੯. ਝਾਨਸਂਯੁਤ੍ਤਂ
੧. ਗਙ੍ਗਾਪੇਯ੍ਯਾਲવਗ੍ਗੋ
੧-੧੨. ਝਾਨਾਦਿਸੁਤ੍ਤਦ੍વਾਦਸਕਂ
੯੨੩-੯੩੪. ਸਾવਤ੍ਥਿਨਿਦਾਨਂ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਝਾਨਾ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ ਚੇਤਸੋ ਏਕੋਦਿਭਾવਂ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਅવਿਚਾਰਂ ਸਮਾਧਿਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਚ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸੁਖਞ੍ਚ ਕਾਯੇਨ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਯਂ ਤਂ ਅਰਿਯਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ – ‘ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਸਤਿਮਾ ਸੁਖવਿਹਾਰੀ’ਤਿ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸੋਮਨਸ੍ਸਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨਾ’’ਤਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗਙ੍ਗਾ ਨਦੀ ਪਾਚੀਨਨਿਨ੍ਨਾ ਪਾਚੀਨਪੋਣਾ ਪਾਚੀਨਪਬ੍ਭਾਰਾ; ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨੇ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨੇ ਬਹੁਲੀਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੋਣੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਬ੍ਭਾਰੋ। ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨੇ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨੇ ਬਹੁਲੀਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੋਣੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਬ੍ਭਾਰੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨੇ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨੇ ਬਹੁਲੀਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪੋਣੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਬ੍ਭਾਰੋ’’ਤਿ। ਦ੍વਾਦਸਮਂ।
ਗਙ੍ਗਾਪੇਯ੍ਯਾਲવਗ੍ਗੋ ਪਠਮੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਛ ਪਾਚੀਨਤੋ ਨਿਨ੍ਨਾ, ਛ ਨਿਨ੍ਨਾ ਚ ਸਮੁਦ੍ਦਤੋ।
ਦ੍વੇਤੇ ਛ ਦ੍વਾਦਸ ਹੋਨ੍ਤਿ, વਗ੍ਗੋ ਤੇਨ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥
ਅਪ੍ਪਮਾਦવਗ੍ਗੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਤਥਾਗਤਂ ਪਦਂ ਕੂਟਂ, ਮੂਲਂ ਸਾਰੋ ਚ વਸ੍ਸਿਕਂ।
ਰਾਜਾ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾ, વਤ੍ਥੇਨ ਦਸਮਂ ਪਦਨ੍ਤਿ॥
ਬਲਕਰਣੀਯવਗ੍ਗੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਬਲਂ ਬੀਜਞ੍ਚ ਨਾਗੋ ਚ, ਰੁਕ੍ਖੋ ਕੁਮ੍ਭੇਨ ਸੂਕਿਯਾ।
ਆਕਾਸੇਨ ਚ ਦ੍વੇ ਮੇਘਾ, ਨਾવਾ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾ ਨਦੀਤਿ॥
ਏਸਨਾવਗ੍ਗੋ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਏਸਨਾ વਿਧਾ ਆਸવੋ, ਭવੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਤਾ ਤਿਸ੍ਸੋ।
ਖਿਲਂ ਮਲਞ੍ਚ ਨੀਘੋ ਚ, વੇਦਨਾ ਤਣ੍ਹਾ ਤਸਿਨਾ ਚਾਤਿ॥
੫. ਓਘવਗ੍ਗੋ
੧-੧੦. ਓਘਾਦਿਸੁਤ੍ਤਂ
੯੬੭-੯੭੬. ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ? ਰੂਪਰਾਗੋ, ਅਰੂਪਰਾਗੋ, ਮਾਨੋ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾ – ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚੁਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਿ ਸਂਯੋਜਨਾਨਿ। ਇਮੇਸਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾਯ ਪਹਾਨਾਯ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ ਚੇਤਸੋ ਏਕੋਦਿਭਾવਂ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਅવਿਚਾਰਂ ਸਮਾਧਿਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਮੇਸਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਉਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾਯ ਪਹਾਨਾਯ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਝਾਨਾ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਦਸਮਂ। (ਯਥਾ ਮਗ੍ਗਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਤਥਾ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ)।
ਓਘવਗ੍ਗੋ ਪਞ੍ਚਮੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਓਘੋ ਯੋਗੋ ਉਪਾਦਾਨਂ, ਗਨ੍ਥਾ ਅਨੁਸਯੇਨ ਚ।
ਕਾਮਗੁਣਾ ਨੀવਰਣਾ, ਖਨ੍ਧਾ ਓਰੁਦ੍ਧਮ੍ਭਾਗਿਯਾਤਿ॥
ਝਾਨਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਨવਮਂ।