀਰੋਦਕੀਭੂਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਯਚਕ੍ਖੂਹਿ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ વਿਹਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ’’।
੯੦. ‘‘ਪਞ੍ਚ ਖੋ ਇਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਾਮਗੁਣਾ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ…ਪੇ॰… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ…ਪੇ॰… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ – ਇਮੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਯਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਾਮਸੁਖਂ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਏਤਪਰਮਂ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਨਾਨੁਜਾਨਾਮਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਤ੍ਥਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ । ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਏਤਪਰਮਂ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਨਾਨੁਜਾਨਾਮਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਤ੍ਥਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ, ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ, ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰…। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਏਤਪਰਮਂ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ, ਇਦਮਸ੍ਸ ਨਾਨੁਜਾਨਾਮਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਤ੍ਥਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਮ੍ਹਾ ਸੁਖਾ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਖਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਞ੍ਚ ਪਣੀਤਤਰਞ੍ਚ।
੯੧. ‘‘ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਆਹ; ਤਞ੍ਚ ਸੁਖਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ। ਤਯਿਦਂ ਕਿਂਸੁ, ਤਯਿਦਂ ਕਥਂਸੂ’ਤਿ? ਏવਂવਾਦਿਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਏવਮਸ੍ਸੁ વਚਨੀਯਾ – ‘ਨ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਾ ਸੁਖਂਯੇવ વੇਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸੁਖਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ; ਅਪਿ ਚ, ਆવੁਸੋ, ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਸੁਖਂ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ ਯਹਿਂ ਯਹਿਂ ਤਂ ਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਸੁਖਸ੍ਮਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤੀ’’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੀਤਿ।
ਬਹੁવੇਦਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨવਮਂ।
੧੦. ਅਪਣ੍ਣਕਸੁਤ੍ਤਂ
੯੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਸਾਲਾ ਨਾਮ ਕੋਸਲਾਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਾਮੋ ਤਦવਸਰਿ। ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਸਾਲੇਯ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ – ‘‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ ਭੋ ਗੋਤਮੋ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਸਕ੍ਯਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਾਲਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਏવਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ। ਸੋ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਸਦੇવਕਂ ਸਮਾਰਕਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਂ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ ਪਜਂ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਤਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਸਾਧੁ ਖੋ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪਾਨਂ ਅਰਹਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਾਲੇਯ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਂਸੁ; ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਸਾવੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ।
੯੩. ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਖੋ ਸਾਲੇਯ੍ਯਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਨ વੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਕੋਚਿ ਮਨਾਪੋ ਸਤ੍ਥਾ ਯਸ੍ਮਿਂ વੋ ਆਕਾਰવਤੀ ਸਦ੍ਧਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਖੋ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੋਚਿ ਮਨਾਪੋ ਸਤ੍ਥਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਨੋ ਆਕਾਰવਤੀ ਸਦ੍ਧਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਾ’’ਤਿ। ‘‘ਮਨਾਪਂ વੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਲਭਨ੍ਤੇਹਿ ਅਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਹਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਧਮ੍ਮੋ ਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਸੋ વੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ। ਕਤਮੋ ਚ, ਗਹਪਤਯੋ, ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ’’?
