(੧੪) ੪. ਰਾਜવਗ੍ਗੋ
੧. ਪਠਮਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੧. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਚਕ੍ਕਂ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰); ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਅਪ੍ਪਤਿવਤ੍ਤਿਯਂ (ਸੀ॰) ਕੇਨਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨ ਪਾਣਿਨਾ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂ ਚ ਹੋਤਿ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੂ ਚ, ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਚ, ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਚ, ਪਰਿਸਞ੍ਞੂ ਚ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਕੇਨਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨ ਪਾਣਿਨਾ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੂ, ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ, ਕਾਲਞ੍ਞੂ, ਪਰਿਸਞ੍ਞੂ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਦੁਤਿਯਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੨. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਕੇਨਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨ ਪਾਣਿਨਾ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂ ਚ ਹੋਤਿ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੂ ਚ, ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਚ, ਕਾਲਞ੍ਞੂ ਚ, ਪਰਿਸਞ੍ਞੂ ਚ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਾ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਚਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਕੇਨਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨ ਪਾਣਿਨਾ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਤ੍ਥਞ੍ਞੂ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੂ, ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ , ਕਾਲਞ੍ਞੂ, ਪਰਿਸਞ੍ਞੂ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਨੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਧਮ੍ਮਰਾਜਾਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੩. ‘‘ਯੋਪਿ ਸੋ ਯੋਪਿ ਖੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ, ਸੋਪਿ ਨ ਅਰਾਜਕਂ ਚਕ੍ਕਂ વਤ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਰਞ੍ਞੋ ਰਾਜਾ’’ਤਿ? ‘‘ਧਮ੍ਮੋ, ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ।
‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਾਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ ਅਨ੍ਤੋਜਨਸ੍ਮਿਂ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਾਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯੇਸੁ ਅਨੁਯਨ੍ਤੇਸੁ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੇਸੁ (ਸੀ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪ …ਪੇ॰… ਬਲਕਾਯਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮਜਾਨਪਦੇਸੁ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਮਿਗਪਕ੍ਖੀਸੁ। ਸ ਖੋ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਰਾਜਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਾਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਜਨਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਖਤ੍ਤਿਯੇਸੁ ਅਨੁਯਨ੍ਤੇਸੁ ਬਲਕਾਯਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਸੁ ਨੇਗਮਜਾਨਪਦੇਸੁ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ਮਿਗਪਕ੍ਖੀਸੁ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਕੇਨਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸਭੂਤੇਨ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਨ ਪਾਣਿਨਾ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਾਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ – ‘ਏવਰੂਪਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਰੂਪਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ; ਏવਰੂਪਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਰੂਪਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ; ਏવਰੂਪਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਰੂਪਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ; ਏવਰੂਪੋ ਆਜੀવੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ, ਏવਰੂਪੋ ਆਜੀવੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ; ਏવਰੂਪੋ ਗਾਮਨਿਗਮੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ, ਏવਰੂਪੋ ਗਾਮਨਿਗਮੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਾਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸੁ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) …ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕੇਸੁ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਿਕਾਸੁ – ‘ਏવਰੂਪਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਰੂਪਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ; ਏવਰੂਪਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਰੂਪਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ; ਏવਰੂਪਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਏવਰੂਪਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ; ਏવਰੂਪੋ ਆਜੀવੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ, ਏવਰੂਪੋ ਆਜੀવੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ; ਏવਰੂਪੋ ਗਾਮਨਿਗਮੋ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ, ਏવਰੂਪੋ ਗਾਮਨਿਗਮੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਞੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਚਾਯਮਾਨੋ ਧਮ੍ਮਦ੍ਧਜੋ ਧਮ੍ਮਕੇਤੁ ਧਮ੍ਮਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ, ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸੁ, ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਉਪਾਸਕੇਸੁ, ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਂ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਉਪਾਸਿਕਾਸੁ ਧਮ੍ਮੇਨੇવ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ; ਤਂ ਹੋਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਤ੍ਤਿਯਂ ਸਮਣੇਨ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વਾ ਦੇવੇਨ વਾ ਮਾਰੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ વਾ ਕੇਨਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਯਸ੍ਸਂਦਿਸਂਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੪. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਾਜਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਦਿਸਾਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਸਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਿਜਿਤੇ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ ਹੋਤਿ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ, ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਾ ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ; ਅਡ੍ਢੋ ਹੋਤਿ ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਮਹਾਭੋਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕੋਸਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰੋ; ਬਲવਾ ਖੋ ਪਨ ਹੋਤਿ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਸ੍ਸવਾਯ ਓવਾਦਪਟਿਕਰਾਯ; ਪਰਿਣਾਯਕੋ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਪਟਿਬਲੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਤ੍ਥੇ ਚਿਨ੍ਤੇਤੁਂ; ਤਸ੍ਸਿਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ ਯਸਂ ਪਰਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਯਸਪਞ੍ਚਮੇਨ ਯਸੇਨ ਪਞ੍ਚਮੇਨ (ਕ॰), ਪਞ੍ਚਮੇਨ (ਸੀ॰) ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਦਿਸਾਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਸਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ વਿਜਿਤੇ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਏવਞ੍ਹੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਹੋਤਿ વਿਜਿਤਾવੀਨਂ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਦਿਸਾਯਂ વਿਹਰਤਿ, વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋવ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਚ (ਕ॰) વਿਹਰਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ – ਰਾਜਾવ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ; ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ ਸੁਤਧਰੋ ਸੁਤਸਨ੍ਨਿਚਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਾ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਰੂਪਾਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਧਾਤਾ વਚਸਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ – ਰਾਜਾવ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਅਡ੍ਢੋ ਮਹਦ੍ਧਨੋ ਮਹਾਭੋਗੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕੋਸਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰੋ; ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ – ਰਾਜਾવ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ; ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ – ਰਾਜਾવ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਪਰਿਣਾਯਕਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ; ਤਸ੍ਸਿਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਧਮ੍ਮਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਰਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ । ਸੋ ਇਮਿਨਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਪਞ੍ਚਮੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਦਿਸਾਯਂ વਿਹਰਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋવ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਏવਞ੍ਹੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਹੋਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਪਠਮਪਤ੍ਥਨਾਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੫. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਰਜ੍ਜਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ ਹੋਤਿ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ, ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਾ ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ; ਅਭਿਰੂਪੋ ਹੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ; ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਪਿਯੋ ਹੋਤਿ ਮਨਾਪੋ; ਨੇਗਮਜਾਨਪਦਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਹੋਤਿ ਮਨਾਪੋ; ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਰਞ੍ਞਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਿਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਸ੍ਸਸ੍ਮਿਂ વਾ ਰਥਸ੍ਮਿਂ વਾ ਧਨੁਸ੍ਮਿਂ વਾ ਥਰੁਸ੍ਮਿਂ વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਹੋਤਿ ਅਨવਯੋ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ, ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਾ ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਨੇਗਮਜਾਨਪਦਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਰਞ੍ਞਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਾਨਂ ਸਿਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨਾਨਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਮਿਂ વਾ ਅਸ੍ਸਸ੍ਮਿਂ વਾ ਰਥਸ੍ਮਿਂ વਾ ਧਨੁਸ੍ਮਿਂ વਾ ਥਰੁਸ੍ਮਿਂ વਾ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥਮ੍ਹਿ (ਸੀ॰), ਤਤ੍ਥਪਿ (ਕ॰) ਸਿਕ੍ਖਿਤੋ ਅਨવਯੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ! ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਰਜ੍ਜਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਸਦ੍ਦਹਤਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਂ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ। ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕੋ, ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ ਗਹਣਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਾਤਿਸੀਤਾਯ ਨਾਚ੍ਚੁਣ੍ਹਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਪਧਾਨਕ੍ਖਮਾਯ; ਅਸਠੋ ਹੋਤਿ ਅਮਾਯਾવੀ, ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਿਕਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਰਿ વਾ વਿਞ੍ਞੂਸੁ વਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਸੁ; ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ; ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਸਦ੍ਧੋ, ਸਦ੍ਦਹਾਮਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਬੋਧਿਂ – ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ…ਪੇ॰… ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ। ‘ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਅਪ੍ਪਾਬਾਧੋ ਅਪ੍ਪਾਤਙ੍ਕੋ ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ ਗਹਣਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਨਾਤਿਸੀਤਾਯ ਨਾਚ੍ਚੁਣ੍ਹਾਯ ਮਜ੍ਝਿਮਾਯ ਪਧਾਨਕ੍ਖਮਾਯ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਅਸਠੋ ਅਮਾਯਾવੀ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਆવਿਕਤ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥਰਿ વਾ વਿਞ੍ਞੂਸੁ વਾ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਸੁ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਾਮਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਪਞ੍ਞવਾ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ! ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਤ੍ਥੇਤੀ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਦੁਤਿਯਪਤ੍ਥਨਾਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੬. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਉਪਰਜ੍ਜਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰) ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ ਹੋਤਿ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ, ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਾ ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ; ਅਭਿਰੂਪੋ ਹੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ; ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਪਿਯੋ ਹੋਤਿ ਮਨਾਪੋ, ਬਲਕਾਯਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਹੋਤਿ ਮਨਾਪੋ; ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹੋਤਿ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਪਟਿਬਲੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਤ੍ਥੇ ਚਿਨ੍ਤੇਤੁਂ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ, ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਾ ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ ਜਾਤਿવਾਦੇਨ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਬਲਕਾਯਸ੍ਸ ਪਿਯੋ ਮਨਾਪੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਿਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਪਟਿਬਲੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਅਤ੍ਥੇ ਚਿਨ੍ਤੇਤੁਂ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ! ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਖਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਓਪਰਜ੍ਜਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਤ੍ਥੇਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ; ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ; ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਪਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਸੂਪਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ (ਕ॰) ਹੋਤਿ; ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ; ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ, ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ।
‘‘ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਸੀਲવਾ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਾਮਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਾਮਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਸੁਤਧਰੋ ਸੁਤਸਨ੍ਨਿਚਯੋ, ਯੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਾ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾ (ਸੀ॰) ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਰੂਪਾ ਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਧਾਤਾ વਚਸਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ વਿਹਰਾਮਿ ਅਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਹਾਨਾਯ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ, ਥਾਮવਾ ਦਲ਼੍ਹਪਰਕ੍ਕਮੋ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰੋ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਂ! ਅਹਂ ਖੋਮ੍ਹਿ ਪਞ੍ਞવਾ ਉਦਯਤ੍ਥਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਰਿਯਾਯ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯਗਾਮਿਨਿਯਾ। ਕਸ੍ਮਾਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ! ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਂ ਪਤ੍ਥੇਤੀ’’ਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਅਪ੍ਪਂਸੁਪਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੭. ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਨ੍ਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਨ੍ਤਿ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਇਤ੍ਥੀ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯਾ ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਤਿ। ਪੁਰਿਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਤ੍ਥਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਤਿ। ਚੋਰੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਦਾਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਤਿ। ਰਾਜਾ ਰਾਜਯੁਤ੍ਤੋ (ਪੀ॰ ਕ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਾਜਕਰਣੀਯੇਸੁ ਯੁਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿਸਂਯੋਗਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚ ਅਪ੍ਪਂ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਪਨ੍ਤਿ, ਬਹੁਂ ਜਗ੍ਗਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਭਤ੍ਤਾਦਕਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੮. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਭਤ੍ਤਾਦਕੋ ਚ ਹੋਤਿ ਓਕਾਸਫਰਣੋ ਚ ਲਣ੍ਡਸਾਰਣੋ ਚ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੀ ਚ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਸਦ੍ਦਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਗਨ੍ਧਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਰਸਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਭਤ੍ਤਾਦਕੋ ਚ ਓਕਾਸਫਰਣੋ ਚ ਲਣ੍ਡਸਾਰਣੋ ਚ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੀ ਚ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਤ੍ਤਾਦਕੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਓਕਾਸਫਰਣੋ ਚ ਮਞ੍ਚਪੀਠਮਦ੍ਦਨੋ ਪੀਠਮਦ੍ਦਨੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਚ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੀ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਸਦ੍ਦਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਗਨ੍ਧਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਰਸਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਤ੍ਤਾਦਕੋ ਚ ਹੋਤਿ ਓਕਾਸਫਰਣੋ ਚ ਮਞ੍ਚਪੀਠਮਦ੍ਦਨੋ ਚ ਸਲਾਕਗ੍ਗਾਹੀ ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਅਕ੍ਖਮਸੁਤ੍ਤਂ
