੧੫. ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ
(੧੫) ੧. ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ-ਪਠਮવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
੨੬੮. ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਹੇਤੁਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਅਨવਕਾਸੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਉਭਯੇਨਾਪਿ ਕਾਰਣਮੇવ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਤਦਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਚ ਅવਕਾਸੋਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਯਨ੍ਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਮਗ੍ਗਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਤਿਪਿ, ਦਸ੍ਸਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਤਿਪਿ, ਆਗਤੋ ਇਮਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਇਤਿਪਿ, ਪਸ੍ਸਤਿ ਇਮਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਇਤਿਪਿ, ਸੇਕ੍ਖੇਨ ਞਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਤਿਪਿ, ਸੇਕ੍ਖਾਯ વਿਜ੍ਜਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਤਿਪਿ, ਧਮ੍ਮਸੋਤਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਇਤਿਪਿ, ਅਰਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਞ੍ਞੋ ਇਤਿਪਿ, ਅਮਤਦ੍વਾਰਂ ਆਹਚ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਇਤਿਪਿਤਿ ਬਹੂਨਿ ਨਾਮਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਚਤੁਭੂਮਕੇਸੁ ਸਙ੍ਖਤਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਏਕਂ ਸਙ੍ਖਾਰਮ੍ਪਿ। ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋਤਿ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ। ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤਂ ਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਉਪਲਬ੍ਭਤਿ। ਯਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ। ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਏਤਂ ਕਾਰਣਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਹਿ ਸੋ ਤੇਭੂਮਕੇਸੁ ਸਙ੍ਖਤਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਚਤੁਤ੍ਥਭੂਮਕਸਙ੍ਖਾਰਾ ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਸੁਖਤੋਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
੨੬੯. ਸੁਖਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ‘‘ਏਕਨ੍ਤਸੁਖੀ ਅਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ ਆਰੋਗੋ ਪਰਮ੍ਮਰਣਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੬, ੭੯; ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੧, ੨੨) ਏવਂ ਅਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਸੁਖਤੋ ਗਾਹਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਪਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹਾਧਿਭੂਤੋ ਪਰਿਲ਼ਾਹવੂਪਸਮਤ੍ਥਂ ਮਤ੍ਤਹਤ੍ਥਿਪਰਿਤ੍ਤਾਸਿਤੋ વਿਯ ਚੋਕ੍ਖਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਗੂਥਂ ਕਞ੍ਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰਂ ਸੁਖਤੋ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ।
੨੭੦. ਅਤ੍ਤવਾਰੇ ਕਸਿਣਾਦਿਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਸਙ੍ਗਹਤ੍ਥਂ ‘‘ਸਙ੍ਖਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਕਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧਾਪਿ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਚਤੁਭੂਮਕવਸੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਤੇਭੂਮਕવਸੇਨ
੨੭੧. ਮਾਤਰਨ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਜਨਿਕਾવ ਮਾਤਾ, ਜਨਕੋવ ਪਿਤਾ, ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੋવ ਖੀਣਾਸવੋ ਅਰਹਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਕਿਂ ਪਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਏਤਮ੍ਪਿ ਅਟ੍ਠਾਨਂ। ਸਚੇਪਿ ਭવਨ੍ਤਰਗਤਂ ਅਰਿਯਸਾવਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਭਾવਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕੋਚਿ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ ‘‘ਇਮਂ ਕੁਨ੍ਥਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਜ੍ਜਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਹੀ’’ਤਿ, ਨੇવ ਸੋ ਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਅਥਾਪਿ ਨਂ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯੁਂ ‘‘ਸਚੇ ਇਮਂ ਨ ਘਾਤੇਸ੍ਸਸਿ, ਸੀਸਂ ਤੇ ਛਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਸੀਸਮੇવਸ੍ਸ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਚ ਸੋ ਤਂ ਘਾਤੇਯ੍ਯ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਸ੍ਸ ਪਨ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਭਾવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਚ ਬਲવਦੀਪਨਤ੍ਥਮੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਸਾવਜ੍ਜੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવੋ, ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਮਾਤੁਘਾਤਾਦੀਨਿਪਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਾਨਿ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ। ਮਹਾਬਲੋ ਚ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ, ਯੋ ਏਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ।
