੪. ਰਾਜવਗ੍ਗੋ
੧. ਘਟਿਕਾਰਸੁਤ੍ਤਂ
੨੮੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਤਿ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਹੇਤੁ, ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭਗવਤੋ ਸਿਤਸ੍ਸ ਪਾਤੁਕਮ੍ਮਾਯ? ਨ ਅਕਾਰਣੇਨ ਨ ਅਕਾਰਣੇ (ਸੀ॰) ਤਥਾਗਤਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤੁਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੇਤੁ, ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭਗવਤੋ ਸਿਤਸ੍ਸ ਪਾਤੁਕਮ੍ਮਾਯ? ਨ ਅਕਾਰਣੇਨ ਤਥਾਗਤਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤੁਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗਂ વੇਹਲਿਙ੍ਗਂ (ਸੀ॰), વੇਭਲਿਗਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), વੇਭਲਿਙ੍ਗਂ (ਪੀ॰) ਨਾਮ ਗਾਮਨਿਗਮੋ ਅਹੋਸਿ ਇਦ੍ਧੋ ਚੇવ ਫੀਤੋ ਚ ਬਹੁਜਨੋ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸੋ। વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਗਾਮਨਿਗਮਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਾਸਿ। ਇਧ ਸੁਦਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆਰਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਇਧ ਸੁਦਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਓવਦਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਪੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਨਿਸੀਦਤੁ ਏਤ੍ਥ। ਅਯਂ ਭੂਮਿਪਦੇਸੋ ਦ੍વੀਹਿ ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗਂ ਨਾਮ ਗਾਮਨਿਗਮੋ ਅਹੋਸਿ ਇਦ੍ਧੋ ਚੇવ ਫੀਤੋ ਚ ਬਹੁਜਨੋ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸੋ। વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਗਾਮਨਿਗਮਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਾਸਿ। ਇਧ ਸੁਦਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਆਰਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਇਧ ਸੁਦਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਓવਦਤਿ।
੨੮੩. ‘‘વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਗਾਮਨਿਗਮੇ ਘਟਿਕਾਰੋ ਘਟੀਕਾਰੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਨਾਮ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਹੋਸਿ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਕੋ। ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ ਸਹਾਯੋ ਅਹੋਸਿ ਪਿਯਸਹਾਯੋ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲਂ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਲਂ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾ’ਤਿ? ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲਂ ਮਾਣવਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਲਂ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾ’ਤਿ? ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਸੋਤ੍ਤਿਸਿਨਾਨਿਂ ਸੋਤ੍ਤਿਂ ਸਿਨਾਨਿਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਸੋਤ੍ਤਿਸਿਨਾਨਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਆਦਾਯ ਆਹਰ (ਕ॰) ਨਦਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ ਸਿਨਾਯਿਤੁ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਚ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਚ ਮਾਣવੋ ਸੋਤ੍ਤਿਸਿਨਾਨਿਂ ਆਦਾਯ ਨਦਿਂ ਅਗਮਂਸੁ ਸਿਨਾਯਿਤੁਂ’।
੨੮੪. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲਂ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਅਯਂ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਆਰਾਮੋ। ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਲਂ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾ’ਤਿ? ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲਂ ਮਾਣવਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਆਰਾਮੋ। ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਲਂ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾ’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲਂ ਮਾਣવਂ ਓવਟ੍ਟਿਕਾਯਂ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਆਰਾਮੋ। ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ। ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਓવਟ੍ਟਿਕਂ વਿਨਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾ વਿਨਿવੇਠੇਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਲਂ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨਾ’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲਂ ਮਾਣવਂ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤਂ ਸਸੀਸਂ ਨਹਾਤਂ (ਸੀ॰), ਸੀਸਨ੍ਹਾਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਕੇਸੇਸੁ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਆਰਾਮੋ। ਆਯਾਮ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ । ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਞ੍ਹਿ ਮੇ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲਸ੍ਸ ਮਾਣવਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ, ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ, ਭੋ! ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮਾਯਂ ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਇਤ੍ਤਰਜਚ੍ਚੋ ਸਮਾਨੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤਾਨਂ ਕੇਸੇਸੁ ਪਰਾਮਸਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਤਿ; ਨ વਤਿਦਂ ਕਿਰ ਓਰਕਂ ਮਞ੍ਞੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ; ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਯਾવਤਾਦੋਹਿਪਿ ਯਾવੇਤਦੋਹਿਪਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰਾ’ਤਿ? ‘ਯਾવਤਾਦੋਹਿਪਿ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ। ਤਥਾ ਹਿ ਪਨ ਮੇ ਸਾਧੁਸਮ੍ਮਤਂ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ, ਮੁਞ੍ਚ; ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ।
੨੮੫. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਚ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਚ ਮਾਣવੋ ਯੇਨ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਪਨ ਮਾਣવੋ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਭਗવਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਸਹਾਯੋ ਪਿਯਸਹਾਯੋ। ਇਮਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੂ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਘਟਿਕਾਰਞ੍ਚ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਜੋਤਿਪਾਲਞ੍ਚ ਮਾਣવਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਚ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਚ ਮਾਣવੋ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਭਗવਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਮਾਦਪਿਤਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਾ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।
੨੮੬. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਇਮਂ ਨੁ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ, ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਅਥ ਚ ਪਨ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਨ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ? ‘ਨਨੁ ਮਂ, ਸਮ੍ਮ ਜੋਤਿਪਾਲ, ਜਾਨਾਸਿ, ਅਨ੍ਧੇ ਜਿਣ੍ਣੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪੋਸੇਮੀ’ਤਿ? ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਘਟਿਕਾਰ, ਅਹਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਚ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਚ ਮਾਣવੋ ਯੇਨ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਸਹਾਯੋ ਪਿਯਸਹਾਯੋ। ਇਮਂ ਭਗવਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੂ’ਤਿ। ਅਲਤ੍ਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਅਲਤ੍ਥ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ।
੨੮੭. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਚਿਰੂਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਜੋਤਿਪਾਲੇ ਮਾਣવੇ ਅਡ੍ਢਮਾਸੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਬਾਰਾਣਸੀ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਬਾਰਾਣਸੀ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ । ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ – ‘ਕਸ੍ਸਪੋ ਕਿਰ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰਂ ਭਦ੍ਰਂ ਭਦ੍ਰਂ (ਕ॰) ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਸਿ ਮਹਚ੍ਚਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਹਚ੍ਚਾ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ (ਸੀ॰), ਮਹਤਾ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ (ਪੀ॰) ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਯੇਨ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕਿਂ ਕਾਸਿਰਾਜਾਨਂ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਭਗવਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤੋ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡੁਪੁਟਕਸ੍ਸ ਪਣ੍ਡੁਮੁਟੀਕਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਪਣ੍ਡੁਮੁਦਿਕਸ੍ਸ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਸਾਲਿਨੋ વਿਗਤਕਾਲ਼ਕਂ ਅਨੇਕਸੂਪਂ ਅਨੇਕਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ – ‘ਕਾਲੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ।
੨੮੮. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਕਿਕਿਸ੍ਸ ਕਾਸਿਰਞ੍ਞੋ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨੀਚਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਸ੍ਸਾવਾਸਂ; ਏવਰੂਪਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ। ਅਧਿવੁਤ੍ਥੋ ਮੇ વਸ੍ਸਾવਾਸੋ’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਸ੍ਸਾવਾਸਂ; ਏવਰੂਪਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ। ਅਧਿવੁਤ੍ਥੋ ਮੇ વਸ੍ਸਾવਾਸੋ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕਿਸ੍ਸ ਕਾਸਿਰਞ੍ਞੋ ‘ਨ ਮੇ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਸ੍ਸਾવਾਸ’ਨ੍ਤਿ ਅਹੁਦੇવ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ , ਅਹੁ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਕਸ੍ਸਪਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞੋ ਕੋਚਿ ਮਯਾ ਉਪਟ੍ਠਾਕਤਰੋ’ਤਿ?
‘‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਰਾਜ, વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗਂ ਨਾਮ ਗਾਮਨਿਗਮੋ। ਤਤ੍ਥ ਘਟਿਕਾਰੋ ਨਾਮ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ; ਸੋ ਮੇ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਾਕੋ। ਤੁਯ੍ਹਂ ਖੋ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨ ਮੇ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਸ੍ਸਾવਾਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੇવ ਅਤ੍ਥਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ। ਤਯਿਦਂ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਘਟਿਕਾਰੇ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਨਤ੍ਥਿ ਚ ਨ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਂ ਗਤੋ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਰਣਂ ਗਤੋ, ਸਙ੍ਘਂ ਸਰਣਂ ਗਤੋ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਧਮ੍ਮੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਸਙ੍ਘੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਅਰਿਯਕਨ੍ਤੇਹਿ ਸੀਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਦੁਕ੍ਖੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ, ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਸੀਲવਾ ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੋ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਣਿਸੁવਣ੍ਣੋ ਅਪੇਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤੋ । ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਪਨ੍ਨਮੁਸਲੋ ਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਪਥવਿਂ ਖਣਤਿ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਨ ਮੁਸਲੇਨ ਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਪਠવਿਂ ਖਣਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਨ ਮੁਸਲੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਪਥવਿਞ੍ਚ ਖਣਤਿ (ਕ॰)। ਯਂ ਹੋਤਿ ਕੂਲਪਲੁਗ੍ਗਂ વਾ ਮੂਸਿਕੁਕ੍ਕਰੋ ਮੂਸਿਕੁਕ੍ਕੁਰੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) વਾ ਤਂ ਕਾਜੇਨ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਭਾਜਨਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਏਤ੍ਥ ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ ਤਣ੍ਡੁਲਪਟਿਭਸ੍ਤਾਨਿ ਤਣ੍ਡੁਲ ਪਭਿવਤ੍ਤਾਨਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) વਾ ਮੁਗ੍ਗਪਟਿਭਸ੍ਤਾਨਿ વਾ ਕਲ਼ਾਯਪਟਿਭਸ੍ਤਾਨਿ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ ਤਂ ਹਰਤੂ’’ਤਿ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਅਨ੍ਧੇ ਜਿਣ੍ਣੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪੋਸੇਤਿ। ਘਟਿਕਾਰੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਓਪਪਾਤਿਕੋ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਅਨਾવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋ ਤਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ।
੨੮੯. ‘‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ , ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮਯਂ વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗੇ ਨਾਮ ਗਾਮਨਿਗਮੇ વਿਹਰਾਮਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘‘ਹਨ੍ਦ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਭਗ੍ਗવੋ ਗਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਖੋ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਨ੍ਤੋਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਓਦਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਓਦਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਯੇਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਓਦਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਕਸ੍ਸਪੋ, ਤਾਤ, ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਓਦਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਲਾਭਾ વਤ ਮੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਏવਂ ਅਭਿવਿਸ੍ਸਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਨ વਿਜਹਤਿ ਨ વਿਜਹਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ।
੨੯੦. ‘‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮਯਂ ਤਤ੍ਥੇવ વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗੇ ਨਾਮ ਗਾਮਨਿਗਮੇ વਿਹਰਾਮਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘‘ਹਨ੍ਦ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਅਯਂ ਭਗ੍ਗવੋ ਗਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਖੋ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਨ੍ਤੋ ਕਲ਼ੋਪਿਯਾ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਲ਼ੋਪਿਯਾ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਯੇਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਕਲ਼ੋਪਿਯਾ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਕਸ੍ਸਪੋ, ਤਾਤ, ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਕਲ਼ੋਪਿਯਾ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਯੋਗਾ ਸੂਪਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਲਾਭਾ વਤ ਮੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਏવਂ ਅਭਿવਿਸ੍ਸਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਨ વਿਜਹਤਿ, ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ।
੨੯੧. ‘‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਮਯਂ ਤਤ੍ਥੇવ વੇਗਲ਼ਿਙ੍ਗੇ ਨਾਮ ਗਾਮਨਿਗਮੇ વਿਹਰਾਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਕੁਟਿ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿ (ਸੀ॰) ਓવਸ੍ਸਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿਂ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ ਤਿਣਂ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ ਤਿਣਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਾਸ੍ਸ ਆવੇਸਨੇ ਆવੇਸਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਤਿਣਚ੍ਛਦਨ’’ ਨવਚ੍ਛਦਨਂ (ਸੀ॰) ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਆવੇਸਨਂ ਉਤ੍ਤਿਣਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਆવੇਸਨਂ ਉਤ੍ਤਿਣਮਕਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕੇ ਆવੇਸਨਂ ਉਤ੍ਤਿਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ, ਭਗਿਨਿ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਟਿ ਓવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਹਰਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹਰਥ, ਭਦ੍ਰਮੁਖਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ ਯੇਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੇ ਆવੇਸਨਂ ਉਤ੍ਤਿਣਮਕਂਸੂ’’ਤਿ? ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ, ਤਾਤ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਕਿਰ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਕੁਟਿ ਓવਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਲਾਭਾ વਤ ਮੇ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ ਮੇ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਏવਂ ਅਭਿવਿਸ੍ਸਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਨ વਿਜਹਤਿ, ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ। ਅਥ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਆવੇਸਨਂ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਂ ਤੇਮਾਸਂ ਆਕਾਸਚ੍ਛਦਨਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਨ ਦੇવੋਤਿવਸ੍ਸਿ ਨ ਚਾਤਿવਸ੍ਸਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ਏવਰੂਪੋ ਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਘਟਿਕਾਰੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰੋ’ਤਿ। ‘ਲਾਭਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ, ਸੁਲਦ੍ਧਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਯਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਏવਂ ਅਭਿવਿਸ੍ਸਤ੍ਥੋ’’’ਤਿ।
੨੯੨. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਕੀ ਕਾਸਿਰਾਜਾ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਤਣ੍ਡੁਲવਾਹਸਤਾਨਿ ਪਾਹੇਸਿ ਪਣ੍ਡੁਪੁਟਕਸ੍ਸ ਸਾਲਿਨੋ ਤਦੁਪਿਯਞ੍ਚ ਸੂਪੇਯ੍ਯਂ। ਅਥ ਖੋ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਘਟਿਕਾਰਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਤਣ੍ਡੁਲવਾਹਸਤਾਨਿ ਕਿਕਿਨਾ ਕਾਸਿਰਾਜੇਨ ਪਹਿਤਾਨਿ ਪਣ੍ਡੁਪੁਟਕਸ੍ਸ ਸਾਲਿਨੋ ਤਦੁਪਿਯਞ੍ਚ ਸੂਪੇਯ੍ਯਂ। ਤਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਥਾ’ਤਿ ਪਤਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੂਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੂਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰)। ‘ਰਾਜਾ ਖੋ ਬਹੁਕਿਚ੍ਚੋ ਬਹੁਕਰਣੀਯੋ। ਅਲਂ ਮੇ! ਰਞ੍ਞੋવ ਹੋਤੂ’ਤਿ। ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਅਞ੍ਞੋ ਨੂਨ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਮਾਣવੋ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੀਤਿ।
ਘਟਿਕਾਰਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਪਠਮਂ।
੨. ਰਟ੍ਠਪਾਲਸੁਤ੍ਤਂ
੨੯੩. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੁਰੂਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਂ ਥੂਲਕੋਟ੍ਠਿਕਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਨਾਮ ਕੁਰੂਨਂ ਨਿਗਮੋ ਤਦવਸਰਿ। ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਾ ਥੂਲਕੋਟ੍ਠਿਤਕਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ – ‘‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ, ਭੋ, ਗੋਤਮੋ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਸਕ੍ਯਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਕੁਰੂਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਏવਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ। ਸੋ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਸਦੇવਕਂ ਸਮਾਰਕਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਂ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ ਪਜਂ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਤਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਸਾਧੁ ਖੋ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪਾਨਂ ਅਰਹਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ; ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿਂਸੁ, ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ; ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ; ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਸਾવੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ; ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਖੋ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ।
੨੯੪. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਨਾਮ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਅਗ੍ਗਕੁਲਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਕੁਲਿਕਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪੁਤ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸਂ ਪਰਿਸਾਯਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਯਥਾ ਯਥਾ ਖ੍વਾਹਂ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮਿ ਯਥਾ ਯਥਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ (ਸੀ॰), ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਮਾਦਪਿਤਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਾ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇਸੁ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇਸੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯਥਾ ਯਥਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁਂ। ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ। ਲਭੇਯ੍ਯਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਲਭੇਯ੍ਯਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ। ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁ ਮਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਲਭੇਯ੍ਯਾਹਂ…ਪੇ॰… ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ’’ਤਿ વਾਕ੍ਯਦ੍વਯਂ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਮੂਲਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਸੁਦਿਨ੍ਨਭਾਣવਾਰੇ ਏਤਂ ਨਤ੍ਥਿ। ‘‘ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁ ਮਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪਨ વਾਕ੍ਯਂ ਮਰਮ੍ਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਯੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਪਾਲ਼ਿਯਞ੍ਚ ਤਦੇવ ਅਤ੍ਥਿ। ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋਸਿ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਖੋ, ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਤਥਾਗਤਾ ਅਨਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਪੁਤ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸ੍વਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਥਾ ਮਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ।
੨੯੫. ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਮ੍ਮਤਾਤਾ, ਯਥਾ ਯਥਾਹਂ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁਂ। ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ। ਅਨੁਜਾਨਾਥ ਮਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਭਤੋ ਸੁਖਪਰਿਹਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) (ਏਹਿ ਤ੍વਂ ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਭੁਞ੍ਜ ਚ ਪਿવ ਚ ਪਰਿਚਾਰੇ ਹਿ ਚ, ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ, ਨ ਤਂ ਮਯਂ ਅਨੁਜਾਨਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ,) ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੁਦਿਨ੍ਨਕਣ੍ਡੇ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁਪਿ ਨ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਨ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ , ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ। ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਮ੍ਮਤਾਤਾ, ਯਥਾ ਯਥਾਹਂ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮਿ, ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁਂ। ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ। ਅਨੁਜਾਨਾਥ ਮਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਭਤੋ। ਨ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ। ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ?
੨੯੬. ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਨ ਮਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਨੁਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ – ‘‘ਇਧੇવ ਮੇ ਮਰਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ વਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕਮ੍ਪਿ ਭਤ੍ਤਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ, ਦ੍વੇਪਿ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ, ਤੀਣਿਪਿ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ, ਚਤ੍ਤਾਰਿਪਿ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ, ਪਞ੍ਚਪਿ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ, ਛਪਿ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ, ਸਤ੍ਤਪਿ ਭਤ੍ਤਾਨਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਭਤੋ। ਨ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਚਿ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ ‘‘ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ…ਪੇ॰… ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ વਾਕ੍ਯਦ੍વਯਂ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਦੁਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਯੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਪਠਮਟ੍ਠਾਨੇ ਯੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਦੁਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਪੁਨਾਗਤਂ ਅਧਿਕਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ। ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੁਞ੍ਜ ਚ ਪਿવ ਚ ਪਰਿਚਾਰੇਹਿ ਚ; ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ। ਨ ਤਂ ਮਯਂ ਅਨੁਜਾਨਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ‘‘ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ…ਪੇ॰… ਪਬ੍ਬਜਾਯਾ’’ਤਿ વਾਕ੍ਯਦ੍વਯਂ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਦੁਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਯੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਪਠਮਟ੍ਠਾਨੇ ਯੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਇਧ ਦੁਤਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਪੁਨਾਗਤਂ ਅਧਿਕਂ વਿਯ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ। ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਭਤੋ। ਨ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ, ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੁਞ੍ਜ ਚ ਪਿવ ਚ ਪਰਿਚਾਰੇਹਿ ਚ; ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ। ਨ ਤਂ ਮਯਂ ਅਨੁਜਾਨਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਯਂ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ । ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ।
੨੯੭. ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਯੇਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ ਤ੍વਂ ਖੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਭਤੋ। ਨ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੁਞ੍ਜ ਚ ਪਿવ ਚ ਪਰਿਚਾਰੇਹਿ ਚ; ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ। ਨ ਤਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਨੁਜਾਨਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ, ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਭਤੋ, ਨ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ, ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ? ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੁਞ੍ਜ ਚ ਪਿવ ਚ ਪਰਿਚਾਰੇਹਿ ਚ, ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ। ਨ ਤਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ, ਮਰਣੇਨਪਿ ਤੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ।
੨੯੮. ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਯੇਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਮ੍ਮਤਾਤਾ, ਏਸੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ – ‘ਇਧੇવ ਮੇ ਮਰਣਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ વਾ’ਤਿ। ਸਚੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਨਾਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਥ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ, ਤਤ੍ਥੇવ ਤਤ੍ਥੇવਸ੍ਸ (ਸੀ॰) ਮਰਣਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਚੇ ਪਨ ਤੁਮ੍ਹੇ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਥ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਮ੍ਪਿ ਨਂ ਦਕ੍ਖਿਸ੍ਸਥ। ਸਚੇ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਨਾਭਿਰਮਿਸ੍ਸਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ, ਕਾ ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਚਸ੍ਸ (ਸੀ॰) ਅਞ੍ਞਾ ਗਤਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ? ਇਧੇવ ਪਚ੍ਚਾਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਨੁਜਾਨਾਥ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮ, ਤਾਤਾ, ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਚ ਪਨ ਪਨ ਤੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਉਦ੍ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਯੇਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ‘‘ਤ੍વਂ ਖੋਸਿ ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਸੁਖੇਧਿਤੋ ਸੁਖਪਰਿਹਤੋ, ਨ ਤ੍વਂ ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਨਾਸਿ, ਉਟ੍ਠੇਹਿ ਸਮ੍ਮ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਭੁਞ੍ਜ ਚ ਪਿવ ਚ ਪਰਿਚਾਰੇਹਿ ਚ, ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਅਭਿਰਮਸ੍ਸੁ, (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋਸਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਨ ਚ ਪਨ ਤੇ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਉਦ੍ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ।
੨੯੯. ਅਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਬਲਂ ਗਾਹੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁ ਮਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ। ਅਲਤ੍ਥ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ, ਅਲਤ੍ਥ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰੂਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਰਟ੍ਠਪਾਲੇ ਅਡ੍ਢਮਾਸੂਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਉਦ੍ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ, ਸਚੇ ਮਂ ਭਗવਾ ਅਨੁਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਚੇਤੋਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਮਨਸਾਕਾਸਿ। ਯਥਾ ਯਦਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਾਸਿ – ‘‘ਅਭਬ੍ਬੋ ਖੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਸੇਨਾਸਨਂ ਸਂਸਾਮੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਂ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੋ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ વਿਹਰਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਕੋਰਬ੍ਯਸ੍ਸ ਮਿਗਚੀਰੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਸਪਦਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਸਕਪਿਤੁ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਦ੍વਾਰਸਾਲਾਯ ਉਲ੍ਲਿਖਾਪੇਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਮੇਹਿ ਮੁਣ੍ਡਕੇਹਿ ਸਮਣਕੇਹਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਪਬ੍ਬਾਜਿਤੋ’’ਤਿ । ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਸਕਪਿਤੁ ਨਿવੇਸਨੇ ਨੇવ ਦਾਨਂ ਅਲਤ੍ਥ ਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ; ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਅਕ੍ਕੋਸਮੇવ ਅਲਤ੍ਥ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਞਾਤਿਦਾਸੀ ਆਭਿਦੋਸਿਕਂ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਛਡ੍ਡੇਤੁਕਾਮਾ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਤਂ ਞਾਤਿਦਾਸਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚੇਤਂ, ਭਗਿਨਿ, ਛਡ੍ਡਨੀਯਧਮ੍ਮਂ, ਇਧ ਮੇ ਪਤ੍ਤੇ ਆਕਿਰਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਞਾਤਿਦਾਸੀ ਤਂ ਆਭਿਦੋਸਿਕਂ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਆਕਿਰਨ੍ਤੀ ਹਤ੍ਥਾਨਞ੍ਚ ਪਾਦਾਨਞ੍ਚ ਸਰਸ੍ਸ ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ।
੩੦੦. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਞਾਤਿਦਾਸੀ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਮਾਤਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯਗ੍ਘੇਯ੍ਯੇ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ, ਜੇ, ਸਚ੍ਚਂ ਭਣਸਿ, ਅਦਾਸਿਂ ਤਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਸਚ੍ਚਂ વਦਸਿ, ਅਦਾਸੀ ਭવਸੀਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਸਚ੍ਚਂ વਦਸਿ, ਅਦਾਸੀ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ (ਕ॰)। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯਗ੍ਘੇ, ਗਹਪਤਿ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ – ‘ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਕਿਰ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’’ਤਿ? ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਤਂ ਆਭਿਦੋਸਿਕਂ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਕੁਟ੍ਟਮੂਲਂ ਕੁਡ੍ਡਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨਾਮ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਆਭਿਦੋਸਿਕਂ ਕੁਮ੍ਮਾਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ? ਨਨੁ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਸਕਂ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਕੁਤੋ ਨੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗੇਹਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ? ਅਨਗਾਰਾ ਮਯਂ, ਗਹਪਤਿ। ਅਗਮਮ੍ਹ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਗੇਹਂ, ਤਤ੍ਥ ਨੇવ ਦਾਨਂ ਅਲਤ੍ਥਮ੍ਹ ਨ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ; ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਅਕ੍ਕੋਸਮੇવ ਅਲਤ੍ਥਮ੍ਹਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏਹਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਘਰਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਤਂ ਮੇ ਅਜ੍ਜ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ’’। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਧਿવਾਸੇਹਿ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਕਂ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਜਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਕਿਲਞ੍ਜੇਹਿ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਾ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, વਧੁਯੋ, ਯੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਿਯਾ ਹੋਥ ਮਨਾਪਾ ਤੇਨ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ।
੩੦੧. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚੇਸਿ – ‘‘ਕਾਲੋ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਸਕਪਿਤੁ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਤਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਜਂ વਿવਰਾਪੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਦਂ ਤੇ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਮਾਤੁ ਮਤ੍ਤਿਕਂ ਧਨਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪੇਤ੍ਤਿਕਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਪਿਤਾਮਹਂ। ਸਕ੍ਕਾ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਾਤੁਂ। ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) , ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜਸ੍ਸੁ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਮੇ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, વਚਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਇਮਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਜਂ ਸਕਟੇ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝੇਗਙ੍ਗਾਯ ਨਦਿਯਾ ਸੋਤੇ ਓਪਿਲਾਪੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪੁਰਾਣਦੁਤਿਯਿਕਾ ਪਚ੍ਚੇਕਂ ਪਾਦੇਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕੀਦਿਸਾ ਨਾਮ ਤਾ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਅਚ੍ਛਰਾਯੋ ਯਾਸਂ ਤ੍વਂ ਹੇਤੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਮਯਂ, ਭਗਿਨੀ, ਅਚ੍ਛਰਾਨਂ ਹੇਤੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਭਗਿਨਿવਾਦੇਨ ਨੋ ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਸਮੁਦਾਚਰਤੀ’’ਤਿ ਤਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ ਪਪਤਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਪਿਤਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚੇ, ਗਹਪਤਿ, ਭੋਜਨਂ ਦਾਤਬ੍ਬਂ, ਦੇਥ; ਮਾ ਨੋ વਿਹੇਠੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਭੁਞ੍ਜ, ਤਾਤ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸਿ।
੩੦੨. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਭੁਤ੍ਤਾવੀ ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣੀ ਠਿਤਕੋવ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਬਿਮ੍ਬਂ, ਅਰੁਕਾਯਂ ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਂ।
ਆਤੁਰਂ ਬਹੁਸਙ੍ਕਪ੍ਪਂ, ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਧੁવਂ ਠਿਤਿ॥
‘‘ਪਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੀਕਤਂ ਰੂਪਂ, ਮਣਿਨਾ ਕੁਣ੍ਡਲੇਨ ਚ।
ਅਟ੍ਠਿ ਤਚੇਨ ਓਨਦ੍ਧਂ, ਸਹ વਤ੍ਥੇਭਿ ਸੋਭਤਿ॥
‘‘ਅਲਤ੍ਤਕਕਤਾ ਪਾਦਾ, ਮੁਖਂ ਚੁਣ੍ਣਕਮਕ੍ਖਿਤਂ।
ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥
‘‘ਅਟ੍ਠਾਪਦਕਤਾ ਕੇਸਾ, ਨੇਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਜਨਮਕ੍ਖਿਤਾ।
ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥
‘‘ਅਞ੍ਜਨੀવ ਨવਾ ਅਞ੍ਜਨੀવਣ੍ਣવਾ (ਕ॰) ਚਿਤ੍ਤਾ, ਪੂਤਿਕਾਯੋ ਅਲਙ੍ਕਤੋ।
ਅਲਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਮੋਹਾਯ, ਨੋ ਚ ਪਾਰਗવੇਸਿਨੋ॥
‘‘ਓਦਹਿ ਮਿਗવੋ ਪਾਸਂ, ਨਾਸਦਾ વਾਕਰਂ ਮਿਗੋ।
ਭੁਤ੍વਾ ਨਿવਾਪਂ ਗਚ੍ਛਾਮ ਗਚ੍ਛਾਮਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਕਨ੍ਦਨ੍ਤੇ ਮਿਗਬਨ੍ਧਕੇ’’ਤਿ॥
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਠਿਤਕੋવ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਭਾਸਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਕੋਰਬ੍ਯਸ੍ਸ ਮਿਗਚੀਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਿ।
੩੦੩. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਮਿਗવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸੋਧੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਮਿਗવ, ਮਿਗਚੀਰਂ ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ; ਗਚ੍ਛਾਮ ਸੁਭੂਮਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਖੋ ਮਿਗવੋ ਰਞ੍ਞੋ ਕੋਰਬ੍ਯਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਮਿਗਚੀਰਂ ਸੋਧੇਨ੍ਤੋ ਅਦ੍ਦਸ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਯੇਨ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਕੋਰਬ੍ਯਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਦ੍ਧਂ ਖੋ ਤੇ, ਦੇવ, ਮਿਗਚੀਰਂ। ਅਤ੍ਥਿ ਚੇਤ੍ਥ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਨਾਮ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਅਗ੍ਗਕੁਲਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਯਸ੍ਸ ਤ੍વਂ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕਿਤ੍ਤਯਮਾਨੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੋ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਮਿਗવ, ਅਲਂ ਦਾਨਜ੍ਜ ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਯਾ। ਤਮੇવ ਦਾਨਿ ਮਯਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ‘‘ਯਂ ਤਤ੍ਥ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕਮ੍ਹਾ ਨਿਯ੍ਯਾਸਿ ਮਹਚ੍ਚਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਹਚ੍ਚਾ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ (ਸੀ॰) ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਉਸ੍ਸਟਾਯ ਉਸ੍ਸਟਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧ ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲ ਹਤ੍ਥਤ੍ਥਰੇ ਕਟ੍ਠਤ੍ਥਰੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਨਿਸੀਦਤੂ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਿਸੀਦ ਤ੍વਂ; ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਹਂ ਸਕੇ ਆਸਨੇ’’ਤਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ –
੩੦੪. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਾਨਿ ਯੇਹਿ ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਜਰਾਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ, ਬ੍ਯਾਧਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ, ਭੋਗਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ, ਞਾਤਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ। ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਜਰਾਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ? ਇਧ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ , ਏਕਚ੍ਚੋ ਜਿਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ વੁਡ੍ਢੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਅਦ੍ਧਗਤੋ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਏਤਰਹਿ ਜਿਣ੍ਣੋ વੁਡ੍ਢੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਅਦ੍ਧਗਤੋ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਯਾ ਸੁਕਰਂ ਅਨਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ ਅਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਫਾਤਿਂ ਕਾਤੁਂ ਫਾਤਿਕਤ੍ਤੁਂ (ਸੀ॰)। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਜਰਾਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਜਰਾਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ। ਭવਂ ਖੋ ਪਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਏਤਰਹਿ ਦਹਰੋ ਯੁવਾ ਸੁਸੁਕਾਲ਼ਕੇਸੋ ਭਦ੍ਰੇਨ ਯੋਬ੍ਬਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪਠਮੇਨ વਯਸਾ। ਤਂ ਭੋਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਜਰਾਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਞਤ੍વਾ વਾ ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਸੁਤ੍વਾ વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ?
