੬. ਮਹਾવਗ੍ਗੋ
੧. ਸੋਣਸੁਤ੍ਤਂ
੫੫. ਮਹਾવ॰ ੨੪੩ ਆਗਤਂ ਏવਂ , ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਸੀਤવਨਸ੍ਮਿਂ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੋਣਸ੍ਸ ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚਿ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਅਹਂ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਨ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਕੁਲੇ ਭੋਗਾ, ਸਕ੍ਕਾ ਭੋਗਾ ਚ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਾਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੋਣਸ੍ਸ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਮਞ੍ਞਾਯ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮ੍ਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮ੍ਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਂ ਖੋ – ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਸੀਤવਨੇ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੋਣਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਖੋ ਸੋਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸੋਣਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਨਨੁ ਤੇ, ਸੋਣ, ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ – ‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚਿ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ, ਅਹਂ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਮੇ ਨ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਕੁਲੇ ਭੋਗਾ, ਸਕ੍ਕਾ ਭੋਗਾ ਭੋਗੇ (ਮਹਾવ॰ ੨੪੩) ਚ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਾਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਭੋਗੇ ਚ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਚ ਕਰੇਯ੍ਯ’’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੋਣ, ਕੁਸਲੋ ਤ੍વਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਗਾਰਿਯਭੂਤੋ ਆਗਾਰਿਕਭੂਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰), ਅਗਾਰਿਕਭੂਤੋ (ਮਹਾવ॰ ੨੪੩) વੀਣਾਯ ਤਨ੍ਤਿਸ੍ਸਰੇ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੋਣ, ਯਦਾ ਤੇ વੀਣਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯੋ ਅਚ੍ਚਾਯਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ વੀਣਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸਰવਤੀ વਾ ਹੋਤਿ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਾ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੋਣ, ਯਦਾ ਤੇ વੀਣਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯੋ ਅਤਿਸਿਥਿਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ વੀਣਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸਰવਤੀ વਾ ਹੋਤਿ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਾ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਯਦਾ ਪਨ ਤੇ, ਸੋਣ, વੀਣਾਯ ਤਨ੍ਤਿਯੋ ਨ ਅਚ੍ਚਾਯਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨਾਤਿਸਿਥਿਲਾ ਸਮੇ ਗੁਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਾ, ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ વੀਣਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸਰવਤੀ વਾ ਹੋਤਿ ਕਮ੍ਮਞ੍ਞਾ વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਸੋਣ, ਅਚ੍ਚਾਰਦ੍ਧવੀਰਿਯਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਅਤਿਸਿਥਿਲવੀਰਿਯਂ ਕੋਸਜ੍ਜਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ ਤ੍વਂ, ਸੋਣ, વੀਰਿਯਸਮਥਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਂ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਞ੍ਚ ਸਮਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸੋਣਂ ਇਮਿਨਾ ਓવਾਦੇਨ ਓવਦਿਤ੍વਾ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਂ ਖੋ – ਸੀਤવਨੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ વੀਰਿਯਸਮਥਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਞ੍ਚ ਸਮਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਾਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਚ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸੋਣਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯਂ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੋਣੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਰਹਂ ਖੀਣਾਸવੋ વੁਸਿਤવਾ ਕਤਕਰਣੀਯੋ ਓਹਿਤਭਾਰੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥੋ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਸਂਯੋਜਨੋ ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਸੋ ਛ ਠਾਨਾਨਿ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ – ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਪવਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਝਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ (ਕ॰) ਮਹਾવ॰ ੨੪੪ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਸਮ੍ਮੋਹਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਕੇવਲਂਸਦ੍ਧਾਮਤ੍ਤਕਂ ਨੂਨ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ । ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਖੀਣਾਸવੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વੁਸਿਤવਾ ਕਤਕਰਣੀਯੋ ਕਰਣੀਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕਤਸ੍ਸ વਾ ਪਟਿਚਯਂ ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਦੋਸਸ੍ਸ વੀਤਦੋਸਤ੍ਤਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਮੋਹਸ੍ਸ વੀਤਮੋਹਤ੍ਤਾ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਂ ਨੂਨ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਨਿਕਾਮਯਮਾਨੋ ਪવਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਖੀਣਾਸવੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વੁਸਿਤવਾ ਕਤਕਰਣੀਯੋ ਕਰਣੀਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕਤਸ੍ਸ વਾ ਪਟਿਚਯਂ ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਪવਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਦੋਸਸ੍ਸ વੀਤਦੋਸਤ੍ਤਾ ਪવਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਮੋਹਸ੍ਸ વੀਤਮੋਹਤ੍ਤਾ ਪવਿવੇਕਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਿਯਾ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸਂ ਨੂਨ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਤੋ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਨ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਖੀਣਾਸવੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વੁਸਿਤવਾ ਕਤਕਰਣੀਯੋ ਕਰਣੀਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕਤਸ੍ਸ વਾ ਪਟਿਚਯਂ ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਦੋਸਸ੍ਸ વੀਤਦੋਸਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਮੋਹਸ੍ਸ વੀਤਮੋਹਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਦੋਸਸ੍ਸ વੀਤਦੋਸਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਮੋਹਸ੍ਸ વੀਤਮੋਹਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਦੋਸਸ੍ਸ વੀਤਦੋਸਤ੍ਤਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਮੋਹਸ੍ਸ વੀਤਮੋਹਤ੍ਤਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વੀਤਰਾਗਤ੍ਤਾ ਅਸਮ੍ਮੋਹਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਦੋਸਸ੍ਸ વੀਤਦੋਸਤ੍ਤਾ ਅਸਮ੍ਮੋਹਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਖਯਾ ਮੋਹਸ੍ਸ વੀਤਮੋਹਤ੍ਤਾ ਅਸਮ੍ਮੋਹਾਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ વਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭੁਸਾ ਚੇਪਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਪਾਤਂ (ਕ॰) ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ। ਅਮਿਸ੍ਸੀਕਤਮੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਠਿਤਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਯਞ੍ਚਸ੍ਸਾਨੁਪਸ੍ਸਤਿ । ਭੁਸਾ ਚੇਪਿ ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ… ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਮਨਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ। ਅਮਿਸ੍ਸੀਕਤਮੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਠਿਤਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਯਞ੍ਚਸ੍ਸਾਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੇਲੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦੋ ਅਸੁਸਿਰੋ ਏਕਗ੍ਘਨੋ। ਅਥ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਚੇਪਿ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭੁਸਾ વਾਤવੁਟ੍ਠਿ ਨੇવ ਨਂ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨ ਸਮ੍ਪવੇਧੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਚੇਪਿ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭੁਸਾ વਾਤવੁਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਅਥ ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਚੇਪਿ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭੁਸਾ વਾਤવੁਟ੍ਠਿ… ਅਥ ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਚੇਪਿ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭੁਸਾ વਾਤવੁਟ੍ਠਿ ਨੇવ ਨਂ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯ ਨ ਸਮ੍ਪવੇਧੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾવਿਮੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਭੁਸਾ ਚੇਪਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਚਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ। ਅਮਿਸ੍ਸੀਕਤਮੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਠਿਤਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਯਞ੍ਚਸ੍ਸਾਨੁਪਸ੍ਸਤਿ। ਭੁਸਾ ਚੇਪਿ ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ… ਮਨੋવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਧਮ੍ਮਾ ਮਨਸ੍ਸ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਨ੍ਤਿ। ਅਮਿਸ੍ਸੀਕਤਮੇવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਠਿਤਂ ਆਨੇਞ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਯਞ੍ਚਸ੍ਸਾਨੁਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਂ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਪવਿવੇਕਞ੍ਚ ਚੇਤਸੋ।
ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾਧਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਸ੍ਸ ਚ॥
‘‘ਤਣ੍ਹਾਕ੍ਖਯਾਧਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ , ਅਸਮ੍ਮੋਹਞ੍ਚ ਚੇਤਸੋ।
ਦਿਸ੍વਾ ਆਯਤਨੁਪ੍ਪਾਦਂ, ਸਮ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾ વਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ।
ਕਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਰਣੀਯਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
‘‘ਸੇਲੋ ਯਥਾ ਏਕਗ੍ਘਨੋ, વਾਤੇਨ ਨ ਸਮੀਰਤਿ।
ਏવਂ ਰੂਪਾ ਰਸਾ ਸਦ੍ਦਾ, ਗਨ੍ਧਾ ਫਸ੍ਸਾ ਚ ਕੇવਲਾ॥
‘‘ਇਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨਿਟ੍ਠਾ ਚ, ਨਪ੍ਪવੇਧੇਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਨੋ।
ਠਿਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤਞ੍ਚ (ਕ॰) ਮਹਾવ॰ ੨੪੪; ਕਥਾ॰ ੨੬੬, વਯਞ੍ਚਸ੍ਸਾਨੁਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ ਪਠਮਂ।
੨. ਫਗ੍ਗੁਨਸੁਤ੍ਤਂ
੫੬. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਫੇਗ੍ਗੁਨੋ (ਕ॰), ਫਗ੍ਗੁਣੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਆਬਾਧਿਕੋ ਹੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਆਬਾਧਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਬਾਲ਼੍ਹਗਿਲਾਨੋ। ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ , ਭਗવਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਤੁ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਧਿવਾਸੇਸਿ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇਨ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾ વੁਟ੍ਠਿਤੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਮਞ੍ਚਕੇ ਸਮਧੋਸਿ ਸਮਞ੍ਚੋਪਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਸਂ + ਧੂ + ਈ = ਸਮਧੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਫਗ੍ਗੁਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਲਂ, ਫਗ੍ਗੁਨ, ਮਾ ਤ੍વਂ ਮਞ੍ਚਕੇ ਸਮਧੋਸਿ। ਸਨ੍ਤਿਮਾਨਿ ਆਸਨਾਨਿ ਪਰੇਹਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਤ੍ਥਾਹਂ ਨਿਸੀਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਫਗ੍ਗੁਨਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ, ਫਗ੍ਗੁਨ, ਖਮਨੀਯਂ ਕਚ੍ਚਿ ਯਾਪਨੀਯਂ? ਕਚ੍ਚਿ ਤੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ; ਪਟਿਕ੍ਕਮੋਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨੋ ਅਭਿਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਮੇ , ਭਨ੍ਤੇ , ਖਮਨੀਯਂ ਨ ਯਾਪਨੀਯਂ। ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ; ਅਭਿਕ੍ਕਮੋਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮੋ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਸਿਖਰੇਨ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਮੁਦ੍ਧਾਨਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਅਭਿਮਤ੍ਥੇਯ੍ਯ ਅਭਿਮਟ੍ਠੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰); ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વਾਤਾ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਹਨਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਓਹਨਨ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਊਹਨਨ੍ਤਿ। ਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖਮਨੀਯਂ ਨ ਯਾਪਨੀਯਂ। ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ; ਅਭਿਕ੍ਕਮੋਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮੋ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਦਲ਼੍ਹੇਨ વਰਤ੍ਤਕ੍ਖਣ੍ਡੇਨ ਸੀਸવੇਠਨਂ ਦਦੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ ਸੀਸੇ ਸੀਸવੇਦਨਾ। ਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖਮਨੀਯਂ ਨ ਯਾਪਨੀਯਂ। ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ; ਅਭਿਕ੍ਕਮੋਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮੋ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਕ੍ਖੋ ਗੋਘਾਤਕੋ વਾ ਗੋਘਾਤਕਨ੍ਤੇવਾਸੀ વਾ ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਗੋવਿਕਨ੍ਤਨੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪਰਿਕਨ੍ਤੇਯ੍ਯ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વਾਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਂ ਪਰਿਕਨ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖਮਨੀਯਂ ਨ ਯਾਪਨੀਯਂ। ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ; ਅਭਿਕ੍ਕਮੋਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮੋ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦ੍વੇ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸਾ ਦੁਬ੍ਬਲਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਨਾਨਾਬਾਹਾਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਙ੍ਗਾਰਕਾਸੁਯਾ ਸਨ੍ਤਾਪੇਯ੍ਯੁਂ ਸਮ੍ਪਰਿਤਾਪੇਯ੍ਯੁਂ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਧਿਮਤ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਮਿਂ ਡਾਹੋ। ਨ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖਮਨੀਯਂ ਨ ਯਾਪਨੀਯਂ। ਬਾਲ਼੍ਹਾ ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਅਭਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ; ਅਭਿਕ੍ਕਮੋਸਾਨਂ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਨੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਫਗ੍ਗੁਨਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਤਮ੍ਹਿ ਚਸ੍ਸ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ વਿਪ੍ਪਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਤਮ੍ਹਿ ਚਸ੍ਸ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ વਿਪ੍ਪਸੀਦਿਂਸੂ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਹਾਨਨ੍ਦ, ਫਗ੍ਗੁਨਸ੍ਸ ਫੇਗ੍ਗੁਨਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦ (ਕ॰) ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨ વਿਪ੍ਪਸੀਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ! ਫਗ੍ਗੁਨਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ।