੨੭੪. ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋਤਿ ਲੋਹਿਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਜੀવਮਾਨਕਸਰੀਰੇ ਖੁਦ੍ਦਕਮਕ੍ਖਿਕਾਯ ਪਿવਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਲੋਹਿਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ।
੨੭੫. ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਂ ਸਮਾਨਸੀਮਾਯ ਠਿਤਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ‘‘ਪਞ੍ਚਹੁਪਾਲਿ
ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਅਪਲੋਕਨਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ। ਉਦ੍ਦੇਸੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਉਦ੍ਦੇਸੇਨ। વੋਹਰਨ੍ਤੋਤਿ ਕਥਯਨ੍ਤੋ, ਤਾਹਿ ਤਾਹਿ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤੀਹਿ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿਆਦੀਨਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਭੇਦਕਰવਤ੍ਥੂਨਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ। ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨੇਨਾਤਿ ‘‘ਨਨੁ ਤੁਮ੍ਹੇ ਜਾਨਾਥ ਮਯ੍ਹਂ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવਞ੍ਚ, ਮਾਦਿਸੋ ਨਾਮ ਉਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਉਬ੍ਬਿਨਯਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨਂ ਗਾਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਨ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਕਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਅવੀਚਿ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲવਨਂ વਿਯ ਸੀਤਲਾ, ਕਿਂ ਅਹਂ ਅਪਾਯਤੋ ਨ ਭਾਯਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਕਣ੍ਣਮੂਲੇ વਚੀਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨੇਨ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੇਨਾਤਿ ਏવਂ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭੇਤ੍વਾ ਅਨਿવਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੇ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਗਣ੍ਹਥ ਇਮਂ ਸਲਾਕ’’ਨ੍ਤਿ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੇਨ।
ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਮ੍ਮੇવ ਉਦ੍ਦੇਸੋ વਾ ਪਮਾਣਂ, વੋਹਾਰਾਨੁਸ੍ਸਾવਨਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹਾ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ। ਅਟ੍ਠਾਰਸવਤ੍ਥੁਦੀਪਨવਸੇਨ ਹਿ વੋਹਰਨ੍ਤੇਨ ਤਤ੍ਥ ਰੁਚਿਜਨਨਤ੍ਥਂ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਸਲਾਕਾਯ ਗਹਿਤਾਯਪਿ ਅਭਿਨ੍ਨੋવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਾ ਪਨ ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਾ ਅਤਿਰੇਕਾ વਾ ਸਲਾਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆવੇਣਿਕਂ ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਉਦ੍ਦੇਸਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਦਾ ਸਙ੍ਘੋ ਭਿਨ੍ਨੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਮਾਤੁਘਾਤਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਾਨਿ ਦਸ੍ਸਿਤਾਨਿ
‘‘ਕਮ੍ਮਤੋ ਦ੍વਾਰਤੋ ਚੇવ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਤੋ ਤਥਾ।
ਪਾਕਸਾਧਾਰਣਾਦੀਹਿ, વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ’’॥
ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਤੋ ਤਾવ – ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸੇવ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਂ ਮਾਤਰਂ વਾ ਪਿਤਰਂ વਾ ਅਪਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਲਿਙ੍ਗਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਬਾਹਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਮਹਾਚੇਤਿਯਪ੍ਪਮਾਣੇਹਿਪਿ ਕਞ੍ਚਨਥੂਪੇਹਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾਪਿ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾਪਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਙ੍ਘਾਟਿਕਣ੍ਣਂ ਅਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ વਿਚਰਿਤ੍વਾਪਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨਿਰਯਮੇવ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਸਯਂ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤਂ ਮਾਤਰਂ વਾ ਪਿਤਰਂ વਾ, ਸਯਂ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਂ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤੋਯੇવ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਭੂਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਭਾਰਿਯਂ ਪਨ ਹੋਤਿ, ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਆਹਚ੍ਚੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਜਾਤਿਕਾਨਂવ ਪਨ વਸੇਨ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ ਕਥਿਤੋ।
ਤਤ੍ਥ ਏਲ਼ਕਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਸਙ੍ਗਾਮਚਤੁਕ੍ਕਂ, ਚੋਰਚਤੁਕ੍ਕਞ੍ਚ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਲ਼ਕਂ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾਪਿ ਹਿ ਏਲ਼ਕਟ੍ਠਾਨੇ ਠਿਤਂ ਮਨੁਸ੍ਸੋ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਂ ਮਾਤਰਂ વਾ ਪਿਤਰਂ વਾ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਫੁਸਤਿ। ਏਲ਼ਕਾਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ ਮਾਤਾਪਿਤਿਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ વਾ ਏਲ਼ਕਂ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਨ ਫੁਸਤਿ, ਮਾਤਾਪਿਤਿਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਮਾਰੇਨ੍ਤੋ ਫੁਸਤੇવ। ਏਸ
ਲੋਹਿਤੁਪ੍ਪਾਦੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਭੇਜ੍ਜਕਾਯਤਾਯ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਚਮ੍ਮਚ੍ਛੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਲੋਹਿਤਪਗ੍ਘਰਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਪਨ ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਲੋਹਿਤਂ ਸਮੋਸਰਤਿ। ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਪવਿਦ੍ਧਸਿਲਤੋ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਗਤਾ ਸਕਲਿਕਾਪਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦਨ੍ਤਂ ਪਹਰਿ, ਫਰਸੁਨਾ ਪਹਟੋ વਿਯ ਪਾਦੋ ਅਨ੍ਤੋਲੋਹਿਤੋਯੇવ ਅਹੋਸਿ। ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਹੋਤਿ। ਜੀવਕੋ ਪਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਰੁਚਿਯਾ
ਅਥ ਯੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਤਥਾਗਤੇ ਚੇਤਿਯਂ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਬੋਧਿਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਧਾਤੁਮ੍ਹਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਕਿਂ ਹੋਤੀਤਿ? ਭਾਰਿਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ, ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਸਦਿਸਂ। ਸਧਾਤੁਕਂ ਪਨ ਥੂਪਂ વਾ ਪਟਿਮਂ વਾ ਬਾਧਯਮਾਨਂ ਬੋਧਿਸਾਖਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਨਿਲੀਨਾ ਸਕੁਣਾ ਚੇਤਿਯੇ વਚ੍ਚਂ ਪਾਤੇਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਪਰਿਭੋਗਚੇਤਿਯਤੋ
ਸਙ੍ਘਭੇਦੇਪਿ ਸੀਮਟ੍ਠਕਸਙ੍ਘੇ ਅਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤੇ વਿਸੁਂ ਪਰਿਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਤવੋਹਾਰਾਨੁਸ੍ਸਾવਨਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਂ વਾ ਉਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦੋ ਚ ਹੋਤਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਞ੍ਚ। ਸਮਗ੍ਗਸਞ੍ਞਾਯ ਪਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ વਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭੇਦੋવ ਹੋਤਿ, ਨ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਂ। ਤਥਾ ਨવਤੋ ਊਨਪਰਿਸਾਯ। ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿਮੇਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਨવਨ੍ਨਂ ਜਨਾਨਂ ਯੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਨੁવਤ੍ਤਕਾਨਂ ਅਧਮ੍ਮવਾਦੀਨਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ
ਦ੍વਾਰਤੋਤਿ
ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਤੋਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋਯੇવ ਚੇਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯੋ। ਸਣ੍ਠਹਨ੍ਤੇ ਹਿ ਕਪ੍ਪੇ વਾ ਕਪ੍ਪવੇਮਜ੍ਝੇ વਾ ਸਙ੍ਘਭੇਦਂ ਕਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪવਿਨਾਸੇਯੇવ ਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਚੇਪਿ ਹਿ ‘ਸ੍વੇ ਕਪ੍ਪੋ વਿਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਜ੍ਜ ਸਙ੍ਘਭੇਦਂ ਕਰੋਤਿ, ਸ੍વੇવ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਏਕਦਿવਸਮੇવ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਤਿ। ਏવਂ ਕਰਣਂ ਪਨ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੇਸਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਾਨੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਯਤੋਪਿ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।