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਬ੍ਯਾਧਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ? ਇਧ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਆਬਾਧਿਕੋ ਹੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਏਤਰਹਿ ਆਬਾਧਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋ। ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਯਾ ਸੁਕਰਂ ਅਨਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ ਅਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਫਾਤਿਂ ਕਾਤੁਂ । ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਬ੍ਯਾਧਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਬ੍ਯਾਧਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ। ਭવਂ ਖੋ ਪਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਏਤਰਹਿ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕੋ ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ ਗਹਣਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਾਤਿਸੀਤਾਯ ਨਾਚ੍ਚੁਣ੍ਹਾਯ। ਤਂ ਭੋਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਬ੍ਯਾਧਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਞਤ੍વਾ વਾ ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਸੁਤ੍વਾ વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ?
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ , ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੋਗਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ? ਇਧ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਡ੍ਢੋ ਹੋਤਿ ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਮਹਾਭੋਗੋ। ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਭੋਗਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਡ੍ਢੋ ਅਹੋਸਿਂ ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਮਹਾਭੋਗੋ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਤੇ ਭੋਗਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਤਾ। ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਯਾ ਸੁਕਰਂ ਅਨਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ ਅਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਫਾਤਿਂ ਕਾਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਭੋਗਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭੋਗਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ। ਭવਂ ਖੋ ਪਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਅਗ੍ਗਕੁਲਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ। ਤਂ ਭੋਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਭੋਗਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਞਤ੍વਾ વਾ ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਸੁਤ੍વਾ વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ?
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ , ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਞਾਤਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ? ਇਧ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਬਹੂ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ। ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਞਾਤਕਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਮਮਂ ਖੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਬਹੂ ਅਹੇਸੁਂ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਤੇ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਗਤਾ। ਨ ਖੋ ਪਨ ਮਯਾ ਸੁਕਰਂ ਅਨਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ ਅਧਿਗਤਂ વਾ ਭੋਗਂ ਫਾਤਿਂ ਕਾਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਞਾਤਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਞਾਤਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ। ਭੋਤੋ ਖੋ ਪਨ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਥੁਲ੍ਲਕੋਟ੍ਠਿਕੇ ਬਹੂ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ। ਤਂ ਭੋਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਞਾਤਿਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਞਤ੍વਾ વਾ ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਸੁਤ੍વਾ વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ?
‘‘ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਪਾਰਿਜੁਞ੍ਞੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਤਾਨਿ ਭੋਤੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਞਤ੍વਾ વਾ ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਸੁਤ੍વਾ વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ?
੩੦੫. ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਯੇ ਅਹਂ ਯਮਹਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਚ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ‘ਉਪਨਿਯ੍ਯਤਿ ਲੋਕੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ’ਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਪਠਮੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ‘ਅਤਾਣੋ ਲੋਕੋ ਅਨਭਿਸ੍ਸਰੋ’ਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਦੁਤਿਯੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ‘ਅਸ੍ਸਕੋ ਲੋਕੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਗਮਨੀਯ’ਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਤਤਿਯੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ‘ਊਨੋ ਲੋਕੋ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸੋ’ਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸੋ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮੁਦ੍ਦੇਸਾ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ, ਯੇ ਅਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ।
੩੦੬. ‘‘‘ਉਪਨਿਯ੍ਯਤਿ ਲੋਕੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ’ਤਿ – ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਆਹ। ਇਮਸ੍ਸ , ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤ੍વਂ વੀਸਤਿવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋਪਿ ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋਪਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਅਸ੍ਸਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਰਥਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਧਨੁਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਥਰੁਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਊਰੁਬਲੀ ਬਾਹੁਬਲੀ ਅਲਮਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਗਾਮਾવਚਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹੋਸਿਂ ਅਹਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, વੀਸਤਿવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋਪਿ ਪਣ੍ਣવੀਸਤਿવਸ੍ਸੁਦ੍ਦੇਸਿਕੋਪਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਅਸ੍ਸਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਰਥਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਧਨੁਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਥਰੁਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਤਾવੀ ਊਰੁਬਲੀ ਬਾਹੁਬਲੀ ਅਲਮਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਗਾਮਾવਚਰੋ। ਅਪ੍ਪੇਕਦਾਹਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਇਦ੍ਧਿਮਾવ ਮਞ੍ਞੇ ਨ ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਮਞ੍ਞੇ ਨ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਚ ਮਞ੍ਞੇ (ਸੀ॰), ਨ વਿਯ ਮਞ੍ਞੇ (ਕ॰) ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਲੇਨ ਸਮਸਮਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਂ ਏਤਰਹਿ ਊਰੁਬਲੀ ਬਾਹੁਬਲੀ ਅਲਮਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਗਾਮਾવਚਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ। ਏਤਰਹਿ ਜਿਣ੍ਣੋ વੁਡ੍ਢੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਅਦ੍ਧਗਤੋ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਆਸੀਤਿਕੋ ਮੇ વਯੋ વਤ੍ਤਤਿ। ਅਪ੍ਪੇਕਦਾਹਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ‘ਇਧ ਪਾਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨੇવ ਪਾਦਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਉਪਨਿਯ੍ਯਤਿ ਲੋਕੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ’ਤਿ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ! ਯਾવ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਚਿਦਂ ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ – ‘ਉਪਨਿਯ੍ਯਤਿ ਲੋਕੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ’ਤਿ। ਉਪਨਿਯ੍ਯਤਿ ਹਿ , ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਲੋਕੋ ਅਦ੍ਧੁવੋ।
‘‘ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਖੋ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜਕੁਲੇ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਾਪਿ ਅਸ੍ਸਕਾਯਾਪਿ ਰਥਕਾਯਾਪਿ ਪਤ੍ਤਿਕਾਯਾਪਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਪਦਾਸੁ ਪਰਿਯੋਧਾਯ વਤ੍ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ‘ਅਤਾਣੋ ਲੋਕੋ ਅਨਭਿਸ੍ਸਰੋ’ਤਿ – ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਆਹ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤ੍ਥਿ ਤੇ ਕੋਚਿ ਅਨੁਸਾਯਿਕੋ ਆਬਾਧੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਨੁਸਾਯਿਕੋ ਆਬਾਧੋ। ਅਪ੍ਪੇਕਦਾ ਮਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ – ‘ਇਦਾਨਿ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਕਾਲਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਦਾਨਿ ਰਾਜਾ ਕੋਰਬ੍ਯੋ ਕਾਲਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਲਭਸਿ ਤ੍વਂ ਤੇ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚੇ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤੇ – ‘ਆਯਨ੍ਤੁ ਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਸਨ੍ਤਾ ਇਮਂ વੇਦਨਂ ਸਂવਿਭਜਥ, ਯਥਾਹਂ ਲਹੁਕਤਰਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਿਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ – ਉਦਾਹੁ ਤ੍વਂਯੇવ ਤਂ વੇਦਨਂ વੇਦਿਯਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨਾਹਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਲਭਾਮਿ ਤੇ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚੇ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤੇ – ‘ਆਯਨ੍ਤੁ ਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ, ਸਬ੍ਬੇવ ਸਨ੍ਤਾ ਇਮਂ વੇਦਨਂ ਸਂવਿਭਜਥ, ਯਥਾਹਂ ਲਹੁਕਤਰਿਕਂ વੇਦਨਂ વੇਦਿਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਹਮੇવ ਤਂ વੇਦਨਂ વੇਦਿਯਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਅਤਾਣੋ ਲੋਕੋ ਅਨਭਿਸ੍ਸਰੋ’ਤਿ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ! ਯਾવ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਚਿਦਂ ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ – ‘ਅਤਾਣੋ ਲੋਕੋ ਅਨਭਿਸ੍ਸਰੋ’ਤਿ। ਅਤਾਣੋ ਹਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਲੋਕੋ ਅਨਭਿਸ੍ਸਰੋ।
‘‘ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ ਖੋ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਰਾਜਕੁਲੇ ਪਹੂਤਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਭੂਮਿਗਤਞ੍ਚ વੇਹਾਸਗਤਞ੍ਚ। ‘ਅਸ੍ਸਕੋ ਲੋਕੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਗਮਨੀਯ’ਨ੍ਤਿ – ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਆਹ। ਇਮਸ੍ਸ ਪਨ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਥਾ ਤ੍વਂ ਏਤਰਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤੋ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਸਿ, ਲਚ੍ਛਸਿ ਤ੍વਂ ਪਰਤ੍ਥਾਪਿ – ‘ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮੇਹੇવ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤੋ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਮੀ’ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞੇ ਇਮਂ ਭੋਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤ੍વਂ ਪਨ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯਥਾਹਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਏਤਰਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤੋ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਮਿ, ਨਾਹਂ ਲਚ੍ਛਾਮਿ ਪਰਤ੍ਥਾਪਿ – ‘ਏવਮੇવ ਇਮੇਹੇવ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤੋ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਮੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞੇ ਇਮਂ ਭੋਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ; ਅਹਂ ਪਨ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਅਸ੍ਸਕੋ ਲੋਕੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਗਮਨੀਯ’ਨ੍ਤਿ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਚ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ! ਯਾવ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਚਿਦਂ ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ – ‘ਅਸ੍ਸਕੋ ਲੋਕੋ , ਸਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਗਮਨੀਯ’ਨ੍ਤਿ । ਅਸ੍ਸਕੋ ਹਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਲੋਕੋ ਸਬ੍ਬਂ ਪਹਾਯ ਗਮਨੀਯਂ।
‘‘‘ਊਨੋ ਲੋਕੋ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸੋ’ਤਿ – ਭવਂ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ ਆਹ। ਇਮਸ੍ਸ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਫੀਤਂ ਕੁਰੁਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਫੀਤਂ ਕੁਰੁਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ। ਸੋ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਯਗ੍ਘੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਹਂ ਆਗਚ੍ਛਾਮਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ? ਤਤ੍ਥਦ੍ਦਸਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਜਨਪਦਂ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਫੀਤਞ੍ਚ ਬਹੁਜਨਂ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਂ। ਬਹੂ ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਾ ਅਸ੍ਸਕਾਯਾ ਰਥਕਾਯਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਯਾ; ਬਹੁ ਤਤ੍ਥ ਧਨਧਞ੍ਞਂ ਦਨ੍ਤਾਜਿਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰); ਬਹੁ ਤਤ੍ਥ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਅਕਤਞ੍ਚੇવ ਕਤਞ੍ਚ; ਬਹੁ ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥਿਪਰਿਗ੍ਗਹੋ। ਸਕ੍ਕਾ ਚ ਤਾવਤਕੇਨੇવ ਬਲਮਤ੍ਤੇਨ ਬਲਤ੍ਥੇਨ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਬਹਲਤ੍ਥੇਨ (ਕ॰) ਅਭਿવਿਜਿਨਿਤੁਂ। ਅਭਿવਿਜਿਨ, ਮਹਾਰਾਜਾ’ਤਿ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਤਮ੍ਪਿ ਮਯਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਭਿવਿਜਿਯ ਅਜ੍ਝਾવਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ… ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ… ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ… ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਤੋ ਸਦ੍ਧਾਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ। ਸੋ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਯਗ੍ਘੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਹਂ ਆਗਚ੍ਛਾਮਿ ਪਰਸਮੁਦ੍ਦਤੋ? ਤਤ੍ਥਦ੍ਦਸਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਜਨਪਦਂ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਫੀਤਞ੍ਚ ਬਹੁਜਨਂ ਆਕਿਣ੍ਣਮਨੁਸ੍ਸਂ। ਬਹੂ ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਾ ਅਸ੍ਸਕਾਯਾ ਰਥਕਾਯਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਯਾ; ਬਹੁ ਤਤ੍ਥ ਧਨਧਞ੍ਞਂ; ਬਹੁ ਤਤ੍ਥ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਅਕਤਞ੍ਚੇવ ਕਤਞ੍ਚ; ਬਹੁ ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥਿਪਰਿਗ੍ਗਹੋ। ਸਕ੍ਕਾ ਚ ਤਾવਤਕੇਨੇવ ਬਲਮਤ੍ਤੇਨ ਅਭਿવਿਜਿਨਿਤੁਂ। ਅਭਿવਿਜਿਨ, ਮਹਾਰਾਜਾ’ਤਿ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਤਮ੍ਪਿ ਮਯਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਭਿવਿਜਿਯ ਅਜ੍ਝਾવਸੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਊਨੋ ਲੋਕੋ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸੋ’ਤਿ, ਯਮਹਂ ਞਤ੍વਾ ਚ ਦਿਸ੍વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਚ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ! ਯਾવ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਚਿਦਂ ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ – ‘ਊਨੋ ਲੋਕੋ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸੋ’ਤਿ। ਊਨੋ ਹਿ, ਭੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲ, ਲੋਕੋ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਤਣ੍ਹਾਦਾਸੋ’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਆਯਸ੍ਮਾ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ। ਇਦਂ વਤ੍વਾ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ –
੩੦੭. ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਲੋਕੇ ਸਧਨੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ,
ਲਦ੍ਧਾਨ વਿਤ੍ਤਂ ਨ ਦਦਨ੍ਤਿ ਮੋਹਾ।
ਲੁਦ੍ਧਾ ਧਨਂ ਲਦ੍ਧਾ ਧਨਂ (ਕ॰) ਸਨ੍ਨਿਚਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ,
ਭਿਯ੍ਯੋવ ਕਾਮੇ ਅਭਿਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤਿ॥
‘‘ਰਾਜਾ ਪਸਯ੍ਹਾ ਪਥવਿਂ વਿਜਿਤ੍વਾ,
ਸਸਾਗਰਨ੍ਤਂ ਮਹਿਮਾવਸਨ੍ਤੋ ਮਹਿਯਾ વਸਨ੍ਤੋ (ਸੀ॰ ਕ॰)।
ਓਰਂ ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਅਤਿਤ੍ਤਰੂਪੋ,
ਪਾਰਂ ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸਪਿ ਪਤ੍ਥਯੇਥ॥
‘‘ਰਾਜਾ ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਬਹੂ ਮਨੁਸ੍ਸਾ,
ਅવੀਤਤਣ੍ਹਾ ਅਤਿਤ੍ਤਤਣ੍ਹਾ (ਕ॰) ਮਰਣਂ ਉਪੇਨ੍ਤਿ।
ਊਨਾવ ਹੁਤ੍વਾਨ ਜਹਨ੍ਤਿ ਦੇਹਂ,
ਕਾਮੇਹਿ ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਨ ਹਤ੍ਥਿ ਤਿਤ੍ਤਿ॥
‘‘ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਨਂ ਞਾਤੀ ਪਕਿਰਿਯ ਕੇਸੇ,
ਅਹੋવਤਾ ਨੋ ਅਮਰਾਤਿ ਚਾਹੁ।
વਤ੍ਥੇਨ ਨਂ ਪਾਰੁਤਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ,
ਚਿਤਂ ਸਮਾਦਾਯ ਸਮਾਧਾਯ (ਸੀ॰) ਤਤੋਡਹਨ੍ਤਿ॥
‘‘ਸੋ ਡਯ੍ਹਤਿ ਸੂਲੇਹਿ ਤੁਜ੍ਜਮਾਨੋ,
ਏਕੇਨ વਤ੍ਥੇਨ ਪਹਾਯ ਭੋਗੇ।
ਨ ਮੀਯਮਾਨਸ੍ਸ ਭવਨ੍ਤਿ ਤਾਣਾ,
ਞਾਤੀਧ ਮਿਤ੍ਤਾ ਅਥ વਾ ਸਹਾਯਾ॥
‘‘ਦਾਯਾਦਕਾ ਤਸ੍ਸ ਧਨਂ ਹਰਨ੍ਤਿ,
ਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਗਚ੍ਛਤਿ ਯੇਨ ਕਮ੍ਮਂ।
ਨ ਮੀਯਮਾਨਂ ਧਨਮਨ੍વੇਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ,
ਪੁਤ੍ਤਾ ਚ ਦਾਰਾ ਚ ਧਨਞ੍ਚ ਰਟ੍ਠਂ॥
‘‘ਨ ਦੀਘਮਾਯੁਂ ਲਭਤੇ ਧਨੇਨ, ਨ ਚਾਪਿ વਿਤ੍ਤੇਨ ਜਰਂ વਿਹਨ੍ਤਿ।
ਅਪ੍ਪਂ ਹਿਦਂ ਜੀવਿਤਮਾਹੁ ਧੀਰਾ, ਅਸਸ੍ਸਤਂ વਿਪ੍ਪਰਿਣਾਮਧਮ੍ਮਂ॥
‘‘ਅਡ੍ਢਾ ਦਲਿਦ੍ਦਾ ਚ ਫੁਸਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਂ,
ਬਾਲੋ ਚ ਧੀਰੋ ਚ ਤਥੇવ ਫੁਟ੍ਠੋ।
ਬਾਲੋ ਚ ਬਾਲ੍ਯਾ વਧਿਤੋવ ਸੇਤਿ,
ਧੀਰੋ ਚ ਧੀਰੋવ (ਕ॰) ਨ વੇਧਤਿ ਫਸ੍ਸਫੁਟ੍ਠੋ॥
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਪਞ੍ਞਾવ ਧਨੇਨ ਸੇਯ੍ਯੋ,
ਯਾਯ વੋਸਾਨਮਿਧਾਧਿਗਚ੍ਛਤਿ।
ਅਬ੍ਯੋਸਿਤਤ੍ਤਾ ਅਸੋਸਿਤਤ੍ਤਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਹਿ ਭવਾਭવੇਸੁ,
ਪਾਪਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਮੋਹਾ॥
‘‘ਉਪੇਤਿ ਗਬ੍ਭਞ੍ਚ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ,
ਸਂਸਾਰਮਾਪਜ੍ਜ ਪਰਮ੍ਪਰਾਯ।
ਤਸ੍ਸਪ੍ਪਪਞ੍ਞੋ ਅਭਿਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ,
ਉਪੇਤਿ ਗਬ੍ਭਞ੍ਚ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ॥
‘‘ਚੋਰੋ ਯਥਾ ਸਨ੍ਧਿਮੁਖੇ ਗਹਿਤੋ,
ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਞ੍ਞਤਿ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ।
ਏવਂ ਪਜਾ ਪੇਚ੍ਚ ਪਰਮ੍ਹਿ ਲੋਕੇ,
ਸਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਞ੍ਞਤਿ ਪਾਪਧਮ੍ਮੋ॥
‘‘ਕਾਮਾਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾ,
વਿਰੂਪਰੂਪੇਨ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ।
ਆਦੀਨવਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ,
ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਮ੍ਹਿ ਰਾਜ॥
‘‘ਦੁਮਪ੍ਫਲਾਨੇવ ਪਤਨ੍ਤਿ ਮਾਣવਾ,
ਦਹਰਾ ਚ વੁਡ੍ਢਾ ਚ ਸਰੀਰਭੇਦਾ।
ਏਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ (ਸੀ॰), ਏਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਮ੍ਹਿ ਰਾਜ,
ਅਪਣ੍ਣਕਂ ਸਾਮਞ੍ਞਮੇવ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ॥
ਰਟ੍ਠਪਾਲਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਮਘਦੇવਸੁਤ੍ਤਂ
੩੦੮. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਮਿਥਿਲਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਮਖਾਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਮਗ੍ਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ (ਕ॰)। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਹੇਤੁ, ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭਗવਤੋ ਸਿਤਸ੍ਸ ਪਾਤੁਕਮ੍ਮਾਯ? ਨ ਅਕਾਰਣੇਨ ਤਥਾਗਤਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤੁਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਏਕਂਸਂ ਚੀવਰਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੇਤੁ, ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਭਗવਤੋ ਸਿਤਸ੍ਸ ਪਾਤੁਕਮ੍ਮਾਯ? ਨ ਅਕਾਰਣੇਨ ਤਥਾਗਤਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤੁਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਮਿਥਿਲਾਯਂ ਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ ਮਘਦੇવੋ ਨਾਮ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਮਹਾਰਾਜਾ; ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ; ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਾ ਮਘਦੇવੋ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕਪ੍ਪਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯਦਾ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ ਕਪ੍ਪਕ, ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਅਥ ਮੇ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਰਾਜਾਨਂ ਮਘਦੇવਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਾਤੁਭੂਤਾ ਖੋ ਦੇવਸ੍ਸ ਦੇવਦੂਤਾ, ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨੀ’ਤਿ। ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਕਪ੍ਪਕ, ਤਾਨਿ ਪਲਿਤਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਮਮ ਅਞ੍ਜਲਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਹੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਪਲਿਤਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਅਞ੍ਜਲਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
੩੦੯. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਾ ਮਘਦੇવੋ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਆਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਾਤੁਭੂਤਾ ਖੋ ਮੇ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਦੇવਦੂਤਾ; ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ; ਭੁਤ੍ਤਾ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਮਾਨੁਸਕਾ ਕਾਮਾ; ਸਮਯੋ ਦਿਬ੍ਬੇ ਕਾਮੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ। ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਇਮਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ। ਅਹਂ ਪਨ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਯਦਾ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਅਥ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਸਾਧੁਕਂ ਰਜ੍ਜੇ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਖੋ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਪੁਰਿਸਯੁਗੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ વਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ ਸੋ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਤਾਹਂ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਏવਂ વਦਾਮਿ – ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਾ ਮਘਦੇવੋ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਸਾਧੁਕਂ ਰਜ੍ਜੇ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝੇਨ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ (ਕ॰) ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ। ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ।
‘‘ਰਾਜਾ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਮਘਦੇવੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕੁਮਾਰਕੀਲ਼ਿਤਂ ਕੀਲ਼ਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਚਰਿ। ਸੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗੋ ਅਹੋਸਿ।
੩੧੦. ‘‘ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕਪ੍ਪਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯਦਾ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ ਕਪ੍ਪਕ, ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਾਤੁਭੂਤਾ ਖੋ ਦੇવਸ੍ਸ ਦੇવਦੂਤਾ; ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨੀ’ਤਿ। ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਕਪ੍ਪਕ, ਤਾਨਿ ਪਲਿਤਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਮਮ ਅਞ੍ਜਲਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਹੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਪਲਿਤਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਜਲਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਆਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਾਤੁਭੂਤਾ ਖੋ, ਮੇ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਦੇવਦੂਤਾ; ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ; ਭੁਤ੍ਤਾ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਮਾਨੁਸਕਾ ਕਾਮਾ; ਸਮਯੋ ਦਿਬ੍ਬੇ ਕਾਮੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ। ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਇਮਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ। ਅਹਂ ਪਨ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਯਦਾ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਅਥ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਸਾਧੁਕਂ ਰਜ੍ਜੇ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਖੋ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਪੁਰਿਸਯੁਗੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ વਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ ਸੋ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਤਾਹਂ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਏવਂ વਦਾਮਿ – ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਰਞ੍ਞੋ ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਸਾਧੁਕਂ ਰਜ੍ਜੇ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ। ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ। ਰਞ੍ਞੋ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕੁਮਾਰਕੀਲ਼ਿਤਂ ਕੀਲ਼ਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਚਰਿ। ਸੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗੋ ਅਹੋਸਿ।
੩੧੧. ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਮਘਦੇવਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਪਪੁਤ੍ਤਕਾ ਤਸ੍ਸ ਪਰਮ੍ਪਰਾ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਰਾਜਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਖਤ੍ਤਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਂਸੁ। ਤੇ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂਸੁ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂਸੁ। ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂਸੁ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਿਂਸੁ। ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕੁਮਾਰਕੀਲ਼ਿਤਂ ਕੀਲ਼ਿਂਸੁ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸੁਂ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸੁਂ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਚਰਿਂਸੁ। ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਨਿਮਿ ਤੇਸਂ ਰਾਜਾ ਰਾਜਾਨਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਪਚ੍ਛਿਮਕੋ ਅਹੋਸਿ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਮਹਾਰਾਜਾ; ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ; ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸ।