‘‘ਛਯਿਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਨਿਸਂਸਾ ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ ਧਮ੍ਮਸવਣੇ (ਸੀ॰) ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਥੁਪਪਰਿਕ੍ਖਾਯ। ਕਤਮੇ ਛ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਲਭਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਠਮੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਨ ਹੇવ ਖੋ ਨੋ ਚ ਖੋ (ਕ॰) ਲਭਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ ਲਭਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸਾવਕੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦੁਤਿਯੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਨ ਹੇવ ਖੋ ਲਭਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਨਪਿ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ ਲਭਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ; ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚੇਤਸਾ ਅਨੁવਿਤਕ੍ਕੇਤਿ ਅਨੁવਿਚਾਰੇਤਿ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚੇਤਸਾ ਅਨੁવਿਤਕ੍ਕਯਤੋ ਅਨੁવਿਚਾਰਯਤੋ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਤੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਤਿਯੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਥੁਪਪਰਿਕ੍ਖਾਯ।
‘‘ਇਧਾਨਨ੍ਦ , ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਚ ਖੋ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਲਭਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਚ ਖੋ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਨ ਹੇવ ਖੋ ਲਭਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ ਲਭਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਸਾવਕੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪਞ੍ਚਮੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯੇਹਿ ਸਂਯੋਜਨੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਚ ਖੋ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਮਰਣਕਾਲੇ ਨ ਹੇવ ਖੋ ਲਭਤਿ ਤਥਾਗਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ, ਨਪਿ ਤਥਾਗਤਸਾવਕਂ ਲਭਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ; ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚੇਤਸਾ ਅਨੁવਿਤਕ੍ਕੇਤਿ ਅਨੁવਿਚਾਰੇਤਿ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚੇਤਸਾ ਅਨੁવਿਤਕ੍ਕਯਤੋ ਅਨੁવਿਚਾਰਯਤੋ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਤੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਯਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਛਟ੍ਠੋ ਆਨਿਸਂਸੋ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਥੁਪਪਰਿਕ੍ਖਾਯ। ਇਮੇ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਛ ਆਨਿਸਂਸਾ ਕਾਲੇਨ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇ ਕਾਲੇਨ ਅਤ੍ਥੁਪਪਰਿਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੫੭. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪੂਰਣੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ – ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਨੀਲਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਲੋਹਿਤਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਹਲਿਦ੍ਦਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਪਰਮਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਓਰਬ੍ਭਿਕਾ ਸੂਕਰਿਕਾ ਸਾਕੁਣਿਕਾ ਮਾਗવਿਕਾ ਲੁਦ੍ਦਾ ਮਚ੍ਛਘਾਤਕਾ ਚੋਰਾ ਚੋਰਘਾਤਕਾ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਿਕਾ ਯੇ વਾ ਪਨਞ੍ਞੇਪਿ ਕੇਚਿ ਕੁਰੂਰਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਨੀਲਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਣ੍ਟਕવੁਤ੍ਤਿਕਾ ਯੇ વਾ ਪਨਞ੍ਞੇਪਿ ਕੇਚਿ ਕਮ੍ਮવਾਦਾ ਕ੍ਰਿਯવਾਦਾ।
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਲੋਹਿਤਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਨਿਗਣ੍ਠਾ ਏਕਸਾਟਕਾ ।
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਹਲਿਦ੍ਦਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਗਿਹੀ ਓਦਾਤવਸਨਾ ਅਚੇਲਕਸਾવਕਾ ।
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਆਜੀવਕਾ ਆਜੀવਕਿਨਿਯੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰਿਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਪਰਮਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਨਨ੍ਦੋ વਚ੍ਛੋ ਕਿਸੋ ਸਂਕਿਚ੍ਚੋ ਮਕ੍ਖਲਿ ਗੋਸਾਲੋ। ਪੂਰਣੇਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਇਮਾ ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਪੂਰਣਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੋ ਲੋਕੋ ਏਤਦਬ੍ਭਨੁਜਾਨਾਤਿ ਇਮਾ ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪੁਰਿਸੋ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਅਸ੍ਸਕੋ ਅਨਾਲ਼੍ਹਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਕਾਮਕਸ੍ਸ ਬਿਲਂ ਓਲਗ੍ਗੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਇਦਂ ਤੇ, ਅਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਮਂਸਞ੍ਚ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਮੂਲਞ੍ਚ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਪੂਰਣੇਨ ਕਸ੍ਸਪੇਨ ਅਪ੍ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਏਤੇਸਂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਇਮਾ ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਯਥਾ ਤਂ ਬਾਲੇਨ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੇਨ ਅਖੇਤ੍ਤਞ੍ਞੁਨਾ ਅਕੁਸਲੇਨ।
‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਾਪੇਮਿ। ਤਂ ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਤਮਾ ਚਾਨਨ੍ਦ, ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਇਧ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ – ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਲੇ વਾ ਨੇਸਾਦਕੁਲੇ વਾ વੇਨਕੁਲੇ વੇਣਕੁਲੇ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) વਾ ਰਥਕਾਰਕੁਲੇ વਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਕੁਲੇ વਾ, ਦਲਿਦ੍ਦੇ ਅਪ੍ਪਨ੍ਨਪਾਨਭੋਜਨੇ ਕਸਿਰવੁਤ੍ਤਿਕੇ, ਯਤ੍ਥ ਕਸਿਰੇਨ ਘਾਸਚ੍ਛਾਦੋ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਸੋ ਚ ਹੋਤਿ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਦੁਦ੍ਦਸਿਕੋ ਓਕੋਟਿਮਕੋ ਬવ੍ਹਾਬਾਧੋ ਕਾਣੋ વਾ ਕੁਣੀ વਾ ਖਞ੍ਜੋ વਾ ਪਕ੍ਖਹਤੋ વਾ, ਨ ਲਾਭੀ ਅਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਾਨਸ੍ਸ વਤ੍ਥਸ੍ਸ ਯਾਨਸ੍ਸ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯਾવਸਥਪਦੀਪੇਯ੍ਯਸ੍ਸ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ – ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਲੇ વਾ…ਪੇ॰… ਸੇਯ੍ਯਾવਸਥਪਦੀਪੇਯ੍ਯਸ੍ਸ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਨੀਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ – ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਲੇ વਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਚ ਹੋਤਿ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਦੁਦ੍ਦਸਿਕੋ ਓਕੋਟਿਮਕੋ । ਸੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ, ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਉਚ੍ਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ – ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ, ਅਡ੍ਢੇ ਮਹਦ੍ਧਨੇ ਮਹਾਭੋਗੇ ਪਹੂਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤੇ ਪਹੂਤવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣੇ ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞੇ। ਸੋ ਚ ਹੋਤਿ ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਲਾਭੀ ਅਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਾਨਸ੍ਸ વਤ੍ਥਸ੍ਸ ਯਾਨਸ੍ਸ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯਾવਸਥਪਦੀਪੇਯ੍ਯਸ੍ਸ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਕਣ੍ਹਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਉਚ੍ਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ – ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ…ਪੇ॰… ਸੇਯ੍ਯਾવਸਥਪਦੀਪੇਯ੍ਯਸ੍ਸ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, વਾਚਾਯ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, ਮਨਸਾ ਸੁਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਸੁਕ੍ਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚਾਨਨ੍ਦ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ? ਇਧਾਨਨ੍ਦ , ਏਕਚ੍ਚੋ ਉਚ੍ਚੇ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ ਹੋਤਿ – ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ વਾ, ਅਡ੍ਢੇ ਮਹਦ੍ਧਨੇ ਮਹਾਭੋਗੇ ਪਹੂਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤੇ ਪਹੂਤવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣੇ ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞੇ। ਸੋ ਚ ਹੋਤਿ ਅਭਿਰੂਪੋ ਦਸ੍ਸਨੀਯੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਪਰਮਾਯ વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਲਾਭੀ ਅਨ੍ਨਸ੍ਸ ਪਾਨਸ੍ਸ વਤ੍ਥਸ੍ਸ ਯਾਨਸ੍ਸ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯਾવਸਥਪਦੀਪੇਯ੍ਯਸ੍ਸ । ਸੋ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ, ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਕ੍ਕਾਭਿਜਾਤਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਣ੍ਹਂ ਅਸੁਕ੍ਕਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਅਭਿਜਾਯਤਿ। ਇਮਾ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਛਲ਼ਭਿਜਾਤਿਯੋ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਆਸવਸੁਤ੍ਤਂ
੫੮. ‘‘ਛਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸ।
ਕਤਮੇਹਿ ਛਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਯੇ ਆਸવਾ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਤੇ ਸਂવਰੇਨ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਆਸવਾ ਪਟਿਸੇવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਤੇ ਪਟਿਸੇવਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਆਸવਾ ਅਧਿવਾਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਤੇ ਅਧਿવਾਸਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਆਸવਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਤੇ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਆਸવਾ વਿਨੋਦਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਤੇ વਿਨੋਦਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਆਸવਾ ਭਾવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਤੇ ਭਾવਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਸਂવਰੇਨ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਸਂવੁਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ…ਪੇ॰… ਘਾਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ… ਜਿવ੍ਹਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ… ਕਾਯਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯ… ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਂ ਸਂવੁਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਸਂવਰਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਸਂવਰੇਨ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਪਟਿਸੇવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਪਟਿਸੇવਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚੀવਰਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ – ‘ਯਾવਦੇવ ਸੀਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ , ਉਣ੍ਹਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਨਂ ਡਂਸ… ਸਿਰਿਂਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ) ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਯਾવਦੇવ ਹਿਰਿਕੋਪੀਨਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤ੍ਥਂ’। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ – ‘ਨੇવ ਦવਾਯ ਨ ਮਦਾਯ ਨ ਮਣ੍ਡਨਾਯ ਨ વਿਭੂਸਨਾਯ, ਯਾવਦੇવ ਇਮਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਠਿਤਿਯਾ ਯਾਪਨਾਯ, વਿਹਿਂਸੂਪਰਤਿਯਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਾਨੁਗ੍ਗਹਾਯ, ਇਤਿ ਪੁਰਾਣਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਪਟਿਹਙ੍ਖਾਮਿ, ਨવਞ੍ਚ વੇਦਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਾਤ੍ਰਾ ਚ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਨવਜ੍ਜਤਾ ਚ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚ’ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਚਾਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰)। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ – ‘ਯਾવਦੇવ ਸੀਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਉਣ੍ਹਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਨਂ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਯਾવਦੇવ ਉਤੁਪਰਿਸ੍ਸਯવਿਨੋਦਨਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾਰਾਮਤ੍ਥਂ’। ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ – ‘ਯਾવਦੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ વੇਯ੍ਯਾਬਾਧਿਕਾਨਂ વੇਦਨਾਨਂ ਪਟਿਘਾਤਾਯ, ਅਬ੍ਯਾਬਜ੍ਝਪਰਮਤਾਯਾ’ਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪ੍ਪਟਿਸੇવਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਪਟਿਸੇવਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਪਟਿਸੇવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਪਟਿਸੇવਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਅਧਿવਾਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਅਧਿવਾਸਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਖਮੋ ਹੋਤਿ ਸੀਤਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹਸ੍ਸ, ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ, ਪਿਪਾਸਾਯ, ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਨਂ, ਦੁਰੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦੁਰਾਗਤਾਨਂ વਚਨਪਥਾਨਂ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਸਾਰੀਰਿਕਾਨਂ વੇਦਨਾਨਂ ਦੁਕ੍ਖਾਨਂ ਤਿਬ੍ਬਾਨਂ ਖਰਾਨਂ ਕਟੁਕਾਨਂ ਅਸਾਤਾਨਂ ਅਮਨਾਪਾਨਂ ਪਾਣਹਰਾਨਂ ਅਧਿવਾਸਕਜਾਤਿਕੋ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਅਨਧਿવਾਸਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਅਧਿવਾਸਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਅਧਿવਾਸਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਅਧਿવਾਸਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਚਣ੍ਡਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਚਣ੍ਡਂ ਅਸ੍ਸਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਚਣ੍ਡਂ ਗੋਣਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਚਣ੍ਡਂ ਕੁਕ੍ਕੁਰਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ, ਅਹਿਂ ਖਾਣੁਂ ਕਣ੍ਟਕਟ੍ਠਾਨਂ ਸੋਬ੍ਭਂ ਪਪਾਤਂ ਚਨ੍ਦਨਿਕਂ ਓਲ਼ਿਗਲ੍ਲਂ, ਯਥਾਰੂਪੇ ਅਨਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ, ਯਥਾਰੂਪੇ ਅਗੋਚਰੇ ਚਰਨ੍ਤਂ, ਯਥਾਰੂਪੇ ਪਾਪਕੇ ਮਿਤ੍ਤੇ ਭਜਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞੂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਪਾਪਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਓਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਸੋ ਤਞ੍ਚ ਅਨਾਸਨਂ ਤਞ੍ਚ ਅਗੋਚਰਂ ਤੇ ਚ ਪਾਪਕੇ ਮਿਤ੍ਤੇ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪਰਿવਜ੍ਜਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਪਰਿવਜ੍ਜਯਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ વਿਨੋਦਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ વਿਨੋਦਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ, ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਨਾਧਿવਾਸੇਤਿ ਪਜਹਤਿ વਿਨੋਦੇਤਿ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਕਰੋਤਿ ਅਨਭਾવਂ ਗਮੇਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅવਿਨੋਦਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ , વਿਨੋਦਯਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ વਿਨੋਦਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ વਿਨੋਦਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਭਾવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਭਾવਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਂ, ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਯੋਨਿਸੋ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ…ਪੇ॰… વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ… ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ… ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ… ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਂ ਭਾવੇਤਿ વਿવੇਕਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਿਰਾਗਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਨਿਰੋਧਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਪਰਿਣਾਮਿਂ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਭਾવਯਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਭਾવਯਤੋ ਏવਂਸ ਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਭਾવਨਾ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾ ਯੇ ਭਾવਨਾਯ ਪਹੀਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਦਾਰੁਕਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੫੯. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਨਾਤਿਕੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਞ੍ਜਕਾવਸਥੇ। ਅਥ ਖੋ ਦਾਰੁਕਮ੍ਮਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਦਾਰੁਕਮ੍ਮਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਪਿ ਨੁ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਕੁਲੇ ਦਾਨਂ ਦੀਯਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਦੀਯਤਿ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੁਲੇ ਦਾਨਂ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ વਾ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾ, ਤਥਾਰੂਪੇਸੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਦਾਨਂ ਦੀਯਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਦੁਜ੍ਜਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਗਹਪਤਿ, ਤਯਾ ਗਿਹਿਨਾ ਕਾਮਭੋਗਿਨਾ ਪੁਤ੍ਤਸਮ੍ਬਾਧਸਯਨਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤੇਨ, ਕਾਸਿਕਚਨ੍ਦਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤੇਨ, ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤੇਨ, ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤੇਨ ਇਮੇ વਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਇਮੇ વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾਤਿ।
‘‘ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ ਉਨ੍ਨਲ਼ੋ ਚਪਲੋ ਮੁਖਰੋ વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚੋ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤੋ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ ਅਨੁਨ੍ਨਲ਼ੋ ਅਚਪਲੋ ਅਮੁਖਰੋ ਅવਿਕਿਣ੍ਣવਾਚੋ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਮਾਹਿਤੋ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਸਂવੁਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਗਾਮਨ੍ਤવਿਹਾਰੀ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਗਾਮਨ੍ਤવਿਹਾਰੀ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਨੇਮਨ੍ਤਨਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਨੇਮਨ੍ਤਨਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ । ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਗਹਪਤਿਚੀવਰਧਰੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ ਉਨ੍ਨਲ਼ੋ ਚਪਲੋ ਮੁਖਰੋ વਿਕਿਣ੍ਣવਾਚੋ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤੋ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪਾਕਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਗਹਪਤਿਚੀવਰਧਰੋ ਚੇਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ ਅਨੁਨ੍ਨਲ਼ੋ ਅਚਪਲੋ ਅਮੁਖਰੋ ਅવਿਕਿਣ੍ਣવਾਚੋ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਸਮਾਹਿਤੋ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਸਂવੁਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ। ਏવਂ ਸੋ ਤੇਨਙ੍ਗੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਇਙ੍ਘ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਙ੍ਘੇ ਦਾਨਂ ਦਾਨਾਨਿ (ਕ॰) ਦੇਹਿ। ਸਙ੍ਘੇ ਤੇ ਦਾਨਂ ਦਦਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸੀਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਸੋ ਤ੍વਂ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਸਙ੍ਘੇ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ
੬੦. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਥਂ ਓਪਾਤੇਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾਨਂ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਥਂ ਓਪਾਤੇਸਿ, ਯਾવ ਕਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਆਗਮੇਤੂ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਮਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਅਪਸਾਦੇਸਿ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ। ਪਹੋਤਿ ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਭਿਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਦੁਜ੍ਜਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਰਸ੍ਸ ਚੇਤੋਪਰਿਯਾਯਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੇਹਿ। ਇਧਾવੁਸੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਾવਦੇવ ਸੋਰਤਸੋਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਨਿવਾਤਨਿવਾਤੋ ਹੋਤਿ, ਉਪਸਨ੍ਤੁਪਸਨ੍ਤੋ ਹੋਤਿ, ਯਾવ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਂ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ ਸੋ વਪਕਸ੍ਸਤੇવ ਸਤ੍ਥਾਰਾ, વਪਕਸ੍ਸਤਿ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯੇਹਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ, ਸੋ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਉਪਾਸਿਕਾਹਿ ਰਞ੍ਞਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕੇਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਂਸਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਕਤਸ੍ਸ ਭਸ੍ਸਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸੇਤਿ। ਸੋ ਰਾਗਾਨੁਦ੍ਧਂਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਗੋਣੋ ਕਿਟ੍ਠਾਦੋ ਦਾਮੇਨ વਾ ਬਦ੍ਧੋ ਆਰਾਮੇ વਾ ਬਨ੍ਧੋ (ਕ॰) વਜੇ વਾ ਓਰੁਦ੍ਧੋ। ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨ ਦਾਨਾਯਂ ਗੋਣੋ ਕਿਟ੍ਠਾਦੋ ਪੁਨਦੇવ ਕਿਟ੍ਠਂ ਓਤਰਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਆવੁਸੋ’’। ‘‘ਠਾਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਜ੍ਜਤਿ, ਯਂ ਸੋ ਗੋਣੋ ਕਿਟ੍ਠਾਦੋ ਦਾਮਂ વਾ ਛੇਤ੍વਾ વਜਂ વਾ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ਅਥ ਪੁਨਦੇવ ਕਿਟ੍ਠਂ ਓਤਰੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਾવਦੇવ ਸੋਰਤਸੋਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਨਿવਾਤਨਿવਾਤੋ ਹੋਤਿ, ਉਪਸਨ੍ਤੁਪਸਨ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਯਾવ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਂ વਾ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰਿਂ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ ਸੋ વਪਕਸ੍ਸਤੇવ ਸਤ੍ਥਾਰਾ, વਪਕਸ੍ਸਤਿ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨਿਯੇਹਿ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀਹਿ, ਸੋ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਉਪਾਸਿਕਾਹਿ ਰਞ੍ਞਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕੇਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਂਸਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਕਤਸ੍ਸ ਭਸ੍ਸਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸੇਤਿ । ਸੋ ਰਾਗਾਨੁਦ੍ਧਂਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾવੁਸੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਥੁਲ੍ਲਫੁਸਿਤਕੋ ਦੇવੋ વਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਥੁਲ੍ਲਫੁਸਿਤਕੇ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ (ਕ॰) ਰਜਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਪੇਯ੍ਯ, ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲਂ ਪਾਤੁਕਰੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨ ਦਾਨਿ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ (ਕ॰) ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਪੁਨਦੇવ ਰਜੋ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਆવੁਸੋ’’। ‘‘ਠਾਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਜ੍ਜਤਿ, ਯਂ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਚਾਤੁਮਹਾਪਥੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯੁਂ, ਗੋਪਸੂ વਾ ਅਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯੁਂ, વਾਤਾਤਪੋ વਾ ਸ੍ਨੇਹਗਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਪੁਨਦੇવ ਰਜੋ ਪਾਤੁਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ…ਪੇ॰… ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾવੁਸੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਆવੁਸੋ, ਗਾਮਸ੍ਸ વਾ ਨਿਗਮਸ੍ਸ વਾ ਅવਿਦੂਰੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ। ਤਤ੍ਥ ਥੁਲ੍ਲਫੁਸਿਤਕੋ ਦੇવੋ વੁਟ੍ਠੋ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਮ੍ਪਿ ਸਕ੍ਖਰਕਠਲਮ੍ਪਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਪੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨ ਦਾਨਿ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਤਲ਼ਾਕੇ ਪੁਨਦੇવ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਾ વਾ ਸਕ੍ਖਰਕਠਲਾ વਾ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਆવੁਸੋ’’। ‘‘ਠਾਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਜ੍ਜਤਿ, ਯਂ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਤਲ਼ਾਕੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਾ ਪਿવੇਯ੍ਯੁਂ, ਗੋਪਸੂ વਾ ਪਿવੇਯ੍ਯੁਂ, વਾਤਾਤਪੋ વਾ ਸ੍ਨੇਹਗਤਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਪੁਨਦੇવ ਸਿਪ੍ਪਿਸਮ੍ਬੁਕਾਪਿ ਸਕ੍ਖਰਕਠਲਾਪਿ ਪਾਤੁਭવੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾવੁਸੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਪੁਰਿਸਂ ਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਆਭਿਦੋਸਿਕਂ ਭੋਜਨਂ ਨਚ੍ਛਾਦੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨ ਦਾਨਿ ਅਮੁਂ ਪੁਰਿਸਂ ਪੁਨਦੇવ ਭੋਜਨਂ ਛਾਦੇਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਆવੁਸੋ’’। ‘‘ਠਾਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਜ੍ਜਤਿ, ਅਮੁਂ ਪੁਰਿਸਂ ਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਂ ਯਾવਸ੍ਸ ਸਾ ਓਜਾ ਕਾਯੇ ਠਸ੍ਸਤਿ ਤਾવ ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਭੋਜਨਂ ਛਾਦੇਸ੍ਸਤਿ। ਯਤੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਸਾ ਓਜਾ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਥ ਪੁਨਦੇવ ਤਂ ਭੋਜਨਂ ਛਾਦੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘ਇਧ , ਪਨਾવੁਸੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਪਬ੍ਬਤਸਙ੍ਖੇਪੇ ਉਦਕਰਹਦੋ ਨਿવਾਤੋ વਿਗਤਊਮਿਕੋ। ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨ ਦਾਨਿ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ ਉਦਕਰਹਦੇ ਪੁਨਦੇવ ਊਮਿ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਆવੁਸੋ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਆવੁਸੋ’’। ‘‘ਠਾਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਜ੍ਜਤਿ, ਯਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭੁਸਾ વਾਤવੁਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਦਕਰਹਦੇ ਊਮਿਂ ਜਨੇਯ੍ਯ। ਯਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਯਾ ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ… ਯਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਭੁਸਾ વਾਤવੁਟ੍ਠਿ। ਸਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਉਦਕਰਹਦੇ ਊਮਿਂ ਜਨੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ…ਪੇ॰… ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ।
‘‘ਇਧ, ਪਨਾવੁਸੋ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਉਪਾਸਿਕਾਹਿ ਰਞ੍ਞਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕੇਹਿ । ਤਸ੍ਸ ਸਂਸਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਕਤਸ੍ਸ ਭਸ੍ਸਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸੇਤਿ। ਸੋ ਰਾਗਾਨੁਦ੍ਧਂਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਰਾਜਾ વਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੋ વਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਨਸਣ੍ਡੇ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ વਾਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਥ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦੇਨ ਰਥਸਦ੍ਦੇਨ ਪਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੇਨ ਭੇਰਿਪਣવਸਙ੍ਖਤਿਣવਨਿਨ੍ਨਾਦਸਦ੍ਦੇਨ ਚੀਰਿਕਸਦ੍ਦੋ ਚਿਰਿਲ਼ਿਕਾਸਦ੍ਦੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅਨ੍ਤਰਧਾਯੇਯ੍ਯ ਅਨ੍ਤਰਧਾਪੇਯ੍ਯ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰)। ਯੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਨ ਦਾਨਿ ਅਮੁਸ੍ਮਿਂ વਨਸਣ੍ਡੇ ਪੁਨਦੇવ ਚੀਰਿਕਸਦ੍ਦੋ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਸਮ੍ਮਾ ਨੁ ਖੋ ਸੋ , ਆવੁਸੋ, વਦਮਾਨੋ વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹਿਦਂ, ਆવੁਸੋ’’। ‘‘ਠਾਨਞ੍ਹੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, વਿਜ੍ਜਤਿ, ਯਂ ਸੋ ਰਾਜਾ વਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੋ વਾ ਤਮ੍ਹਾ વਨਸਣ੍ਡਾ ਪਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਪੁਨਦੇવ ਚੀਰਿਕਸਦ੍ਦੋ ਪਾਤੁਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ‘ਲਾਭਿਮ੍ਹਿ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਸ੍ਸਾ’ਤਿ ਸਂਸਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਹਿ ਉਪਾਸਕੇਹਿ ਉਪਾਸਿਕਾਹਿ ਰਞ੍ਞਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਸਾવਕੇਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਂਸਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਕਤਸ੍ਸ ਭਸ੍ਸਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਰਾਗੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸੇਤਿ। ਸੋ ਰਾਗਾਨੁਦ੍ਧਂਸਿਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕੋਟ੍ਠਿਕੇਨ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ – ‘ਇਮਾਸਞ੍ਚ ਇਮਾਸਞ੍ਚ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਲਾਭੀ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ; ਉਦਾਹੁ ਦੇવਤਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ – ‘ਚਿਤ੍ਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਇਮਾਸਞ੍ਚ ਇਮਾਸਞ੍ਚ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਲਾਭੀ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਮੇ, ਆવੁਸੋ – ‘ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਇਮਾਸਞ੍ਚ ਇਮਾਸਞ੍ਚ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਲਾਭੀ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਦੇવਤਾਪਿ ਮੇ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ – ‘ਚਿਤ੍ਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਇਮਾਸਞ੍ਚ ਇਮਾਸਞ੍ਚ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਲਾਭੀ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਚਿਤ੍ਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਇਮਾਸਞ੍ਚ ਇਮਾਸਞ੍ਚ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਲਾਭੀ, ਅਥ ਚ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਹੀਨਾਯਾવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਿਤ੍ਤੋ ਚਿਰਂ ਸਰਿਸ੍ਸਤਿ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ (ਕ॰) ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਚ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸੀਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਮਜ੍ਝੇਸੁਤ੍ਤਂ