੯੪. ‘‘ਸਨ੍ਤਿ , ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਹੁਤਂ; ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਸੁਕਟਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ; ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ; ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ ਸਮਗ੍ਗਤਾ (ਕ॰) ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤੇਸਂਯੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ। ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਹੁਤਂ; ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ; ਅਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ; ਅਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ; ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ; ਅਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਗਹਪਤਯੋ – ‘ਨਨੁਮੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
੯੫. ‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ…ਪੇ॰… ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ? ਯਮਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ, વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਜ੍ਜੇਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ (ਕ॰) ਯਮਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ ਹਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ ਤਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ; ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ ਆਹ; ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਰਲੋਕવਿਦੁਨੋ ਤੇਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ ਪਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ (ਕ॰); ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ (ਕ॰)। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤਿ, ਪਰਂ વਮ੍ਭੇਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸੁਸੀਲ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ – ਅਯਞ੍ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਾ ਪਰવਮ੍ਭਨਾ। ਏવਮਸ੍ਸਿਮੇ ਏવਂ’ਸਿ’ਮੇ’ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰ , ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਚੇ ਖੋ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਸੋਤ੍ਥਿਮਤ੍ਤਾਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ; ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਮਂ ਖੋ ਪਨ ਮਾਹੁ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਹੋਤੁ ਨੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਗਾਰਯ੍ਹੋ – ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਤ੍ਥਿਕવਾਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥੇવ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਲਿਗ੍ਗਹੋ – ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਗਾਰਯ੍ਹੋ, ਯਞ੍ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਦੁਸ੍ਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਏਕਂਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਕੁਸਲਂ ਠਾਨਂ।
੯੬. ‘‘ਤਤ੍ਰ , ਗਹਪਤਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ? ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ, વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ ਤਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ; ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ ਆਹ; ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਰਲੋਕવਿਦੁਨੋ ਤੇਸਮਯਂ ਨ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ’ਤਿ ਪਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਨੇવਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤਿ, ਨ ਪਰਂ વਮ੍ਭੇਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਸੁਸੀਲ੍ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ – ਅਯਞ੍ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਾ ਅਪਰવਮ੍ਭਨਾ। ਏવਮਸ੍ਸਿਮੇ ਅਨੇਕੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ , ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਮਂ ਖੋ ਪਨ ਮਾਹੁ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਹੋਤੁ ਨੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪਾਸਂਸੋ – ਸੀਲવਾ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਥਿਕવਾਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥੇવ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਟਗ੍ਗਹੋ – ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪਾਸਂਸੋ, ਯਞ੍ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਉਭਯਂਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਅਕੁਸਲਂ ਠਾਨਂ।
੯੭. ‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਕਰੋਤੋ ਕਾਰਯਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਤੋ ਛੇਦਾਪਯਤੋ, ਪਚਤੋ ਪਾਚਾਪਯਤੋ, ਸੋਚਯਤੋ ਸੋਚਾਪਯਤੋ, ਕਿਲਮਤੋ ਕਿਲਮਾਪਯਤੋ, ਫਨ੍ਦਤੋ ਫਨ੍ਦਾਪਯਤੋ, ਪਾਣਮਤਿਪਾਤਯਤੋ ਪਾਣਮਤਿਮਾਪਯਤੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਪਾਣਮਤਿਪਾਤਾਪਯਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਪਾਣਮਤਿਪਾਪਯਤੋ (ਕ॰), ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤੋ, ਸਨ੍ਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤੋ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ ਹਰਤੋ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ ਕਰੋਤੋ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਤਿਟ੍ਠਤੋ, ਪਰਦਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤੋ, ਮੁਸਾ ਭਣਤੋ; ਕਰੋਤੋ ਨ ਕਰੀਯਤਿ ਪਾਪਂ। ਖੁਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਚੇਪਿ ਚਕ੍ਕੇਨ ਯੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਥવਿਯਾ ਪਾਣੇ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਕ੍ਖਿਣਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਹਨਨ੍ਤੋ ਘਾਤੇਨ੍ਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਛੇਦਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਪਚਨ੍ਤੋ ਪਾਚੇਨ੍ਤੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਉਤ੍ਤਰਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਦਦਨ੍ਤੋ ਦਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਯਜਨ੍ਤੋ ਯਜਾਪੇਨ੍ਤੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਾਨੇਨ ਦਮੇਨ ਸਂਯਮੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ ਸਚ੍ਚવਾਚੇਨ (ਕ॰) ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ’ਤਿ। ਤੇਸਂਯੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਕਰੋਤੋ ਕਾਰਯਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਤੋ ਛੇਦਾਪਯਤੋ, ਪਚਤੋ ਪਾਚਾਪਯਤੋ, ਸੋਚਯਤੋ ਸੋਚਾਪਯਤੋ, ਕਿਲਮਤੋ ਕਿਲਮਾਪਯਤੋ, ਫਨ੍ਦਤੋ ਫਨ੍ਦਾਪਯਤੋ, ਪਾਣਮਤਿਪਾਤਯਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤੋ, ਸਨ੍ਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤੋ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ ਹਰਤੋ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ ਕਰੋਤੋ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਤਿਟ੍ਠਤੋ, ਪਰਦਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤੋ, ਮੁਸਾ ਭਣਤੋ; ਕਰੋਤੋ ਕਰੀਯਤਿ ਪਾਪਂ। ਖੁਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਚੇਪਿ ਚਕ੍ਕੇਨ ਯੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਥવਿਯਾ ਪਾਣੇ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਕ੍ਖਿਣਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਹਨਨ੍ਤੋ ਘਾਤੇਨ੍ਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਛੇਦਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਪਚਨ੍ਤੋ ਪਾਚੇਨ੍ਤੋ; ਅਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਉਤ੍ਤਰਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਦਦਨ੍ਤੋ ਦਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਯਜਨ੍ਤੋ ਯਜਾਪੇਨ੍ਤੋ; ਅਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਾਨੇਨ ਦਮੇਨ ਸਂਯਮੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਗਹਪਤਯੋ, ਨਨੁਮੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
੯੮. ‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਕਰੋਤੋ ਕਾਰਯਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਤੋ ਛੇਦਾਪਯਤੋ, ਪਚਤੋ ਪਾਚਾਪਯਤੋ, ਸੋਚਯਤੋ ਸੋਚਾਪਯਤੋ, ਕਿਲਮਤੋ ਕਿਲਮਾਪਯਤੋ, ਫਨ੍ਦਤੋ ਫਨ੍ਦਾਪਯਤੋ, ਪਾਣਮਤਿਪਾਤਯਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤੋ, ਸਨ੍ਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤੋ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ ਹਰਤੋ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ ਕਰੋਤੋ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਤਿਟ੍ਠਤੋ, ਪਰਦਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤੋ, ਮੁਸਾ ਭਣਤੋ; ਕਰੋਤੋ ਨ ਕਰੀਯਤਿ ਪਾਪਂ। ਖੁਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਚੇਪਿ ਚਕ੍ਕੇਨ ਯੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਥવਿਯਾ ਪਾਣੇ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਕ੍ਖਿਣਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਹਨਨ੍ਤੋ ਘਾਤੇਨ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਦਾਨੇਨ ਦਮੇਨ ਸਂਯਮੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ’ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ? ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ, વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ ਹਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ ਤਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ; ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ ਆਹ, ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਕਿਰਿਯવਾਦਾ ਤੇਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ ਪਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤਿ, ਪਰਂ વਮ੍ਭੇਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸੁਸੀਲ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ – ਅਯਞ੍ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਾ ਪਰવਮ੍ਭਨਾ। ਏવਮਸ੍ਸਿਮੇ ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਚੇ ਖੋ ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ, ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਸੋਤ੍ਥਿਮਤ੍ਤਾਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ; ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਮਂ ਖੋ ਪਨ ਮਾਹੁ ਕਿਰਿਯਾ, ਹੋਤੁ ਨੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਗਾਰਯ੍ਹੋ – ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਕਿਰਿਯવਾਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥੇવ ਕਿਰਿਯਾ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਲਿਗ੍ਗਹੋ – ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਗਾਰਯ੍ਹੋ, ਯਞ੍ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਦੁਸ੍ਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਏਕਂਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਕੁਸਲਂ ਠਾਨਂ।