੩੧੨. ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવਾਨਂ ਤਾવਤਿਂਸਾਨਂ ਸੁਧਮ੍ਮਾਯਂ ਸਭਾਯਂ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਅਯਮਨ੍ਤਰਾਕਥਾ ਉਦਪਾਦਿ – ‘ਲਾਭਾ વਤ, ਭੋ, વਿਦੇਹਾਨਂ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ, ਭੋ, વਿਦੇਹਾਨਂ, ਯੇਸਂ ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਮਹਾਰਾਜਾ; ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ; ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਦੇવੇ ਤਾવਤਿਂਸੇ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਮਾਰਿਸਾ, ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਦਟ੍ਠੁ’ਨ੍ਤਿ? ‘ਇਚ੍ਛਾਮ ਮਯਂ, ਮਾਰਿਸ, ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਦਟ੍ਠੁ’ਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਮਯੇਨ ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਤਦਹੁਪੋਸਥੇ ਪਨ੍ਨਰਸੇ ਸੀਸਂਨ੍ਹਾਤੋ ਸਸੀਸਂ ਨਹਾਤੋ (ਸੀ॰), ਸੀਸਨ੍ਹਾਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਉਪੋਸਥਿਕੋ ਉਪਰਿਪਾਸਾਦવਰਗਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ – ਦੇવੇਸੁ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਮੁਖੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਲਾਭਾ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ। ਦੇવਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਾવਤਿਂਸਾ ਸੁਧਮ੍ਮਾਯਂ ਸਭਾਯਂ ਕਿਤ੍ਤਯਮਾਨਰੂਪਾ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ – ‘‘ਲਾਭਾ વਤ, ਭੋ, વਿਦੇਹਾਨਂ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ, ਭੋ, વਿਦੇਹਾਨਂ, ਯੇਸਂ ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਮਹਾਰਾਜਾ; ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ; ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਦੇવਾ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਾવਤਿਂਸਾ ਦਸ੍ਸਨਕਾਮਾ। ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਅਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤਂ ਆਜਞ੍ਞਰਥਂ ਪਹਿਣਿਸ੍ਸਾਮਿ; ਅਭਿਰੁਹੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਿਬ੍ਬਂ ਯਾਨਂ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ।
੩੧੩. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ – ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਮੁਖੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਦੇવੇਸੁ ਤਾવਤਿਂਸੇਸੁ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਮਾਤਲਿਂ ਸਙ੍ਗਾਹਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਮਾਤਲਿ, ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤਂ ਆਜਞ੍ਞਰਥਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ਅਯਂ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤੋ ਆਜਞ੍ਞਰਥੋ ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਪੇਸਿਤੋ; ਅਭਿਰੁਹੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਿਬ੍ਬਂ ਯਾਨਂ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਭਦ੍ਦਨ੍ਤવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਤਲਿ ਸਙ੍ਗਾਹਕੋ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤਂ ਆਜਞ੍ਞਰਥਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤੋ ਆਜਞ੍ਞਰਥੋ ਸਕ੍ਕੇਨ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੇਨ ਪੇਸਿਤੋ; ਅਭਿਰੁਹ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਿਬ੍ਬਂ ਯਾਨਂ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ। ਅਪਿ ਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਤਮੇਨ ਤਂ ਨੇਮਿ, ਯੇਨ વਾ ਪਾਪਕਮ੍ਮਾ ਪਾਪਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤਿ, ਯੇਨ વਾ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾ ਕਲ੍ਯਾਣਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ? ‘ਉਭਯੇਨੇવ ਮਂ, ਮਾਤਲਿ, ਨੇਹੀ’ਤਿ। ਸਮ੍ਪવੇਸੇਸਿ ਸਮ੍ਪਾਪੇਸਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਤਲਿ, ਸਙ੍ਗਾਹਕੋ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਸੁਧਮ੍ਮਂ ਸਭਂ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਏਹਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ। ਸ੍વਾਗਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ। ਦੇવਾ ਤੇ ਦਸ੍ਸਨਕਾਮਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਾવਤਿਂਸਾ ਸੁਧਮ੍ਮਾਯਂ ਸਭਾਯਂ ਕਿਤ੍ਤਯਮਾਨਰੂਪਾ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ – ‘‘ਲਾਭਾ વਤ, ਭੋ, વਿਦੇਹਾਨਂ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ, ਭੋ, વਿਦੇਹਾਨਂ, ਯੇਸਂ ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋ ਮਹਾਰਾਜਾ; ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ; ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਦੇવਾ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਾવਤਿਂਸਾ ਦਸ੍ਸਨਕਾਮਾ । ਅਭਿਰਮ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦੇવੇਸੁ ਦੇવਾਨੁਭਾવੇਨਾ’ਤਿ। ‘ਅਲਂ, ਮਾਰਿਸ, ਤਤ੍ਥੇવ ਮਂ ਮਿਥਿਲਂ ਪਟਿਨੇਤੁ। ਤਥਾਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ; ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਾਮਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸਾ’ਤਿ।
੩੧੪. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਮਾਤਲਿਂ ਸਙ੍ਗਾਹਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਮਾਤਲਿ, ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤਂ ਆਜਞ੍ਞਰਥਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਮਿਥਿਲਂ ਪਟਿਨੇਹੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਭਦ੍ਦਨ੍ਤવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਾਤਲਿ ਸਙ੍ਗਾਹਕੋ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਯੁਤ੍ਤਂ ਆਜਞ੍ਞਰਥਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਮਿਥਿਲਂ ਪਟਿਨੇਸਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਂ ਚਰਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮੇਸੁ ਚੇવ ਜਾਨਪਦੇਸੁ ਚ, ਉਪੋਸਥਞ੍ਚ ਉਪવਸਤਿ ਚਾਤੁਦ੍ਦਸਿਂ ਪਞ੍ਚਦਸਿਂ ਅਟ੍ਠਮਿਞ੍ਚ ਪਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕਪ੍ਪਕਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਯਦਾ ਮੇ, ਸਮ੍ਮ ਕਪ੍ਪਕ, ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਅਥ ਮੇ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਤਾਨਂ ਬਹੂਨਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਨਿਮਿਂ ਰਾਜਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਾਤੁਭੂਤਾ ਖੋ ਦੇવਸ੍ਸ ਦੇવਦੂਤਾ; ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨੀ’ਤਿ। ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਕਪ੍ਪਕ, ਤਾਨਿ ਪਲਿਤਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਮਮ ਅਞ੍ਜਲਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਹੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਪ੍ਪਕੋ ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਤਾਨਿ ਪਲਿਤਾਨਿ ਸਾਧੁਕਂ ਸਣ੍ਡਾਸੇਨ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਅਞ੍ਜਲਿਸ੍ਮਿਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਆਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਪਾਤੁਭੂਤਾ ਖੋ ਮੇ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਦੇવਦੂਤਾ; ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ; ਭੁਤ੍ਤਾ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਮਾਨੁਸਕਾ ਕਾਮਾ; ਸਮਯੋ ਦਿਬ੍ਬੇ ਕਾਮੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ। ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਇਮਂ ਰਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ। ਅਹਂ ਪਨ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤੇਨ ਹਿ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਯਦਾ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਸਿਰਸ੍ਮਿਂ ਪਲਿਤਾਨਿ ਜਾਤਾਨਿ, ਅਥ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਸਾਧੁਕਂ ਰਜ੍ਜੇ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਖੋ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਪੁਰਿਸਯੁਗੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ વਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ ਸੋ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਤਾਹਂ, ਤਾਤ ਕੁਮਾਰ, ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤ੍વਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸੀ’ਤਿ।
੩੧੫. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਮਿ ਰਾਜਾ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਦਤ੍વਾ ਜੇਟ੍ਠਪੁਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਸਾਧੁਕਂ ਰਜ੍ਜੇ ਸਮਨੁਸਾਸਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ , ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ। ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ, ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ; ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਾਸਿ। ਨਿਮਿ ਖੋ, ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਰਾਜਾ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕੁਮਾਰਕੀਲ਼ਿਤਂ ਕੀਲ਼ਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਚਤੁਰਾਸੀਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਘਦੇવਅਮ੍ਬવਨੇ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਮਚਰਿ। ਸੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਹਾਰੇ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਗੋ ਅਹੋਸਿ। ਨਿਮਿਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨਾਨਨਨ੍ਦ , ਰਞ੍ਞੋ ਕਲ਼ਾਰਜਨਕੋ ਨਾਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਨ ਸੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋ ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿ। ਸੋ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਅਹੋਸਿ।
੩੧੬. ‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਅਞ੍ਞੋ ਨੂਨ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਮਘਦੇવੋ ਅਹੋਸਿ, ਯੇਨ ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ ਯੋ ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਨੀਤਿ (ਸੀ॰)। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਮਘਦੇવੋ ਅਹੋਸਿਂ। (ਅਹਂ ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਨਿਂ,) ( ) ਨਤ੍ਥਿ (ਕ॰) ਮਯਾ ਤਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ; ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਜਨਤਾ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਸਿ। ਤਂ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਨ વਿਰਾਗਾਯ ਨ ਨਿਰੋਧਾਯ ਨ ਉਪਸਮਾਯ ਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਯਾવਦੇવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਇਦਂ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ ਮਯਾ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਉਪਸਮਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਕਤਮਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ ਮਯਾ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਉਪਸਮਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ? ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ, ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ, ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ, ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવੋ, ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ , ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਤਰਹਿ ਮਯਾ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਏਕਨ੍ਤਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ વਿਰਾਗਾਯ ਨਿਰੋਧਾਯ ਉਪਸਮਾਯ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਤਂ વੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਥ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸਾ ਅਹੁવਤ੍ਥ’। ਯਸ੍ਮਿਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪੁਰਿਸਯੁਗੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣਸ੍ਸ વਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ ਹੋਤਿ ਸੋ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਤਂ વੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਯੇਨ ਮੇ ਇਦਂ ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਤ੍ਤਂ ਨਿਹਿਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਥ, ਮਾ ਖੋ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਨ੍ਤਿਮਪੁਰਿਸਾ ਅਹੁવਤ੍ਥਾ’’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੀਤਿ।
ਮਘਦੇવਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਤਤਿਯਂ।
੪. ਮਧੁਰਸੁਤ੍ਤਂ
੩੧੭. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਮਧੁਰਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਗੁਨ੍ਦਾવਨੇ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਧੁਰੋ ਅવਨ੍ਤਿਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ, ਭੋ, ਕਚ੍ਚਾਨੋ ਮਧੁਰਾਯਂ ਮਥੁਰਾਯਂ (ਟੀਕਾ) વਿਹਰਤਿ ਗੁਨ੍ਦਾવਨੇ। ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਭવਨ੍ਤਂ ਕਚ੍ਚਾਨਂ ਏવਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਚਿਤ੍ਤਕਥੀ ਕਲ੍ਯਾਣਪਟਿਭਾਨੋ વੁਦ੍ਧੋ ਚੇવ ਅਰਹਾ ਚ’। ਸਾਧੁ ਖੋ ਪਨ ਤਥਾਰੂਪਾਨਂ ਅਰਹਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਧੁਰੋ ਅવਨ੍ਤਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਮਧੁਰਾਯ ਨਿਯ੍ਯਾਸਿ ਮਹਚ੍ਚਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਧੁਰੋ ਅવਨ੍ਤਿਪੁਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੁਕ੍ਕੋ વਣ੍ਣੋ, ਕਣ੍ਹੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਓਰਸਾ ਮੁਖਤੋ ਜਾਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’ਤਿ। ਇਧ ਭવਂ ਕਚ੍ਚਾਨੋ ਕਿਮਕ੍ਖਾਯੀ’’ਤਿ? ‘‘ਘੋਸੋਯੇવ ਖੋ ਏਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੁਕ੍ਕੋ વਣ੍ਣੋ, ਕਣ੍ਹੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਓਰਸਾ ਮੁਖਤੋ ਜਾਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’ਤਿ। ਤਦਮਿਨਾਪੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਘੋਸੋਯੇવੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’’ਤਿ।
੩੧੮. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਚੇਪਿ ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ? ‘‘ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਚੇਪਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚੇਪਿ ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ … ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ? ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚੇਪਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ … ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, વੇਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚੇਪਿ ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ? ‘‘વੇਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚੇਪਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚੇਪਿ ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ… ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚੇਪਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਇਜ੍ਝੇਯ੍ਯ ਧਨੇਨ વਾ ਧਞ੍ਞੇਨ વਾ ਰਜਤੇਨ વਾ ਜਾਤਰੂਪੇਨ વਾ ਸੁਦ੍ਦੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀਤਿ… ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ… વੇਸ੍ਸੋਪਿਸ੍ਸਾਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੁਟ੍ਠਾਯੀ ਪਚ੍ਛਾਨਿਪਾਤੀ ਕਿਂਕਾਰਪਟਿਸ੍ਸਾવੀ ਮਨਾਪਚਾਰੀ ਪਿਯવਾਦੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨੇਸਂ ਨਾਸਂ (ਸੀ॰), ਨਾਹਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਘੋਸੋ ਯੇવੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’’ਤਿ।
੩੧੯. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਫਰੁਸવਾਚੋ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠੀ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਹਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਮੁਸਾવਾਦੀ ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਫਰੁਸવਾਚੋ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ, ਏવਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਮਹਾਰਾਜ! ਸਾਧੁ ਖੋ ਤੇ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ ਹੋਤਿ, ਸਾਧੁ ਚ ਪਨ ਤੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ…ਪੇ॰… ਇਧਸ੍ਸ વੇਸ੍ਸੋ…ਪੇ॰… ਇਧਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਦੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ…ਪੇ॰… ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਦ੍ਦੋਪਿ ਹਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ…ਪੇ॰… ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ, ਏવਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਮਹਾਰਾਜ! ਸਾਧੁ ਖੋ ਤੇ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ ਹੋਤਿ, ਸਾਧੁ ਚ ਪਨ ਤੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨੇਸਂ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਘੋਸੋ ਯੇવੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’’ਤਿ।
੩੨੦. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧਸ੍ਸ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠੀ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਹਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ, ਏવਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਮਹਾਰਾਜ! ਸਾਧੁ ਖੋ ਤੇ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ ਹੋਤਿ, ਸਾਧੁ ਚ ਪਨ ਤੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਇਧਸ੍ਸ વੇਸ੍ਸੋ, ਇਧਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਦੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਦ੍ਦੋਪਿ ਹਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਮੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤਿ, ਏવਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਮਹਾਰਾਜ! ਸਾਧੁ ਖੋ ਤੇ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ ਹੋਤਿ, ਸਾਧੁ ਚ ਪਨ ਤੇ ਏਤਂ ਅਰਹਤਂ ਸੁਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨੇਸਂ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ । ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਘੋਸੋ ਯੇવੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’’ਤਿ।
੩੨੧. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਸਨ੍ਧਿਂ વਾ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ વਾ ਹਰੇਯ੍ਯ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ વਾ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ, ਪਰਦਾਰਂ વਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਞ੍ਚੇ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਦੇવ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ। ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਘਾਤੇਯ੍ਯਾਮ વਾ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਜਾਪੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਯਥਾਪਚ੍ਚਯਂ વਾ ਕਰੇਯ੍ਯਾਮ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਾ ਹਿਸ੍ਸ , ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪੁਬ੍ਬੇ ‘ਖਤ੍ਤਿਯੋ’ਤਿ ਸਮਞ੍ਞਾ ਸਾਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ; ਚੋਰੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਸਙ੍ਖਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਇਧ વੇਸ੍ਸੋ, ਇਧ ਸੁਦ੍ਦੋ ਸਨ੍ਧਿਂ વਾ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਨਿਲ੍ਲੋਪਂ વਾ ਹਰੇਯ੍ਯ, ਏਕਾਗਾਰਿਕਂ વਾ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਪਰਿਪਨ੍ਥੇ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ, ਪਰਦਾਰਂ વਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਤਞ੍ਚੇ ਤੇ ਪੁਰਿਸਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਅਯਂ ਤੇ, ਦੇવ, ਚੋਰੋ ਆਗੁਚਾਰੀ। ਇਮਸ੍ਸ ਯਂ ਇਚ੍ਛਸਿ ਤਂ ਦਣ੍ਡਂ ਪਣੇਹੀ’ਤਿ। ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਘਾਤੇਯ੍ਯਾਮ વਾ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਜਾਪੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਯਥਾਪਚ੍ਚਯਂ વਾ ਕਰੇਯ੍ਯਾਮ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਾ ਹਿਸ੍ਸ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪੁਬ੍ਬੇ ‘ਸੁਦ੍ਦੋ’ਤਿ ਸਮਞ੍ਞਾ ਸਾਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ; ਚੋਰੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨੇਸਂ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਘੋਸੋ ਯੇવੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’’ਤਿ।
੩੨੨. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਸ੍ਸ વਿਰਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ, વਿਰਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ, વਿਰਤੋ ਮੁਸਾવਾਦਾ, ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ, ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ, ਸੀਲવਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੋ? ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਪਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੪, ੧੮੭ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲੇ), ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਆਸਨੇਨ વਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਮ ਅਭਿਨਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਨਂ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ ਧਮ੍ਮਿਕਂ વਾ ਅਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹੇਯ੍ਯਾਮ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਾ ਹਿਸ੍ਸ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪੁਬ੍ਬੇ ‘ਖਤ੍ਤਿਯੋ’ਤਿ ਸਮਞ੍ਞਾ ਸਾਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ; ਸਮਣੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਧ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਇਧ વੇਸ੍ਸੋ, ਇਧ ਸੁਦ੍ਦੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਸ੍ਸ વਿਰਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ, વਿਰਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ વਿਰਤੋ ਮੁਸਾવਾਦਾ, ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ, ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ, ਸੀਲવਾ, ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮੋ? ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯਾਮ વਾ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਆਸਨੇਨ વਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਮ ਅਭਿਨਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਨਂ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ ਧਮ੍ਮਿਕਂ વਾ ਅਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹੇਯ੍ਯਾਮ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਯਾ ਹਿਸ੍ਸ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪੁਬ੍ਬੇ ‘ਸੁਦ੍ਦੋ’ਤਿ ਸਮਞ੍ਞਾ ਸਾਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ; ਸਮਣੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਦਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨੋ વਾ? ਕਥਂ વਾ ਤੇ ਏਤ੍ਥ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਖੋ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਣ੍ਣਾ ਸਮਸਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨੇਸਂ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਘੋਸੋ ਯੇવੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ – ‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੇਟ੍ਠੋ વਣ੍ਣੋ, ਹੀਨੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋવ ਸੁਕ੍ਕੋ વਣ੍ਣੋ, ਕਣ੍ਹੋ ਅਞ੍ਞੋ વਣ੍ਣੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਓਰਸਾ ਮੁਖਤੋ ਜਾਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਨਿਮ੍ਮਿਤਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਾਯਾਦਾ’’’ਤਿ।
੩੨੩. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਾ ਮਾਧੁਰੋ ਅવਨ੍ਤਿਪੁਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕਚ੍ਚਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ! ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ – ‘ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਭੋਤਾ ਕਚ੍ਚਾਨੇਨ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਕਚ੍ਚਾਨਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ । ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭવਂ ਕਚ੍ਚਾਨੋ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਮਾ ਖੋ ਮਂ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਰਣਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਮੇવ ਤ੍વਂ ਤਮੇਤਂ ਤ੍વਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਤਮੇਤਂ (ਕ॰) ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛ ਯਮਹਂ ਸਰਣਂ ਗਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਹਂ ਪਨ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਏਤਰਹਿ ਸੋ ਭਗવਾ વਿਹਰਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ? ‘‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏਤਰਹਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇਪਿ ਮਯਂ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਸੁਣੇਯ੍ਯਾਮ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸਸੁ ਯੋਜਨੇਸੁ, ਦਸਪਿ ਮਯਂ ਯੋਜਨਾਨਿ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਸਚੇਪਿ ਮਯਂ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਸੁਣੇਯ੍ਯਾਮ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ વੀਸਤਿਯਾ ਯੋਜਨੇਸੁ, ਤਿਂਸਾਯ ਯੋਜਨੇਸੁ, ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਾਯ ਯੋਜਨੇਸੁ, ਪਞ੍ਞਾਸਾਯ ਯੋਜਨੇਸੁ, ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਮਯਂ ਯੋਜਨਾਨਿ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਯੋਜਨਸਤੇ ਚੇਪਿ ਮਯਂ ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਸੁਣੇਯ੍ਯਾਮ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ, ਯੋਜਨਸਤਮ੍ਪਿ ਮਯਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਯਤੋ ਚ, ਭੋ ਕਚ੍ਚਾਨ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਭਗવਾ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਮ੍ਪਿ ਮਯਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭવਂ ਕਚ੍ਚਾਨੋ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਮਧੁਰਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਬੋਧਿਰਾਜਕੁਮਾਰਸੁਤ੍ਤਂ
੩੨੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਭਗ੍ਗੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰੇ ਭੇਸਕਲ਼ਾવਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਕੋਕਨਦੋ ਕੋਕਨੁਦੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਨਾਮ ਪਾਸਾਦੋ ਅਚਿਰਕਾਰਿਤੋ ਹੋਤਿ ਅਨਜ੍ਝਾવੁਟ੍ਠੋ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ‘ਬੋਧਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਹਿ – ‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭੋ’’ਤਿ ਖੋ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਣવੋ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਣવੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਬੋਧਿ ਖੋ ਬੋਧਿ ਭੋ ਗੋਤਮ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਤਿ – ‘ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਕਿਰ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਣવੋ ਭਗવਤੋ ਅਧਿવਾਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਯੇਨ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅવੋਚੁਮ੍ਹ ਭੋਤੋ વਚਨੇਨ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ – ‘ਬੋਧਿ ਖੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਤਿ – ਅਧਿવਾਸੇਤੁ ਕਿਰ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤਂ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨਾ’ਤਿ। ਅਧਿવੁਟ੍ਠਞ੍ਚ ਪਨ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨਾ’’ਤਿ।
