੪. ਅਨਮਤਗ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਂ
੧. ਪਠਮવਗ੍ਗੋ
੧. ਤਿਣਕਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ ਅਨਮਤਗ੍ਗਾਯਂ (ਪੀ॰ ਕ॰) ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਤਿਣਕਟ੍ਠਸਾਖਾਪਲਾਸਂ ਤਂ ਛੇਤ੍વਾ ਤਚ੍ਛੇਤ੍વਾ (ਬਹੂਸੁ) ਏਕਜ੍ਝਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਂ ਚਤੁਰਙ੍ਗੁਲਂ ਘਟਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ – ‘ਅਯਂ ਮੇ ਮਾਤਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਮੇ ਮਾਤੁ ਅਯਂ ਮਾਤਾ’ਤਿ, ਅਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਾવ ਅਪਰਿਯਾਦਿਣ੍ਣਾવ (ਸੀ॰) ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮਾਤੁਮਾਤਰੋ ਅਸ੍ਸੁ, ਅਥ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਤਿਣਕਟ੍ਠਸਾਖਾਪਲਾਸਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਏવਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਤਿਬ੍ਬਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ, ਕਟਸੀ ਕਟਸਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) ਕਟਾ ਛવਾ ਸਯਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਕਟਸੀ વਡ੍ਢਿਤਾ। ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਪਥવੀਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੫. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਇਮਂ ਮਹਾਪਥવਿਂ ਕੋਲਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਂ ਕੋਲਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਂ ਮਤ੍ਤਿਕਾਗੁਲ਼ਿਕਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਪੇਯ੍ਯ – ‘ਅਯਂ ਮੇ ਪਿਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਪਿਤੁ ਅਯਂ ਪਿਤਾ’ਤਿ, ਅਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਾવ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪਿਤੁਪਿਤਰੋ ਅਸ੍ਸੁ, ਅਥਾਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ । ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਏવਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਤਿਬ੍ਬਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ, ਕਟਸੀ વਡ੍ਢਿਤਾ। ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਅਸ੍ਸੁਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੬. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਤਮਂ ਨੁ ਖੋ ਬਹੁਤਰਂ, ਯਂ વਾ વੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਅਮਨਾਪਸਮ੍ਪਯੋਗਾ ਮਨਾਪવਿਪ੍ਪਯੋਗਾ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਰੋਦਨ੍ਤਾਨਂ ਰੁਦਨ੍ਤਾਨਂ (ਸੀ॰) ਅਸ੍ਸੁ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਦਂ (ਕ॰ ਸੀ॰), ਪਸਨ੍ਦਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਪਸਨ੍ਨਂ (ਪੀ॰ ਕ॰) ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਯਂ વਾ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ ਖੋ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮ, ਏਤਦੇવ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਹੁਤਰਂ ਯਂ ਨੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਅਮਨਾਪਸਮ੍ਪਯੋਗਾ ਮਨਾਪવਿਪ੍ਪਯੋਗਾ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਰੋਦਨ੍ਤਾਨਂ ਅਸ੍ਸੁ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਧੁ ਖੋ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਥ। ਏਤਦੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਹੁਤਰਂ ਯਂ વੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਅਮਨਾਪਸਮ੍ਪਯੋਗਾ ਮਨਾਪવਿਪ੍ਪਯੋਗਾ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਰੋਦਨ੍ਤਾਨਂ ਅਸ੍ਸੁ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾਤੁਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ; ਤੇਸਂ વਾ ਮਾਤੁਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਾਪਸਮ੍ਪਯੋਗਾ ਮਨਾਪવਿਪ੍ਪਯੋਗਾ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਰੋਦਨ੍ਤਾਨਂ ਅਸ੍ਸੁ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਿਤੁਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ …ਪੇ॰… ਭਾਤੁਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ… ਭਗਿਨਿਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ… ਪੁਤ੍ਤਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ… ਧੀਤੁਮਰਣਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ… ਞਾਤਿਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ… ਭੋਗਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਰੋਗਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ, ਤੇਸਂ વੋ ਰੋਗਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਾਪਸਮ੍ਪਯੋਗਾ ਮਨਾਪવਿਪ੍ਪਯੋਗਾ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਾਨਂ ਰੋਦਨ੍ਤਾਨਂ ਅਸ੍ਸੁ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ …ਪੇ॰… ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਖੀਰਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੭. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਤਮਂ ਨੁ ਖੋ ਬਹੁਤਰਂ, ਯਂ વਾ વੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਮਾਤੁਥਞ੍ਞਂ ਪੀਤਂ, ਯਂ વਾ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ ਖੋ ਮਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮ, ਏਤਦੇવ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਹੁਤਰਂ ਯਂ ਨੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਮਾਤੁਥਞ੍ਞਂ ਪੀਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਧੁ ਖੋ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਥ। ਏਤਦੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਹੁਤਰਂ ਯਂ વੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਮਾਤੁਥਞ੍ਞਂ ਪੀਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਪਬ੍ਬਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੮. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੀવਦੀਘੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ? ‘‘ਦੀਘੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਪ੍ਪੋ। ਸੋ ਨ ਸੁਕਰੋ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’’ਤਿ।
‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਕਾ, ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਹਾਸੇਲੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਯੋਜਨਂ ਆਯਾਮੇਨ ਯੋਜਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਯੋਜਨਂ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ ਅਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ ਅਸੁਸਿਰੋ ਏਕਗ੍ਘਨੋ। ਤਮੇਨਂ ਪੁਰਿਸੋ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕਾਸਿਕੇਨ વਤ੍ਥੇਨ ਸਕਿਂ ਸਕਿਂ ਪਰਿਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ ਖੋ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਹਾਸੇਲੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਇਮਿਨਾ ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ , ਨ ਤ੍વੇવ ਕਪ੍ਪੋ। ਏવਂ ਦੀਘੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਪ੍ਪੋ। ਏવਂ ਦੀਘਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ , ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਨੇਕੋ ਕਪ੍ਪੋ ਸਂਸਿਤੋ, ਨੇਕਂ ਕਪ੍ਪਸਤਂ ਸਂਸਿਤਂ, ਨੇਕਂ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਂ ਸਂਸਿਤਂ, ਨੇਕਂ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਂਸਿਤਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ…ਪੇ॰… ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਸਾਸਪਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੯. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯੇਨ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੀવਦੀਘੋ, ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ? ‘‘ਦੀਘੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਪ੍ਪੋ। ਸੋ ਨ ਸੁਕਰੋ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ…ਪੇ॰… ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’’ਤਿ।
‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਕਾ, ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਆਯਸਂ ਨਗਰਂ ਯੋਜਨਂ ਆਯਾਮੇਨ ਯੋਜਨਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਯੋਜਨਂ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ, ਪੁਣ੍ਣਂ ਸਾਸਪਾਨਂ ਗੁਲ਼ਿਕਾਬਦ੍ਧਂ ਚੂਲ਼ਿਕਾਬਦ੍ਧਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰)। ਤਤੋ ਪੁਰਿਸੋ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਏਕਮੇਕਂ ਸਾਸਪਂ ਉਦ੍ਧਰੇਯ੍ਯ। ਖਿਪ੍ਪਤਰਂ ਖੋ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਹਾਸਾਸਪਰਾਸਿ ਇਮਿਨਾ ਉਪਕ੍ਕਮੇਨ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਨ ਤ੍વੇવ ਕਪ੍ਪੋ। ਏવਂ ਦੀਘੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਪ੍ਪੋ। ਏવਂ ਦੀਘਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਨੇਕੋ ਕਪ੍ਪੋ ਸਂਸਿਤੋ, ਨੇਕਂ ਕਪ੍ਪਸਤਂ ਸਂਸਿਤਂ, ਨੇਕਂ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਂ ਸਂਸਿਤਂ, ਨੇਕਂ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਸਂਸਿਤਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸਂਸਾਰੋ …ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਸਾવਕਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੦. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕੀવਬਹੁਕਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਪ੍ਪਾ ਅਬ੍ਭਤੀਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਬਹੁਕਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਕਪ੍ਪਾ ਅਬ੍ਭਤੀਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ। ਤੇ ਨ ਸੁਕਰਾ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਕਪ੍ਪਾ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’’’ਤਿ।
‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਕਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ‘‘ਇਧਸ੍ਸੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਾવਕਾ વਸ੍ਸਸਤਾਯੁਕਾ વਸ੍ਸਸਤਜੀવਿਨੋ। ਤੇ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਅਨਨੁਸ੍ਸਰਿਤਾવ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੇਹਿ ਕਪ੍ਪਾ ਅਸ੍ਸੁ, ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਾવਕਾ વਸ੍ਸਸਤਾਯੁਕਾ વਸ੍ਸਸਤਜੀવਿਨੋ વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ। ਏવਂ ਬਹੁਕਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਪ੍ਪਾ ਅਬ੍ਭਤੀਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ। ਤੇ ਨ ਸੁਕਰਾ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਕਪ੍ਪਾ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਗਙ੍ਗਾਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੧. ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੀવਬਹੁਕਾ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਕਪ੍ਪਾ ਅਬ੍ਭਤੀਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਬਹੁਕਾ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਪ੍ਪਾ ਅਬ੍ਭਤੀਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ। ਤੇ ਨ ਸੁਕਰਾ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਕਪ੍ਪਾ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’’’ਤਿ।
‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਪਨ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਉਪਮਂ ਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਕਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਯਤੋ ਚਾਯਂ ਗਙ੍ਗਾ ਨਦੀ ਪਭવਤਿ ਯਤ੍ਥ ਚ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਅਪ੍ਪੇਤਿ, ਯਾ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ વਾਲਿਕਾ ਸਾ ਨ ਸੁਕਰਾ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ વਾਲਿਕਾ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾਲਿਕਸਤਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾਲਿਕਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ વਾਲਿਕਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’ਤਿ। ਤਤੋ ਬਹੁਤਰਾ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਪ੍ਪਾ ਅਬ੍ਭਤੀਤਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ। ਤੇ ਨ ਸੁਕਰਾ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਕਪ੍ਪਾ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ, ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਤਿ વਾ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਏવਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਤਿਬ੍ਬਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ, ਕਟਸੀ વਡ੍ਢਿਤਾ। ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ , ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੨. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਣ੍ਡੋ ਉਪਰਿવੇਹਾਸਂ ਖਿਤ੍ਤੋ ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਮੂਲੇਨ ਨਿਪਤਤਿ, ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਮਜ੍ਝੇਨ ਨਿਪਤਤਿ, ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਅਨ੍ਤੇਨ ਨਿਪਤਤਿ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾ ਸਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਨ੍ਤਾ ਸਂਸਰਨ੍ਤਾ ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਅਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ ਪਰਂ ਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਸਕਿਮ੍ਪਿ ਪਰਸ੍ਮਾ ਲੋਕਾ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੩. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਏਕਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਪ੍ਪਂ ਸਨ੍ਧਾવਤੋ ਸਂਸਰਤੋ ਸਿਯਾ ਏવਂ ਮਹਾ ਅਟ੍ਠਿਕਙ੍ਕਲੋ ਅਟ੍ਠਿਪੁਞ੍ਜੋ ਅਟ੍ਠਿਰਾਸਿ ਯਥਾਯਂ વੇਪੁਲ੍ਲੋ ਪਬ੍ਬਤੋ, ਸਚੇ ਸਂਹਾਰਕੋ ਅਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਭਤਞ੍ਚ ਨ વਿਨਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