੯੯. ‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਕਰੋਤੋ ਕਾਰਯਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਤੋ ਛੇਦਾਪਯਤੋ, ਪਚਤੋ ਪਾਚਾਪਯਤੋ, ਸੋਚਯਤੋ ਸੋਚਾਪਯਤੋ, ਕਿਲਮਤੋ ਕਿਲਮਾਪਯਤੋ, ਫਨ੍ਦਤੋ ਫਨ੍ਦਾਪਯਤੋ, ਪਾਣਮਤਿਪਾਤਯਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਆਦਿਯਤੋ, ਸਨ੍ਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਤੋ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ ਹਰਤੋ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ ਕਰੋਤੋ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ ਤਿਟ੍ਠਤੋ, ਪਰਦਾਰਂ ਗਚ੍ਛਤੋ, ਮੁਸਾ ਭਣਤੋ; ਕਰੋਤੋ ਕਰੀਯਤਿ ਪਾਪਂ। ਖੁਰਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨ ਚੇਪਿ ਚਕ੍ਕੇਨ ਯੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਥવਿਯਾ ਪਾਣੇ ਏਕਂ ਮਂਸਖਲਂ ਏਕਂ ਮਂਸਪੁਞ੍ਜਂ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਕ੍ਖਿਣਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਹਨਨ੍ਤੋ ਘਾਤੇਨ੍ਤੋ, ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ਛੇਦਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਪਚਨ੍ਤੋ ਪਾਚੇਨ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪਾਪਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਉਤ੍ਤਰਞ੍ਚੇਪਿ ਗਙ੍ਗਾਯ ਤੀਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਦਦਨ੍ਤੋ ਦਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਯਜਨ੍ਤੋ ਯਜਾਪੇਨ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ। ਦਾਨੇਨ ਦਮੇਨ ਸਂਯਮੇਨ ਸਚ੍ਚવਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸ ਆਗਮੋ’ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ? ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ , ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ, વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ ਤਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ; ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ ਆਹ; ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਕਿਰਿਯવਾਦਾ ਤੇਸਮਯਂ ਨ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਿਰਿਯਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ’ਤਿ ਪਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਨੇવਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤਿ, ਨ ਪਰਂ વਮ੍ਭੇਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਸੁਸੀਲ੍ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ – ਅਯਞ੍ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਾ ਅਪਰવਮ੍ਭਨਾ। ਏવਮਸ੍ਸਿਮੇ ਅਨੇਕੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਰਿਯਾ, ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਮਂ ਖੋ ਪਨ ਮਾਹੁ ਕਿਰਿਯਾ, ਹੋਤੁ ਨੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪਾਸਂਸੋ – ਸੀਲવਾ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਿਰਿਯવਾਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥੇવ ਕਿਰਿਯਾ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਟਗ੍ਗਹੋ – ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪਾਸਂਸੋ, ਯਞ੍ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਉਭਯਂਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਅਕੁਸਲਂ ਠਾਨਂ।
੧੦੦. ‘‘ਸਨ੍ਤਿ , ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ; ਅਹੇਤੂ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ; ਅਹੇਤੂ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਬਲਂ, ਨਤ੍ਥਿ વੀਰਿਯਂ વਿਰਿਯਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਥਾਮੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਪਰਕ੍ਕਮੋ; ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਾ ਸਬ੍ਬੇ ਭੂਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਜੀવਾ ਅવਸਾ ਅਬਲਾ ਅવੀਰਿਯਾ ਨਿਯਤਿਸਂਗਤਿਭਾવਪਰਿਣਤਾ ਛਸ੍વੇવਾਭਿਜਾਤੀਸੁ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤੇਸਂਯੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ। ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ; ਸਹੇਤੂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ; ਸਹੇਤੂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਬਲਂ, ਅਤ੍ਥਿ વੀਰਿਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਥਾਮੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਪਰਕ੍ਕਮੋ; ਨ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਾ ਸਬ੍ਬੇ ਭੂਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਜੀવਾ ਅવਸਾ ਅਬਲਾ ਅવੀਰਿਯਾ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਪਰਕ੍ਕਮੋ, ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ… ਸવਸਾ ਸਬਲਾ ਸવੀਰਿਯਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਨਿਯਤਿਸਂਗਤਿਭਾવਪਰਿਣਤਾ ਛਸ੍વੇવਾਭਿਜਾਤੀਸੁ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਗਹਪਤਯੋ, ਨਨੁਮੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ’ਤਿ? ‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’।
੧੦੧. ‘‘ਤਤ੍ਰ , ਗਹਪਤਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ; ਅਹੇਤੂ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ; ਅਹੇਤੂ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿ ਬਲਂ, ਨਤ੍ਥਿ વੀਰਿਯਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਥਾਮੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਪਰਕ੍ਕਮੋ; ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਾ ਸਬ੍ਬੇ ਭੂਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਜੀવਾ ਅવਸਾ ਅਬਲਾ ਅવੀਰਿਯਾ ਨਿਯਤਿਸਂਗਤਿਭਾવਪਰਿਣਤਾ ਛਸ੍વੇવਾਭਿਜਾਤੀਸੁ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ? ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ, વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ ਹਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ ਤਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ ; ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ ਆਹ; ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਹੇਤੁવਾਦਾ ਤੇਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ ਪਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਅਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤਿ, ਪਰਂ વਮ੍ਭੇਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸੁਸੀਲ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ – ਅਯਞ੍ਚ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸਨਾ ਪਰવਮ੍ਭਨਾ। ਏવਮਸ੍ਸਿਮੇ ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਚੇ ਖੋ ਨਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੋਤ੍ਥਿਮਤ੍ਤਾਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ; ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਮਂ ਖੋ ਪਨ ਮਾਹੁ ਹੇਤੁ, ਹੋਤੁ ਨੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਗਾਰਯ੍ਹੋ – ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਅਹੇਤੁਕવਾਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥੇવ ਹੇਤੁ, ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਲਿਗ੍ਗਹੋ – ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਗਾਰਯ੍ਹੋ, ਯਞ੍ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਦੁਸ੍ਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਏਕਂਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਕੁਸਲਂ ਠਾਨਂ।
੧੦੨. ‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਾਯ; ਸਹੇਤੂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ ਸਂਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ; ਸਹੇਤੂ ਸਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਤਾ વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਅਤ੍ਥਿ ਬਲਂ, ਅਤ੍ਥਿ વੀਰਿਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਥਾਮੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਰਿਸਪਰਕ੍ਕਮੋ; ਨ ਸਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਾਣਾ ਸਬ੍ਬੇ ਭੂਤਾ ਸਬ੍ਬੇ ਜੀવਾ ਅવਸਾ ਅਬਲਾ ਅવੀਰਿਯਾ ਨਿਯਤਿਸਂਗਤਿਭਾવਪਰਿਣਤਾ ਛਸ੍વੇવਾਭਿਜਾਤੀਸੁ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਤੇਸਮੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ? ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਯਮਿਦਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ, વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ, ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਂ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ ਤਿਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿ ਹੋਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤਿ; ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ ਆਹ, ਯੇ ਤੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਹੇਤੁવਾਦਾ ਤੇਸਮਯਂ ਨ ਪਚ੍ਚਨੀਕਂ ਕਰੋਤਿ। ਸਨ੍ਤਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ ਹੇਤੁਂ ‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੂ’ਤਿ ਪਰਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਸਾਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ਤਾਯ ਚ ਪਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਨੇવਤ੍ਤਾਨੁਕ੍ਕਂਸੇਤਿ, ਨ ਪਰਂ વਮ੍ਭੇਤਿ। ਇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਂ ਪਹੀਨਂ ਹੋਤਿ, ਸੁਸੀਲ੍ਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਂ – ਅਯਞ੍ਚ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਪਚ੍ਚਨੀਕਤਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਾ ਅਪਰવਮ੍ਭਨਾ। ਏવਮਸ੍ਸਿਮੇ ਅਨੇਕੇ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ, ਏવਮਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਕਾਮਂ ਖੋ ਪਨ ਮਾਹੁ ਹੇਤੁ, ਹੋਤੁ ਨੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪਾਸਂਸੋ – ਸੀਲવਾ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਹੇਤੁવਾਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਤੁ , ਏવਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਉਭਯਤ੍ਥ ਕਟਗ੍ਗਹੋ – ਯਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਪਾਸਂਸੋ, ਯਞ੍ਚ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਸ੍ਸਾਯਂ ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਸਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨੋ, ਉਭਯਂਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਰਿਞ੍ਚਤਿ ਅਕੁਸਲਂ ਠਾਨਂ।
੧੦੩. ‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ’ਤਿ। ਤੇਸਂਯੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ। ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਗਹਪਤਯੋ, ਨਨੁਮੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਤਤ੍ਰ , ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ’ਤਿ, ਇਦਂ ਮੇ ਅਦਿਟ੍ਠਂ; ਯੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ’ਤਿ, ਇਦਂ ਮੇ ਅવਿਦਿਤਂ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਅਹਞ੍ਚੇ (?) ਖੋ ਪਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਏਕਂਸੇਨ ਆਦਾਯ વੋਹਰੇਯ੍ਯਂ – ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ ਮੇਤਂ ਅਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ। ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ’ਤਿ, ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਰੂਪਿਨੋ ਮਨੋਮਯਾ, ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਮੇ ਤਤ੍ਰੂਪਪਤ੍ਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਰੁਪ੍ਪਾ’ਤਿ, ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਅਰੂਪਿਨੋ ਸਞ੍ਞਾਮਯਾ, ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਮੇ ਤਤ੍ਰੂਪਪਤ੍ਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ ਰੂਪਾਧਿਕਰਣਂ ਰੂਪਕਾਰਣਾ (ਕ॰) ਦਣ੍ਡਾਦਾਨ-ਸਤ੍ਥਾਦਾਨ-ਕਲਹ-વਿਗ੍ਗਹ-વਿવਾਦ-ਤੁવਂਤੁવਂ-ਪੇਸੁਞ੍ਞ-ਮੁਸਾવਾਦਾ। ‘ਨਤ੍ਥਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਰੂਪੇ’’’ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਰੂਪਾਨਂਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