੩੨੫. ਅਥ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਕੇ ਨਿવੇਸਨੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਪਟਿਯਾਦਾਪੇਤ੍વਾ, ਕੋਕਨਦਞ੍ਚ ਪਾਸਾਦਂ ਓਦਾਤੇਹਿ ਦੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਨ੍ਥਰਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾવ ਪਚ੍ਛਿਮਸੋਪਾਨਕਲ਼ੇવਰਾ ਕਲ਼ੇਬਰਾ (ਸੀ॰), ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤਂ ਮਾਣવਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚੇਹਿ – ‘ਕਾਲੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭੋ’’ਤਿ ਖੋ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਣવੋ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਂ ਆਰੋਚੇਸਿ – ‘‘ਕਾਲੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਬੋਧਿਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਗਮਯਮਾਨੋ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕੋਕਨਦੋ ਪਾਸਾਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਸੋਪਾਨਕਲ਼ੇવਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਰੁਹਤੁ ਅਭਿਰੂਹਤੁ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਕ੍ਕਮਤੁ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੬੮), ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ, ਅਭਿਰੁਹਤੁ ਸੁਗਤੋ ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ; ਯਂ ਮਮ ਅਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਰੁਹਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ। ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ, ਅਭਿਰੁਹਤੁ ਸੁਗਤੋ ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ; ਯਂ ਮਮ ਅਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ।
੩੨੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਪਲੋਕੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਬੋਧਿਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਂਹਰਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ; ਨ ਭਗવਾ ਚੇਲਪਟਿਕਂ ਚੇਲਪਤ੍ਤਿਕਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਜਨਤਂ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਤੀ’’ਤਿ ਅਪਲੋਕੇਤੀਤਿ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ)। ਅਥ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ ਸਂਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿਕੋਕਨਦਪਾਸਾਦੇ ਉਪਰਿਕੋਕਨਦੇ ਪਾਸਾਦੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ વਿਨਯੇਚ), ਉਪਰਿਕੋਕਨਦੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਕੋਕਨਦਂ ਪਾਸਾਦਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਸਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਓਨੀਤਪਤ੍ਤਪਾਣਿਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਨੀਚਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਨ ਖੋ ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਖੋ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’’ਨ੍ਤਿ।
੩੨੭. ‘‘ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸਮ੍ਬੋਧਾ ਅਨਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਖੋ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਦਹਰੋવ ਸਮਾਨੋ ਸੁਸੁਕਾਲ਼ਕੇਸੋ ਭਦ੍ਰੇਨ ਯੋਬ੍ਬਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪਠਮੇਨ વਯਸਾ ਅਕਾਮਕਾਨਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾਨਂ ਰੁਦਨ੍ਤਾਨਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਂ। ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਕਿਂਕੁਸਲਗવੇਸੀ ਕਿਂਕੁਸਲਂਗવੇਸੀ (ਕ॰) ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਨ੍ਤਿવਰਪਦਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ ਯੇਨ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਲ਼ਾਰਂ ਕਾਲਾਮਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਆવੁਸੋ ਕਾਲਾਮ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘વਿਹਰਤਾਯਸ੍ਮਾ, ਤਾਦਿਸੋ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਯਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਂ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਾવਤਕੇਨੇવ ਓਟ੍ਠਪਹਤਮਤ੍ਤੇਨ ਲਪਿਤਲਾਪਨਮਤ੍ਤੇਨ ਞਾਣવਾਦਞ੍ਚ વਦਾਮਿ, ਥੇਰવਾਦਞ੍ਚ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚ ਪਟਿਜਾਨਾਮਿ, ਅਹਞ੍ਚੇવ ਅਞ੍ਞੇ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਕੇવਲਂ ਸਦ੍ਧਾਮਤ੍ਤਕੇਨ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਪવੇਦੇਤਿ; ਅਦ੍ਧਾ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਂ ਪਸ੍ਸਂ વਿਹਰਤੀ’ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇਨ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਲ਼ਾਰਂ ਕਾਲਾਮਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੋ, ਆવੁਸੋ ਕਾਲਾਮ, ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਪવੇਦੇਸੀ’ਤਿ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਸੀਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਪવੇਦੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਆਲ਼ਾਰਸ੍ਸੇવ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ ਸਦ੍ਧਾ, ਮਯ੍ਹਂਪਤ੍ਥਿ ਸਦ੍ਧਾ; ਨ ਖੋ ਆਲ਼ਾਰਸ੍ਸੇવ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ વੀਰਿਯਂ…ਪੇ॰… ਸਤਿ… ਸਮਾਧਿ… ਪਞ੍ਞਾ, ਮਯ੍ਹਂਪਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਪવੇਦੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਦਹੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿਂ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇਨ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਲ਼ਾਰਂ ਕਾਲਾਮਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੋ, ਆવੁਸੋ ਕਾਲਾਮ, ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਸੀ’ਤਿ? ‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਮੀ’ਤਿ। ‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀ’ਤਿ। ‘ਲਾਭਾ ਨੋ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ ਨੋ, ਆવੁਸੋ, ਯੇ ਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਤਾਦਿਸਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਂ ਪਸ੍ਸਾਮ । ਇਤਿ ਯਾਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਮਿ, ਤਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਸਿ। ਯਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਸਿ, ਤਮਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਮਿ। ਇਤਿ ਯਾਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਮਿ ਤਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਸਿ; ਯਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਸਿ ਤਮਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਮਿ। ਇਤਿ ਯਾਦਿਸੋ ਅਹਂ, ਤਾਦਿਸੋ ਤੁવਂ; ਯਾਦਿਸੋ ਤੁવਂ ਤਾਦਿਸੋ ਅਹਂ। ਏਹਿ ਦਾਨਿ, ਆવੁਸੋ, ਉਭੋવ ਸਨ੍ਤਾ ਇਮਂ ਗਣਂ ਪਰਿਹਰਾਮਾ’ਤਿ। ਇਤਿ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਆਚਰਿਯੋ ਮੇ ਸਮਾਨੋ (ਅਤ੍ਤਨੋ) ( ) ਨਤ੍ਥਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਂ ਮਂ ਸਮਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਤ੍ਤਨੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਸਮਸਮਂ ਠਪੇਸਿ, ਉਲ਼ਾਰਾਯ ਚ ਮਂ ਪੂਜਾਯ ਪੂਜੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਨ વਿਰਾਗਾਯ ਨ ਨਿਰੋਧਾਯ ਨ ਉਪਸਮਾਯ ਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਯਾવਦੇવ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ’ਤਿ । ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਜ ਅਪਕ੍ਕਮਿਂ।
੩੨੮. ‘‘ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਕਿਂਕੁਸਲਗવੇਸੀ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਨ੍ਤਿવਰਪਦਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ ਯੇਨ ਉਦਕੋ ਉਦ੍ਦਕੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਆવੁਸੋ ਆવੁਸੋ ਰਾਮ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੭੮ ਪਾਸਰਾਸਿਸੁਤ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘વਿਹਰਤਾਯਸ੍ਮਾ, ਤਾਦਿਸੋ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਯਤ੍ਥ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਂ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਾવਤਕੇਨੇવ ਓਟ੍ਠਪਹਤਮਤ੍ਤੇਨ ਲਪਿਤਲਾਪਨਮਤ੍ਤੇਨ ਞਾਣવਾਦਞ੍ਚ વਦਾਮਿ, ਥੇਰવਾਦਞ੍ਚ ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਚ ਪਟਿਜਾਨਾਮਿ, ਅਹਞ੍ਚੇવ ਅਞ੍ਞੇ ਚ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਰਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਕੇવਲਂ ਸਦ੍ਧਾਮਤ੍ਤਕੇਨ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਪવੇਦੇਸਿ; ਅਦ੍ਧਾ ਰਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਂ ਪਸ੍ਸਂ વਿਹਾਸੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇਨ ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੋ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਪવੇਦੇਸੀ’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਪવੇਦੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਰਾਮਸ੍ਸੇવ ਅਹੋਸਿ ਸਦ੍ਧਾ, ਮਯ੍ਹਂਪਤ੍ਥਿ ਸਦ੍ਧਾ; ਨ ਖੋ ਰਾਮਸ੍ਸੇવ ਅਹੋਸਿ વੀਰਿਯਂ…ਪੇ॰… ਸਤਿ… ਸਮਾਧਿ… ਪਞ੍ਞਾ, ਮਯ੍ਹਂਪਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰਾਮੋ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਪવੇਦੇਤਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਪਦਹੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿਂ।
‘‘ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇਨ ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੋ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਸੀ’ਤਿ? ‘ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਮੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਸੀ’ਤਿ। ‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਾਮੀ’ਤਿ। ‘ਲਾਭਾ ਨੋ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ ਨੋ, ਆવੁਸੋ, ਯੇ ਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਤਾਦਿਸਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਂ ਪਸ੍ਸਾਮ। ਇਤਿ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰਾਮੋ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਸਿ ਤਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਸਿ। ਯਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਸਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰਾਮੋ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ ਪવੇਦੇਸਿ। ਇਤਿ ਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰਾਮੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਿ ਤਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਸਿ; ਯਂ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਾਸਿ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰਾਮੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਿ। ਇਤਿ ਯਾਦਿਸੋ ਰਾਮੋ ਅਹੋਸਿ ਤਾਦਿਸੋ ਤੁવਂ, ਯਾਦਿਸੋ ਤੁવਂ ਤਾਦਿਸੋ ਰਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਏਹਿ ਦਾਨਿ, ਆવੁਸੋ, ਤੁવਂ ਇਮਂ ਗਣਂ ਪਰਿਹਰਾ’ਤਿ। ਇਤਿ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਮੇ ਸਮਾਨੋ ਆਚਰਿਯਟ੍ਠਾਨੇ ਮਂ ਠਪੇਸਿ, ਉਲ਼ਾਰਾਯ ਚ ਮਂ ਪੂਜਾਯ ਪੂਜੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਯ ਨ વਿਰਾਗਾਯ ਨ ਨਿਰੋਧਾਯ ਨ ਉਪਸਮਾਯ ਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ ਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਯਾવਦੇવ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨੂਪਪਤ੍ਤਿਯਾ’ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਾ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਜ ਅਪਕ੍ਕਮਿਂ।
੩੨੯. ‘‘ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਕਿਂਕੁਸਲਗવੇਸੀ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਨ੍ਤਿવਰਪਦਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ, ਮਗਧੇਸੁ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ, ਯੇਨ ਉਰੁવੇਲਾ ਸੇਨਾਨਿਗਮੋ ਤਦવਸਰਿਂ। ਤਤ੍ਥਦ੍ਦਸਂ ਰਮਣੀਯਂ ਭੂਮਿਭਾਗਂ, ਪਾਸਾਦਿਕਞ੍ਚ વਨਸਣ੍ਡਂ, ਨਦੀਞ੍ਚ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿਂ ਸੇਤਕਂ ਸੁਪਤਿਤ੍ਥਂ, ਰਮਣੀਯਂ ਸਮਨ੍ਤਾ ਚ ਗੋਚਰਗਾਮਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਰਮਣੀਯੋ વਤ, ਭੋ, ਭੂਮਿਭਾਗੋ, ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਚ વਨਸਣ੍ਡੋ, ਨਦਿਞ੍ਚ ਸਨ੍ਦਨ੍ਤਿਂ ਸੇਤਕਾ ਸੁਪਤਿਤ੍ਥਾ , ਰਮਣੀਯਾ ਸਮਨ੍ਤਾ ਸਾਮਨ੍ਤਾ (?) ਪੁਰਿਮਪਿਟ੍ਠੇਪਿ ਚ ਗੋਚਰਗਾਮੋ। ਅਲਂ વਤਿਦਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਧਾਨਤ੍ਥਿਕਸ੍ਸ ਪਧਾਨਾਯਾ’ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਤ੍ਥੇવ ਨਿਸੀਦਿਂ – ‘ਅਲਮਿਦਂ ਪਧਾਨਾਯਾ’ਤਿ। ਅਪਿਸ੍ਸੁ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਂਸੁ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਲ੍ਲਂ ਕਟ੍ਠਂ ਸਸ੍ਨੇਹਂ ਉਦਕੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਂ ਆਦਾਯ – ‘ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਮੁਂ ਅਲ੍ਲਂ ਕਟ੍ਠਂ ਸਸ੍ਨੇਹਂ ਉਦਕੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਂ ਆਦਾਯ ਅਭਿਮਨ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਅਭਿਮਤ੍ਥਨ੍ਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਦੁਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਲ੍ਲਂ ਕਟ੍ਠਂ ਸਸ੍ਨੇਹਂ ਤਞ੍ਚ ਪਨ ਉਦਕੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਯਾવਦੇવ ਚ ਪਨ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਕਿਲਮਥਸ੍ਸ વਿਘਾਤਸ੍ਸ ਭਾਗੀ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਕਾਯੇਨ ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚ ਕਾਮੇਹਿ ਅવੂਪਕਟ੍ਠਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਯੋ ਚ ਨੇਸਂ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਸ੍ਨੇਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਪਿਪਾਸਾ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਸੋ ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ। ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਚੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਅਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ। ਨੋ ਚੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਅਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ। ਅਯਂ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਠਮਾ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਾਸਿ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ।
੩੩੦. ‘‘ਅਪਰਾਪਿ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੁਤਿਯਾ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਾਸਿ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਲ੍ਲਂ ਕਟ੍ਠਂ ਸਸ੍ਨੇਹਂ ਆਰਕਾ ਉਦਕਾ ਥਲੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਂ ਆਦਾਯ – ‘ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਮੁਂ ਅਲ੍ਲਂ ਕਟ੍ਠਂ ਸਸ੍ਨੇਹਂ ਆਰਕਾ ਉਦਕਾ ਥਲੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਂ ਆਦਾਯ ਅਭਿਮਨ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ , ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਦੁਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਲ੍ਲਂ ਕਟ੍ਠਂ ਸਸ੍ਨੇਹਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਆਰਕਾ ਉਦਕਾ ਥਲੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ, ਯਾવਦੇવ ਚ ਪਨ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਕਿਲਮਥਸ੍ਸ વਿਘਾਤਸ੍ਸ ਭਾਗੀ ਅਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਕਾਯੇਨ ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚ ਕਾਮੇਹਿ વੂਪਕਟ੍ਠਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਯੋ ਚ ਨੇਸਂ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਸ੍ਨੇਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਪਿਪਾਸਾ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਸੋ ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਨ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ। ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਚੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਅਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ। ਨੋ ਚੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਅਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ। ਅਯਂ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੁਤਿਯਾ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਾਸਿ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ।
੩੩੧. ‘‘ਅਪਰਾਪਿ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਤਿਯਾ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਾਸਿ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸੁਕ੍ਖਂ ਕਟ੍ਠਂ ਕੋਲ਼ਾਪਂ ਆਰਕਾ ਉਦਕਾ ਥਲੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ। ਅਥ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਂ ਆਦਾਯ – ‘ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਮੁਂ ਸੁਕ੍ਖਂ ਕਟ੍ਠਂ ਕੋਲ਼ਾਪਂ ਆਰਕਾ ਉਦਕਾ ਥਲੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਉਤ੍ਤਰਾਰਣਿਂ ਆਦਾਯ ਅਭਿਮਨ੍ਥੇਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਦੁਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਕ੍ਖਂ ਕਟ੍ਠਂ ਕੋਲ਼ਾਪਂ, ਤਞ੍ਚ ਪਨ ਆਰਕਾ ਉਦਕਾ ਥਲੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਯੇ ਹਿ ਕੇਚਿ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਕਾਯੇਨ ਚੇવ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚ ਕਾਮੇਹਿ વੂਪਕਟ੍ਠਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਯੋ ਚ ਨੇਸਂ ਕਾਮੇਸੁ ਕਾਮਚ੍ਛਨ੍ਦੋ ਕਾਮਸ੍ਨੇਹੋ ਕਾਮਮੁਚ੍ਛਾ ਕਾਮਪਿਪਾਸਾ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਸੋ ਚ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸੁਪ੍ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ। ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਚੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ। ਨੋ ਚੇਪਿ ਤੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਭਬ੍ਬਾવ ਤੇ ਞਾਣਾਯ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯ ਸਮ੍ਬੋਧਾਯ। ਅਯਂ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਤਿਯਾ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਾਸਿ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ। ਇਮਾ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਉਪਮਾ ਪਟਿਭਂਸੁ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ।
੩੩੨. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਦਨ੍ਤੇਭਿਦਨ੍ਤਮਾਧਾਯ ਪਸ੍ਸ ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੨੦ વਿਤਕ੍ਕਸਣ੍ਠਾਨਸੁਤ੍ਤੇ, ਜਿવ੍ਹਾਯ ਤਾਲੁਂ ਆਹਚ੍ਚ, ਚੇਤਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਸਨ੍ਤਾਪੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦਨ੍ਤੇਭਿਦਨ੍ਤਮਾਧਾਯ, ਜਿવ੍ਹਾਯ ਤਾਲੁਂ ਆਹਚ੍ਚ, ਚੇਤਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮਿ ਅਭਿਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ੇਮਿ ਅਭਿਸਨ੍ਤਾਪੇਮਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦਨ੍ਤੇਭਿਦਨ੍ਤਮਾਧਾਯ, ਜਿવ੍ਹਾਯ ਤਾਲੁਂ ਆਹਚ੍ਚ, ਚੇਤਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਤੋ ਅਭਿਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਯਤੋ ਅਭਿਸਨ੍ਤਾਪਯਤੋ ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਦੁਬ੍ਬਲਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਸੀਸੇ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖਨ੍ਧੇ વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਭਿਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ ਅਭਿਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ੇਯ੍ਯ ਅਭਿਸਨ੍ਤਾਪੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦਨ੍ਤੇਭਿਦਨ੍ਤਮਾਧਾਯ, ਜਿવ੍ਹਾਯ ਤਾਲੁਂ ਆਹਚ੍ਚ, ਚੇਤਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਤੋ ਅਭਿਨਿਪ੍ਪੀਲ਼ਯਤੋ ਅਭਿਸਨ੍ਤਾਪਯਤੋ ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, વੀਰਿਯਂ ਹੋਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਸਾਰਦ੍ਧੋ ਚ ਪਨ ਮੇ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਪਧਾਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ।
੩੩੩. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਪ੍ਪਾਣਕਂਯੇવ ਝਾਨਂ ਝਾਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਣ੍ਣਸੋਤੇਹਿ વਾਤਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਕਮ੍ਮਾਰਗਗ੍ਗਰਿਯਾ ਧਮਮਾਨਾਯ ਅਧਿਮਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਣ੍ਣਸੋਤੇਹਿ વਾਤਾਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਾਨਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, વੀਰਿਯਂ ਹੋਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਸਾਰਦ੍ਧੋ ਚ ਪਨ ਮੇ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਪਧਾਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਪ੍ਪਾਣਕਂਯੇવ ਝਾਨਂ ਝਾਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વਾਤਾ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਊਹਨਨ੍ਤਿ ਊਹਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰), ਓਹਨਨ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਉਹਨਨ੍ਤਿ (ਕ॰)। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਸਿਖਰੇਨ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਅਭਿਮਤ੍ਥੇਯ੍ਯ ਮੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਭਿਮਨ੍ਥੇਯ੍ਯ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਮੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਭਿਮਤ੍ਥੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વਾਤਾ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਊਹਨਨ੍ਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, વੀਰਿਯਂ ਹੋਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਸਾਰਦ੍ਧੋ ਚ ਪਨ ਮੇ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਪਧਾਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਪ੍ਪਾਣਕਂਯੇવ ਝਾਨਂ ਝਾਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ ਸੀਸੇ ਸੀਸવੇਦਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਦਲ਼੍ਹੇਨ વਰਤ੍ਤਕ੍ਖਣ੍ਡੇਨ વਰਤ੍ਤਕਬਨ੍ਧਨੇਨ (ਸੀ॰) ਸੀਸੇ ਸੀਸવੇਠਂ ਦਦੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ ਸੀਸੇ ਸੀਸવੇਦਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, વੀਰਿਯਂ ਹੋਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਸਾਰਦ੍ਧੋ ਚ ਪਨ ਮੇ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਪਧਾਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਪ੍ਪਾਣਕਂਯੇવ ਝਾਨਂ ਝਾਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વਾਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪਰਿਕਨ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦਕ੍ਖੋ ਗੋਘਾਤਕੋ વਾ ਗੋਘਾਤਕਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਗੋવਿਕਨ੍ਤਨੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪਰਿਕਨ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ , વਾਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪਰਿਕਨ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, વੀਰਿਯਂ ਹੋਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਸਾਰਦ੍ਧੋ ਚ ਪਨ ਮੇ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਪਧਾਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਪ੍ਪਾਣਕਂਯੇવ ਝਾਨਂ ਝਾਯੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਮਿਂ ਡਾਹੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦ੍વੇ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸਾ ਦੁਬ੍ਬਲਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਨਾਨਾਬਾਹਾਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਯਾ ਸਨ੍ਤਾਪੇਯ੍ਯੁਂ ਸਮ੍ਪਰਿਤਾਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮੁਖਤੋ ਚ ਨਾਸਤੋ ਚ ਕਣ੍ਣਤੋ ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਪਸ੍ਸਾਸੇਸੁ ਉਪਰੁਦ੍ਧੇਸੁ ਅਧਿਮਤ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਮਿਂ ਡਾਹੋ ਹੋਤਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, વੀਰਿਯਂ ਹੋਤਿ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਸਾਰਦ੍ਧੋ ਚ ਪਨ ਮੇ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ, ਤੇਨੇવ ਦੁਕ੍ਖਪ੍ਪਧਾਨੇਨ ਪਧਾਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨਸ੍ਸ ਸਤੋ।
‘‘ਅਪਿਸ੍ਸੁ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੇવਤਾ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾ ਦੇવਤਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਨ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ, ਅਪਿ ਚ ਕਾਲਙ੍ਕਰੋਤੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾ ਦੇવਤਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਨ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ, ਨਾਪਿ ਕਾਲਙ੍ਕਰੋਤਿ । ਅਰਹਂ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ। વਿਹਾਰੋਤ੍વੇવ ਸੋ વਿਹਾਰੋਤ੍વੇવੇਸੋ (ਸੀ॰) ਅਰਹਤੋ ਏવਰੂਪੋ ਹੋਤੀ’ਤਿ વਿਹਾਰੋਤ੍વੇવੇਸੋ ਅਰਹਤੋ’’ਤਿ (?)।
੩੩੪. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਹਾਰੁਪਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੇવਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਰਿਸ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਹਾਰੁਪਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਸਚੇ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਮਾਰਿਸ, ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਹਾਰੁਪਚ੍ਛੇਦਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਮਯਂ ਦਿਬ੍ਬਂ ਓਜਂ ਲੋਮਕੂਪੇਹਿ ਅਜ੍ਝੋਹਾਰੇਸ੍ਸਾਮ ਅਜ੍ਝੋਹਰਿਸ੍ਸਾਮ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਤਾਯ ਤ੍વਂ ਯਾਪੇਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਅਜਜ੍ਜਿਤਂ ਅਜਦ੍ਧੁਕਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਜਦ੍ਧੁਕਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਪਟਿਜਾਨੇਯ੍ਯਂ। ਇਮਾ ਚ ਮੇ ਦੇવਤਾ ਦਿਬ੍ਬਂ ਓਜਂ ਲੋਮਕੂਪੇਹਿ ਅਜ੍ਝੋਹਾਰੇਯ੍ਯੁਂ ਅਜ੍ਝੋਹਰੇਯ੍ਯੁਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਤਾਯ ਚਾਹਂ ਯਾਪੇਯ੍ਯਂ, ਤਂ ਮਮਸ੍ਸ ਮੁਸਾ’ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਾ ਦੇવਤਾ ਪਚ੍ਚਾਚਿਕ੍ਖਾਮਿ। ‘ਹਲ’ਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਯ੍ਯਂ ਪਸਤਂ ਪਸਤਂ, ਯਦਿ વਾ ਮੁਗ੍ਗਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਕੁਲਤ੍ਥਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਕਲ਼ਾਯਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਹਰੇਣੁਕਯੂਸ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਸਿਂ ਪਸਤਂ ਪਸਤਂ, ਯਦਿ વਾ ਮੁਗ੍ਗਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਕੁਲਤ੍ਥਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਕਲ਼ਾਯਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਹਰੇਣੁਕਯੂਸਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰਯਤੋ ਪਸਤਂ ਪਸਤਂ, ਯਦਿ વਾ ਮੁਗ੍ਗਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਕੁਲਤ੍ਥਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਕਲ਼ਾਯਯੂਸਂ ਯਦਿ વਾ ਹਰੇਣੁਕਯੂਸਂ, ਅਧਿਮਤ੍ਤਕਸਿਮਾਨਂ ਪਤ੍ਤੋ ਕਾਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਆਸੀਤਿਕਪਬ੍ਬਾਨਿ વਾ ਕਾਲ਼ਪਬ੍ਬਾਨਿ વਾ, ਏવਮੇવਸ੍ਸੁ ਮੇ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਓਟ੍ਠਪਦਂ, ਏવਮੇવਸ੍ਸੁ ਮੇ ਆਨਿਸਦਂ ਹੋਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ વਟ੍ਟਨਾવਲ਼ੀ, ਏવਮੇવਸ੍ਸੁ ਮੇ ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕੋ ਉਣ੍ਣਤਾવਨਤੋ ਹੋਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਜਰਸਾਲਾਯ ਗੋਪਾਨਸਿਯੋ ਓਲੁਗ੍ਗવਿਲੁਗ੍ਗਾ ਭવਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવਸ੍ਸੁ ਮੇ ਫਾਸੁਲ਼ਿਯੋ ਓਲੁਗ੍ਗવਿਲੁਗ੍ਗਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਉਦਪਾਨੇ ਉਦਕਤਾਰਕਾ ਗਮ੍ਭੀਰਗਤਾ ਓਕ੍ਖਾਯਿਕਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવਸ੍ਸੁ ਮੇ ਅਕ੍ਖਿਕੂਪੇਸੁ ਅਕ੍ਖਿਤਾਰਕਾ ਗਮ੍ਭੀਰਗਤਾ ਓਕ੍ਖਾਯਿਕਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਤਿਤ੍ਤਕਾਲਾਬੁ ਆਮਕਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ વਾਤਾਤਪੇਨ ਸਂਫੁਟਿਤੋ ਸਮ੍ਫੁਸਿਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਸਂਪੁਟੀਤੋ (ਕ॰) ਸਂਫੁਟਿਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਙ੍ਕੁਚਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਿਲਾਤੋ, ਏવਮੇવਸ੍ਸੁ ਮੇ ਸੀਸਚ੍ਛવਿ ਸਂਫੁਟਿਤਾ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਿਲਾਤਾ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ‘ਉਦਰਚ੍ਛવਿਂ ਪਰਿਮਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕਂਯੇવ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ‘ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕਂ ਪਰਿਮਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਉਦਰਚ੍ਛવਿਂਯੇવ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮਿ। ਯਾવਸ੍ਸੁ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਦਰਚ੍ਛવਿ ਪਿਟ੍ਠਿਕਣ੍ਟਕਂ ਅਲ੍ਲੀਨਾ ਹੋਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ‘વਚ੍ਚਂ વਾ ਮੁਤ੍ਤਂ વਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਅવਕੁਜ੍ਜੋ ਪਪਤਾਮਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਇਮਮੇવ ਕਾਯਂ ਅਸ੍ਸਾਸੇਨ੍ਤੋ ਪਾਣਿਨਾ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਅਨੁਮਜ੍ਜਾਮਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਾਣਿਨਾ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਅਨੁਮਜ੍ਜਤੋ ਪੂਤਿਮੂਲਾਨਿ ਲੋਮਾਨਿ ਕਾਯਸ੍ਮਾ ਪਪਤਨ੍ਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ। ਅਪਿਸ੍ਸੁ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਕਾਲ਼ੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’ਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਨ ਕਾਲ਼ੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ, ਸਾਮੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਨ ਕਾਲ਼ੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ, ਨਪਿ ਸਾਮੋ, ਮਙ੍ਗੁਰਚ੍ਛવਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’ਤਿ। ਯਾવਸ੍ਸੁ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਾવ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ ਉਪਹਤੋ ਹੋਤਿ ਤਾਯੇવਪ੍ਪਾਹਾਰਤਾਯ।
੩੩੫. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚਿ ਅਤੀਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਤਿਪ੍ਪਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਿਂਸੁ, ਏਤਾવਪਰਮਂ ਨਯਿਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋ। ਯੇਪਿ ਹਿ ਕੇਚਿ ਅਨਾਗਤਮਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਏਤਾવਪਰਮਂ ਨਯਿਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋ। ਯੇਪਿ ਹਿ ਕੇਚਿ ਏਤਰਹਿ ਸਮਣਾ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વਾ ਓਪਕ੍ਕਮਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਤਿਬ੍ਬਾ ਖਰਾ ਕਟੁਕਾ વੇਦਨਾ વੇਦਯਨ੍ਤਿ, ਏਤਾવਪਰਮਂ ਨਯਿਤੋ ਭਿਯ੍ਯੋ। ਨ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਇਮਾਯ ਕਟੁਕਾਯ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਯ ਅਧਿਗਚ੍ਛਾਮਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸਂ; ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ ਅਞ੍ਞੋ ਮਗ੍ਗੋ ਬੋਧਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਪਿਤੁ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇ ਸੀਤਾਯ ਜਮ੍ਬੁਚ੍ਛਾਯਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਤਾ; ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋ ਮਗ੍ਗੋ ਬੋਧਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਤਾਨੁਸਾਰਿ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਅਹੋਸਿ – ‘ਏਸੇવ ਮਗ੍ਗੋ ਬੋਧਾਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਭਾਯਾਮਿ ਯਂ ਤਂ ਸੁਖਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇવ ਕਾਮੇਹਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹੀ’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਭਾਯਾਮਿ ਯਂ ਤਂ ਸੁਖਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇવ ਕਾਮੇਹਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹੀ’ਤਿ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨ ਖੋ ਤਂ ਸੁਕਰਂ ਸੁਖਂ ਅਧਿਗਨ੍ਤੁਂ ਏવਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਕਸਿਮਾਨਂ ਪਤ੍ਤਕਾਯੇਨ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਯ੍ਯਂ ਓਦਨਕੁਮ੍ਮਾਸ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਸਿਂ ਓਦਨਕੁਮ੍ਮਾਸਂ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਮਯੇਨ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ – ‘ਯਂ ਖੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ਨੋ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਯਤੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਸਿਂ ਓਦਨਕੁਮ੍ਮਾਸਂ, ਅਥ ਮੇ ਤੇ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਜ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ – ‘ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਬਾਹੁਲਿਕੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਸਾਰਤ੍ਥਟੀਕਾਯ ਸਂਘਭੇਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾਯ ਸਮੇਤਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ, ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯਾ’ਤਿ।
੩੩੬. ‘‘ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਤ੍વਾ ਬਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿਂ। વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿਂ। ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਸਿਂ। ਸੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਾਮਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਾਮਿ। ਅਯਂ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਠਮੇ ਯਾਮੇ ਪਠਮਾ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਹਤਾ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ; ਤਮੋ વਿਹਤੋ, ਆਲੋਕੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ – ਯਥਾ ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ।
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਸਿਂ। ਸੋ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਮਿ …ਪੇ॰… ਅਯਂ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮੇ ਯਾਮੇ ਦੁਤਿਯਾ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਹਤਾ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ; ਤਮੋ વਿਹਤੋ, ਆਲੋਕੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ – ਯਥਾ ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ।
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇ ਪਰਿਯੋਦਾਤੇ ਅਨਙ੍ਗਣੇ વਿਗਤੂਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਮੁਦੁਭੂਤੇ ਕਮ੍ਮਨਿਯੇ ਠਿਤੇ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਞਾਣਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨਿਨ੍ਨਾਮੇਸਿਂ। ਸੋ ‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ…ਪੇ॰… ‘ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ; ‘ਇਮੇ ਆਸવਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ…ਪੇ॰… ‘ਅਯਂ ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ’ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਏવਂ ਜਾਨਤੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਕਾਮਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍ਥ, ਭવਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍ਥ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવਾਪਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤ੍ਥ। વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਂ વਿਮੁਤ੍ਤਮਿਤਿ ਞਾਣਂ ਅਹੋਸਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿਂ। ਅਯਂ ਖੋ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਯਾਮੇ ਤਤਿਯਾ વਿਜ੍ਜਾ ਅਧਿਗਤਾ, ਅવਿਜ੍ਜਾ વਿਹਤਾ, વਿਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ; ਤਮੋ વਿਹਤੋ, ਆਲੋਕੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ – ਯਥਾ ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ।
੩੩੭. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਧਿਗਤੋ ਖੋ ਮ੍ਯਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਗਮ੍ਭੀਰੋ ਦੁਦ੍ਦਸੋ ਦੁਰਨੁਬੋਧੋ ਸਨ੍ਤੋ ਪਣੀਤੋ ਅਤਕ੍ਕਾવਚਰੋ ਨਿਪੁਣੋ ਪਣ੍ਡਿਤવੇਦਨੀਯੋ। ਆਲਯਰਾਮਾ ਖੋ ਪਨਾਯਂ ਪਜਾ ਆਲਯਰਤਾ ਆਲਯਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ। ਆਲਯਰਾਮਾਯ ਖੋ ਪਨ ਪਜਾਯ ਆਲਯਰਤਾਯ ਆਲਯਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾਯ ਦੁਦ੍ਦਸਂ ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਯਦਿਦਂ – ਇਦਪ੍ਪਚ੍ਚਯਤਾਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਖੋ ਠਾਨਂ ਦੁਦ੍ਦਸਂ – ਯਦਿਦਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ । ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ, ਪਰੇ ਚ ਮੇ ਨ ਆਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ, ਸੋ ਮਮਸ੍ਸ ਕਿਲਮਥੋ, ਸਾ ਮਮਸ੍ਸ વਿਹੇਸਾ’ਤਿ। ਅਪਿਸ੍ਸੁ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਇਮਾ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਾ ਗਾਥਾਯੋ ਪਟਿਭਂਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸੁਤਪੁਬ੍ਬਾ –
‘ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਮੇ ਅਧਿਗਤਂ, ਹਲਂ ਦਾਨਿ ਪਕਾਸਿਤੁਂ।
ਰਾਗਦੋਸਪਰੇਤੇਹਿ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਸਮ੍ਬੁਧੋ॥
‘ਪਟਿਸੋਤਗਾਮਿਂ ਨਿਪੁਣਂ, ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਦੁਦ੍ਦਸਂ ਅਣੁਂ।
ਰਾਗਰਤ੍ਤਾ ਨ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਤਮੋਖਨ੍ਧੇਨ ਆવੁਟਾ’ ਆવਟਾ (ਸੀ॰), ਆવੁਤਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਤਿ॥
‘‘ਇਤਿਹ ਮੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤੋ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਤਿ ਨੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ।
੩੩੮. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਸਹਮ੍ਪਤਿਸ੍ਸ ਮਮ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਮਞ੍ਞਾਯ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਨਸ੍ਸਤਿ વਤ, ਭੋ, ਲੋਕੋ; વਿਨਸ੍ਸਤਿ વਤ, ਭੋ, ਲੋਕੋ। ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮਤਿ ਨਮਿਸ੍ਸਤਿ (?) ਨੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਹਮ੍ਪਤਿ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਮਮ ਪੁਰਤੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਹਮ੍ਪਤਿ ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਦੇਸੇਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ, ਦੇਸੇਤੁ ਸੁਗਤੋ ਧਮ੍ਮਂ। ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਜਾਤਿਕਾ ਅਸ੍ਸવਨਤਾਯ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ; ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਤਾਰੋ’ਤਿ । ਇਦਮવੋਚ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਹਮ੍ਪਤਿ; ਇਦਂ વਤ੍વਾ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ ਮਗਧੇਸੁ ਪੁਬ੍ਬੇ,
ਧਮ੍ਮੋ ਅਸੁਦ੍ਧੋ ਸਮਲੇਹਿ ਚਿਨ੍ਤਿਤੋ।
ਅਪਾਪੁਰੇਤਂ ਅવਾਪੁਰੇਤਂ (ਸੀ॰) ਅਮਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ,
ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਧਮ੍ਮਂ વਿਮਲੇਨਾਨੁਬੁਦ੍ਧਂ॥
‘ਸੇਲੇ ਯਥਾ ਪਬ੍ਬਤਮੁਦ੍ਧਨਿਟ੍ਠਿਤੋ,
ਯਥਾਪਿ ਪਸ੍ਸੇ ਜਨਤਂ ਸਮਨ੍ਤਤੋ।
ਤਥੂਪਮਂ ਧਮ੍ਮਮਯਂ ਸੁਮੇਧ,
ਪਾਸਾਦਮਾਰੁਯ੍ਹ ਸਮਨ੍ਤਚਕ੍ਖੁ॥
‘ਸੋਕਾવਤਿਣ੍ਣਂ ਸੋਕਾવਕਿਣ੍ਣਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਜਨਤਮਪੇਤਸੋਕੋ,
ਅવੇਕ੍ਖਸ੍ਸੁ ਜਾਤਿਜਰਾਭਿਭੂਤਂ।
ਉਟ੍ਠੇਹਿ વੀਰ, વਿਜਿਤਸਙ੍ਗਾਮ,
ਸਤ੍ਥવਾਹ ਅਣਣ ਅਨਣ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), વਿਚਰ ਲੋਕੇ।
ਦੇਸਸ੍ਸੁ ਦੇਸੇਤੁ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ,
ਅਞ੍ਞਾਤਾਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ॥
੩੩੯. ‘‘ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਚ ਅਜ੍ਝੇਸਨਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਚ ਕਾਰੁਞ੍ਞਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਸਿਂ। ਅਦ੍ਦਸਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੇ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸ੍વਾਕਾਰੇ ਦ੍વਾਕਾਰੇ ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੇ ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੇ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੇ ਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) વਿਹਰਨ੍ਤੇ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਨ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਉਪ੍ਪਲਿਨਿਯਂ વਾ ਪਦੁਮਿਨਿਯਂ વਾ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਿਨਿਯਂ વਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚਾਨਿ ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ વਾ ਪਦੁਮਾਨਿ વਾ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਾਨਿ વਾ ਉਦਕੇ ਜਾਤਾਨਿ ਉਦਕੇ ਸਂવਡ੍ਢਾਨਿ ਉਦਕਾਨੁਗ੍ਗਤਾਨਿ ਅਨ੍ਤੋਨਿਮੁਗ੍ਗਪੋਸੀਨਿ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚਾਨਿ ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ વਾ ਪਦੁਮਾਨਿ વਾ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਾਨਿ વਾ ਉਦਕੇ ਜਾਤਾਨਿ ਉਦਕੇ ਸਂવਡ੍ਢਾਨਿ ਉਦਕਾਨੁਗ੍ਗਤਾਨਿ ਸਮੋਦਕਂ ਠਿਤਾਨਿ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚਾਨਿ ਉਪ੍ਪਲਾਨਿ વਾ ਪਦੁਮਾਨਿ વਾ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਾਨਿ વਾ ਉਦਕੇ ਜਾਤਾਨਿ ਉਦਕੇ ਸਂવਡ੍ਢਾਨਿ ਉਦਕਾ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮ੍ਮ ਠਿਤਾਨਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਾਨਿ ਉਦਕੇਨ, ਏવਮੇવ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਦ੍ਦਸਂ ਸਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੇ ਮਹਾਰਜਕ੍ਖੇ ਤਿਕ੍ਖਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਮੁਦਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸ੍વਾਕਾਰੇ ਦ੍વਾਕਾਰੇ ਸੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੇ ਦੁવਿਞ੍ਞਾਪਯੇ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ, ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਨ ਪਰਲੋਕવਜ੍ਜਭਯਦਸ੍ਸਾવਿਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਸਹਮ੍ਪਤਿਂ ਗਾਥਾਯ ਪਚ੍ਚਭਾਸਿਂ –
‘ਅਪਾਰੁਤਾ ਤੇਸਂ ਅਮਤਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਾ,
ਯੇ ਸੋਤવਨ੍ਤੋ ਪਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੁ ਸਦ੍ਧਂ।
વਿਹਿਂਸਸਞ੍ਞੀ ਪਗੁਣਂ ਨ ਭਾਸਿਂ,
ਧਮ੍ਮਂ ਪਣੀਤਂ ਮਨੁਜੇਸੁ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ’ਤਿ॥
੩੪੦. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਹਮ੍ਪਤਿ ‘ਕਤਾવਕਾਸੋ ਖੋਮ੍ਹਿ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯਾ’ਤਿ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવਨ੍ਤਰਧਾਯਿ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ? ਕੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਜਾਤਿਕੋ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਆਲ਼ਾਰਸ੍ਸ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ; ਸੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੇવਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਸਤ੍ਤਾਹਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ’ਤਿ। ਞਾਣਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਦਸ੍ਸਨਂ ਉਦਪਾਦਿ – ‘ਸਤ੍ਤਾਹਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਮਹਾਜਾਨਿਯੋ ਖੋ ਆਲ਼ਾਰੋ ਕਾਲਾਮੋ। ਸਚੇ ਹਿ ਸੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ? ਕੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖਜਾਤਿਕੋ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਉਦਕਸ੍ਸ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ; ਸੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦੇવਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਭਿਦੋਸਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਞਾਣਞ੍ਚ ਪਨ ਮੇ ਦਸ੍ਸਨਂ ਉਦਪਾਦਿ – ‘ਅਭਿਦੋਸਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਮਹਾਜਾਨਿਯੋ ਖੋ ਉਦਕੋ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤੋ। ਸਚੇ ਹਿ ਸੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ।
੩੪੧. ‘‘ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ? ਕੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਬਹੁਕਾਰਾ ਖੋ ਮੇ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇ ਮਂ ਪਧਾਨਪਹਿਤਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤਰਹਿ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਂ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਰੁવੇਲਾਯਂ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਬਾਰਾਣਸੀ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਮਿਂ।
‘‘ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਪਕੋ ਆਜੀવਕੋ ਅਨ੍ਤਰਾ ਚ ਗਯਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਚ ਬੋਧਿਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ । ਦਿਸ੍વਾਨ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਿ ਖੋ ਤੇ, ਆવੁਸੋ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਛવਿવਣ੍ਣੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ। ਕਂਸਿ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ, ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ? ਕੋ વਾ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ? ਕਸ੍ਸ વਾ ਤ੍વਂ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਸੀ’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਪਕਂ ਆਜੀવਕਂ ਗਾਥਾਹਿ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿਂ –
‘ਸਬ੍ਬਾਭਿਭੂ ਸਬ੍ਬવਿਦੂਹਮਸ੍ਮਿ,
ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਨੂਪਲਿਤ੍ਤੋ।
ਸਬ੍ਬਞ੍ਜਹੋ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯੇ વਿਮੁਤ੍ਤੋ,
ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਕਮੁਦ੍ਦਿਸੇਯ੍ਯਂ॥
‘ਨ ਮੇ ਆਚਰਿਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਦਿਸੋ ਮੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
ਸਦੇવਕਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ॥
‘ਅਹਞ੍ਹਿ ਅਰਹਾ ਲੋਕੇ, ਅਹਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।
ਏਕੋਮ੍ਹਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸੀਤਿਭੂਤੋਸ੍ਮਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ॥
‘ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤੁਂ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਕਾਸਿਨਂ ਪੁਰਂ।
ਅਨ੍ਧੀਭੂਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਧਭੂਤਸ੍ਮਿਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਆਹਞ੍ਛਂ ਆਹਞ੍ਞਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਅਮਤਦੁਨ੍ਦੁਭਿ’ਨ੍ਤਿ॥
‘ਯਥਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਟਿਜਾਨਾਸਿ ਅਰਹਸਿ ਅਨਨ੍ਤਜਿਨੋ’ਤਿ।
‘ਮਾਦਿਸਾ વੇ ਜਿਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਪਤ੍ਤਾ ਆਸવਕ੍ਖਯਂ।
ਜਿਤਾ ਮੇ ਪਾਪਕਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਤਸ੍ਮਾਹਮੁਪਕ ਤਸ੍ਮਾਹਂ ਉਪਕਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਜਿਨੋ’ਤਿ॥
‘‘ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਉਪਕੋ ਆਜੀવਕੋ ‘ਹੁਪੇਯ੍ਯਪਾવੁਸੋ’ਤਿ ਹੁવੇਯ੍ਯਪਾવੁਸੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਹੁવੇਯ੍ਯਾવੁਸੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) વਤ੍વਾ ਸੀਸਂ ਓਕਮ੍ਪੇਤ੍વਾ ਉਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੩੪੨. ‘‘ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਬਾਰਾਣਸੀ ਇਸਿਪਤਨਂ ਮਿਗਦਾਯੋ ਯੇਨ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ। ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਖੋ ਮਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਣ੍ਠਪੇਸੁਂ – ‘ਅਯਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ। ਸੋ ਨੇવ ਅਭਿવਾਦੇਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬੋ, ਨਾਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ; ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਆਸਨਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਂ – ਸਚੇ ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਿਸ੍ਸਤਿ ਨਿਸੀਦਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਾਮਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਤਥਾ ਤਥਾ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ ਸਕਾਯ ਕਤਿਕਾਯ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਮਂ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸੁਂ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਆਸਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸੁਂ। ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਪਾਦੋਦਕਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਸੁਂ। ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਮਂ ਨਾਮੇਨ ਚ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਚ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਂ ਨਾਮੇਨ ਚ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਚ ਸਮੁਦਾਚਰਥ ਸਮੁਦਾਚਰਿਤ੍ਥ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰); ਅਰਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਓਦਹਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤਂ। ਅਮਤਮਧਿਗਤਂ। ਅਹਮਨੁਸਾਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ। ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਤਾਯਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਇਰਿਯਾਯ ਚਰਿਯਾਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤਾਯ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਯ ਨਾਜ੍ਝਗਮਾ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸਂ; ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਏਤਰਹਿ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸ’ਨ੍ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਨ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਨ ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ। ਅਰਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਓਦਹਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤਂ। ਅਮਤਮਧਿਗਤਂ। ਅਹਮਨੁਸਾਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ। ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਤਾਯਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਇਰਿਯਾਯ ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤਾਯ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਯ ਨਾਜ੍ਝਗਮਾ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸਂ; ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਏਤਰਹਿ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸ’ਨ੍ਤਿ? ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਨ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਨ ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ। ਅਰਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਓਦਹਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤਂ। ਅਮਤਮਧਿਗਤਂ। ਅਹਮਨੁਸਾਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ। ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ । ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਤਾਯਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਗੋਤਮ, ਇਰਿਯਾਯ ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤਾਯ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਯ ਨਾਜ੍ਝਗਮਾ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸਂ; ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਏਤਰਹਿ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਪਧਾਨવਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ ਆવਤ੍ਤੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾ ਅਲਮਰਿਯਞਾਣਦਸ੍ਸਨવਿਸੇਸ’ਨ੍ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ , ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਅਭਿਜਾਨਾਥ ਮੇ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏવਰੂਪਂ ਪਭਾવਿਤਮੇਤ’ਨ੍ਤਿ ਭਾਸਿਤਮੇਤਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ વਿਨਯੇਪਿ)? ‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’। ‘ਅਰਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ। ਓਦਹਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋਤਂ। ਅਮਤਮਧਿਗਤਂ। ਅਹਮਨੁਸਾਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ। ਯਥਾਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਤਥਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ।
‘‘ਅਸਕ੍ਖਿਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਂ। ਦ੍વੇਪਿ ਸੁਦਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਓવਦਾਮਿ। ਤਯੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਤਯੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਆਹਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਨ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯਾ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਛਬ੍ਬਗ੍ਗੋ (ਪੀ॰) ਯਾਪੇਮ। ਤਯੋਪਿ ਸੁਦਂ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਓવਦਾਮਿ, ਦ੍વੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਦ੍વੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਆਹਰਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯਾ ਯਾਪੇਮ।
੩੪੩. ‘‘ਅਥ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਯਾ ਏવਂ ਓવਦਿਯਮਾਨਾ ਏવਂ ਅਨੁਸਾਸਿਯਮਾਨਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਂਸੂ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੀવ ਚਿਰੇਨ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਨਾਯਕਂ (?) ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਤਂਯੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ, ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਕੁਸਲੋ ਤ੍વਂ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਯ੍ਹੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹੇ ਅਙ੍ਕੁਸਗਣ੍ਹੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਸਿਪ੍ਪੇ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਸਲੋ ਅਹਂ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹੇ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹੇ ਸਿਪ੍ਪੇ’’ਤਿ । ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਇਧ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ – ‘ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਜਾਨਾਤਿ; ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ; ਯਾવਤਕਂ ਸਦ੍ਧੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਬਹ੍વਾਬਾਧੋ; ਯਾવਤਕਂ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਸਠੋ ਮਾਯਾવੀ; ਯਾવਤਕਂ ਅਸਠੇਨ ਅਮਾਯਾવਿਨਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਕੁਸੀਤੋ; ਯਾવਤਕਂ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ; ਯਾવਤਕਂ ਪਞ੍ਞવਤਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏਕਮੇਕੇਨਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਙ੍ਗੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਪਞ੍ਚਹਙ੍ਗੇਹੀ’’ਤਿ!