‘‘ਏਕਸ੍ਸੇਕੇਨ ਕਪ੍ਪੇਨ, ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਟ੍ਠਿਸਞ੍ਚਯੋ।
ਸਿਯਾ ਪਬ੍ਬਤਸਮੋ ਰਾਸਿ, ਇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਮਹੇਸਿਨਾ॥
‘‘ਸੋ ਖੋ ਪਨਾਯਂ ਅਕ੍ਖਾਤੋ, વੇਪੁਲ੍ਲੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਮਹਾ।
ਉਤ੍ਤਰੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਸ੍ਸ, ਮਗਧਾਨਂ ਗਿਰਿਬ੍ਬਜੇ॥
‘‘ਯਤੋ ਚ ਅਰਿਯਸਚ੍ਚਾਨਿ, ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ।
ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਪ੍ਪਾਦਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਮਂ।
ਅਰਿਯਂ ਚਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮਗਾਮਿਨਂ॥
‘‘ਸ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂਪਰਮਂ, ਸਨ੍ਧਾવਿਤ੍વਾਨ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।
ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਕ੍ਖਯਾ’’ਤਿ॥ ਦਸਮਂ।
ਪਠਮੋ વਗ੍ਗੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਤਿਣਕਟ੍ਠਞ੍ਚ ਪਥવੀ, ਅਸ੍ਸੁ ਖੀਰਞ੍ਚ ਪਬ੍ਬਤਂ।
ਸਾਸਪਾ ਸਾવਕਾ ਗਙ੍ਗਾ, ਦਣ੍ਡੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਚਾਤਿ॥
੨. ਦੁਤਿਯવਗ੍ਗੋ
੧. ਦੁਗ੍ਗਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੪. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਥ ਦੁਗ੍ਗਤਂ ਦੁਰੂਪੇਤਂ ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਮ੍ਹੇਹਿਪਿ ਏવਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ…ਪੇ॰… ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਸੁਖਿਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੫. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਥ ਸੁਖਿਤਂ ਸੁਸਜ੍ਜਿਤਂ, ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ – ‘ਅਮ੍ਹੇਹਿਪਿ ਏવਰੂਪਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ’ਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੬. ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ। ਅਥ ਖੋ ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਾ ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾ ਪਾਠੇਯ੍ਯਕਾ (ਕਤ੍ਥਚਿ) વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਮਹਾવਗ੍ਗੇ ਕਥਿਨਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਬ੍ਬੇ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇਚੀવਰਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਸਂਯੋਜਨਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਤੋ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਇਮੇ ਖੋ ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਾ ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਬ੍ਬੇ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇਚੀવਰਿਕਾ ਸਬ੍ਬੇ ਸਸਂਯੋਜਨਾ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮੇਸਂ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯਂ ਯਥਾ ਨੇਸਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਸਨੇ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ વਿਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਤਮਂ ਨੁ ਖੋ ਬਹੁਤਰਂ, ਯਂ વਾ વੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਯਂ વਾ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯਥਾ ਖੋ ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਮ, ਏਤਦੇવ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਹੁਤਰਂ, ਯਂ ਨੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਧੁ ਖੋ ਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਿਤਂ ਆਜਾਨਾਥ। ਏਤਦੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਹੁਤਰਂ, ਯਂ વੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗੁਨ੍ਨਂ ਸਤਂ ਗੋਭੂਤਾਨਂ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਿਂਸਾਨਂ ਮਹਿਸਾਨਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਸਤਂ ਮਹਿਂਸਭੂਤਾਨਂ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ …ਪੇ॰… ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਰਬ੍ਭਾਨਂ ਸਤਂ ਉਰਬ੍ਭਭੂਤਾਨਂ…ਪੇ॰… ਅਜਾਨਂ ਸਤਂ ਅਜਭੂਤਾਨਂ… ਮਿਗਾਨਂ ਸਤਂ ਮਿਗਭੂਤਾਨਂ… ਕੁਕ੍ਕੁਟਾਨਂ ਸਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਟਭੂਤਾਨਂ… ਸੂਕਰਾਨਂ ਸਤਂ ਸੂਕਰਭੂਤਾਨਂ… ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੋਰਾ ਗਾਮਘਾਤਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੋਰਾ ਪਾਰਿਪਨ੍ਥਿਕਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ। ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚੋਰਾ ਪਾਰਦਾਰਿਕਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸੀਸਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਨਂ ਲੋਹਿਤਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਗ੍ਘਰਿਤਂ, ਨ ਤ੍વੇવ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਉਦਕਂ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਮਿਂ ਭਞ੍ਞਮਾਨੇ ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾવੇਯ੍ਯਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ વਿਮੁਚ੍ਚਿਂਸੂ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਮਾਤੁਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੭. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਨ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ ਯੋ ਨਮਾਤਾਭੂਤਪੁਬ੍ਬੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਪਿਤੁਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੮. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ…ਪੇ॰… ਨ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ ਯੋ ਨਪਿਤਾਭੂਤਪੁਬ੍ਬੋ …ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਭਾਤੁਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੯. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਨ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ ਯੋ ਨਭਾਤਾਭੂਤਪੁਬ੍ਬੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਭਗਿਨਿਸੁਤ੍ਤਂ
੧੪੦. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਨ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ ਯੋ ਨਭਗਿਨਿਭੂਤਪੁਬ੍ਬੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੪੧. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਨ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ ਯੋ ਨਪੁਤ੍ਤਭੂਤਪੁਬ੍ਬੋ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਧੀਤੁਸੁਤ੍ਤਂ
੧੪੨. ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਨ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤੋ ਸੁਲਭਰੂਪੋ ਯੋ ਨ ਧੀਤਾਭੂਤਪੁਬ੍ਬੋ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਏવਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਤਿਬ੍ਬਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ ਬ੍ਯਸਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ, ਕਟਸੀ વਡ੍ਢਿਤਾ। ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. વੇਪੁਲ੍ਲਪਬ੍ਬਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੪੩. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ। ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੀવਰਣਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਤਣ੍ਹਾਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਂ ਸਂਸਰਤਂ। ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਸ੍ਸ વੇਪੁਲ੍ਲਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ‘ਪਾਚੀਨવਂਸੋ’ਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਸਮਯੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ‘ਤਿવਰਾ’ਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਿવਰਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੀਸ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਿવਰਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਾਚੀਨવਂਸਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਚਤੂਹੇਨ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ, ਚਤੂਹੇਨ ਓਰੋਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਸਮਯੇਨ ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ વਿਧੁਰਸਞ੍ਜੀવਂ ਨਾਮ ਸਾવਕਯੁਗਂ ਅਹੋਸਿ ਅਗ੍ਗਂ ਭਦ੍ਦਯੁਗਂ। ਪਸ੍ਸਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾ ਚੇવਿਮਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਸਮਞ੍ਞਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਤੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਸੋ ਚ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ; ਏવਂ ਅਦ੍ਧੁવਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ; ਏવਂ ਅਨਸ੍ਸਾਸਿਕਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁਂ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਸ੍ਸ વੇਪੁਲ੍ਲਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ‘વਙ੍ਕਕੋ’ਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਯੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ‘ਰੋਹਿਤਸ੍ਸਾ’ਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਰੋਹਿਤਸ੍ਸਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਤਿਂਸવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਰੋਹਿਤਸ੍ਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਙ੍ਕਕਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਤੀਹੇਨ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ, ਤੀਹੇਨ ਓਰੋਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਯੇਨ ਕੋਣਾਗਮਨੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਕੋਣਾਗਮਨਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਿਯ੍ਯੋਸੁਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਸਾવਕਯੁਗਂ ਅਹੋਸਿ ਅਗ੍ਗਂ ਭਦ੍ਦਯੁਗਂ। ਪਸ੍ਸਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾ ਚੇવਿਮਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਸਮਞ੍ਞਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਤੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਸੋ ਚ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁਂ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਸ੍ਸ વੇਪੁਲ੍ਲਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ‘ਸੁਪਸ੍ਸੋ’ਤ੍વੇવ ਸੁਫਸ੍ਸੋਤ੍વੇવ (ਸੀ॰) ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਯੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ‘ਸੁਪ੍ਪਿਯਾ’ਤ੍વੇવ ਅਪ੍ਪਿਯਾਤ੍વੇવ (ਸੀ॰) ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਸੁਪ੍ਪਿਯਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੁਪ੍ਪਿਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸੁਪਸ੍ਸਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਦ੍વੀਹੇਨ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੀਹੇਨ ਓਰੋਹਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਯੇਨ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਤਿਸ੍ਸਭਾਰਦ੍વਾਜਂ ਨਾਮ ਸਾવਕਯੁਗਂ ਅਹੋਸਿ ਅਗ੍ਗਂ ਭਦ੍ਦਯੁਗਂ। ਪਸ੍ਸਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾ ਚੇવਿਮਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਸਮਞ੍ਞਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਤੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ, ਸੋ ਚ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ; ਏવਂ ਅਦ੍ਧੁવਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ…ਪੇ॰… ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁਂ।
‘‘ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਸ੍ਸ વੇਪੁਲ੍ਲਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ‘વੇਪੁਲ੍ਲੋ’ਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ‘ਮਾਗਧਕਾ’ਤ੍વੇવ ਸਮਞ੍ਞਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਮਾਗਧਕਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਪ੍ਪਕਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਲਹੁਕਂ ਲਹੁਸਂ (ਸੀ॰); ਯੋ ਚਿਰਂ ਜੀવਤਿ ਸੋ વਸ੍ਸਸਤਂ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਭਿਯ੍ਯੋ। ਮਾਗਧਕਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ ਮੁਹੁਤ੍ਤੇਨ ਓਰੋਹਨ੍ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਮਯ੍ਹਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਨਾਮ ਸਾવਕਯੁਗਂ ਅਗ੍ਗਂ ਭਦ੍ਦਯੁਗਂ। ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਸਮਯੋ ਯਾ ਅਯਞ੍ਚੇવਿਮਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਸਮਞ੍ਞਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਮੇ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਲਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਏવਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ; ਏવਂ ਅਦ੍ਧੁવਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ; ਏવਂ ਅਨਸ੍ਸਾਸਿਕਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਖਾਰਾ। ਯਾવਞ੍ਚਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਲਮੇવ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਿਨ੍ਦਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਰਜ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਲਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
‘‘ਪਾਚੀਨવਂਸੋ ਤਿવਰਾਨਂ, ਰੋਹਿਤਸ੍ਸਾਨ વਙ੍ਕਕੋ।
ਸੁਪ੍ਪਿਯਾਨਂ ਸੁਪਸ੍ਸੋਤਿ, ਮਾਗਧਾਨਞ੍ਚ વੇਪੁਲ੍ਲੋ॥
‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਾ વਤ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਉਪ੍ਪਾਦવਯਧਮ੍ਮਿਨੋ।
ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વੂਪਸਮੋ ਸੁਖੋ’’ਤਿ॥ ਦਸਮਂ।
ਦੁਤਿਯੋ વਗ੍ਗੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਦੁਗ੍ਗਤਂ ਸੁਖਿਤਞ੍ਚੇવ, ਤਿਂਸ ਮਾਤਾਪਿਤੇਨ ਚ।
ਭਾਤਾ ਭਗਿਨੀ ਪੁਤ੍ਤੋ ਚ, ਧੀਤਾ વੇਪੁਲ੍ਲਪਬ੍ਬਤਂ॥
ਅਨਮਤਗ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ।