(੧੩) ੩. ਕੁਸਿਨਾਰવਗ੍ਗੋ
੧. ਕੁਸਿਨਾਰਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੪. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਬਲਿਹਰਣੇ વਨਸਣ੍ਡੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ । ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸੋ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਤਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਤਿ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਾਧੁ વਤ ਮ੍ਯਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਤਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤ ਮਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਏવਰੂਪੇਨ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ! ਸੋ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਗਥਿਤੋ ਗਧਿਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਅਜ੍ਝੋਪਨ੍ਨੋ (ਟੀਕਾ) ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਿਨ੍ਨਂ ਨ ਮਹਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਪਮਤ੍ਤੋ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਭਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤਿ। ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਿવਾਸੇਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸੋ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਤਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਤਿ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਨ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਾਧੁ વਤ ਮ੍ਯਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਤਿ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਨ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤ ਮਾਯਂ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਏવਰੂਪੇਨ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਸਹਤ੍ਥਾ ਸਨ੍ਤਪ੍ਪੇਯ੍ਯ ਸਮ੍ਪવਾਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ! ਸੋ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, ਅવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ। ਏવਰੂਪਸ੍ਸਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦਿਨ੍ਨਂ ਮਹਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਭਣ੍ਡਨਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੫. ‘‘ਯਸ੍ਸਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਮਨਸਿ ਕਾਤੁਮ੍ਪਿ ਮੇ ਏਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾ ਨ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਪਗੇવ ਗਨ੍ਤੁਂ! ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਿ – ‘ਅਦ੍ਧਾ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ, ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ ਬਹੁਲੀਮਕਂਸੁ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ਕਤਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ? ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਂ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ, ਅવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ? ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ, ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ, વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ’। ਯਸ੍ਸਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਮਨਸਿ ਕਾਤੁਮ੍ਪਿ ਮੇ ਏਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾ ਨ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਪਗੇવ ਗਨ੍ਤੁਂ! ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਿ – ‘ਅਦ੍ਧਾ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ, ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ’’’।
‘‘ਯਸ੍ਸਂ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ ਅવਿવਦਮਾਨਾ ਖੀਰੋਦਕੀਭੂਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਯਚਕ੍ਖੂਹਿ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਗਨ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਮੇ ਏਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਪਗੇવ ਮਨਸਿ ਕਾਤੁਂ! ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਿ – ‘ਅਦ੍ਧਾ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ, ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ? ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ , ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ, વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ? ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਂ, ਅਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ, ਅવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ – ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੁ’। ਯਸ੍ਸਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਮਗ੍ਗਾ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨਾ ਅવਿવਦਮਾਨਾ ਖੀਰੋਦਕੀਭੂਤਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਿਯਚਕ੍ਖੂਹਿ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਗਨ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਮੇ ਏਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿਸਾ ਫਾਸੁ ਹੋਤਿ, ਪਗੇવ ਮਨਸਿ ਕਾਤੁਂ! ਨਿਟ੍ਠਮੇਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਿ – ‘ਅਦ੍ਧਾ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਜਹਿਂਸੁ, ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਬਹੁਲਮਕਂਸੂ’’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਗੋਤਮਕਚੇਤਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੬. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਗੋਤਮਕੇ ਚੇਤਿਯੇ। ਤਤ੍ਰ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ, ਨੋ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯ। ਸਨਿਦਾਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ, ਨੋ ਅਨਿਦਾਨਂ। ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ, ਨੋ ਅਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਯਤੋ ਨੋ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯ, ਸਨਿਦਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਯਤੋ ਨੋ ਅਨਿਦਾਨਂ, ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸਯਤੋ ਨੋ ਅਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ, ਕਰਣੀਯੋ ਓવਾਦੋ, ਕਰਣੀਯਾ ਅਨੁਸਾਸਨੀ। ਅਲਞ੍ਚ ਪਨ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੁਟ੍ਠਿਯਾ, ਅਲਂ ਅਤ੍ਤਮਨਤਾਯ, ਅਲਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਾਯ – ‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ, ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਘੋ’’’ਤਿ।
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਮਿਂ ਭਞ੍ਞਮਾਨੇ ਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਅਕਮ੍ਪਿਤ੍ਥਾਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਭਰਣ੍ਡੁਕਾਲਾਮਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੭. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁ ਤਦવਸਰਿ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਿਰ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਂ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਗਚ੍ਛ, ਮਹਾਨਾਮ, ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ, ਤਥਾਰੂਪਂ ਆવਸਥਂ ਜਾਨ ਯਤ੍ਥਜ੍ਜ ਮਯਂ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ , ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਅਨ੍વਾਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤੋ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਨਾਦ੍ਦਸ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਤਥਾਰੂਪਂ ਆવਸਥਂ ਯਤ੍ਥਜ੍ਜ ਭਗવਾ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ વਿਹਰੇਯ੍ਯ।
ਅਥ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਤਥਾਰੂਪੋ ਆવਸਥੋ ਯਤ੍ਥਜ੍ਜ ਭਗવਾ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ વਿਹਰੇਯ੍ਯ। ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਰਣ੍ਡੁ ਕਾਲਾਮੋ ਭਗવਤੋ ਪੁਰਾਣਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ। ਤਸ੍ਸਜ੍ਜ ਭਗવਾ ਅਸ੍ਸਮੇ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ વਿਹਰਤੂ’’ਤਿ। ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਮਹਾਨਾਮ, ਸਨ੍ਥਰਂ ਪਞ੍ਞਪੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਰਣ੍ਡੁਸ੍ਸ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਨ੍ਥਰਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਾਦਾਨਂ ਧੋવਨਾਯ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਨ੍ਥਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਨ੍ਥਾਰੋ, ਉਦਕਂ ਠਪਿਤਂ ਪਾਦਾਨਂ ਧੋવਨਾਯ। ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨ ਭਰਣ੍ਡੁਸ੍ਸ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਪਾਦੇ ਪਕ੍ਖਾਲੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਅਜ੍ਜ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤੁਂ। ਕਿਲਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ। ਸ੍વੇ ਦਾਨਾਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤਯੋ ਖੋਮੇ, ਮਹਾਨਾਮ, ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ? ਇਧ, ਮਹਾਨਾਮ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਕਾਮਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਨ ਰੂਪਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਨ વੇਦਨਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ। ਇਧ ਪਨ, ਮਹਾਨਾਮ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਕਾਮਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ , ਰੂਪਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ; ਨ વੇਦਨਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ। ਇਧ ਪਨ, ਮਹਾਨਾਮ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਕਾਮਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, ਰੂਪਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, વੇਦਨਾਨਂ ਪਰਿਞ੍ਞਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਮਹਾਨਾਮ, ਤਯੋ ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ‘ਇਮੇਸਂ, ਮਹਾਨਾਮ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾਨਂ ਏਕਾ ਨਿਟ੍ਠਾ ਉਦਾਹੁ ਪੁਥੁ ਨਿਟ੍ਠਾ’’’ਤਿ?
