(੧੩) ੩. ਭਯવਗ੍ਗੋ
੧. ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੧. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਯਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਭਯਂ, ਪਰਾਨੁવਾਦਭਯਂ, ਦਣ੍ਡਭਯਂ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਹਞ੍ਚੇવ ਅਹਞ੍ਚੇ (?) ਖੋ ਪਨ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, ਕਿਞ੍ਚ ਤਂ ਯਂ ਮਂ ਕਿਞ੍ਚ ਤਂ ਮਂ (ਸੀ॰), ਕਿਞ੍ਚ ਮਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਕਿਞ੍ਚ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ (ਪੀ॰ ਕ॰) ਅਤ੍ਤਾ ਸੀਲਤੋ ਨ ਉਪવਦੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ! ਸੋ ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਾਨੁવਾਦਭਯਂ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, ਕਿਞ੍ਚ ਤਂ ਯਂ ਮਂ ਪਰੇ ਸੀਲਤੋ ਨ ਉਪવਦੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ! ਸੋ ਪਰਾਨੁવਾਦਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਾਨੁવਾਦਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਣ੍ਡਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ, ਰਾਜਾਨੋ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવਿਧਾ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ, ਕਸਾਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤੇ, વੇਤ੍ਤੇਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤੇ, ਅਦ੍ਧਦਣ੍ਡਕੇਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਪਾਦਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਕਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਨਾਸਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਕਣ੍ਣਨਾਸਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ, ਬਿਲਙ੍ਗਥਾਲਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਖਮੁਣ੍ਡਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਰਾਹੁਮੁਖਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਜੋਤਿਮਾਲਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਪਜ੍ਜੋਤਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਏਰਕવਤ੍ਤਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਚੀਰਕવਾਸਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਏਣੇਯ੍ਯਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਬਲਿਸਮਂਸਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਕਹਾਪਣਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਖਾਰਾਪਤਚ੍ਛਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਪਲਿਘਪਰਿવਤ੍ਤਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਪਲਾਲਪੀਠਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤੇ, ਤਤ੍ਤੇਨਪਿ ਤੇਲੇਨ ਓਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤੇ, ਸੁਨਖੇਹਿਪਿ ਖਾਦਾਪੇਨ੍ਤੇ, ਜੀવਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੂਲੇ ਉਤ੍ਤਾਸੇਨ੍ਤੇ, ਅਸਿਨਾਪਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਯਥਾਰੂਪਾਨਂ ਖੋ ਪਾਪਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਹੇਤੁ ਚੋਰਂ ਆਗੁਚਾਰਿਂ ਰਾਜਾਨੋ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવਿਧਾ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ, ਕਸਾਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਅਸਿਨਾਪਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਏવਰੂਪਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਰੇਯ੍ਯਂ, ਮਮ੍ਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਰੂਪਾ વਿવਿਧਾ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਕਾਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਸਾਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਯ੍ਯੁਂ, વੇਤ੍ਤੇਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਦ੍ਧਦਣ੍ਡਕੇਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਯ੍ਯੁਂ, ਹਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਪਾਦਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਨਾਸਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਣ੍ਣਨਾਸਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਬਿਲਙ੍ਗਥਾਲਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਸਙ੍ਖਮੁਣ੍ਡਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ; ਰਾਹੁਮੁਖਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਜੋਤਿਮਾਲਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਹਤ੍ਥਪਜ੍ਜੋਤਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਏਰਕવਤ੍ਤਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਚੀਰਕવਾਸਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਏਣੇਯ੍ਯਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਬਲਿਸਮਂਸਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਕਹਾਪਣਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਖਾਰਾਪਤਚ੍ਛਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਪਲਿਘਪਰਿવਤ੍ਤਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਪਲਾਲਪੀਠਕਮ੍ਪਿ ਕਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਤ੍ਤੇਨਪਿ ਤੇਲੇਨ ਓਸਿਞ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ, ਸੁਨਖੇਹਿਪਿ ਖਾਦਾਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਜੀવਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੂਲੇ ਉਤ੍ਤਾਸੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਸਿਨਾਪਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਦਣ੍ਡਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਨ ਪਰੇਸਂ ਪਾਭਤਂ વਿਲੁਮ੍ਪਨ੍ਤੋ ਚਰਤਿ। ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ…ਪੇ॰… ਸੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਣ੍ਡਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸ੍ਸ ਖੋ ਪਾਪਕੋ વਿਪਾਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਂ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸ੍ਸ ਪਾਪਕੋ વਿਪਾਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਂ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਸ੍ਸ ਪਾਪਕੋ વਿਪਾਕੋ ਅਭਿਸਮ੍ਪਰਾਯਂ। ਅਹਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇਯ੍ਯਂ, ਕਿਞ੍ਚ ਤਂ ਯਾਹਂ ਨ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ! ਸੋ ਦੁਗ੍ਗਤਿਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ વਚੀਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਪਹਾਯ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤਂ ਭਾવੇਤਿ, ਸੁਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਭਯਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭਯਾਨੀ’’ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਊਮਿਭਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੨. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਯਾਨਿ ਉਦਕੋਰੋਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦਕੋਰੋਹਨ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੬੧) ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਨਿ । ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਊਮਿਭਯਂ, ਕੁਮ੍ਭੀਲਭਯਂ, ਆવਟ੍ਟਭਯਂ, ਸੁਸੁਕਾਭਯਂ – ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭਯਾਨਿ ਉਦਕੋਰੋਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭਯਾਨਿ ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਸਦ੍ਧਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਤੋ (ਸੀ॰) ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ? ਊਮਿਭਯਂ, ਕੁਮ੍ਭੀਲਭਯਂ, ਆવਟ੍ਟਭਯਂ, ਸੁਸੁਕਾਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਊਮਿਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਓਤਿਣ੍ਣੋਮ੍ਹਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ, ਦੁਕ੍ਖੋਤਿਣ੍ਣੋ ਦੁਕ੍ਖਪਰੇਤੋ; ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਇਮਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯੇਥਾ’ਤਿ! ਤਮੇਨਂ ਤਥਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਸਮਾਨਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਓવਦਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤਿ – ‘ਏવਂ ਤੇ ਅਭਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਤੇ ਆਲੋਕੇਤਬ੍ਬਂ , ਏવਂ ਤੇ વਿਲੋਕੇਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਤੇ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਤੇ ਪਸਾਰਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਂ ਤੇ ਸਙ੍ਘਾਟਿਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਧਾਰੇਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਮਯਂ ਖੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਗਾਰਿਯਭੂਤਾ ਸਮਾਨਾ ਅਞ੍ਞੇ ਓવਦਾਮਪਿ ਅਨੁਸਾਸਾਮਪਿ। ਇਮੇ ਪਨਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾ ਮਞ੍ਞੇ ਨਤ੍ਤਮਤ੍ਤਾ ਮਞ੍ਞੇ ਓવਦਿਤਬ੍ਬਂ ਅਨੁਸਾਸਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ਕੁਪਿਤੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਊਮਿਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤੋ। ਊਮਿਭਯਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਊਮਿਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਮ੍ਭੀਲਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਓਤਿਣ੍ਣੋਮ੍ਹਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ, ਦੁਕ੍ਖੋਤਿਣ੍ਣੋ ਦੁਕ੍ਖਪਰੇਤੋ; ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਇਮਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯੇਥਾ’ਤਿ! ਤਮੇਨਂ ਤਥਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਸਮਾਨਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਓવਦਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਾਸਨ੍ਤਿ – ‘ਇਦਂ ਤੇ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਨ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਨ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਤੇ ਪਾਤਬ੍ਬਂ , ਇਦਂ ਤੇ ਨ ਪਾਤਬ੍ਬਂ, ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਨ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਨ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਪਾਤਬ੍ਬਂ, ਅਕਪ੍ਪਿਯਂ ਤੇ ਨ ਪਾਤਬ੍ਬਂ, ਕਾਲੇ ਤੇ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਕਾਲੇ ਤੇ ਨ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਾਲੇ ਤੇ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਕਾਲੇ ਤੇ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਾਲੇ ਤੇ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ, વਿਕਾਲੇ ਤੇ ਨ ਸਾਯਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਾਲੇ ਤੇ ਪਾਤਬ੍ਬਂ, વਿਕਾਲੇ ਤੇ ਨ ਪਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਮਯਂ ਖੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਗਾਰਿਯਭੂਤਾ ਸਮਾਨਾ ਯਂ ਇਚ੍ਛਾਮ ਤਂ ਖਾਦਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਾਮ ਨ ਤਂ ਖਾਦਾਮ; ਯਂ ਇਚ੍ਛਾਮ ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਾਮ ਨ ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਾਮ; ਯਂ ਇਚ੍ਛਾਮ ਤਂ ਸਾਯਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਾਮ ਨ ਤਂ ਸਾਯਾਮ; ਯਂ ਇਚ੍ਛਾਮ ਤਂ ਪਿવਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਾਮ ਨ ਤਂ ਪਿવਾਮ; ਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਖਾਦਾਮ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਖਾਦਾਮ ਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਭੁਞ੍ਜਾਮ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਭੁਞ੍ਜਾਮ ਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਸਾਯਾਮ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਸਾਯਾਮ ਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਪਿવਾਮ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ ਪਿવਾਮ, ਕਾਲੇਪਿ ਖਾਦਾਮ વਿਕਾਲੇਪਿ ਖਾਦਾਮ ਕਾਲੇਪਿ ਭੁਞ੍ਜਾਮ વਿਕਾਲੇਪਿ ਭੁਞ੍ਜਾਮ ਕਾਲੇਪਿ ਸਾਯਾਮ વਿਕਾਲੇਪਿ ਸਾਯਾਮ ਕਾਲੇਪਿ ਪਿવਾਮ વਿਕਾਲੇਪਿ ਪਿવਾਮ; ਯਮ੍ਪਿ ਨੋ ਸਦ੍ਧਾ ਗਹਪਤਿਕਾ ਦਿવਾ વਿਕਾਲੇ ਪਣੀਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ વਾ ਭੋਜਨੀਯਂ વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਰਪਿਮੇ ਤਤ੍ਥਪਿਮੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੬੩) ਮੁਖਾવਰਣਂ ਮਞ੍ਞੇ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ਕੁਪਿਤੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕੁਮ੍ਭੀਲਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤੋ। ਕੁਮ੍ਭੀਲਭਯਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਓਦਰਿਕਤ੍ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਮ੍ਭੀਲਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆવਟ੍ਟਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਓਤਿਣ੍ਣੋਮ੍ਹਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ, ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੋਤਿਣ੍ਣੋ ਦੁਕ੍ਖਪਰੇਤੋ; ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਇਮਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯੇਥਾ’ਤਿ! ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਤਿ ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨੇવ ਕਾਯੇਨ ਅਰਕ੍ਖਿਤਾਯ વਾਚਾਯ ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਨੁਪਟ੍ਠਿਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਅਸਂવੁਤੇਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਪਸ੍ਸਤਿ ਗਹਪਤਿਂ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤਂ વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਂ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਂ ਪਰਿਚਾਰਯਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਮਯਂ ਖੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਗਾਰਿਯਭੂਤਾ ਸਮਾਨਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ ਪਰਿਚਾਰਿਮ੍ਹਾ; ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਕੁਲੇ ਭੋਗਾ। ਸਕ੍ਕਾ ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਾਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ ! ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ । ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਆવਟ੍ਟਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤੋ। ਆવਟ੍ਟਭਯਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨੇਤਂ ਕਾਮਗੁਣਾਨਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆવਟ੍ਟਭਯਂ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਸੁਕਾਭਯਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਓਤਿਣ੍ਣੋਮ੍ਹਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ, ਦੁਕ੍ਖੋਤਿਣ੍ਣੋ ਦੁਕ੍ਖਪਰੇਤੋ; ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਇਮਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯੇਥਾ’ਤਿ! ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਗਾਮਂ વਾ ਨਿਗਮਂ વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਤਿ ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨੇવ ਕਾਯੇਨ ਅਰਕ੍ਖਿਤਾਯ વਾਚਾਯ ਅਰਕ੍ਖਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਨੁਪਟ੍ਠਿਤਾਯ ਸਤਿਯਾ ਅਸਂવੁਤੇਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਪਸ੍ਸਤਿ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਦੁਨ੍ਨਿવਤ੍ਥਂ વਾ ਦੁਪ੍ਪਾਰੁਤਂ વਾ। ਤਸ੍ਸ ਮਾਤੁਗਾਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦੁਨ੍ਨਿવਤ੍ਥਂ વਾ ਦੁਪ੍ਪਾਰੁਤਂ વਾ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸੇਤਿ। ਸੋ ਰਾਗਾਨੁਦ੍ਧਂਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਸੁਕਾਭਯਸ੍ਸ ਭੀਤੋ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤੋ। ਸੁਸੁਕਾਭਯਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਸੁਕਾਭਯਂ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭਯਾਨਿ ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਪਠਮਨਾਨਾਕਰਣਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੩. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਕਥਾ॰ ੬੭੧ ਆਦਯੋ ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰੀ ਅਪਰਿਹੀਨੋ ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਕਪ੍ਪੋ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਨਿਰਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸਾવਕੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ, ਯਦਿਦਂ ਗਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਯਦਿਦਂ ਚੁਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚਾਤਿ (ਕ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੧੭ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਂ ਚੇਤਸੋ ਏਕੋਦਿਭਾવਂ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਅવਿਚਾਰਂ ਸਮਾਧਿਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰੀ ਅਪਰਿਹੀਨੋ ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਆਭਸ੍ਸਰਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਆਭਸ੍ਸਰਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਦ੍વੇ ਕਪ੍ਪਾ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਨਿਰਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸਾવਕੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ, ਯਦਿਦਂ ਗਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਚ વਿਹਰਤਿ ਸਤੋ ਚ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸੁਖਞ੍ਚ ਕਾਯੇਨ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ ਯਂ ਤਂ ਅਰਿਯਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ – ‘ਉਪੇਕ੍ਖਕੋ ਸਤਿਮਾ ਸੁਖવਿਹਾਰੀ’ਤਿ ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰੀ ਅਪਰਿਹੀਨੋ, ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਪ੍ਪਾ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਨਿਰਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸਾવਕੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ, ਯਦਿਦਂ ਗਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸੋਮਨਸ੍ਸਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਤਿਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰੀ ਅਪਰਿਹੀਨੋ ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ વੇਹਪ੍ਫਲਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। વੇਹਪ੍ਫਲਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਪਞ੍ਚ ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਨਿਰਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸਾવਕੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ, ਯਦਿਦਂ ਗਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਦੁਤਿਯਨਾਨਾਕਰਣਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੪. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਯਦੇવ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤਿ ਰੂਪਗਤਂ વੇਦਨਾਗਤਂ ਸਞ੍ਞਾਗਤਂ ਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਗਤਂ, ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਰੋਗਤੋ ਗਣ੍ਡਤੋ ਸਲ੍ਲਤੋ ਅਘਤੋ ਆਬਾਧਤੋ ਪਰਤੋ ਪਲੋਕਤੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਯਦੇવ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤਿ ਰੂਪਗਤਂ વੇਦਨਾਗਤਂ ਸਞ੍ਞਾਗਤਂ ਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਗਤਂ, ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਰੋਗਤੋ ਗਣ੍ਡਤੋ ਸਲ੍ਲਤੋ ਅਘਤੋ ਆਬਾਧਤੋ ਪਰਤੋ ਪਲੋਕਤੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਪਠਮਮੇਤ੍ਤਾਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੫. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰੀ ਅਪਰਿਹੀਨੋ ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਕਪ੍ਪੋ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਨਿਰਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸਾવਕੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਖੋ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ, ਯਦਿਦਂ ਗਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ…ਪੇ॰… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ…ਪੇ॰… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਦਸ੍ਸਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਨਿਕਾਮੇਤਿ, ਤੇਨ ਚ વਿਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤੋ ਤਦਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਤਬ੍ਬਹੁਲવਿਹਾਰੀ ਅਪਰਿਹੀਨੋ ਕਾਲਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋ ਆਭਸ੍ਸਰਾਨਂ ਸ੍ਯਾਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਪਨ ਕਰੁਣਾਦਯੋ ਤਯੋ વਿਹਾਰਾ ਆਭਸ੍ਸਰਾਦੀਹਿ ਤੀਹਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਆਭਸ੍ਸਰਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਦ੍વੇ ਕਪ੍ਪਾ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ…ਪੇ॰… ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾਨਂ ਸ੍ਯਾਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਪਨ ਕਰੁਣਾਦਯੋ ਤਯੋ વਿਹਾਰਾ ਆਭਸ੍ਸਰਾਦੀਹਿ ਤੀਹਿ વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੁਭਕਿਣ੍ਹਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਪ੍ਪਾ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ…ਪੇ॰… વੇਹਪ੍ਫਲਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। વੇਹਪ੍ਫਲਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਾਨਂ ਪਞ੍ਚ ਕਪ੍ਪਸਤਾਨਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਨਿਰਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਭਗવਤੋ ਪਨ ਸਾવਕੋ ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਂ ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਭવੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸੇਸੋ ਅਯਂ ਅਧਿਪ੍ਪਯਾਸੋ ਇਦਂ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਤવਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਨ, ਯਦਿਦਂ ਗਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਦੁਤਿਯਮੇਤ੍ਤਾਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੬. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਯਦੇવ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤਿ ਰੂਪਗਤਂ વੇਦਨਾਗਤਂ ਸਞ੍ਞਾਗਤਂ ਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਗਤਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਰੋਗਤੋ ਗਣ੍ਡਤੋ ਸਲ੍ਲਤੋ ਅਘਤੋ ਆਬਾਧਤੋ ਪਰਤੋ ਪਲੋਕਤੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਰੁਣਾ…ਪੇ॰… ਮੁਦਿਤਾ…ਪੇ॰… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ, ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ । ਸੋ ਯਦੇવ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤਿ ਰੂਪਗਤਂ વੇਦਨਾਗਤਂ ਸਞ੍ਞਾਗਤਂ ਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣਗਤਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਰੋਗਤੋ ਗਣ੍ਡਤੋ ਸਲ੍ਲਤੋ ਅਘਤੋ ਆਬਾਧਤੋ ਪਰਤੋ ਪਲੋਕਤੋ ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਅਨਤ੍ਤਤੋ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਸਹਬ੍ਯਤਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਅਸਾਧਾਰਣਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਪਠਮਤਥਾਗਤਅਚ੍ਛਰਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੭. ‘‘ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਯਦਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤੁਸਿਤਾ ਕਾਯਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਅਥ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯਾਪਿ ਤਾ ਲੋਕਨ੍ਤਰਿਕਾ ਅਘਾ ਅਸਂવੁਤਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾ ਯਤ੍ਥਪਿਮੇਸਂ ਯਤ੍ਥਿਮੇਸਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾਨਂ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਆਭਾ ਨਾਨੁਭੋਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥਪਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਤੇਪਿ ਤੇਨੋਭਾਸੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕਿਰ, ਭੋ, ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨਾ’ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਅਬ੍ਭੁਤਧਮ੍ਮੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰) ਪਾਤੁਭવਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਾ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਅਥ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯਾਪਿ ਤਾ ਲੋਕਨ੍ਤਰਿਕਾ ਅਘਾ ਅਸਂવੁਤਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾ ਯਤ੍ਥਪਿਮੇਸਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾਨਂ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਆਭਾ ਨਾਨੁਭੋਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥਪਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਤੇਪਿ ਤੇਨੋਭਾਸੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕਿਰ, ਭੋ, ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨਾ’ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਤਿ, ਅਥ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯਾਪਿ ਤਾ ਲੋਕਨ੍ਤਰਿਕਾ ਅਘਾ ਅਸਂવੁਤਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾ ਯਤ੍ਥਪਿਮੇਸਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾਨਂ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਆਭਾ ਨਾਨੁਭੋਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥਪਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਤੇਪਿ ਤੇਨੋਭਾਸੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕਿਰ, ਭੋ, ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨਾ’ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਦਾ ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਅਥ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਸਮਾਰਕੇ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕੇ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯਾਪਿ ਤਾ ਲੋਕਨ੍ਤਰਿਕਾ ਅਘਾ ਅਸਂવੁਤਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਾ ਅਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾ ਯਤ੍ਥਪਿਮੇਸਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਨਂ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕਾਨਂ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਆਭਾ ਨਾਨੁਭੋਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥਪਿ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਓਭਾਸੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮੇવ ਦੇવਾਨਂ ਦੇવਾਨੁਭਾવਂ। ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾ ਉਪਪਨ੍ਨਾ ਤੇਪਿ ਤੇਨੋਭਾਸੇਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕਿਰ, ਭੋ, ਸਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨਾ’ਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਦੁਤਿਯਤਥਾਗਤਅਚ੍ਛਰਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੮. ‘‘ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਆਲਯਾਰਾਮਾ ਆਲਯਰਾਮਾ (ਅਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤੇਸੁ), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਜਾ ਆਲਯਰਤਾ ਆਲਯਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ; ਸਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨਾਲਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਸੁਸ੍ਸੂਸਤਿ ਸੋਤਂ ਓਦਹਤਿ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਿ । ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਪਠਮੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ।
‘‘ਮਾਨਾਰਾਮਾ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਜਾ ਮਾਨਰਤਾ ਮਾਨਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ। ਸਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਮਾਨવਿਨਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਸੁਸ੍ਸੂਸਤਿ ਸੋਤਂ ਓਦਹਤਿ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ।
‘‘ਅਨੁਪਸਮਾਰਾਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਜਾ ਅਨੁਪਸਮਰਤਾ ਅਨੁਪਸਮਸਮ੍ਮੁਦਿਤਾ। ਸਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਓਪਸਮਿਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਸੁਸ੍ਸੂਸਤਿ ਸੋਤਂ ਓਦਹਤਿ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ।
‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾਗਤਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਜਾ ਅਣ੍ਡਭੂਤਾ ਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾ। ਸਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਾવਿਨਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਸੁਸ੍ਸੂਸਤਿ ਸੋਤਂ ਓਦਹਤਿ ਅਞ੍ਞਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਅਯਂ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਪਾਤੁਭવਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਾ ਇਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਾਤੁਭવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਆਨਨ੍ਦਅਚ੍ਛਰਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੨੯. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਕਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਕਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ’’ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਅਚ੍ਛਰਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੦. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਰਞ੍ਞੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਮ੍ਹਿ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣਪਰਿਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਣਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਰਞ੍ਞੇ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਮ੍ਹਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ (ਕ॰) ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ। ਕਤਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ? ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ।
‘‘ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਪਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਸਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਕਪਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਸਚੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਦਸ੍ਸਨੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਚੇ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਂ ਭਾਸਤਿ, ਭਾਸਿਤੇਨਪਿ ਸਾ ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਤਿਤ੍ਤਾવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪਾਸਿਕਾਪਰਿਸਾ ਹੋਤਿ, ਅਥ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਬ੍ਭੁਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੇ’’ਤਿ। ਦਸਮਂ।
ਭਯવਗ੍ਗੋ ਤਤਿਯੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਊਮਿ ਚ, ਦ੍વੇ ਚ ਨਾਨਾ ਦ੍વੇ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ।
ਮੇਤ੍ਤਾ ਦ੍વੇ ਚ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ, ਅਪਰਾ ਚ ਤਥਾ ਦੁવੇਤਿ॥