੧੩੯. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਨ ਰਾਜਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਨ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗੋ, ਨ ਰਞ੍ਞੋ ਅਙ੍ਗਂਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ । ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਸਦ੍ਦਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਗਨ੍ਧਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਰਸਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਅਸ੍ਸਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਰਥਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਰਥਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਭੇਰਿਪਣવਸਙ੍ਖਤਿਣવਨਿਨ੍ਨਾਦਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਯੇ ਤੇ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗਾ ਅਭਿਜਾਤਾ ਸਙ੍ਗਾਮਾવਚਰਾ ਤੇਸਂ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਸ੍ਸ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਏਕਿਸ੍ਸਾ વਾ ਤਿਣੋਦਕਦਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮਾਨਿਤੋ વਿਹਨੀਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰), વਿਹਾਨਿਤੋ (ਕਤ੍ਥਚਿ) ਦ੍વੀਹਿ વਾ ਤੀਹਿ વਾ ਚਤੂਹਿ વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ વਾ ਤਿਣੋਦਕਦਤ੍ਤੀਹਿ વਿਮਾਨਿਤੋ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਏਕੇਨ વਾ ਸਰવੇਗੇਨ વਿਦ੍ਧੋ, ਦ੍વੀਹਿ વਾ ਤੀਹਿ વਾ ਚਤੂਹਿ વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ વਾ ਸਰવੇਗੇਹਿ વਿਦ੍ਧੋ ਸਂਸੀਦਤਿ વਿਸੀਦਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਨ ਰਾਜਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਨ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗੋ ਨ ਰਞ੍ਞੋ ਅਙ੍ਗਂਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਨ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਨ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਨ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਸਦ੍ਦਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਗਨ੍ਧਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਰਸਾਨਂ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਰੂਪੇ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਸਦ੍ਦੇ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਗਨ੍ਧੇ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਰਸੇ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਕ੍ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਨ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਨ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਨ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਨ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸ।
‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਰਾਜਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਅਙ੍ਗਂਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ, ਖਮੋ ਸਦ੍ਦਾਨਂ, ਖਮੋ ਗਨ੍ਧਾਨਂ, ਖਮੋ ਰਸਾਨਂ, ਖਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਅਸ੍ਸਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਰਥਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਕਾਯਂ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਸਂਸੀਦਤਿ ਨ વਿਸੀਦਤਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਰਥਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਭੇਰਿਪਣવਸਙ੍ਖਤਿਣવਨਿਨ੍ਨਾਦਸਦ੍ਦਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਸਂਸੀਦਤਿ ਨ વਿਸੀਦਤਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਯੇ ਤੇ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗਾ ਅਭਿਜਾਤਾ ਸਙ੍ਗਾਮਾવਚਰਾ ਤੇਸਂ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਸ੍ਸ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ ਨ ਸਂਸੀਦਤਿ ਨ વਿਸੀਦਤਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਏਕਿਸ੍ਸਾ વਾ ਤਿਣੋਦਕਦਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮਾਨਿਤੋ ਦ੍વੀਹਿ વਾ ਤੀਹਿ વਾ ਚਤੂਹਿ વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ વਾ ਤਿਣੋਦਕਦਤ੍ਤੀਹਿ વਿਮਾਨਿਤੋ ਨ ਸਂਸੀਦਤਿ ਨ વਿਸੀਦਤਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਏਕੇਨ વਾ ਸਰવੇਗੇਨ વਿਦ੍ਧੋ, ਦ੍વੀਹਿ વਾ ਤੀਹਿ વਾ ਚਤੂਹਿ વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ વਾ ਸਰવੇਗੇਹਿ વਿਦ੍ਧੋ ਨ ਸਂਸੀਦਤਿ ਨ વਿਸੀਦਤਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਤਿ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਓਤਰਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਰਾਜਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਅਙ੍ਗਂਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ, ਖਮੋ ਸਦ੍ਦਾਨਂ, ਖਮੋ ਗਨ੍ਧਾਨਂ, ਖਮੋ ਰਸਾਨਂ, ਖਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਰੂਪੇ ਨ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰੂਪਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਸਦ੍ਦੇ ਨ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਦ੍ਦਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ। ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਗਨ੍ਧੇ ਨ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਗਨ੍ਧਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਰਸੇ ਨ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਰਸਾਨਂ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ ਰਜਨੀਯੇ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇ ਨ ਸਾਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਦਹਿਤੁਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾਨਂ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਸੋਤਸੁਤ੍ਤਂ
੧੪੦. ‘‘ਪਞ੍ਚਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਰਾਜਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਅਙ੍ਗਂਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸੋਤਾ ਚ ਹੋਤਿ, ਹਨ੍ਤਾ ਚ, ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਚ, ਖਨ੍ਤਾ ਚ, ਗਨ੍ਤਾ ਚ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸੋਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਯਮੇਨਂ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਸਾਰਥੀ (ਸੀ॰) ਕਾਰਣਂ ਕਾਰੇਤਿ – ਯਦਿ વਾ ਕਤਪੁਬ੍ਬਂ ਯਦਿ વਾ ਅਕਤਪੁਬ੍ਬਂ – ਤਂ ਅਟ੍ਠਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਿਕਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੧੪ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸਾ ਸਬ੍ਬਚੇਤਸਾ (?) ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਓਹਿਤਸੋਤੋ ਸੁਣਾਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸੋਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਹਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਹਤ੍ਥਿਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ ਹਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਹਤ੍ਥਾਰੁਹਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ, ਅਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ, ਅਸ੍ਸਾਰੁਹਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ, ਰਥਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ, ਰਥਿਕਮ੍ਪਿ ਰਥਾਰੁਹਮ੍ਪਿ (ਪੀ॰) ਹਨਤਿ, ਪਤ੍ਤਿਕਮ੍ਪਿ ਹਨਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਹਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਰਕ੍ਖਤਿ ਪੁਰਿਮਂ ਕਾਯਂ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮਂ ਕਾਯਂ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਪੁਰਿਮੇ ਪਾਦੇ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਪਾਦੇ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਸੀਸਂ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਕਣ੍ਣੇ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਦਨ੍ਤੇ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਸੋਣ੍ਡਂ, ਰਕ੍ਖਤਿ વਾਲਧਿਂ, ਰਕ੍ਖਤਿ ਹਤ੍ਥਾਰੁਹਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਸਙ੍ਗਾਮਗਤੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸਤ੍ਤਿਪ੍ਪਹਾਰਾਨਂ ਅਸਿਪ੍ਪਹਾਰਾਨਂ ਉਸੁਪ੍ਪਹਾਰਾਨਂ ਫਰਸੁਪ੍ਪਹਾਰਾਨਂ ਭੇਰਿਪਣવਸਙ੍ਖਤਿਣવਨਿਨ੍ਨਾਦਸਦ੍ਦਾਨਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਖਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਗਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਯਮੇਨਂ ਹਤ੍ਥਿਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਦਿਸਂ ਪੇਸੇਤਿ – ਯਦਿ વਾ ਗਤਪੁਬ੍ਬਂ ਯਦਿ વਾ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਂ – ਤਂ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਗਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਗਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਗੋ ਰਾਜਾਰਹੋ ਹੋਤਿ ਰਾਜਭੋਗ੍ਗੋ, ਰਞ੍ਞੋ ਅਙ੍ਗਂਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸ। ਕਤਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾ ਚ ਹੋਤਿ, ਹਨ੍ਤਾ ਚ, ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਚ, ਖਨ੍ਤਾ ਚ, ਗਨ੍ਤਾ ਚ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਦੇਸਿਯਮਾਨੇ ਅਟ੍ਠਿਂਕਤ੍વਾ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸਾ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਓਹਿਤਸੋਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ, ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ (ਹਨਤਿ) ( ) ਨਤ੍ਥਿ ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੧੪ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ; ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ , ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ (ਹਨਤਿ) ( ) ਨਤ੍ਥਿ ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੧੪ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ; ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ; ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ; ਰਕ੍ਖਤਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ; ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਰਕ੍ਖਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹਸ੍ਸ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਪਿਪਾਸਾਯ ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸ … ਸਿਰਿਂਸਪ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਨਂ; ਦੁਰੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦੁਰਾਗਤਾਨਂ વਚਨਪਥਾਨਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਸਾਰੀਰਿਕਾਨਂ વੇਦਨਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਤਿਬ੍ਬਾਨਂ ਖਰਾਨਂ ਕਟੁਕਾਨਂ ਅਸਾਤਾਨਂ ਅਮਨਾਪਾਨਂ ਪਾਣਹਰਾਨਂ ਅਧਿવਾਸਕਜਾਤਿਕੋ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਖਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਾ ਸਾ ਦਿਸਾ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਾ ਇਮਿਨਾ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ, ਯਦਿਦਂ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥੋ ਸਬ੍ਬੂਪਧਿਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯੋ વਿਰਾਗੋ ਨਿਰੋਧੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਂ ਖਿਪ੍ਪਞ੍ਞੇવ ਗਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਗਨ੍ਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਦਸਮਂ।
ਰਾਜવਗ੍ਗੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਚਕ੍ਕਾਨੁવਤ੍ਤਨਾ ਰਾਜਾ, ਯਸ੍ਸਂਦਿਸਂ ਦ੍વੇ ਚੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ।
ਅਪ੍ਪਂਸੁਪਤਿ ਭਤ੍ਤਾਦੋ, ਅਕ੍ਖਮੋ ਚ ਸੋਤੇਨ ਚਾਤਿ॥