੧੦੪. ‘‘ਸਨ੍ਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ। ਤੇਸਂਯੇવ ਖੋ, ਗਹਪਤਯੋ, ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ। ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਗਹਪਤਯੋ, ਨਨੁਮੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਸ੍ਸ ਉਜੁવਿਪਚ੍ਚਨੀਕવਾਦਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਯੋ, વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ, ਇਦਂ ਮੇ ਅਦਿਟ੍ਠਂ; ਯੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ, ਇਦਂ ਮੇ ਅવਿਦਿਤਂ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਏਕਂਸੇਨ ਆਦਾਯ વੋਹਰੇਯ੍ਯਂ – ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਨ ਮੇਤਂ ਅਸ੍ਸ ਪਤਿਰੂਪਂ। ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ, ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ – ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਅਰੂਪਿਨੋ ਸਞ੍ਞਾਮਯਾ ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਮੇ ਤਤ੍ਰੂਪਪਤ੍ਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ, ਸਚੇ ਤੇਸਂ ਭવਤਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਸਚ੍ਚਂ વਚਨਂ, ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ – ਯਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ । ਯੇ ਖੋ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ, ਤੇਸਮਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਸਾਰਾਗਾਯ ਸਰਾਗਾਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਸਂਯੋਗਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਅਜ੍ਝੋਸਾਨਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਉਪਾਦਾਨਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਸਬ੍ਬਸੋ ਭવਨਿਰੋਧੋ’ਤਿ, ਤੇਸਮਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਸਾਰਾਗਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਅਸਂਯੋਗਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਨਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਅਨਜ੍ਝੋਸਾਨਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ, ਅਨੁਪਾਦਾਨਾਯ ਸਨ੍ਤਿਕੇ’’’ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਯ ਭવਾਨਂਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
੧੦੫. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਹੋਤਿ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਹੋਤਿ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ; ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ।
੧੦੬. ‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਚੇਲਕੋ ਹੋਤਿ ਮੁਤ੍ਤਾਚਾਰੋ ਹਤ੍ਥਾਪਲੇਖਨੋ…ਪੇ॰… વਿਤ੍ਥਾਰੋ ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੬-੭ ਕਨ੍ਦਰਕਸੁਤ੍ਤੇ ਇਤਿ ਏવਰੂਪਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਆਤਾਪਨਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਓਰਬ੍ਭਿਕੋ ਹੋਤਿ ਸੂਕਰਿਕੋ…ਪੇ॰… ਯੇ વਾ ਪਨਞ੍ਞੇਪਿ ਕੇਚਿ ਕੁਰੂਰਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਰਾਜਾ વਾ ਹੋਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਤੇਪਿ ਦਣ੍ਡਤਜ੍ਜਿਤਾ ਭਯਤਜ੍ਜਿਤਾ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾ ਰੁਦਮਾਨਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਚ ਅਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਚ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ; ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ? ਇਧ, ਗਹਪਤਯੋ, ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਸੋ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ ਚੇਤਸੋ ਏਕੋਦਿਭਾવਂ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਅવਿਚਾਰਂ ਸਮਾਧਿਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ, ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਸੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ…ਪੇ॰… ‘ਅਯਂ ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਕਾਮਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਭવਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਮੁਤ੍ਤਮਿਤਿ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਗਹਪਤਯੋ, ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨੇવਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਨਾਤ੍ਤਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ ਨ ਪਰਨ੍ਤਪੋ ਨ ਪਰਪਰਿਤਾਪਨਾਨੁਯੋਗਮਨੁਯੁਤ੍ਤੋ; ਸੋ ਅਨਤ੍ਤਨ੍ਤਪੋ ਅਪਰਨ੍ਤਪੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੀਤੀਭੂਤੋ ਸੁਖਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਸਾਲੇਯ੍ਯਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ ‘ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਭੋਤਾ ਗੋਤਮੇਨ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਤੇ ਮਯਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕੇ ਨੋ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤੇ’’ਤਿ।
ਅਪਣ੍ਣਕਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਦਸਮਂ।
ਗਹਪਤਿવਗ੍ਗੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਠਮੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਕਨ੍ਦਰਨਾਗਰਸੇਖવਤੋ ਚ, ਪੋਤਲਿਯੋ ਪੁਨ ਜੀવਕਭਚ੍ਚੋ।
ਉਪਾਲਿਦਮਥੋ ਕੁਕ੍ਕੁਰਅਭਯੋ, ਬਹੁવੇਦਨੀਯਾਪਣ੍ਣਕਤੋ ਦਸਮੋ॥