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਭਰਣ੍ਡੁ ਕਾਲਾਮੋ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਕਾਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਾਨਾਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਰਣ੍ਡੁ ਕਾਲਾਮੋ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਕਾਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਾਨਾਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਰਣ੍ਡੁ ਕਾਲਾਮੋ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਕਾਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ , વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਹਾਨਾਮਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਾਨਾਤਿ, ਮਹਾਨਾਮ, વਦੇਹੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਰਣ੍ਡੁ ਕਾਲਾਮਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਮਹੇਸਕ੍ਖਸ੍ਸ વਤਮ੍ਹਿ ਮਹਾਨਾਮਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਯਾવਤਤਿਯਂ ਅਪਸਾਦਿਤੋ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਾ ਪਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਰਣ੍ਡੁ ਕਾਲਾਮੋ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਯਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ ਤਥਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋવ ਅਹੋਸਿ ਨ ਪੁਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛੀਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਹਤ੍ਥਕਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੮. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਹਤ੍ਥਕੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣੋ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਜੇਤવਨਂ ਓਭਾਸੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ – ‘‘ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਠਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਓਸੀਦਤਿਮੇવ ਸਂਸੀਦਤਿਮੇવ ਓਸੀਦਤਿ ਚੇવ ਸਂਸੀਦਤਿ ਚ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਓਸੀਦਤਿ ਸਂਸੀਦਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਸਪ੍ਪਿ વਾ ਤੇਲਂ વਾ વਾਲੁਕਾਯ ਆਸਿਤ੍ਤਂ ਓਸੀਦਤਿਮੇવ ਸਂਸੀਦਤਿਮੇવ, ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਹਤ੍ਥਕੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਠਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਓਸੀਦਤਿਮੇવ ਸਂਸੀਦਤਿਮੇવ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਹਤ੍ਥਕਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ, ਹਤ੍ਥਕ, ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਭਿਨਿਮ੍ਮਿਨਾਹੀ’’ਤਿ । ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ, ਖੋ ਹਤ੍ਥਕੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਭਿਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਂ ਖੋ ਹਤ੍ਥਕਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯੇ ਤੇ, ਹਤ੍ਥਕ, ਧਮ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ ਅਹੇਸੁਂ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ ਅਹੇਸੁਂ, ਤੇ ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ; ਯੇ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤਸ੍ਸ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਨੋ ਅਹੇਸੁਂ, ਤੇ ਚ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਏਤਰਹਿ ਪવਤ੍ਤਿਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏਤਰਹਿ ਆਕਿਣ੍ਣੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਉਪਾਸਿਕਾਹਿ ਰਾਜੂਹਿ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕੇਹਿ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਕਿਣ੍ਣੋ વਿਹਰਾਮਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇਹਿ। ਦੂਰਤੋਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਪੁਤ੍ਤਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਕਸ੍ਸ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ‘ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ਤਿਣ੍ਣਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਾਨੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ। ਕਤਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ? ਭਗવਤੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਾਨੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ; ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨਸ੍ਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਾਨੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ; ਸਙ੍ਘਸ੍ਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਾਨੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ। ਇਮੇਸਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤਿਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿવਾਨੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ’’ਤਿ।
‘‘ਨਾਹਂ ਭਗવਤੋ ਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ, ਤਿਤ੍ਤਿਮਜ੍ਝਗਾ ਤਿਤ੍ਤਿ ਤਿਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਂ (ਕ॰) ਕੁਦਾਚਨਂ।
ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨਸ੍ਸ ਚ॥
‘‘ਅਧਿਸੀਲਂ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨੋ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਸવਨੇ ਰਤੋ।
ਤਿਣ੍ਣਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਤਿਤ੍ਤੋ, ਹਤ੍ਥਕੋ ਅવਿਹਂ ਗਤੋ’’ਤਿ॥ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਕਟੁવਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੯. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਗੋਯੋਗਪਿਲਕ੍ਖਸ੍ਮਿਂ ਗੋਯੋਗਮਿਲਕ੍ਖਸ੍ਮਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਮਾਨੋ ਚਰਮਾਨਂ (ਕ॰) ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਰਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਦਂ ਬਾਹਿਰਸ੍ਸਾਦਂ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਂ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਂ ਅਸਮਾਹਿਤਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਕਟੁવਿਯਮਕਾਸਿ। ਤਂ વਤ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਟੁવਿਯਕਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਮਗਨ੍ਧੇਨ ਆਮਗਨ੍ਧੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅવਸ੍ਸੁਤਂ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਨਾਨੁਪਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨ੍વਾਸ੍ਸવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਨਾਨੁਬਨ੍ਧਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ (ਕ॰), ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਤਾ ਇਮਿਨਾ ਓવਾਦੇਨ ਓવਦਿਤੋ ਸਂવੇਗਮਾਪਾਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂ। ਅਦ੍ਦਸਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗੋਯੋਗਪਿਲਕ੍ਖਸ੍ਮਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਰਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਦਂ ਬਾਹਿਰਸ੍ਸਾਦਂ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਂ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਂ ਅਸਮਾਹਿਤਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ। ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਏਤਦવੋਚਂ –
‘‘‘ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਕਟੁવਿਯਮਕਾਸਿ। ਤਂ વਤ ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਟੁવਿਯਕਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਮਗਨ੍ਧੇਨ ਅવਸ੍ਸੁਤਂ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਨਾਨੁਪਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨ੍વਾਸ੍ਸવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਯਾ ਇਮਿਨਾ ਓવਾਦੇਨ ਓવਦਿਤੋ ਸਂવੇਗਮਾਪਾਦੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਟੁવਿਯਂ? ਕੋ ਆਮਗਨ੍ਧੋ? ਕਾ ਮਕ੍ਖਿਕਾ’’ਤਿ?
‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਟੁવਿਯਂ; ਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਆਮਗਨ੍ਧੋ; ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ વਿਤਕ੍ਕਾ ਮਕ੍ਖਿਕਾ। ਤਂ વਤ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕਟੁવਿਯਕਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆਮਗਨ੍ਧੇਨ ਅવਸ੍ਸੁਤਂ ਮਕ੍ਖਿਕਾ ਨਾਨੁਪਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨ੍વਾਸ੍ਸવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ, ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਅਗੁਤ੍ਤਂ ਚਕ੍ਖੁਸੋਤਸ੍ਮਿਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਸੁ ਅਸਂવੁਤਂ।
ਮਕ੍ਖਿਕਾਨੁਪਤਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ , ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ ਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਾ॥
‘‘ਕਟੁવਿਯਕਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਆਮਗਨ੍ਧੇ ਅવਸ੍ਸੁਤੋ।
ਆਰਕਾ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਾ, વਿਘਾਤਸ੍ਸੇવ ਭਾਗવਾ॥
‘‘ਗਾਮੇ વਾ ਯਦਿ વਾਰਞ੍ਞੇ, ਅਲਦ੍ਧਾ ਸਮਥਮਤ੍ਤਨੋ ਸਮਮਤ੍ਤਨੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਸਮ੍ਮਮਤ੍ਤਨੋ (ਪੀ॰)।
ਪਰੇਤਿ ਚਰੇਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਬਾਲੋ ਦੁਮ੍ਮੇਧੋ, ਮਕ੍ਖਿਕਾਹਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ॥
‘‘ਯੇ ਚ ਸੀਲੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਪਞ੍ਞਾਯੂਪਸਮੇਰਤਾ।
ਉਪਸਨ੍ਤਾ ਸੁਖਂ ਸੇਨ੍ਤਿ, ਨਾਸਯਿਤ੍વਾਨ ਮਕ੍ਖਿਕਾ’’ਤਿ॥ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਪਠਮਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੦. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਕਤਿਹਿ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਤੀਹਿ ਖੋ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਤੀਹਿ? ਇਧ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਮਚ੍ਛੇਰਮਲਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ, ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕਸਮਯਂ ਇਸ੍ਸਾਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ, ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਕਾਮਰਾਗਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ । ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਤੀਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਦੁਤਿਯਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੧. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਆવੁਸੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਹਸ੍ਸਂ ਲੋਕਂ ਓਲੋਕੇਮਿ। ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ વੀਰਿਯਂ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ ਅਪਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ (ਸੀ॰), ਅਪਮੁਟ੍ਠਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਕਾਯੋ ਅਸਾਰਦ੍ਧੋ, ਸਮਾਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗਂ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਨਾਨੁਪਾਦਾਯ ਨ ਅਨੁਪਾਦਾਯ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਯਂ ਖੋ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹਂ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਹਸ੍ਸਂ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਮੀ’ਤਿ, ਇਦਂ ਤੇ ਮਾਨਸ੍ਮਿਂ। ਯਮ੍ਪਿ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਆਰਦ੍ਧਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ વੀਰਿਯਂ ਅਸਲ੍ਲੀਨਂ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਮੁਟ੍ਠਾ, ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਕਾਯੋ ਅਸਾਰਦ੍ਧੋ, ਸਮਾਹਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਕਗ੍ਗ’ਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਤੇ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਸ੍ਮਿਂ। ਯਮ੍ਪਿ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਨਾਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤੀ’ਤਿ, ਇਦਂ ਤੇ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਸ੍ਮਿਂ। ਸਾਧੁ વਤਾਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਯ, ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਅਮਨਸਿਕਰਿਤ੍વਾ ਅਮਤਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਤੂ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਯ, ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਅਮਨਸਿਕਰਿਤ੍વਾ ਅਮਤਾਯ ਧਾਤੁਯਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਸਂਹਰਿ ਉਪਸਂਹਾਸਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਉਪਸਂਹਰਤਿ (ਕ॰)। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਚ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸੀਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੨. ‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨਿ ਆવਹਨ੍ਤਿ વਹਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰), ਨੋ વਿવਟਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਮਾਤੁਗਾਮੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ ਆવਹਤਿ, ਨੋ વਿવਟੋ; ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਆવਹਨ੍ਤਿ, ਨੋ વਿવਟਾ ; ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾ ਆવਹਤਿ, ਨੋ વਿવਟਾ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨਿ ਆવਹਨ੍ਤਿ, ਨੋ વਿવਟਾਨਿ।
‘‘ਤੀਣਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿવਟਾਨਿ વਿਰੋਚਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਤੀਣਿ? ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿવਟਂ વਿਰੋਚਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ; ਸੂਰਿਯਮਣ੍ਡਲਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿવਟਂ વਿਰੋਚਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ; ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤੋ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿવਟੋ વਿਰੋਚਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਣਿ વਿવਟਾਨਿ વਿਰੋਚਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨੀ’’ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਲੇਖਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੩. ‘‘ਤਯੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਤਯੋ? ਪਾਸਾਣਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਪਥવਿਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਉਦਕਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਾਸਾਣਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਸੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੋਧੋ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਾਸਾਣੇ ਲੇਖਾ ਨ ਖਿਪ੍ਪਂ ਲੁਜ੍ਜਤਿ વਾਤੇਨ વਾ ਉਦਕੇਨ વਾ, ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ ਹੋਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਸੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੋਧੋ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਾਸਾਣਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਥવਿਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਸੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੋਧੋ ਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਥવਿਯਾ ਲੇਖਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਲੁਜ੍ਜਤਿ વਾਤੇਨ વਾ ਉਦਕੇਨ વਾ, ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ ਹੋਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਕੁਜ੍ਝਤਿ। ਸੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੋਧੋ ਨ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਨੁਸੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਥવਿਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਦਕਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਗਾਲ਼੍ਹੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਫਰੁਸੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਅਮਨਾਪੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿਮੇવ … ਯੇવ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) … ਚੇવ (ਪੀ॰) ਸਂਸਨ੍ਦਤਿਮੇવ … ਯੇવ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) … ਚੇવ (ਪੀ॰) ਸਮ੍ਮੋਦਤਿਮੇવ … ਯੇવ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) … ਚੇવ (ਪੀ॰)। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਦਕੇ ਲੇਖਾ ਖਿਪ੍ਪਂਯੇવ ਪਟਿવਿਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਾ ਹੋਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਗਾਲ਼੍ਹੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਫਰੁਸੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਅਮਨਾਪੇਨਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿਮੇવ ਸਂਸਨ੍ਦਤਿਮੇવ ਸਮ੍ਮੋਦਤਿਮੇવ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਦਕਲੇਖੂਪਮੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁ॰ ਪ॰ ੧੧੫। ਦਸਮਂ।
ਕੁਸਿਨਾਰવਗ੍ਗੋ ਤੇਰਸਮੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਕੁਸਿਨਾਰਭਣ੍ਡਨਾ ਚੇવ, ਗੋਤਮਭਰਣ੍ਡੁਹਤ੍ਥਕੋ।
ਕਟੁવਿਯਂ ਦ੍વੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਾ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਲੇਖੇਨ ਤੇ ਦਸਾਤਿ॥