ਪਾਕਤੋਤਿ ਯੇਨ ਚ ਪਞ੍ਚਪੇਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋਯੇવ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਸਾਨਿ ‘‘ਅਹੋਸਿਕਮ੍ਮਂ ਨਾਹੋਸਿ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਭਾવੇ ਲੋਹਿਤੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਤਦਭਾવੇ ਅਰਹਨ੍ਤਘਾਤੋ, ਤਦਭਾવੇ ਸਚੇ ਪਿਤਾ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਮਾਤਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ, ਨੋ વਾ ਤਥਾ ਸੀਲવਤੀ, ਪਿਤੁਘਾਤੋ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਸਚੇ ਮਾਤਾ ਸੀਲવਤੀ, ਮਾਤੁਘਾਤੋ। ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਸੀਲੇਨ વਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲੇਨ વਾ ਸਮਾਨੇਸੁ ਮਾਤੁਘਾਤੋવ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ
ਸਾਧਾਰਣਾਦੀਹੀਤਿ ਪੁਰਿਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਗਹਟ੍ਠਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ। ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਪਨ ‘‘ਨ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ, ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਾ, ਨ ਸਾਮਣੇਰੋ, ਨ ਸਾਮਣੇਰੀ
੨੭੬. ਅਞ੍ਞਂ ਸਤ੍ਥਾਰਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਸਤ੍ਥਾ ਸਤ੍ਥੁ ਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਭવਨ੍ਤਰੇਪਿ ਅਞ੍ਞਂ ਤਿਤ੍ਥਕਰਂ ‘ਅਯਂ ਮੇ ਸਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
੨੭੭. ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾਤਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਯਾ। ਤੀਣਿ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ ਜਾਤਿਖੇਤ੍ਤਂ, ਆਣਾਖੇਤ੍ਤਂ વਿਸਯਖੇਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਿਖੇਤ੍ਤਂ ਨਾਮ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ। ਸਾ ਹਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਓਕ੍ਕਮਨਕਾਲੇ ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲੇ ਸਮ੍ਬੋਧਿਕਾਲੇ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨੇ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰવੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਚ ਕਮ੍ਪਤਿ। ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਪਨ ਆਣਾਖੇਤ੍ਤਂ ਨਾਮ। ਆਟਾਨਾਟਿਯਪਰਿਤ੍ਤਮੋਰਪਰਿਤ੍ਤਧਜਗ੍ਗਪਰਿਤ੍ਤਰਤਨਪਰਿਤ੍ਤਾਦੀਨਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਆਣਾ ਪવਤ੍ਤਤਿ। વਿਸਯਖੇਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ‘‘ਯਾવਤਕਂ ਞਾਣਂ ਤਾવਤਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਯਾવਤਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ ਤਾવਤਕਂ ਞਾਣਂ, ਞਾਣਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਞੇਯ੍ਯਂ, ਞੇਯ੍ਯਪਰਿਯਨ੍ਤਿਕਂ ਞਾਣ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੬੯; ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਮੋਘਰਾਜਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ੮੫; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੩.੫) વਚਨਤੋ ਅવਿਸਯੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
ਇਮੇਸੁ ਤੀਣਿ ਹਿ ਪਿਟਕਾਨਿ – વਿਨਯਪਿਟਕਂ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਪਿਟਕਂ, ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕਂ। ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ – ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੀਤਿ, ਯਸਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੀਤਿ, ਮੋਗ੍ਗਲਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗੀਤਿ। ਇਮਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਙ੍ਗੀਤਿਯੋ ਆਰੁਲ਼੍ਹੇ ਤੇਪਿਟਕੇ ਬੁਦ੍ਧવਚਨੇ ਇਮਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਬੁਦ੍ਧਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ।
ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਨ੍ਤਿ ਅਪੁਰੇ ਅਪਚ੍ਛਾ, ਏਕਤੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਪੁਰੇ વਾ ਪਚ੍ਛਾ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਬੋਧਿਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ‘‘ਬੋਧਿਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਨ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲਤੋ
ਕਸ੍ਮਾ
ਦੇਸਨਾਯ
વਿવਾਦਭਾવਤੋ ਚ। ਬਹੂਸੁ ਚ ਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਬਹੂਨਂ ਆਚਰਿਯਾਨਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ વਿਯ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੋ ਲਾਭੀ ਪੁਞ੍ਞવਾ’’ਤਿ વਿવਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਮਾਪਿ ਏવਂ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
ਅਪਿਚੇਤਂ ਕਾਰਣਂ ਮਿਲਿਨ੍ਦਰਞ੍ਞਾ ਪੁਟ੍ਠੇਨ ਨਾਗਸੇਨਤ੍ਥੇਰੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਮੇવ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ (ਮਿ॰ ਪ॰ ੫.੧.੧) –
‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਗਸੇਨ, ਭਾਸਿਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾ ਦ੍વੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ
‘‘ਅਯਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ, ਏਕਸ੍ਸੇવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤਿ। ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਨਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਲੇਯ੍ਯ ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨਮੇਯ੍ਯ
‘‘ਯਥਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾવਾ ਏਕਪੁਰਿਸਸਨ੍ਧਾਰਣੀ ਭવੇਯ੍ਯ। ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪੁਰਿਸੇ ਅਭਿਰੂਲ਼੍ਹੇ ਸਾ ਨਾવਾ ਸਮੁਪਾਦਿਕਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਅਥ ਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਤਾਦਿਸੋ ਆਯੁਨਾ વਣ੍ਣੇਨ વਯੇਨ ਪਮਾਣੇਨ ਕਿਸਥੂਲੇਨ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗੇਨ, ਸੋ ਤਂ ਨਾવਂ ਅਭਿਰੁਹੇਯ੍ਯ। ਅਪਿ ਨੁ ਸਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਾવਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਧਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਲੇਯ੍ਯ ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨਮੇਯ੍ਯ ਓਨਮੇਯ੍ਯ વਿਨਮੇਯ੍ਯ વਿਕਿਰੇਯ੍ਯ વਿਧਮੇਯ੍ਯ વਿਦ੍ਧਂਸੇਯ੍ਯ, ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਓਸੀਦੇਯ੍ਯ ਉਦਕੇਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ, ਏਕਸ੍ਸੇવ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਯਦਿ ਦੁਤਿਯੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਨਾਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਧਾਰੇਯ੍ਯ, ਚਲੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।
‘‘ਯਥਾ વਾ ਪਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਛਾਦੇਨ੍ਤਂ ਯਾવ ਕਣ੍ਠਮਭਿਪੂਰਯਿਤ੍વਾ। ਸੋ ਧਾਤੋ ਪੀਣਿਤੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਨਿਰਨ੍ਤਰੋ ਤਨ੍ਦਿਕਤੋ ਅਨੋਨਮਿਤਦਣ੍ਡਜਾਤੋ ਪੁਨਦੇવ ਤਤ੍ਤਕਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਰਿਸੋ ਸੁਖਿਤੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ? ਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਕਿਂਭੁਤ੍ਤੋવ ਮਰੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਯਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਬੁਦ੍ਧਧਾਰਣੀ…ਪੇ॰… ਨ ਠਾਨਮੁਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ।
‘‘ਕਿਂ
‘‘ਅਪਿ
‘‘ਅਪਰਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਕਾਰਣਂ ਸੁਣੋਹਿ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਗ੍ਗੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਯਂ વਚਨਂ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਜੇਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ…ਪੇ॰… ਸੇਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ। વਿਸਿਟ੍ਠੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਉਤ੍ਤਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਪવਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਅਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਅਸਮਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਸਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਗੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ, ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਯਂ વਚਨਂ, ਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾ ਭવੇਯ੍ਯ। ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਾਰਣਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛ, ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦ੍વੇ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਏਕਕ੍ਖਣੇ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
‘‘ਅਪਿਚ, ਮਹਾਰਾਜ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਭਗવਨ੍ਤਾਨਂ ਸਭਾવਪਕਤਿਕਾ ਏਸਾ, ਯਂ ਏਕੋਯੇવ ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਕਾਰਣਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧਗੁਣਾਨਂ। ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਯਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਏਕਂਯੇવ ਹੋਤਿ। ਪਥવੀ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਹਨ੍ਤੀ, ਸਾ ਏਕਾਯੇવ। ਸਾਗਰੋ
ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਲੋਕਧਾਤੁਯਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਇਮਿਨਾવ ਪਦੇਨ ਦਸ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤਾਨਿਪਿ ਏਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਨੇવ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤੁਂ વਟ੍ਟਨ੍ਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨ વਾਰਿਤੇ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ વਾਰਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ।
ਪਠਮવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ।
੧੫. ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ
(੧੫) ੨. ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ-ਦੁਤਿਯવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
੨੭੮. ਅਪੁਬ੍ਬਂ ਅਚਰਿਮਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਕ੍ਕਰਤਨਪਾਤੁਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪੁਬ੍ਬਂ, ਤਸ੍ਸੇવ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨਤੋ ਪਚ੍ਛਾ ਚਰਿਮਂ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વਿਧਾ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਧਾਨਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਕਾਲਕਿਰਿਯਾਯ વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ વਾ। ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਮਾਨਞ੍ਚ ਪਨ ਤਂ ਕਾਲਕਿਰਿਯਤੋ વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਤੋ વਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਤਿ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਪਾਤੁਭਾવੋ ਅવਾਰਿਤੋ।
ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਏਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਦ੍વੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਨੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ? વਿવਾਦੁਪਚ੍ਛੇਦਤੋ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਭਾવਤੋ, ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਮਹਾਨੁਭਾવਤੋ ਚ। ਦ੍વੀਸੁ ਹਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇਸੁ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਾਜਾ ਮਹਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વਿવਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਦੀਪੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਦੀਪੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਚ ਅਨਚ੍ਛਰਿਯੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਚਾਯਂ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਦੀਪਪਰਿવਾਰੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਦੀਪੇਸੁ
੨੭੯. ਯਂ ਇਤ੍ਥੀ ਅਰਹਂ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਤਾવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਗੁਣੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਲੋਕਨਿਤ੍ਥਰਣਸਮਤ੍ਥੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવੋ, ਪਣਿਧਾਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।
‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਥਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।
ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।
ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੫੯) –
ਇਮਾਨਿ
੨੮੦. ਰਾਜਾ ਅਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਯਸ੍ਮਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਕੋਸੋਹਿਤવਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਤਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਨ ਪਰਿਪੂਰਨ੍ਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਾਭਾવੇਨ ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਸਬ੍ਬਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਚ ਅਧਿਕੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ ਯਂ ਇਤ੍ਥੀ ਰਾਜਾ ਅਸ੍ਸ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
੨੮੧. ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਸਕ੍ਕਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਤੀਣਿ ਠਾਨਾਨਿ ਉਤ੍ਤਮਾਨਿ, ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਞ੍ਚ ਹੀਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਚਸ੍ਸਾ ਸਕ੍ਕਤ੍ਤਾਦੀਨਿਪਿ ਪਟਿਸਿਦ੍ਧਾਨਿ।
ਨਨੁ ਚ ਯਥਾ ਇਤ੍ਥਿਲਿਙ੍ਗਂ, ਏવਂ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਮ੍ਪਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਤਂ ਕਾਰੇਯ੍ਯ, ਠਾਨਮੇਤਂ
੨੮੪. ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸ੍ਸਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯਥਾ ਨਿਮ੍ਬਬੀਜਕੋਸਾਤਕਿਬੀਜਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਂ ਫਲਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਅਸਾਤਂ ਅਮਧੁਰਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਂ વਿਪਾਕਂ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਅਮਧੁਰਮੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਉਚ੍ਛੁਬੀਜਸਾਲਿਬੀਜਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਂ ਸਾਦੁਰਸਮੇવ ਫਲਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਸਾਤਂ ਕਟੁਕਂ। ਏવਂ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਾਦੀਨਿ ਮਧੁਰਮੇવ વਿਪਾਕਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਮਧੁਰਂ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ –
‘‘ਯਾਦਿਸਂ વਪਤੇ ਬੀਜਂ, ਤਾਦਿਸਂ ਹਰਤੇ ਫਲਂ।
ਕਲ੍ਯਾਣਕਾਰੀ ਕਲ੍ਯਾਣਂ, ਪਾਪਕਾਰੀ ਚ ਪਾਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੫੬)।
ਤਸ੍ਮਾ
੨੯੦-੨੯੫. ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸਮਙ੍ਗੀਤਿਆਦੀਸੁ ਸਮਙ੍ਗੀਤਿ ਪਞ੍ਚવਿਧਾ ਸਮਙ੍ਗਿਤਾ – ਆਯੂਹਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, ਚੇਤਨਾਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, ਕਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, વਿਪਾਕਸਮਙ੍ਗਿਤਾ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਕਮ੍ਮਾਯੂਹਨਕ੍ਖਣੇ ਆਯੂਹਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਥਾ ਚੇਤਨਾਸਮਙ੍ਗਿਤਾ। ਯਾવ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਉਪਚਿਤਚੇਤਨਾਯ ਸਮਙ੍ਗਿਤਾਯ ਚੇਤਨਾਸਮਙ੍ਗਿਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਏਸਾ ਚੇਤਨਾਸਮਙ੍ਗਿਤਾ। ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਤ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਉਪਚਿਤਂ વਿਪਾਕਾਰਹਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਕਮ੍ਮਸਮਙ੍ਗਿਤਾ। વਿਪਾਕਸਮਙ੍ਗਿਤਾ વਿਪਾਕਕ੍ਖਣੇਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਾવ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਨ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਤੇਸਂ ਤਤੋ ਤਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਨਿਰਯੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਆਦੀਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇਹਿ ਨਿਰਯੋ, ਗਬ੍ਭਸੇਯ੍ਯਕਤ੍ਤਂ ਆਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿ, ਦੇવੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾਨਂ ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖવਿਮਾਨਾਦੀਹਿ ਉਪਟ੍ਠਾਨਾਕਾਰੇਹਿ ਦੇવਲੋਕੋਤਿ ਏવਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਇਤਿ ਨੇਸਂ ਇਮਿਨਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਉਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਅਪਰਿਮੁਤ੍ਤਤਾ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਮਙ੍ਗਿਤਾ ਨਾਮ। ਸਾ ਚਲਤਿ, ਸੇਸਾ ਨਿਚ੍ਚਲਾ। ਨਿਰਯੇ ਹਿ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਪਿ ਦੇવਲੋਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਦੇવਲੋਕੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਪਿ ਨਿਰਯੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤੇਪਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਾ ਚ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾਯਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿਯੇવ।
ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਸੋਣਗਿਰਿਪਾਦੇ ਕਿਰ ਅਚੇਲવਿਹਾਰੇ ਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਸੁਨਖવਾਜਿਕੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਥੇਰੋ ਤਂ ਪਟਿਬਾਹਨ੍ਤੋਪਿ ਸਂવਰੇ ਠਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਾ ਨਸ੍ਸਿ વਰਾਕੋ’’ਤਿ ਮਹਲ੍ਲਕਕਾਲੇ ਅਕਾਮਕਂ ਨਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਸੇਯ੍ਯਾਯ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਨਿਰਯੋ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋਣਗਿਰਿਪਾਦਤੋ ਮਹਨ੍ਤਾ ਸੁਨਖਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮਾ વਿਯ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰੇਸੁਂ। ਸੋ ਮਹਾਭਯਭੀਤੋ ‘‘વਾਰੇਹਿ, ਤਾਤ ਸੋਣ, વਾਰੇਹਿ, ਤਾਤ ਸੋਣਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਕਿਂ ਮਹਾਥੇਰਾਤਿ? ਨ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਤਾਤਾਤਿ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਸੋਣਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਮਾਦਿਸਸ੍ਸ ਪਿਤਾ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤਿ
ਤਤ੍ਥ ਏਕੇ ਆਚਰਿਯਾ ‘‘ਯਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਕਮ੍ਮਂ ਆਯੂਹਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਖਣੇ ਤਸ੍ਸ ਸਗ੍ਗੋ વਾਰਿਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਪਰੇ ਪਨ ‘‘ਆਯੂਹਿਤਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ વਿਪਾਕવਾਰਂ ਲਭਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਅਲਭਨ੍ਤਮ੍ਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਦਾ ਕਮ੍ਮਂ વਿਪਾਕવਾਰਂ ਲਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਕਾਲੇ ਤਸ੍ਸ ਸਗ੍ਗੋ વਾਰਿਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
ਅਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।