੩੪੪. ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਇਧ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ – ‘ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਜਾਨਾਤਿ; ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧੋ; ਯਾવਤਕਂ ਸਦ੍ਧੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ; ਯਾવਤਕਂ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਅਸਠੋ ਅਮਾਯਾવੀ; ਯਾવਤਕਂ ਅਸਠੇਨ ਅਮਾਯਾવਿਨਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ; ਯਾવਤਕਂ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਚਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞવਾ; ਯਾવਤਕਂ ਪਞ੍ਞવਤਾ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਪਿ ਨੁ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏਕਮੇਕੇਨਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਙ੍ਗੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਹਤ੍ਥਾਰੂਲ਼੍ਹਂ ਅਙ੍ਕੁਸਗਯ੍ਹਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਪਞ੍ਚਹਙ੍ਗੇਹੀ’’ਤਿ! ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ? ਇਧ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ; ਸਦ੍ਦਹਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਂ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ; ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕੋ ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ ਗਹਣਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਾਤਿਸੀਤਾਯ ਨਾਚ੍ਚੁਣ੍ਹਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਪਧਾਨਕ੍ਖਮਾਯ; ਅਸਠੋ ਹੋਤਿ ਅਮਾਯਾવੀ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਿਕਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਰਿ વਾ વਿਞ੍ਞੂਸੁ વਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਸੁ ; ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ; ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਾਨਿ।
੩੪੫. ‘‘ਇਮੇਹਿ , ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ… ਪਞ੍ਚ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਦ੍વੇ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਏਕਂ વਸ੍ਸਂ। ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਕਂ વਸ੍ਸਂ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਸਤ੍ਤ ਮਾਸਾਨਿ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਤ੍ਤ ਮਾਸਾਨਿ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਛ ਮਾਸਾਨਿ… ਪਞ੍ਚ ਮਾਸਾਨਿ… ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮਾਸਾਨਿ… ਤੀਣਿ ਮਾਸਾਨਿ… ਦ੍વੇ ਮਾਸਾਨਿ… ਏਕਂ ਮਾਸਂ… ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ। ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਅਡ੍ਢਮਾਸੋ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਸਤ੍ਤ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਸਤ੍ਤ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਛ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ… ਪਞ੍ਚ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ… ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ… ਤੀਣਿ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ… ਦ੍વੇ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਾਨਿ… ਏਕਂ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ। ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ, ਏਕੋ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવੋ। ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਂ વਿਨਾਯਕਂ ਲਭਮਾਨੋ ਸਾਯਮਨੁਸਿਟ੍ਠੋ ਪਾਤੋ વਿਸੇਸਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਤਮਨੁਸਿਟ੍ਠੋ ਸਾਯਂ વਿਸੇਸਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਹੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਹੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਹੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਤਾ! ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਸਾਯਮਨੁਸਿਟ੍ਠੋ ਪਾਤੋ વਿਸੇਸਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਾਤਮਨੁਸਿਟ੍ਠੋ ਸਾਯਂ વਿਸੇਸਂ ਅਧਿਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ!
੩੪੬. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤੋ ਮਾਣવੋ ਬੋਧਿਂ ਰਾਜਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏવਮੇવ ਪਨਾਯਂ ਭવਂ ਬੋਧਿ – ‘ਅਹੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਅਹੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਹੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਤਾ’ਤਿ ਚ વਦੇਤਿ વਦੇਸਿ (ਸੀ॰), ਪવੇਦੇਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰); ਅਥ ਚ ਪਨ ਨ ਤਂ ਭવਨ੍ਤਂ ਗੋਤਮਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚਾ’’ਤਿ। ‘‘ਮਾ ਹੇવਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਅવਚ; ਮਾ ਹੇવਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਅવਚ। ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਮੇਤਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਅਯ੍ਯਾਯ ਸੁਤਂ, ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ’’। ‘‘ਏਕਮਿਦਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਘੋਸਿਤਾਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਮੇ ਅਯ੍ਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਮਤੀ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਮੇ ਅਯ੍ਯਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਯੋ ਮੇ ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਚ੍ਛਿਗਤੋ ਕੁਮਾਰਕੋ વਾ ਕੁਮਾਰਿਕਾ વਾ ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਤਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’ਨ੍ਤਿ। ਏਕਮਿਦਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਇਧੇવ ਭਗ੍ਗੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰੇ ਭੇਸਕਲ਼ਾવਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਅਥ ਖੋ ਮਂ ਧਾਤਿ ਅਙ੍ਕੇਨ ਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਖੋ ਮਂ ਧਾਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਬੋਧਿ ਰਾਜਕੁਮਾਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਤਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’ਨ੍ਤਿ। ਏਸਾਹਂ, ਸਮ੍ਮ ਸਞ੍ਜਿਕਾਪੁਤ੍ਤ, ਤਤਿਯਕਮ੍ਪਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਬੋਧਿਰਾਜਕੁਮਾਰਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸੁਤ੍ਤਂ
੩੪੭. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ વਿਜਿਤੇ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਭੂਤੇਸੁ। ਤੇਨ ਗਾਮਾਪਿ ਅਗਾਮਾ ਕਤਾ, ਨਿਗਮਾਪਿ ਅਨਿਗਮਾ ਕਤਾ, ਜਨਪਦਾਪਿ ਅਜਨਪਦਾ ਕਤਾ। ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ વਧਿਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲੀਨਂ ਮਾਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਸੇਨਾਸਨਂ ਸਂਸਾਮੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਤੇਨਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਸੁਂ ਖੋ ਗੋਪਾਲਕਾ ਪਸੁਪਾਲਕਾ ਕਸ੍ਸਕਾ ਪਥਾવਿਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯੇਨ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਤੇਨਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪਟਿਪਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਮਾ, ਸਮਣ, ਏਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ, ਸਮਣ, ਮਗ੍ਗੇ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਨਾਮ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਭੂਤੇਸੁ। ਤੇਨ ਗਾਮਾਪਿ ਅਗਾਮਾ ਕਤਾ, ਨਿਗਮਾਪਿ ਅਨਿਗਮਾ ਕਤਾ, ਜਨਪਦਾਪਿ ਅਜਨਪਦਾ ਕਤਾ। ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ વਧਿਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲੀਨਂ ਮਾਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਏਤਞ੍ਹਿ, ਸਮਣ, ਮਗ੍ਗਂ ਦਸਪਿ ਪੁਰਿਸਾ વੀਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਸਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਸਙ੍ਗਰਿਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਪਿ ਚੋਰਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਗੋਪਾਲਕਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਗੋਪਾਲਕਾ ਪਸੁਪਾਲਕਾ ਕਸ੍ਸਕਾ ਪਥਾવਿਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਮਾ, ਸਮਣ, ਏਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ, ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਣ ਮਗ੍ਗੇ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਨਾਮ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਭੂਤੇਸੁ, ਤੇਨ ਗਾਮਾਪਿ ਅਗਾਮਾ ਕਤਾ, ਨਿਗਮਾਪਿ ਅਨਿਗਮਾ ਕਤਾ, ਜਨਪਦਾਪਿ ਅਜਨਪਦਾ ਕਤਾ। ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ વਧਿਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲੀਨਂ ਮਾਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਏਤਞ੍ਹਿ ਸਮਣ ਮਗ੍ਗਂ ਦਸਪਿ ਪੁਰਿਸਾ વੀਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਸਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਪਿ ਚੋਰਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
੩੪੮. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ, ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ, ਭੋ! ਇਮਞ੍ਹਿ ਮਗ੍ਗਂ ਦਸਪਿ ਪੁਰਿਸਾ વੀਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਾ ਸਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਪਿ ਮਮ ਹਤ੍ਥਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਚ ਪਨਾਯਂ ਸਮਣੋ ਏਕੋ ਅਦੁਤਿਯੋ ਪਸਯ੍ਹ ਮਞ੍ਞੇ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਸਮਣਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਅਸਿਚਮ੍ਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਨੁਕਲਾਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਇਦ੍ਧਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਸਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰੇਸਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਯਥਾ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਕਤਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਥਾਮੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿਤੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਚੋਰਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ, ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ, ਭੋ! ਅਹਞ੍ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਹਤ੍ਥਿਮ੍ਪਿ ਧਾવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਪਤਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਅਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਧਾવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਪਤਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਰਥਮ੍ਪਿ ਧਾવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਪਤਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਮਿਗਮ੍ਪਿ ਧਾવਨ੍ਤਂ ਅਨੁਪਤਿਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਮਿ; ਅਥ ਚ ਪਨਾਹਂ ਇਮਂ ਸਮਣਂ ਪਕਤਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਥਾਮੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ! ਠਿਤੋવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠ, ਤਿਟ੍ਠ, ਸਮਣਾ’’ਤਿ। ‘‘ਠਿਤੋ ਅਹਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਚੋਰਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਇਮੇ ਖੋ ਸਮਣਾ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਨੋ ਸਚ੍ਚਪਟਿਞ੍ਞਾ। ਅਥ ਪਨਾਯਂ ਸਮਣੋ ਗਚ੍ਛਂ ਯੇવਾਹ – ‘ਠਿਤੋ ਅਹਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਾ’ਤਿ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਸਮਣਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
੩੪੯. ਅਥ ਖੋ ਚੋਰੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –
‘‘ਗਚ੍ਛਂ વਦੇਸਿ ਸਮਣ ਠਿਤੋਮ੍ਹਿ,
ਮਮਞ੍ਚ ਬ੍ਰੂਸਿ ਠਿਤਮਟ੍ਠਿਤੋਤਿ।
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਸਮਣ ਏਤਮਤ੍ਥਂ,
ਕਥਂ ਠਿਤੋ ਤ੍વਂ ਅਹਮਟ੍ਠਿਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ॥
‘‘ਠਿਤੋ ਅਹਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ ਸਬ੍ਬਦਾ,
ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਭੂਤੇਸੁ ਨਿਧਾਯ ਦਣ੍ਡਂ।
ਤੁવਞ੍ਚ ਪਾਣੇਸੁ ਅਸਞ੍ਞਤੋਸਿ,
ਤਸ੍ਮਾ ਠਿਤੋਹਂ ਤੁવਮਟ੍ਠਿਤੋਸੀ’’ਤਿ॥
‘‘ਚਿਰਸ੍ਸਂ વਤ ਮੇ ਮਹਿਤੋ ਮਹੇਸੀ,
ਮਹਾવਨਂ ਪਾਪੁਣਿ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਮਹਾવਨਂ ਸਮਣੋਯਂ ਪਚ੍ਚੁਪਾਦਿ (ਸੀ॰), ਮਹਾવਨਂ ਸਮਣ ਪਚ੍ਚੁਪਾਦਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰)।
ਸੋਹਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਹਾਯ ਪਾਪਂ ਸੋਹਂ ਚਿਰਸ੍ਸਾਪਿ ਪਹਾਸ੍ਸਂ ਪਾਪਂ (ਸੀ॰), ਸੋਹਂ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਪਜਹਿਸ੍ਸਂ ਪਾਪਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰),
ਸੁਤ੍વਾਨ ਗਾਥਂ ਤવ ਧਮ੍ਮਯੁਤ੍ਤਂ’’॥
ਇਤ੍વੇવ ਚੋਰੋ ਅਸਿਮਾવੁਧਞ੍ਚ,
ਸੋਬ੍ਭੇ ਪਪਾਤੇ ਨਰਕੇ ਅਕਿਰਿ।
ਅવਨ੍ਦਿ ਚੋਰੋ ਸੁਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇ,
ਤਤ੍ਥੇવ ਨਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅਯਾਚਿ॥
ਬੁਦ੍ਧੋ ਚ ਖੋ ਕਾਰੁਣਿਕੋ ਮਹੇਸਿ,
ਯੋ ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ।
‘ਤਮੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ ਤਦਾ ਅવੋਚ,
ਏਸੇવ ਤਸ੍ਸ ਅਹੁ ਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੋਤਿ॥
੩੫੦. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੇਨ ਪਚ੍ਛਾਸਮਣੇਨ ਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਦ੍વਾਰੇ ਮਹਾਜਨਕਾਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ – ‘‘ਚੋਰੋ ਤੇ, ਦੇવ, વਿਜਿਤੇ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਨਾਮ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਭੂਤੇਸੁ। ਤੇਨ ਗਾਮਾਪਿ ਅਗਾਮਾ ਕਤਾ, ਨਿਗਮਾਪਿ ਅਨਿਗਮਾ ਕਤਾ, ਜਨਪਦਾਪਿ ਅਜਨਪਦਾ ਕਤਾ। ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ વਧਿਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲੀਨਂ ਮਾਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਤਂ ਦੇવੋ ਪਟਿਸੇਧੇਤੂ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਅਸ੍ਸਸਤੇਹਿ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ। ਯੇਨ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨ ਪਾવਿਸਿ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਾਜਾ વਾ ਮਾਗਧੋ ਸੇਨਿਯੋ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਕੁਪਿਤੋ વੇਸਾਲਿਕਾ વਾ ਲਿਚ੍ਛવੀ ਅਞ੍ਞੇ વਾ ਪਟਿਰਾਜਾਨੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਸੇਨਿਯੋ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਕੁਪਿਤੋ, ਨਾਪਿ વੇਸਾਲਿਕਾ ਲਿਚ੍ਛવੀ, ਨਾਪਿ ਅਞ੍ਞੇ ਪਟਿਰਾਜਾਨੋ। ਚੋਰੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, વਿਜਿਤੇ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਨਾਮ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਭੂਤੇਸੁ। ਤੇਨ ਗਾਮਾਪਿ ਅਗਾਮਾ ਕਤਾ, ਨਿਗਮਾਪਿ ਅਨਿਗਮਾ ਕਤਾ, ਜਨਪਦਾਪਿ ਅਜਨਪਦਾ ਕਤਾ। ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ વਧਿਤ੍વਾ વਧਿਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗੁਲੀਨਂ ਮਾਲਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਤਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਟਿਸੇਧਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਸਿ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ, વਿਰਤਂ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ, વਿਰਤਂ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ, વਿਰਤਂ ਮੁਸਾવਾਦਾ, ਏਕਭਤ੍ਤਿਕਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਂ, ਸੀਲવਨ੍ਤਂ, ਕਲ੍ਯਾਣਧਮ੍ਮਂ, ਕਿਨ੍ਤਿ ਨਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਭਿવਾਦੇਯ੍ਯਾਮ વਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਆਸਨੇਨ વਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਮ, ਅਭਿਨਿਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਨਂ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ, ਧਮ੍ਮਿਕਂ વਾ ਅਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹੇਯ੍ਯਾਮ। ਕੁਤੋ ਪਨਸ੍ਸ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਪਾਪਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੋ ਸੀਲਸਂਯਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ?
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਬਾਹੁਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਅਹੁਦੇવ ਭਯਂ, ਅਹੁ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ, ਅਹੁ ਲੋਮਹਂਸੋ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਭੀਤਂ ਸਂવਿਗ੍ਗਂ ਲੋਮਹਟ੍ਠਜਾਤਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਤ੍ਥਿ ਤੇ ਇਤੋ ਭਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਯਂ ਅਹੋਸਿ ਭਯਂ વਾ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਲੋਮਹਂਸੋ વਾ ਸੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਯ੍ਯੋ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਂਗੋਤ੍ਤੋ ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਪਿਤਾ, ਕਥਂਗੋਤ੍ਤਾ ਮਾਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਗਗ੍ਗੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਤਾ, ਮਨ੍ਤਾਣੀ ਮਾਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਭਿਰਮਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਗਗ੍ਗੋ ਮਨ੍ਤਾਣਿਪੁਤ੍ਤੋ। ਅਹਮਯ੍ਯਸ੍ਸ ਗਗ੍ਗਸ੍ਸ ਮਨ੍ਤਾਣਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
੩੫੧. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ ਹੋਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਤੇਚੀવਰਿਕੋ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਮੇ ਚੀવਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਦਨ੍ਤਾਨਂ ਦਮੇਤਾ, ਅਸਨ੍ਤਾਨਂ ਸਮੇਤਾ, ਅਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾਨਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤਾ। ਯਞ੍ਹਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਸਕ੍ਖਿਮ੍ਹਾ ਦਣ੍ਡੇਨਪਿ ਸਤ੍ਥੇਨਪਿ ਦਮੇਤੁਂ ਸੋ ਭਗવਤਾ ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨੇવ ਅਸਤ੍ਥੇਨ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਦਨ੍ਤੋ। ਹਨ੍ਦ ਚ ਦਾਨਿ ਹਨ੍ਦ ਦਾਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮ; ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਸਪਦਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਮੂਲ਼੍ਹਗਬ੍ਭਂ વਿਘਾਤਗਬ੍ਭਂ વਿਸਾਤਗਬ੍ਭਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਕ॰)। ਦਿਸ੍વਾਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ, ਭੋ, ਸਤ੍ਤਾ; ਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ, ਭੋ, ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ! ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂ। ਅਦ੍ਦਸਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਸਪਦਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਮੂਲ਼੍ਹਗਬ੍ਭਂ વਿਘਾਤਗਬ੍ਭਂ’’। ਦਿਸ੍વਾਨ ਮਯ੍ਹਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ , ਭੋ, ਸਤ੍ਤਾ; ਕਿਲਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ, ਭੋ, ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ!
‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਯੇਨ ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ‘ਯਤੋਹਂ, ਭਗਿਨਿ, ਜਾਤੋ ਭਗਿਨਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤੋ (ਸੀ॰) ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਪਾਣਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤਾ, ਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸੋਤ੍ਥਿ ਤੇ ਹੋਤੁ, ਸੋਤ੍ਥਿ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸਾ’’’ਤਿ।
‘‘ਸੋ ਹਿ ਨੂਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਯਾ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਹੂ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਪਾਣਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਿਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲ, ਯੇਨ ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਏવਂ વਦੇਹਿ – ‘ਯਤੋਹਂ, ਭਗਿਨਿ, ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤੋ, ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਪਾਣਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤਾ, ਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸੋਤ੍ਥਿ ਤੇ ਹੋਤੁ, ਸੋਤ੍ਥਿ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸਾ’’’ਤਿ।
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯਤੋਹਂ, ਭਗਿਨਿ, ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤੋ, ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ ਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਪਾਣਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤਾ, ਤੇਨ ਸਚ੍ਚੇਨ ਸੋਤ੍ਥਿ ਤੇ ਹੋਤੁ, ਸੋਤ੍ਥਿ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਸੋਤ੍ਥਿ ਅਹੋਸਿ, ਸੋਤ੍ਥਿ ਗਬ੍ਭਸ੍ਸ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਖੋ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸਿ।
੩੫੨. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਲੇਡ੍ਡੁ ਖਿਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਨਿਪਤਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਦਣ੍ਡੋ ਖਿਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਨਿਪਤਤਿ, ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਸਕ੍ਖਰਾ ਖਿਤ੍ਤਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਕਾਯੇ ਨਿਪਤਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਭਿਨ੍ਨੇਨ ਸੀਸੇਨ, ਲੋਹਿਤੇਨ ਗਲ਼ਨ੍ਤੇਨ, ਭਿਨ੍ਨੇਨ ਪਤ੍ਤੇਨ, વਿਪ੍ਫਾਲਿਤਾਯ ਸਙ੍ਘਾਟਿਯਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਹਿ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਧਿવਾਸੇਹਿ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ। ਯਸ੍ਸ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕੇਨ ਬਹੂਨਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਬਹੂਨਿ વਸ੍ਸਸਤਾਨਿ ਬਹੂਨਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤਸ੍ਸ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਰਹੋਗਤੋ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦਿ; ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਯੋ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਯੋ ਚ ਪੁਬ੍ਬੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ, ਪਚ੍ਛਾ ਸੋ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ।
ਸੋਮਂ ਸੋ ਇਮਂ (ਸੀ॰) ਲੋਕਂ ਪਭਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਾ ਮੁਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ॥
‘‘ਯਸ੍ਸ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਕੁਸਲੇਨ ਪਿਧੀਯਤਿ ਪਿਥੀਯਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)।
ਸੋਮਂ ਲੋਕਂ ਪਭਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਾ ਮੁਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ॥
‘‘ਯੋ ਹવੇ ਦਹਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਯੁਞ੍ਜਤਿ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ।
ਸੋਮਂ ਲੋਕਂ ਪਭਾਸੇਤਿ, ਅਬ੍ਭਾ ਮੁਤ੍ਤੋવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ॥
‘‘ਦਿਸਾ ਹਿ ਮੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਣਨ੍ਤੁ,
ਦਿਸਾ ਹਿ ਮੇ ਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤੁ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ।
ਦਿਸਾ ਹਿ ਮੇ ਤੇ ਮਨੁਜਾ ਭਜਨ੍ਤੁ,
ਯੇ ਧਮ੍ਮਮੇવਾਦਪਯਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤੋ॥
‘‘ਦਿਸਾ ਹਿ ਮੇ ਖਨ੍ਤਿવਾਦਾਨਂ, ਅવਿਰੋਧਪ੍ਪਸਂਸੀਨਂ।
ਸੁਣਨ੍ਤੁ ਧਮ੍ਮਂ ਕਾਲੇਨ, ਤਞ੍ਚ ਅਨੁવਿਧੀਯਨ੍ਤੁ॥
‘‘ਨ ਹਿ ਜਾਤੁ ਸੋ ਮਮਂ ਹਿਂਸੇ, ਅਞ੍ਞਂ વਾ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਂ ਕਞ੍ਚਿ ਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਕਞ੍ਚਨਂ (?)।
ਪਪ੍ਪੁਯ੍ਯ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ ਤਸਥਾવਰੇ॥
‘‘ਉਦਕਞ੍ਹਿ ਨਯਨ੍ਤਿ ਨੇਤ੍ਤਿਕਾ, ਉਸੁਕਾਰਾ ਨਮਯਨ੍ਤਿ ਦਮਯਨ੍ਤਿ (ਕ॰) ਤੇਜਨਂ।
ਦਾਰੁਂ ਨਮਯਨ੍ਤਿ ਤਚ੍ਛਕਾ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਮਯਨ੍ਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਾ॥
‘‘ਦਣ੍ਡੇਨੇਕੇ ਦਮਯਨ੍ਤਿ, ਅਙ੍ਕੁਸੇਹਿ ਕਸਾਹਿ ਚ।
ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ, ਅਹਂ ਦਨ੍ਤੋਮ੍ਹਿ ਤਾਦਿਨਾ॥
‘‘ਅਹਿਂਸਕੋਤਿ ਮੇ ਨਾਮਂ, ਹਿਂਸਕਸ੍ਸ ਪੁਰੇ ਸਤੋ।
ਅਜ੍ਜਾਹਂ ਸਚ੍ਚਨਾਮੋਮ੍ਹਿ, ਨ ਨਂ ਹਿਂਸਾਮਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਂ ਕਞ੍ਚਿ ਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਕਞ੍ਚਨਂ (?)॥
‘‘ਚੋਰੋ ਅਹਂ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
વੁਯ੍ਹਮਾਨੋ ਮਹੋਘੇਨ, ਬੁਦ੍ਧਂ ਸਰਣਮਾਗਮਂ॥
‘‘ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਪੁਰੇ ਆਸਿਂ, ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
ਸਰਣਗਮਨਂ ਪਸ੍ਸ, ਭવਨੇਤ੍ਤਿ ਸਮੂਹਤਾ॥
‘‘ਤਾਦਿਸਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾਨ, ਬਹੁਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਗਾਮਿਨਂ।
ਫੁਟ੍ਠੋ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੇਨ, ਅਣਣੋ ਭੁਞ੍ਜਾਮਿ ਭੋਜਨਂ॥
‘‘ਪਮਾਦਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਬਾਲਾ ਦੁਮ੍ਮੇਧਿਨੋ ਜਨਾ।
ਅਪ੍ਪਮਾਦਞ੍ਚ ਮੇਧਾવੀ, ਧਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂવ ਰਕ੍ਖਤਿ॥
‘‘ਮਾ ਪਮਾਦਮਨੁਯੁਞ੍ਜੇਥ, ਮਾ ਕਾਮਰਤਿ ਸਨ੍ਥવਂ।
ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹਿ ਝਾਯਨ੍ਤੋ, ਪਪ੍ਪੋਤਿ વਿਪੁਲਂ ਪਰਮਂ (ਕ॰) ਸੁਖਂ॥
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ ਸਾਗਤਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਨਾਪਗਤਂ ਨਾਮ ਸਗਤਂ (ਕ॰), ਨਯਿਦਂ ਦੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿਤਂ ਮਮ।
ਸਂવਿਭਤ੍ਤੇਸੁ ਸੁવਿਭਤ੍ਤੇਸੁ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਸવਿਭਤ੍ਤੇਸੁ (ਸੀ॰ ਕ॰), ਪਟਿਭਤ੍ਤੇਸੁ (ਪੀ॰) ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਯਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਤਦੁਪਾਗਮਂ॥
‘‘ਸ੍વਾਗਤਂ ਨਾਪਗਤਂ, ਨਯਿਦਂ ਦੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿਤਂ ਮਮ।
ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਾ, ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਪਿਯਜਾਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੩੫੩. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਂਕਿਰਿਯਾਯ ਨੇવ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ ਨ ਭਤ੍ਤਂ ਪਟਿਭਾਤਿ। ਸੋ ਆਲ਼ਾਹਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਨ੍ਦਤਿ – ‘‘ਕਹਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕ, ਕਹਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕਾ’’ਤਿ! ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਤਂ ਗਹਪਤਿਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਸਕੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਞ੍ਹਿ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਨਾਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਮਯ੍ਹਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਂਕਿਰਿਯਾਯ ਨੇવ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ, ਨ ਭਤ੍ਤਂ ਪਟਿਭਾਤਿ। ਸੋਹਂ ਆਲ਼ਾਹਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਨ੍ਦਾਮਿ – ‘ਕਹਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕ, ਕਹਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕਾ’’’ਤਿ! ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਗਹਪਤਿ, ਏવਮੇਤਂ, ਗਹਪਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਗਹਪਤਿ (ਪੀ॰ ਸਕਿਦੇવ), ਏવਮੇવ (ਸੀ॰ ਸਕਿਦੇવ)! ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਸ੍ਸ ਖੋ ਕਿਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ (ਸੀ॰) ਨਾਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ? ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਹਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦਸੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੩੫੪. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਾ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਕ੍ਖੇਹਿ ਦਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਤੇ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭੋਨ੍ਤੋ, ਯੇਨ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਮਂ, ਭੋਨ੍ਤੋ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਨ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਸਕੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਤੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਅਹਂ, ਭੋਨ੍ਤੋ, ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਕਿਞ੍ਹਿ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਨਾਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ; ਮਯ੍ਹਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕੋ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਂਕਿਰਿਯਾਯ ਨੇવ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਭਨ੍ਤਿ, ਨ ਭਤ੍ਤਂ ਪਟਿਭਾਤਿ । ਸੋਹਂ ਆਲ਼ਾਹਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਨ੍ਦਾਮਿ – ਕਹਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕ, ਕਹਂ, ਏਕਪੁਤ੍ਤਕਾ’ਤਿ! ‘ਏવਮੇਤਂ, ਗਹਪਤਿ, ਏવਮੇਤਂ, ਗਹਪਤਿ! ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ। ‘ਕਸ੍ਸ ਖੋ ਨਾਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ – ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ? ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਹਿ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਨਨ੍ਦਸੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਭੋਨ੍ਤੋ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਨਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਗਹਪਤਿ, ਏવਮੇਤਂ, ਗਹਪਤਿ! ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਆਨਨ੍ਦਸੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’ਤਿ । ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਗਹਪਤਿ ‘‘ਸਮੇਤਿ ਮੇ ਅਕ੍ਖਧੁਤ੍ਤੇਹੀ’’ਤਿ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਇਦਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਰਾਜਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਪਾવਿਸਿ।
੩੫੫. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਮਲ੍ਲਿਕਂ ਦੇવਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਦਂ ਤੇ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ, ਏવਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਪਨਾਯਂ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਯਞ੍ਞਦੇવ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਭਾਸਤਿ ਤਂ ਤਦੇવਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਤਿ’’। ‘‘ਸਚੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ ਏવਮੇਤਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ, ਯਞ੍ਞਦੇવ ਆਚਰਿਯੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਸ੍ਸ ਭਾਸਤਿ ਤਂ ਤਦੇવਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੇવਾਸੀ ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਤਿ – ‘ਏવਮੇਤਂ, ਆਚਰਿਯ, ਏવਮੇਤਂ, ਆਚਰਿਯਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਯਞ੍ਞਦੇવ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਭਾਸਤਿ ਤਂ ਤਦੇવਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਸਿ’’। ‘‘ਸਚੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ , ਭਗવਤਾ ਭਾਸਿਤਂ ਏવਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਚਰਪਿ, ਰੇ ਮਲ੍ਲਿਕੇ, વਿਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ ਨਾਲ਼ਿਜਙ੍ਘਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਾਹਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ‘ਮਲ੍ਲਿਕਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવੀ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਹਿ – ‘ਭਾਸਿਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਏਸਾ વਾਚਾ – ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ । ਯਥਾ ਤੇ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ ਤਂ ਸਾਧੁਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਮ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਨ ਹਿ ਤਥਾਗਤਾ વਿਤਥਂ ਭਣਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭੋਤੀ’’ਤਿ ਖੋ ਨਾਲ਼ਿਜਙ੍ਘੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ ਦੇવਿਯਾ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਨਾਲ਼ਿਜਙ੍ਘੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਲ੍ਲਿਕਾ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਦੇવੀ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ; ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ; ਏવਞ੍ਚ વਦੇਤਿ – ‘ਭਾਸਿਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਏਸਾ વਾਚਾ – ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’’ਤਿ।
੩੫੬. ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਏવਮੇਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ! ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਹਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾਤਿ। ਤਦਮਿਨਾਪੇਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤਰਿਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਮਾਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਸਾ ਤਸ੍ਸਾ ਕਾਲਕਿਰਿਯਾਯ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਰਥਿਕਾਯ ਰਥਿਕਂ ਰਥਿਯਾਯ ਰਥਿਯਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਨ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਪਿ ਮੇ ਮਾਤਰਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥ ਅਦ੍ਦਸਥ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਅਪਿ ਮੇ ਮਾਤਰਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ? ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾਤਿ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ , ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤਰਿਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਪਿਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਭਾਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਭਗਿਨੀ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਧੀਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਸਾਮਿਕੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਕਿਰਿਯਾਯ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਰਥਿਕਾਯ ਰਥਿਕਂ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਨ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਪਿ ਮੇ ਸਾਮਿਕਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥ, ਅਪਿ ਮੇ ਸਾਮਿਕਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ? ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾਤਿ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ , ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਕਾਲਕਿਰਿਯਾਯ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਰਥਿਕਾਯ ਰਥਿਕਂ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਨ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਪਿ ਮੇ ਮਾਤਰਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥ, ਅਪਿ ਮੇ ਮਾਤਰਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ ? ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ , ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾਤਿ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਭਾਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਭਗਿਨੀ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਧੀਤਾ ਕਾਲਮਕਾਸਿ… ਪਜਾਪਤਿ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਕਾਲਕਿਰਿਯਾਯ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਰਥਿਕਾਯ ਰਥਿਕਂ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕੇਨ ਸਿਙ੍ਘਾਟਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਪਿ ਮੇ ਪਜਾਪਤਿਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥ, ਅਪਿ ਮੇ ਪਜਾਪਤਿਂ ਅਦ੍ਦਸ੍ਸਥਾ’ਤਿ? ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾਤਿ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤਰਾ ਇਤ੍ਥੀ ਞਾਤਿਕੁਲਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਤੇ ਞਾਤਕਾ ਸਾਮਿਕਂ ਸਾਮਿਕਾ (ਸੀ॰) ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦਾਤੁਕਾਮਾ। ਸਾ ਚ ਤਂ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਾ ਇਤ੍ਥੀ ਸਾਮਿਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਇਮੇ, ਮਂ ਮਮ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਞਾਤਕਾ ਤ੍વਂ ਤਯਾ (ਸੀ॰), ਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਦਾਤੁਕਾਮਾ। ਅਹਞ੍ਚ ਤਂ ਨ ਇਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਦ੍વਿਧਾ ਛੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪ੍ਫਾਲੇਸਿ ਉਪ੍ਪਾਟੇਸਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਓਫਾਰੇਸਿ (ਕ॰) – ‘ਉਭੋ ਪੇਚ੍ਚ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ਇਮਿਨਾਪਿ ਖੋ ਏਤਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ ਯਥਾ ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’ਤਿ।
੩੫੭. ਅਥ ਖੋ ਨਾਲ਼ਿਜਙ੍ਘੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਯੇਨ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ ਦੇવਿਯਾ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ ਯੇਨ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਯਾ ਤੇ વਜਿਰੀ ਕੁਮਾਰੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਪਿਯਾ ਮੇ વਜਿਰੀ ਕੁਮਾਰੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, વਜਿਰਿਯਾ ਤੇ ਕੁਮਾਰਿਯਾ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘વਜਿਰਿਯਾ ਮੇ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਕੁਮਾਰਿਯਾ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸਪਿ ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਪਨ ਮੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਯਾ ਤੇ વਾਸਭਾ ਖਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਪਿਯਾ ਮੇ વਾਸਭਾ ਖਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, વਾਸਭਾਯ ਤੇ ਖਤ੍ਤਿਯਾਯ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘વਾਸਭਾਯ ਮੇ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਯ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸਪਿ ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਪਨ ਮੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਯੋ ਤੇ વਿਟਟੂਭੋ વਿਡੂਡਭੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਸੇਨਾਪਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ , ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਪਿਯੋ ਮੇ વਿਟਟੂਭੋ ਸੇਨਾਪਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, વਿਟਟੂਭਸ੍ਸ ਤੇ ਸੇਨਾਪਤਿਸ੍ਸ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘વਿਟਟੂਭਸ੍ਸ ਮੇ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਸੇਨਾਪਤਿਸ੍ਸ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸਪਿ ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ , ਕਿਂ ਪਨ ਮੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਯਾ ਤੇ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਪਿਯਾ ਮੇਸਿ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਯ੍ਹਂ ਤੇ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤੁਯ੍ਹਞ੍ਹਿ ਮੇ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸਪਿ ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਪਨ ਮੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਿਯਾ ਤੇ ਕਾਸਿਕੋਸਲਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਪਿਯਾ ਮੇ ਕਾਸਿਕੋਸਲਾ। ਕਾਸਿਕੋਸਲਾਨਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਆਨੁਭਾવੇਨ ਕਾਸਿਕਚਨ੍ਦਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਮ, ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਧਾਰੇਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਸਿਕੋਸਲਾਨਂ ਤੇ વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਕਾਸਿਕੋਸਲਾਨਞ੍ਹਿ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ , વਿਪਰਿਣਾਮਞ੍ਞਥਾਭਾવਾ ਜੀવਿਤਸ੍ਸਪਿ ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਪਨ ਮੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਦਂ ਖੋ ਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇਨ ਭਗવਤਾ ਜਾਨਤਾ ਪਸ੍ਸਤਾ ਅਰਹਤਾ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ – ‘ਪਿਯਜਾਤਿਕਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਪਿਯਪ੍ਪਭવਿਕਾ’’’ਤਿ।
‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ! ਯਾવਞ੍ਚ ਸੋ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤਿવਿਜ੍ਝ ਮਞ੍ਞੇ ਪਟਿવਿਜ੍ਝ ਪਞ੍ਞਾਯ (ਕ॰) ਪਸ੍ਸਤਿ। ਏਹਿ, ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਆਚਮੇਹੀ’’ਤਿ ਆਚਾਮੇਹੀਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘‘ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ, ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
ਪਿਯਜਾਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਬਾਹਿਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੩੫੮. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੋ ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਪਾਸਾਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ ਦਿવਾવਿਹਾਰਾਯ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਏਕਪੁਣ੍ਡਰੀਕਂ ਨਾਗਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਸਿਰਿવਡ੍ਢਂ ਮਹਾਮਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ ਨੋ ਏਸੋ, ਸਮ੍ਮ ਸਿਰਿવਡ੍ਢ, ਆਨਨ੍ਦੋ’’ਤਿ । ‘‘ਏવਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਏਸੋ ਆਨਨ੍ਦੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਅਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਾਹਿ – ‘ਰਾਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਹਿ – ‘ਸਚੇ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਚ੍ਚਾਯਿਕਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਆਗਮੇਤੁ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਰਾਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ; ਏવਞ੍ਚ વਦੇਤਿ – ‘ਸਚੇ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਚ੍ਚਾਯਿਕਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਆਗਮੇਤੁ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯਾવਤਿਕਾ ਨਾਗਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਨਾਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਗਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਚ੍ਚਾਯਿਕਂ ਕਰਣੀਯਂ , ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਅਚਿਰવਤਿਯਾ ਨਦਿਯਾ ਤੀਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ।
੩੫੯. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਅਚਿਰવਤਿਯਾ ਨਦਿਯਾ ਤੀਰਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯਾવਤਿਕਾ ਨਾਗਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਨਾਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਾਗਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਹਤ੍ਥਤ੍ਥਰੇ ਨਿਸੀਦਤੂ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ। ਨਿਸੀਦ ਤ੍વਂ; ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਅਹਂ ਸਕੇ ਆਸਨੇ’’ਤਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਸੋ ਭਗવਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਂ ਸਮਾਚਰੇਯ੍ਯ, ਯ੍વਾਸ੍ਸ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀਤਿ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਟੀਕਾ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ? ‘‘ਨ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਭਗવਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰਂ ਸਮਾਚਰੇਯ੍ਯ, ਯ੍વਾਸ੍ਸ ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਸੋ ਭਗવਾ ਤਥਾਰੂਪਂ વਚੀਸਮਾਚਾਰਂ…ਪੇ॰… ਮਨੋਸਮਾਚਾਰਂ ਸਮਾਚਰੇਯ੍ਯ, ਯ੍વਾਸ੍ਸ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀਤਿ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਅਟ੍ਠਕਥਾ ਟੀਕਾ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ? ‘‘ਨ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋ ਭਗવਾ ਤਥਾਰੂਪਂ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰਂ ਸਮਾਚਰੇਯ੍ਯ, ਯ੍વਾਸ੍ਸ ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ।
‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਞ੍ਹਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਸਕ੍ਖਿਮ੍ਹਾ ਪਞ੍ਹੇਨ ਪਰਿਪੂਰੇਤੁਂ ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣੇਨ ਪਰਿਪੂਰਿਤਂ। ਯੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਾਲਾ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਅਨਨੁવਿਚ੍ਚ ਅਪਰਿਯੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਪਰੇਸਂ વਣ੍ਣਂ વਾ ਅવਣ੍ਣਂ વਾ ਭਾਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਮਯਂ ਤਂ ਸਾਰਤੋ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਾਮ; ਯੇ ਪਨ ਯੇ ਚ ਖੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ , ਪਣ੍ਡਿਤਾ વਿਯਤ੍ਤਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਮੇਧਾવਿਨੋ ਅਨੁવਿਚ੍ਚ ਪਰਿਯੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਪਰੇਸਂ વਣ੍ਣਂ વਾ ਅવਣ੍ਣਂ વਾ ਭਾਸਨ੍ਤਿ, ਮਯਂ ਤਂ ਸਾਰਤੋ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਾਮ’’।
੩੬੦. ‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਕੁਸਲੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਕੁਸਲੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸਾવਜ੍ਜੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸਾવਜ੍ਜੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’ ਸਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਸਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੋ (ਕ॰)।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਪਰਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, વਚੀਸਮਾਚਾਰੋ…ਪੇ॰… ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਕੁਸਲੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਕੁਸਲੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਸਾવਜ੍ਜੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਸਾવਜ੍ਜੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਪਰਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਓਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਸੋ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂਯੇવ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਂ વਣ੍ਣੇਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਧਮ੍ਮਪਹੀਨੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ।
੩੬੧. ‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨੋਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਕੁਸਲੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਕੁਸਲੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨવਜ੍ਜੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨવਜ੍ਜੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ’’?
‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਨੇવਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਪਰਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨੋਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, વਚੀਸਮਾਚਾਰੋ…ਪੇ॰… ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨੋਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਕੁਸਲੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਕੁਸਲੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨવਜ੍ਜੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨવਜ੍ਜੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ’’।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਸੁਖવਿਪਾਕੋ’’? ‘‘ਯੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਨੇવਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਪਰਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਨ ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪਿ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ। ਏવਰੂਪੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ ਅਨੋਪਾਰਮ੍ਭੋ ਸਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਸੋ ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂਯੇવ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ વਣ੍ਣੇਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਧਮ੍ਮਪਹੀਨੋ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਥਾਗਤੋ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ’’ਤਿ।
੩੬੨. ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਚਿਦਂ ਸੁਭਾਸਿਤਮਿਦਂ (ਸੀ॰), ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ। ਇਮਿਨਾ ਚ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ ਅਤ੍ਤਮਨਾਭਿਰਦ੍ਧਾ। ਏવਂ ਅਤ੍ਤਮਨਾਭਿਰਦ੍ਧਾ ਚ ਮਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਭਾਸਿਤੇਨ। ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਮ੍ਪਿ ਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਦਦੇਯ੍ਯਾਮ। ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਰਤਨਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਅਸ੍ਸਰਤਨਮ੍ਪਿ ਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਦਦੇਯ੍ਯਾਮ। ਸਚੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਗਾਮવਰਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਗਾਮવਰਮ੍ਪਿ ਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਦਦੇਯ੍ਯਾਮ। ਅਪਿ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯਮ੍ਪੇਤਂ ਮਯਮੇવ ਤਂ (ਸੀ॰), ਮਯਮ੍ਪਨੇਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਜਾਨਾਮ – ‘ਨੇਤਂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਪ੍ਪਤੀ’ਤਿ। ਅਯਂ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਾਹਿਤਿਕਾ ਰਞ੍ਞਾ ਮਾਗਧੇਨ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਨਾ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੇਨ વਤ੍ਥਨਾਲ਼ਿਯਾ ਛਤ੍ਤਨਾਲ਼ਿਯਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਹਿਤਾ ਸੋਲ਼ਸਸਮਾ ਆਯਾਮੇਨ, ਅਟ੍ਠਸਮਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ । ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਮੇ ਤਿਚੀવਰ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਅਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚਿਰવਤੀ ਨਦੀ ਦਿਟ੍ਠਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚੇવ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਚ। ਯਦਾ ਉਪਰਿਪਬ੍ਬਤੇ ਮਹਾਮੇਘੋ ਅਭਿਪ੍ਪવੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ, ਅਥਾਯਂ ਅਚਿਰવਤੀ ਨਦੀ ਉਭਤੋ ਕੂਲਾਨਿ ਸਂવਿਸ੍ਸਨ੍ਦਨ੍ਤੀ ਗਚ੍ਛਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਇਮਾਯ ਬਾਹਿਤਿਕਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਿਚੀવਰਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਂ ਪਨਾਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪੁਰਾਣਂ ਤਿਚੀવਰਂ ਤਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ ਸਂવਿਭਜਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਾਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦਕ੍ਖਿਣਾ ਸਂવਿਸ੍ਸਨ੍ਦਨ੍ਤੀ ਮਞ੍ਞੇ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਬਾਹਿਤਿਕ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਬਾਹਿਤਿਕਂ।
ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਹਨ੍ਦ ਚ ਦਾਨਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਗਚ੍ਛਾਮ; ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
੩੬੩. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਰਞ੍ਞਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤਞ੍ਚ ਬਾਹਿਤਿਕਂ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਲਾਭਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ, ਸੁਲਦ੍ਧਲਾਭਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ; ਯਂ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਲਭਤਿ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਲਭਤਿ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾਯਾ’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
ਬਾਹਿਤਿਕਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੩੬੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਕ੍ਕੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਮੇਦਾਲ਼ੁਪਂ ਮੇਤਲ਼ੂਪਂ (ਸੀ॰), ਮੇਦਲ਼ੁਮ੍ਪਂ (ਪੀ॰) ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨਿਗਮੋ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਨਗਰਕਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਦੀਘਂ ਕਾਰਾਯਨਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯੋਜੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਕਾਰਾਯਨ, ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ, ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ ਗਚ੍ਛਾਮ ਸੁਭੂਮਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’ਤਿ ਸੁਭੂਮਿਦਸ੍ਸਨਾਯਾਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੩)। ‘‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਖੋ ਦੀਘੋ ਕਾਰਾਯਨੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਦੇਸਿ – ‘‘ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਖੋ ਤੇ, ਦੇવ, ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ। ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਦ੍ਰਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਨਗਰਕਮ੍ਹਾ ਨਿਯ੍ਯਾਸਿ ਮਹਚ੍ਚਾ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ। ਯੇਨ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨ ਪਾਯਾਸਿ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਆਰਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਰਾਮੇ ਜਙ੍ਘਾવਿਹਾਰਂ ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਮਾਨੋ ਅਨੁવਿਚਰਮਾਨੋ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਨਿ ਪਾਸਾਦਿਕਾਨਿ ਪਸਾਦਨੀਯਾਨਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨਿ વਿਜਨવਾਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸ੍ਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਭਗવਨ੍ਤਂਯੇવ ਆਰਬ੍ਭ ਸਤਿ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਇਮਾਨਿ ਖੋ ਤਾਨਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਨਿ ਪਾਸਾਦਿਕਾਨਿ ਪਸਾਦਨੀਯਾਨਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨਿ વਿਜਨવਾਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸ੍ਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ, ਯਤ੍ਥ ਸੁਦਂ ਮਯਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਾਮ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ।
੩੬੫. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਦੀਘਂ ਕਾਰਾਯਨਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ ਕਾਰਾਯਨ, ਤਾਨਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾਨਿ ਪਾਸਾਦਿਕਾਨਿ ਪਸਾਦਨੀਯਾਨਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨਿ વਿਜਨવਾਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸ੍ਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ, ਯਤ੍ਥ ਸੁਦਂ ਮਯਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਾਮ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ। ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ ਕਾਰਾਯਨ, ਏਤਰਹਿ ਸੋ ਭਗવਾ વਿਹਰਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮੇਦਾਲ਼ੁਪਂ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨਿਗਮੋ। ਤਤ੍ਥ ਸੋ ਭਗવਾ ਏਤਰਹਿ વਿਹਰਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕੀવਦੂਰੇ ਕੀવਦੂਰੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪਨ, ਸਮ੍ਮ ਕਾਰਾਯਨ , ਨਗਰਕਮ੍ਹਾ ਮੇਦਾਲ਼ੁਪਂ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨਿਗਮੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਦੂਰੇ, ਮਹਾਰਾਜ; ਤੀਣਿ ਯੋਜਨਾਨਿ; ਸਕ੍ਕਾ ਦਿવਸਾવਸੇਸੇਨ ਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਮ੍ਮ ਕਾਰਾਯਨ, ਯੋਜੇਹਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ, ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ ਮਯਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਖੋ ਦੀਘੋ ਕਾਰਾਯਨੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਦੇਸਿ – ‘‘ਯੁਤ੍ਤਾਨਿ ਖੋ ਤੇ, ਦੇવ, ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਭਦ੍ਰਾਨਿ ਯਾਨਾਨਿ। ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਦ੍ਰਂ ਯਾਨਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਭਦ੍ਰੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਨਗਰਕਮ੍ਹਾ ਯੇਨ ਮੇਦਾਲ਼ੁਪਂ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨਿਗਮੋ ਤੇਨ ਪਾਯਾਸਿ। ਤੇਨੇવ ਦਿવਸਾવਸੇਸੇਨ ਮੇਦਾਲ਼ੁਪਂ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਨਿਗਮਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ। ਯੇਨ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨ ਪਾਯਾਸਿ। ਯਾવਤਿਕਾ ਯਾਨਸ੍ਸ ਭੂਮਿ ਯਾਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਾਨਾ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕੋવ ਆਰਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ।
੩੬੬. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਰਹਿ ਸੋ ਭਗવਾ વਿਹਰਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ? ਦਸ੍ਸਨਕਾਮਾ ਹਿ ਮਯਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, વਿਹਾਰੋ ਸਂવੁਤਦ੍વਾਰੋ। ਤੇਨ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਤਰਮਾਨੋ ਆਲ਼ਿਨ੍ਦਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਸਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਲ਼ਂ ਆਕੋਟੇਹਿ। વਿવਰਿਸ੍ਸਤਿ ਭਗવਾ ਤੇ ਦ੍વਾਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਖਗ੍ਗਞ੍ਚ ਉਣ੍ਹੀਸਞ੍ਚ ਦੀਘਸ੍ਸ ਕਾਰਾਯਨਸ੍ਸ ਪਾਦਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੀਘਸ੍ਸ ਕਾਰਾਯਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਰਹਾਯਤਿ ਖੋ ਦਾਨਿ ਰਾਜਾ ਮਹਾਰਾਜਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਇਧੇવ ਤੇਨਿਧੇવ (ਸੀ॰) ਦਾਨਿ ਮਯਾ ਠਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯੇਨ ਸੋ વਿਹਾਰੋ ਸਂવੁਤਦ੍વਾਰੋ ਤੇਨ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਤਰਮਾਨੋ ਆਲ਼ਿਨ੍ਦਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਕਾਸਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਲ਼ਂ ਆਕੋਟੇਸਿ। વਿવਰਿ ਭਗવਾ ਦ੍વਾਰਂ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਾਨਿ ਮੁਖੇਨ ਚ ਪਰਿਚੁਮ੍ਬਤਿ, ਪਾਣੀਹਿ ਚ ਪਰਿਸਮ੍ਬਾਹਤਿ, ਨਾਮਞ੍ਚ ਸਾવੇਤਿ – ‘‘ਰਾਜਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ; ਰਾਜਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ’’ਤਿ।
੩੬੭. ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਰੀਰੇ ਏવਰੂਪਂ ਪਰਮਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਕਰੋਸਿ, ਮਿਤ੍ਤੂਪਹਾਰਂ ਚਿਤ੍ਤੂਪਹਾਰਂ (ਸੀ॰) ਉਪਦਂਸੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ – ‘ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ। ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਪਰਿਯਨ੍ਤਕਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤੇ ਦਸਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, વੀਸਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੀਸਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ। ਤੇ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸੁਨ੍ਹਾਤਾ ਸੁવਿਲਿਤ੍ਤਾ ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ ਪਰਿਚਾਰੇਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવਜੀવਂ ਆਪਾਣਕੋਟਿਕਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤੇ। ਨ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਅਞ੍ਞਂ ਏવਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’’ਤਿ।
੩੬੮. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਾਨੋਪਿ ਰਾਜੂਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੇਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਗਹਪਤਯੋਪਿ ਗਹਪਤੀਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਮਾਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ વਿવਦਤਿ, ਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਮਾਤਰਾ વਿવਦਤਿ, ਪਿਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ વਿવਦਤਿ, ਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਪਿਤਰਾ વਿવਦਤਿ, ਭਾਤਾਪਿ ਭਗਿਨਿਯਾ વਿવਦਤਿ , ਭਗਿਨੀਪਿ ਭਾਤਰਾ વਿવਦਤਿ, ਸਹਾਯੋਪਿ ਸਹਾਯੇਨ વਿવਦਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਗ੍ਗੇ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨੇ ਅવਿવਦਮਾਨੇ ਖੀਰੋਦਕੀਭੂਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਯਚਕ੍ਖੂਹਿ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ। ਨ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਅਞ੍ਞਂ ਏવਂ ਸਮਗ੍ਗਂ ਪਰਿਸਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ।
੩੬੯. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਰਾਮੇਨ ਆਰਾਮਂ, ਉਯ੍ਯਾਨੇਨ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਅਨੁਚਙ੍ਕਮਾਮਿ ਅਨੁવਿਚਰਾਮਿ। ਸੋਹਂ ਤਤ੍ਥ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਕਿਸੇ ਲੂਖੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੁਪ੍ਪਣ੍ਡੁਕਜਾਤੇ ਧਮਨਿਸਨ੍ਥਤਗਤ੍ਤੇ, ਨ વਿਯ ਮਞ੍ਞੇ ਚਕ੍ਖੁਂ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤੇ ਜਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਦ੍ਧਾ ਇਮੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਅਨਭਿਰਤਾ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਅਤ੍ਥਿ વਾ ਤੇਸਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਪਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ; ਤਥਾ ਹਿ ਇਮੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਕਿਸਾ ਲੂਖਾ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੁਪ੍ਪਣ੍ਡੁਕਜਾਤਾ ਧਮਨਿਸਨ੍ਥਤਗਤ੍ਤਾ, ਨ વਿਯ ਮਞ੍ਞੇ ਚਕ੍ਖੁਂ ਬਨ੍ਧਨ੍ਤਿ ਜਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’ਤਿ। ਤ੍ਯਾਹਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਂ વਦਾਮਿ – ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਕਿਸਾ ਲੂਖਾ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡੁਪ੍ਪਣ੍ਡੁਕਜਾਤਾ ਧਮਨਿਸਨ੍ਥਤਗਤ੍ਤਾ, ਨ વਿਯ ਮਞ੍ਞੇ ਚਕ੍ਖੁਂ ਬਨ੍ਧਥ ਜਨਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’ਤਿ? ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਬਨ੍ਧੁਕਰੋਗੋ ਨੋ ਪਣ੍ਡੁਕਰੋਗਿਨੋ (ਕ॰), ਮਹਾਰਾਜਾ’ਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠੇ ਉਦਗ੍ਗੁਦਗ੍ਗੇ ਅਭਿਰਤਰੂਪੇ ਪੀਣਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਪੀਣਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੇ ਪਨ੍ਨਲੋਮੇ ਪਰਦਤ੍ਤવੁਤ੍ਤੇ ਮਿਗਭੂਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਨ੍ਤੇ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਦ੍ਧਾ ਇਮੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ વਿਸੇਸਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ; ਤਥਾ ਹਿ ਇਮੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਹਟ੍ਠਪਹਟ੍ਠਾ ਉਦਗ੍ਗੁਦਗ੍ਗਾ ਅਭਿਰਤਰੂਪਾ ਪੀਣਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾ ਪਨ੍ਨਲੋਮਾ ਪਰਦਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਾ ਮਿਗਭੂਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ।
੩੭੦. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ; ਪਹੋਮਿ ਘਾਤੇਤਾਯਂ વਾ ਘਾਤੇਤੁਂ, ਜਾਪੇਤਾਯਂ વਾ ਜਾਪੇਤੁਂ, ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਾਯਂ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ । ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਡ੍ਡਕਰਣੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਥਂ ਓਪਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਸੋਹਂ ਨ ਲਭਾਮਿ – ‘ਮਾ ਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਅਡ੍ਡਕਰਣੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਥਂ ਓਪਾਤੇਥ ਓਪਾਤੇਨ੍ਤੁ (ਸੀ॰) ਉਪਰਿਸੇਲਸੁਤ੍ਤੇ ਪਨ ‘‘ਓਪਾਤੇਥਾ’’ਤਿਯੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਮੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਆਗਮੇਨ੍ਤੂ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਥਂ ਓਪਾਤੇਨ੍ਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ; ਯਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਭਗવਾ ਅਨੇਕਸਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਨੇવ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾਨਂ ਖਿਪਿਤਸਦ੍ਦੋ વਾ ਹੋਤਿ ਉਕ੍ਕਾਸਿਤਸਦ੍ਦੋ વਾ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਨੇਕਸਤਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ। ਤਤ੍ਰਞ੍ਞਤਰੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕੋ ਉਕ੍ਕਾਸਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਜਣ੍ਣੁਕੇਨ ਘਟ੍ਟੇਸਿ – ‘ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਹੋਤੁ, ਮਾਯਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ; ਸਤ੍ਥਾ ਨੋ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ, ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ, ਭੋ! ਅਦਣ੍ਡੇਨ વਤ ਕਿਰ, ਭੋ, ਅਸਤ੍ਥੇਨ ਏવਂ ਸੁવਿਨੀਤਾ ਪਰਿਸਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ! ਨ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਅਞ੍ਞਂ ਏવਂ ਸੁવਿਨੀਤਂ ਪਰਿਸਂ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ।
੩੭੧. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਖਤ੍ਤਿਯਪਣ੍ਡਿਤੇ ਨਿਪੁਣੇ ਕਤਪਰਪ੍ਪવਾਦੇ વਾਲવੇਧਿਰੂਪੇ। ਤੇ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ વੋਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ (ਸੀ॰) ਮਞ੍ਞੇ ਚਰਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਗਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ। ਤੇ ਸੁਣਨ੍ਤਿ – ‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ, ਭੋ, ਗੋਤਮੋ ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਓਸਰਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤੇ ਪਞ੍ਹਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ – ‘ਇਮਂ ਮਯਂ ਪਞ੍ਹਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ। ਏવਂ ਚੇ ਨੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਮਸ੍ਸ ਮਯਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮ; ਏવਂ ਚੇਪਿ ਨੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਮਯਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਸੁਣਨ੍ਤਿ – ‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ, ਭੋ, ਗੋਤਮੋ ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਓਸਟੋ’ਤਿ। ਤੇ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਸਮਾਦਪੇਤਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤਿ । ਤੇ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਮਾਦਪਿਤਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਾ ਨ ਚੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ? ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ।
੩੭੨. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਣ੍ਡਿਤੇ…ਪੇ॰… ਗਹਪਤਿਪਣ੍ਡਿਤੇ…ਪੇ॰… ਸਮਣਪਣ੍ਡਿਤੇ ਨਿਪੁਣੇ ਕਤਪਰਪ੍ਪવਾਦੇ વਾਲવੇਧਿਰੂਪੇ। ਤੇ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਾ ਮਞ੍ਞੇ ਚਰਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਗਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ। ਤੇ ਸੁਣਨ੍ਤਿ – ‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ, ਭੋ, ਗੋਤਮੋ ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਓਸਰਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਤੇ ਪਞ੍ਹਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ – ‘ਇਮਂ ਮਯਂ ਪਞ੍ਹਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ। ਏવਂ ਚੇ ਨੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਮਸ੍ਸ ਮਯਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮ; ਏવਂ ਚੇਪਿ ਨੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਏવਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਮਯਂ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ਤੇ ਸੁਣਨ੍ਤਿ – ‘ਸਮਣੋ ਖਲੁ, ਭੋ, ਗੋਤਮੋ ਅਮੁਕਂ ਨਾਮ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਓਸਟੋ’ਤਿ। ਤੇ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਭਗવਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤਿ ਸਮਾਦਪੇਤਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤਿ। ਤੇ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤਾ ਸਮਾਦਪਿਤਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤਾ ਨ ਚੇવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਕੁਤੋ વਾਦਂ ਆਰੋਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ? ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਭਗવਨ੍ਤਂਯੇવ ਓਕਾਸਂ ਯਾਚਨ੍ਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ। ਤੇ ਭਗવਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤਿ। ਤੇ ਤਥਾਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਸਮਾਨਾ ਏਕਾ વੂਪਕਟ੍ਠਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਾ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਮਨਂ વਤ, ਭੋ, ਅਨਸ੍ਸਾਮ; ਮਨਂ વਤ, ਭੋ, ਪਨਸ੍ਸਾਮ’। ਮਯਞ੍ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਸ੍ਸਮਣਾવ ਸਮਾਨਾ ਸਮਣਾਮ੍ਹਾਤਿ ਪਟਿਜਾਨਿਮ੍ਹਾ, ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾવ ਸਮਾਨਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਮ੍ਹਾਤਿ ਪਟਿਜਾਨਿਮ੍ਹਾ, ਅਨਰਹਨ੍ਤੋવ ਸਮਾਨਾ ਅਰਹਨ੍ਤਾਮ੍ਹਾਤਿ ਪਟਿਜਾਨਿਮ੍ਹਾ। ‘ਇਦਾਨਿ ਖੋਮ੍ਹ ਸਮਣਾ, ਇਦਾਨਿ ਖੋਮ੍ਹ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਇਦਾਨਿ ਖੋਮ੍ਹ ਅਰਹਨ੍ਤੋ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ।
੩੭੩. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਮਮਭਤ੍ਤਾ ਮਮਯਾਨਾ, ਅਹਂ ਨੇਸਂ ਜੀવਿਕਾਯ ਜੀવਿਤਸ੍ਸ (ਸੀ॰), ਜੀવਿਕਂ (ਸੀ॰ ਅਟ੍ਠ॰), ਜੀવਿਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) ਦਾਤਾ, ਯਸਸ੍ਸ ਆਹਤ੍ਤਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਨੋ ਤਥਾ ਮਯਿ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਭਗવਤਿ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੇਨਂ ਅਬ੍ਭੁਯ੍ਯਾਤੋ ਸਮਾਨੋ ਇਮੇ ਚ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ વੀਮਂਸਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਸਮ੍ਬਾਧੇ ਆવਸਥੇ વਾਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛਿਂ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮੇ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ, ਯਤੋ ਅਹੋਸਿ ਭਗવਾ ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਤਤੋ ਸੀਸਂ ਕਤ੍વਾ ਮਂ ਪਾਦਤੋ ਕਰਿਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ વਤ, ਭੋ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ વਤ, ਭੋ! ਇਮੇ ਇਸਿਦਤ੍ਤਪੁਰਾਣਾ ਥਪਤਯੋ ਮਮਭਤ੍ਤਾ ਮਮਯਾਨਾ, ਅਹਂ ਨੇਸਂ ਜੀવਿਕਾਯ ਦਾਤਾ, ਯਸਸ੍ਸ ਆਹਤ੍ਤਾ; ਅਥ ਚ ਪਨ ਨੋ ਤਥਾ ਮਯਿ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਭਗવਤਿ। ਅਦ੍ਧਾ ਇਮੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਉਲ਼ਾਰਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ વਿਸੇਸਂ ਜਾਨਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਧਮ੍ਮਨ੍વਯੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ।
੩੭੪. ‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ; ਭਗવਾਪਿ ਕੋਸਲੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਕੋਸਲੋ; ਭਗવਾਪਿ ਆਸੀਤਿਕੋ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਆਸੀਤਿਕੋ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਭਗવਾਪਿ ਕੋਸਲੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਕੋਸਲੋ, ਭਗવਾਪਿ ਆਸੀਤਿਕੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਆਸੀਤਿਕੋ; ਇਮਿਨਾવਾਰਹਾਮੇવਾਹਂ ਇਮਿਨਾਪਾਹਂ (ਕ॰), ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਿ ਪਰਮਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਕਾਤੁਂ, ਮਿਤ੍ਤੂਪਹਾਰਂ ਉਪਦਂਸੇਤੁਂ। ਹਨ੍ਦ, ਚ ਦਾਨਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮ; ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਾਨਿ ਭਾਸਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਾਨਿ; ਪਰਿਯਾਪੁਣਾਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਾਨਿ; ਧਾਰੇਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਾਨਿ। ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਾਨਿ ਆਦਿਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਕਾਨੀ’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ।
ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨવਮਂ।
੧੦. ਕਣ੍ਣਕਤ੍ਥਲਸੁਤ੍ਤਂ
੩੭੫. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਉਰੁਞ੍ਞਾਯਂ ਉਜੁਞ੍ਞਾਯਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਉਦਞ੍ਞਾਯਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) વਿਹਰਤਿ ਕਣ੍ਣਕਤ੍ਥਲੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਉਰੁਞ੍ਞਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਕਰਣੀਯੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਅਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਾਹਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ‘ਰਾਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ વਦੇਹਿ – ‘ਅਜ੍ਜ ਕਿਰ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਰਾਜਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ; ਏવਞ੍ਚ વਦੇਤਿ – ‘ਅਜ੍ਜ ਕਿਰ ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਕਿਰ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਭਤ੍ਤਾਭਿਹਾਰੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ વਚਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਾਹਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ‘ਸੋਮਾ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’’ਤਿ।
੩੭੬. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੋਮਾ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ વਨ੍ਦਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਅਞ੍ਞਂ ਦੂਤਂ ਨਾਲਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ – ‘ਅਜ੍ਜ ਕਿਰ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਮਂ ਭਤ੍ਤਾਭਿਹਾਰੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ વਚਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਾਹਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛ – ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਸਿਰਸਾ વਨ੍ਦਤਿ, ਅਪ੍ਪਾਬਾਧਂ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕਂ ਲਹੁਟ੍ਠਾਨਂ ਬਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਸੁਖਿਨਿਯੋ ਹੋਨ੍ਤੁ ਤਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋਮਾ ਚ ਭਗਿਨੀ ਸਕੁਲਾ ਚ ਭਗਿਨੀ’’ਤਿ।
੩੭੭. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਤਂ ਮੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਮਾਹ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਯੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਪਰਿਸੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਜਾਨਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ। ਯੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਮਾਹ – ਨਤ੍ਥਿ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਯੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਪਰਿਸੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਜਾਨਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ; ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ વੁਤ੍ਤવਾਦਿਨੋ, ਨ ਚ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭੂਤੇਨ ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਚਾਨੁਧਮ੍ਮਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਚ ਕੋਚਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੋ વਾਦਾਨੁવਾਦੋ ਗਾਰਯ੍ਹਂ ਠਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਏવਮਾਹ – ਨਤ੍ਥਿ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਯੋ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਬਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਪਰਿਸੇਸਂ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਟਿਜਾਨਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ; ਨ ਮੇ ਤੇ વੁਤ੍ਤવਾਦਿਨੋ, ਅਬ੍ਭਾਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਚ ਪਨ ਮਂ ਤੇ ਅਸਤਾ ਅਭੂਤੇਨਾ’’ਤਿ।
੩੭੮. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ વਿਟਟੂਭਂ ਸੇਨਾਪਤਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਇਮਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਂ ਰਾਜਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਅਬ੍ਭੁਦਾਹਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਞ੍ਜਯੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ , ਅਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਮਮ વਚਨੇਨ ਸਞ੍ਜਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਹਿ – ‘ਰਾਜਾ ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸਞ੍ਜਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਞ੍ਜਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਰਾਜਾ ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਅਞ੍ਞਦੇવ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ, ਤਞ੍ਚ ਜਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ, ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਮਹਾਰਾਜ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾਤਿ (ਸੀ॰)। ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਯੋ ਸਕਿਦੇવ ਸਬ੍ਬਂ ਞਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਦਕ੍ਖਿਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਹ; ਸਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਹ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਸੋ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਯੋ ਸਕਿਦੇવ ਸਬ੍ਬਂ ਞਸ੍ਸਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਦਕ੍ਖਿਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, વਣ੍ਣਾ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ। ਇਮੇਸਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਣ੍ਣਾਨਂ ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਮਹਾਰਾਜ, વਣ੍ਣਾ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ। ਇਮੇਸਂ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਣ੍ਣਾਨਂ ਦ੍વੇ વਣ੍ਣਾ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਨ੍ਤਿ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ – ਯਦਿਦਂ ਅਭਿવਾਦਨਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਨਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਸਾਮੀਚਿਕਮ੍ਮਾਨੀ’’ਤਿ ਸਾਮਿਚਿਕਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰)। ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ; ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, વਣ੍ਣਾ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ। ਇਮੇਸਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ વਣ੍ਣਾਨਂ ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ?
੩੭੯. ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ? ਇਧ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਸਦ੍ਦਹਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਂ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ; ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕੋ ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ ਗਹਣਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਾਤਿਸੀਤਾਯ ਨਾਚ੍ਚੁਣ੍ਹਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਪਧਾਨਕ੍ਖਮਾਯ; ਅਸਠੋ ਹੋਤਿ ਅਮਾਯਾવੀ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਿਕਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਰਿ વਾ વਿਞ੍ਞੂਸੁ વਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਸੁ; ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ; ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ – ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਞ੍ਚ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗਾਨਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਮਹਾਰਾਜ, વਣ੍ਣਾ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ। ਤੇ ਚਸ੍ਸੁ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ; ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਨੇਸਂ ਅਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, વਣ੍ਣਾ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, વੇਸ੍ਸਾ, ਸੁਦ੍ਦਾ । ਤੇ ਚਸ੍ਸੁ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ; ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਨੇਸਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਤ੍ਥ ਖੋ ਨੇਸਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਧਾਨવੇਮਤ੍ਤਤਂ વਦਾਮਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿਸ੍ਸੁ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਾ વਾ ਗੋਦਮ੍ਮਾ વਾ ਸੁਦਨ੍ਤਾ ਸੁવਿਨੀਤਾ, ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਾ વਾ ਗੋਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਦਨ੍ਤਾ ਅવਿਨੀਤਾ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯੇ ਤੇ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਾ વਾ ਗੋਦਮ੍ਮਾ વਾ ਸੁਦਨ੍ਤਾ ਸੁવਿਨੀਤਾ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ ਦਨ੍ਤਾવ ਦਨ੍ਤਕਾਰਣਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਦਨ੍ਤਾવ ਦਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਾ વਾ ਗੋਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਦਨ੍ਤਾ ਅવਿਨੀਤਾ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ ਅਦਨ੍ਤਾવ ਦਨ੍ਤਕਾਰਣਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਦਨ੍ਤਾવ ਦਨ੍ਤਭੂਮਿਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯੁਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਤੇ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਾ વਾ ਅਸ੍ਸਦਮ੍ਮਾ વਾ ਗੋਦਮ੍ਮਾ વਾ ਸੁਦਨ੍ਤਾ ਸੁવਿਨੀਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਤਂ ਸਦ੍ਧੇਨ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੇਨ ਅਸਠੇਨ ਅਮਾਯਾવਿਨਾ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੇਨ ਪਞ੍ਞવਤਾ ਤਂ વਤ ਤਂ ਤਥਾ ਸੋ (ਕ॰) ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਬਹ੍વਾਬਾਧੋ ਸਠੋ ਮਾਯਾવੀ ਕੁਸੀਤੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤੀਤਿ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।
੩੮੦. ‘‘ਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਹ; ਸਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਹ। ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, વਣ੍ਣਾ – ਖਤ੍ਤਿਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, વੇਸ੍ਸਾ , ਸੁਦ੍ਦਾ। ਤੇ ਚਸ੍ਸੁ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਤੇ ਚਸ੍ਸੁ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਾ; ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਨੇਸਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਿਯਾ વਿਸੇਸੋ ਸਿਯਾ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਤ੍ਥ ਖੋ ਏਤ੍ਥ ਖੋ ਪਨ (ਸੀ॰) ਨੇਸਾਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ વਦਾਮਿ – ਯਦਿਦਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਕ੍ਖਂ ਸਾਕਕਟ੍ਠਂ ਆਦਾਯ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯ ; ਅਥਾਪਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਕ੍ਖਂ ਸਾਲਕਟ੍ਠਂ ਆਦਾਯ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯ; ਅਥਾਪਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਕ੍ਖਂ ਅਮ੍ਬਕਟ੍ਠਂ ਆਦਾਯ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯ; ਅਥਾਪਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਕ੍ਖਂ ਉਦੁਮ੍ਬਰਕਟ੍ਠਂ ਆਦਾਯ ਅਗ੍ਗਿਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤੇਜੋ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ ਤੇਸਂ ਅਗ੍ਗੀਨਂ ਨਾਨਾਦਾਰੁਤੋ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਅਚ੍ਚਿਯਾ વਾ ਅਚ੍ਚਿਂ, વਣ੍ਣੇਨ વਾ વਣ੍ਣਂ, ਆਭਾਯ વਾ ਆਭ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਤਂ ਤੇਜਂ વੀਰਿਯਾ ਨਿਮ੍ਮਥਿਤਂ ਪਧਾਨਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ વਿਰਿਯਂ ਨਿਪ੍ਫਰਤਿ, ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ (ਸੀ॰), ਨਾਹਂ ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨਾਨਾਕਰਣਂ વਦਾਮਿ – ਯਦਿਦਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਹ; ਸਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਆਹ। ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ વਦੇਸਿ – ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤ੍ਥਿ ਦੇવਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਯਦਿ વਾ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਾ ਆਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਯਦਿ વਾ ਅਨਾਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ’’? ‘‘ਯੇ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦੇવਾ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਤੇ ਦੇવਾ ਆਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ, ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਤੇ ਦੇવਾ ਅਨਾਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
੩੮੧. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, વਿਟ੍ਟੂਭੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯੇ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਾ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਆਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਤੇ ਦੇવਾ, ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਅਨਾਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਤੇ ਦੇવੇ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ’’ਤਿ?
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਖੋ વਿਟਟੂਭੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ; ਅਹਂ ਭਗવਤੋ ਪੁਤ੍ਤੋ। ਅਯਂ ਖੋ ਕਾਲੋ ਯਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਮਨ੍ਤੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ વਿਟਟੂਭਂ ਸੇਨਾਪਤਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਤਂ ਯੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ; ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਯਾવਤਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ વਿਜਿਤਂ ਯਤ੍ਥ ਚ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਧਿਪਚ੍ਚਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਪਹੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਸਮਣਂ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਂ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯਾવਤਾ, ਭੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ વਿਜਿਤਂ ਯਤ੍ਥ ਚ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਧਿਪਚ੍ਚਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਪਹੋਤਿ ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਸਮਣਂ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਂ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ વਾ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਯਾવਤਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਅવਿਜਿਤਂ ਯਤ੍ਥ ਚ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਨ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਧਿਪਚ੍ਚਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਪਹੋਤਿ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਸਮਣਂ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਂ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਯਾવਤਾ, ਭੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਅવਿਜਿਤਂ ਯਤ੍ਥ ਚ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਨ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਧਿਪਚ੍ਚਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਹੋਤਿ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਸਮਣਂ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਾ ਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਨ੍ਤਂ વਾ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਂ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ વਾ’’ਤਿ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਸੁਤਾ ਤੇ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭੋ। ਸੁਤਾ ਮੇ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ। ਇਧਾਪਿ ਭੋਤਾ ਰਞ੍ਞਾ ਪਸੇਨਦਿਨਾ ਕੋਸਲੇਨ ਸੁਤਾ ਦੇવਾ ਤਾવਤਿਂਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਪਹੋਤਿ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਦੇવੇ ਤਾવਤਿਂਸੇ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਂ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਂ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ, ਭੋ, ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਦੇવੇ ਤਾવਤਿਂਸੇ ਨਪ੍ਪਹੋਤਿ, ਕੁਤੋ ਪਨ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਸ੍ਸਤਿ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸ੍ਸਤਿ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਸੇਨਾਪਤਿ, ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਆਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਤੇ ਦੇવਾ, ਯੇ ਤੇ ਦੇવਾ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਾ ਅਨਾਗਨ੍ਤਾਰੋ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ ਤੇ ਦੇવੇ ਦਸ੍ਸਨਾਯਪਿ ਨਪ੍ਪਹੋਨ੍ਤਿ; ਕੁਤੋ ਪਨ ਤਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ’’ਤਿ?
੩੮੨. ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋਨਾਮੋ ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ? ‘‘ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਆਨਨ੍ਦੋ વਤ, ਭੋ, ਆਨਨ੍ਦਰੂਪੋ વਤ, ਭੋ! ਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ , ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਆਹ; ਸਹੇਤੁਰੂਪਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਆਹ। ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤ੍ਥਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਏવਂ વਦੇਸਿ – ‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤ੍ਥਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਯਦਿ વਾ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਆਗਨ੍ਤਾ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ, ਯਦਿ વਾ ਅਨਾਗਨ੍ਤਾ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਆਗਨ੍ਤਾ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਂ, ਯੋ ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝੋ ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਅਨਾਗਨ੍ਤਾ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਞ੍ਜਯੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਸਞ੍ਜਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਇਮਂ ਕਥਾવਤ੍ਥੁਂ ਰਾਜਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਅਬ੍ਭੁਦਾਹਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘વਿਟਟੂਭੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੇਨਾਪਤੀ’’ਤਿ। વਿਟਟੂਭੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਸਞ੍ਜਯੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਕਾਸਗੋਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਂ ਕੋਸਲਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯਾਨਕਾਲੋ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ; ਤਞ੍ਚ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਚੇવ ਖਮਤਿ ਚ, ਤੇਨ ਚਮ੍ਹਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ। ਚਾਤੁવਣ੍ਣਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ, ਚਾਤੁવਣ੍ਣਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ; ਤਞ੍ਚ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਚੇવ ਖਮਤਿ ਚ, ਤੇਨ ਚਮ੍ਹਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ। ਅਧਿਦੇવੇ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ, ਅਧਿਦੇવੇ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ; ਤਞ੍ਚ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਚੇવ ਖਮਤਿ ਚ, ਤੇਨ ਚਮ੍ਹਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ। ਅਧਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ, ਅਧਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ; ਤਞ੍ਚ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਚੇવ ਖਮਤਿ ਚ, ਤੇਨ ਚਮ੍ਹਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ। ਯਂ ਯਦੇવ ਚ ਮਯਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਪੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ ਤਂ ਤਦੇવ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ; ਤਞ੍ਚ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਚੇવ ਖਮਤਿ ਚ, ਤੇਨ ਚਮ੍ਹਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ। ਹਨ੍ਦ, ਚ ਦਾਨਿ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਚ੍ਛਾਮ; ਬਹੁਕਿਚ੍ਚਾ ਮਯਂ ਬਹੁਕਰਣੀਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ।
ਕਣ੍ਣਕਤ੍ਥਲਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਦਸਮਂ।
ਰਾਜવਗ੍ਗੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਘਟਿਕਾਰੋ ਰਟ੍ਠਪਾਲੋ, ਮਘਦੇવੋ ਮਧੁਰਿਯਂ।
ਬੋਧਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲੋ ਚ, ਪਿਯਜਾਤਂ ਬਾਹਿਤਿਕਂ।
ਧਮ੍ਮਚੇਤਿਯਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚ, ਦਸਮਂ ਕਣ੍ਣਕਤ੍ਥਲਂ॥