੬੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਇਸਿਪਤਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਨਂ ਮਣ੍ਡਲਮਾਲ਼ੇ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਨਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤਾਨਂ ਅਯਮਨ੍ਤਰਾਕਥਾ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘વੁਤ੍ਤਮਿਦਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤਾ ਪਾਰਾਯਨੇ ਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਪਞ੍ਹੇ –
ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਤਿਸ੍ਸਮਿਤ੍ਤੇਯ੍ਯਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾ ੬੭ ‘‘ਯੋ ਉਭੋਨ੍ਤੇ વਿਦਿਤ੍વਾਨ, ਮਜ੍ਝੇ ਮਨ੍ਤਾ ਨ ਲਿਪ੍ਪਤਿ ਨ ਲਿਮ੍ਪਤਿ (ਕ॰)।
ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋਤਿ, ਸੋਧ ਸਿਬ੍ਬਿਨਿ ਸਿਬ੍ਬਨਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਮਚ੍ਚਗਾ’’ਤਿ॥
‘‘ਕਤਮੋ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਕਤਮੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਕਿਂ ਮਜ੍ਝੇ, ਕਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ’’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ , ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧੋ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਅਭਿਜਾਨਿਤ੍વਾ (ਕ॰) ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਰਿਜਾਨਿਤ੍વਾ (ਕ॰) ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਤੀਤਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਅਨਾਗਤਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਖਾ, ਆવੁਸੋ, વੇਦਨਾ ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਾਮਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਰੂਪਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਛ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਛ ਬਾਹਿਰਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ ਆવੁਸੋ , ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਕ੍ਕਾਯੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਸਕ੍ਕਾਯਸਮੁਦਯੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਸਕ੍ਕਾਯਨਿਰੋਧੋ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਬ੍ਯਾਕਤਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਯਥਾਸਕਂ ਪਟਿਭਾਨਂ। ਆਯਾਮਾવੁਸੋ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸ੍ਸਾਮ। ਯਥਾ ਨੋ ਭਗવਾ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ ਤਥਾ ਨਂ ਧਾਰੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ । ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ‘‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਪਰਿਯਾਯੇਨ, ਅਪਿ ਚ ਯਂ ਮਯਾ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਾਸਿਤਂ ਪਾਰਾਯਨੇ ਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਪਞ੍ਹੇ –
‘‘ਯੋ ਉਭੋਨ੍ਤੇ વਿਦਿਤ੍વਾਨ, ਮਜ੍ਝੇ ਮਨ੍ਤਾ ਨ ਲਿਪ੍ਪਤਿ।
ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋਤਿ, ਸੋਧ ਸਿਬ੍ਬਿਨਿਮਚ੍ਚਗਾ’’ਤਿ॥
‘‘ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਫਸ੍ਸੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕੋ ਅਨ੍ਤੋ , ਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯੋ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧੋ ਮਜ੍ਝੇ, ਤਣ੍ਹਾ ਸਿਬ੍ਬਿਨੀ; ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਨਂ ਸਿਬ੍ਬਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸੇવ ਭવਸ੍ਸ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਯਾ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ, ਅਭਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਰਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਰੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਸੁਤ੍ਤਂ
੬੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕੋਸਲੇਸੁ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਦਣ੍ਡਕਪ੍ਪਕਂ ਨਾਮ ਕੋਸਲਾਨਂ ਨਿਗਮੋ ਤਦવਸਰਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਣ੍ਡਕਪ੍ਪਕਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ ਆવਸਥਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤੁਂ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਅਚਿਰવਤੀ ਨਦੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ। ਅਚਿਰવਤਿਯਾ ਨਦਿਯਾ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਏਕਚੀવਰੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਯਮਾਨੋ। ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਨੁ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਬ੍ਯਾਕਤੋ – ‘ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’ਤਿ ਚੂਲ਼વ॰ ੩੪੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੭ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਉਦਾਹੁ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਪਰਿਯਾਯੇਨਾ’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤਾ ਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੇਨ ਅਚਿਰવਤੀ ਨਦੀ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ। ਅਚਿਰવਤਿਯਾ ਨਦਿਯਾ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਏਕਚੀવਰੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿਂ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਯਮਾਨੋ । ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਨੁ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਭਗવਤਾ ਬ੍ਯਾਕਤੋ – ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਕੇਨਚਿਦੇવ ਪਰਿਯਾਯੇਨਾ’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਏવਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤਾ ਬ੍ਯਾਕਤ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸੋ વਾ ਸੋ ਚ (ਸ੍ਯਾ॰) ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਨવੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਥੇਰੋ વਾ ਪਨ ਬਾਲੋ ਅਬ੍ਯਤ੍ਤੋ। ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਯਂ ਮਯਾ ਏਕਂਸੇਨ ਬ੍ਯਾਕਤਂ ਤਤ੍ਥ ਦ੍વੇਜ੍ਝਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ! ਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੋ ਏવਂ ਮਯਾ ਸਬ੍ਬਂ ਚੇਤਸੋ ਸਮਨ੍ਨਾਹਰਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਾਕਤੋ, ਯਥਯਿਦਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ। ਯਾવਕੀવਞ੍ਚਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਂ ਅਦ੍ਦਸਂ; ਨੇવ ਤਾવਾਹਂ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿਂ – ‘ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’ਤਿ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਂ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂ; ਅਥਾਹਂ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿਂ – ‘ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’ਤਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਗੂਥਕੂਪੋ ਸਾਧਿਕਪੋਰਿਸੋ ਪੂਰੋ ਗੂਥਸ੍ਸ ਸਮਤਿਤ੍ਤਿਕੋ। ਤਤ੍ਰ ਪੁਰਿਸੋ ਸਸੀਸਕੋ ਨਿਮੁਗ੍ਗੋ ਅਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਕੋਚਿਦੇવ ਪੁਰਿਸੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ ਅਤ੍ਥਕਾਮੋ ਹਿਤਕਾਮੋ ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਕਾਮੋ ਤਮ੍ਹਾ ਗੂਥਕੂਪਾ ਉਦ੍ਧਰਿਤੁਕਾਮੋ। ਸੋ ਤਂ ਗੂਥਕੂਪਂ ਸਮਨ੍ਤਾਨੁਪਰਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨੇવ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਗੂਥੇਨ ਅਮਕ੍ਖਿਤਂ, ਯਤ੍ਥ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਰੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸੁਕ੍ਕਧਮ੍ਮਂ ਨ ਅਦ੍ਦਸਂ; ਅਥਾਹਂ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿਂ – ‘ਆਪਾਯਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’ਤਿ । ਸਚੇ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸੁਣੇਯ੍ਯਾਥ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਾਨਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)?
‘‘ਏਤਸ੍ਸ, ਭਗવਾ, ਕਾਲੋ; ਏਤਸ੍ਸ, ਸੁਗਤ, ਕਾਲੋ ਯਂ ਭਗવਾ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਾਨਿ વਿਭਜੇਯ੍ਯ। ਭਗવਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਾਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨਹਾਨਨ੍ਦ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਇਧਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ । ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਹਾ ਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾ ਕੁਸਲਂ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਅਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬੀਜਾਨਿ ਅਖਣ੍ਡਾਨਿ ਅਪੂਤੀਨਿ ਅવਾਤਾਤਪਹਤਾਨਿ ਸਾਰਦਾਨਿ ਸੁਖਸਯਿਤਾਨਿ ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਹਾ ਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾ ਕੁਸਲਂ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਅਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਹਾ ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਅਕੁਸਲਂ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬੀਜਾਨਿ ਅਖਣ੍ਡਾਨਿ ਅਪੂਤੀਨਿ ਅવਾਤਾਤਪਹਤਾਨਿ ਸਾਰਦਾਨਿ ਸੁਖਸਯਿਤਾਨਿ ਪੁਥੁਸਿਲਾਯ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਯਿਮਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਹਾ ਤਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਅਕੁਸਲਂ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤਿ । ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤੋਪਿ ਸੁਕ੍ਕੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਕਨ੍ਤਕਾਲ਼ਕੇਹਿ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬੀਜਾਨਿ ਖਣ੍ਡਾਨਿ ਪੂਤੀਨਿ વਾਤਾਤਪਹਤਾਨਿ ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਾਯ ਭੂਮਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਯਿਮਾਨਿ ਬੀਜਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤੋਪਿ ਸੁਕ੍ਕੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਕਨ੍ਤਕਾਲ਼ਕੇਹਿ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਪਰੇਪਿ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸਪ੍ਪਟਿਭਾਗਾ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਕਾ, ਆਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ ਭਗવਾ ਅવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਿ ਆਦਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਾਨਿ ਸਜੋਤਿਭੂਤਾਨਿ ਪੁਥੁਸਿਲਾਯ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਯਿਮਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਿ વੁਦ੍ਧਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ વਾ ਪਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਸੂਰਿਯੇ ਓਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਲੋਕੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਸ੍ਸਤਿ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ વਾ, ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਅਭਿਦੋ ਅਦ੍ਧਰਤ੍ਤਂ ਭਤ੍ਤਕਾਲਸਮਯੇ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਲੋਕੋ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਪਾਤੁਭੂਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਅਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਿ ਆਦਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਾਨਿ ਸਜੋਤਿਭੂਤਾਨਿ ਸੁਕ੍ਖੇ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਿ વੁਡ੍ਢਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ વਾ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ਰਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ (ਕ॰) ਸੂਰਿਯੇ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਆਲੋਕੋ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ વਾ ਪਨਾਨਨ੍ਦ, ਅਭਿਦੋ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਭਤ੍ਤਕਾਲਸਮਯੇ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਆਲੋਕੋ ਪਾਤੁਭੂਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤਾ। ਅਤ੍ਥਿ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਅਕੁਸਲਮੂਲਂ ਅਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਆਯਤਿਂ ਅਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨਾਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਏਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤੋਪਿ ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਕਨ੍ਤਸੁਕ੍ਕੇਹਿ ਅਨવਜ੍ਜੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਿ ਸੀਤਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾਨਿ ਸੁਕ੍ਖੇ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨਿ। ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਯਿਮਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਰਾਨਿ વੁਡ੍ਢਿਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਿਂ વੇਪੁਲ੍ਲਂ ਆਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’। ‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਧੇਕਚ੍ਚਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਇਮਸ੍ਸ ਖੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਅਕੁਸਲਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ’ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਏવਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਮਿ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾਲਗ੍ਗਕੋਟਿਨਿਤ੍ਤੁਦਨਮਤ੍ਤੋਪਿ ਅਕੁਸਲੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਕਨ੍ਤਸੁਕ੍ਕੇਹਿ ਅਨવਜ੍ਜੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ, ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਞਾਣਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਯਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸਮੁਪ੍ਪਾਦੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰਾਨਨ੍ਦ, ਯੇ ਤੇ ਪੁਰਿਮਾ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਤੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਏਕੋ ਅਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ, ਏਕੋ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ, ਏਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ। ਤਤ੍ਰਾਨਨ੍ਦ, ਯੇਮੇ ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਇਮੇਸਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਏਕੋ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ, ਏਕੋ ਅਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮੋ, ਏਕੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੬੩. ‘‘ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਰਿਯਾਯਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਂ ਸੁਣਾਥ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਕਤਮੋ ਚ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਰਿਯਾਯੋ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੋ? ਕਾਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਾਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਕਾਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਾਮਨਿਰੋਧੋ ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਰੋਧੋ (ਕ॰) ਏવਂ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧੋ-ਇਚ੍ਚਾਦੀਸੁਪਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਾਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ (ਕ॰) ਏવਂ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ-ਇਚ੍ਚਾਦੀਸੁਪਿ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘વੇਦਨਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, વੇਦਨਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, વੇਦਨਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, વੇਦਨਾਨਂ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, વੇਦਨਾਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘ਸਞ੍ਞਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ , ਸਞ੍ਞਾਨਂ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘ਆਸવਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਆਸવਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਆਸવਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਆਸવਾਨਂ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਆਸવਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘ਕਮ੍ਮਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
‘‘‘ਕਾਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਾਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਕਾਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਾਮਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਾਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ, ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੬; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੬੮? ਪਞ੍ਚਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਗੁਣਾ – ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ। ਅਪਿ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨੇਤੇ ਕਾਮਾ ਕਾਮਗੁਣਾ ਨਾਮੇਤੇ ਤੇ ਕਾਮਗੁਣਾ ਨਾਮ ਨੇਤੇ ਕਾਮਾ (ਕ॰) ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ –
ਕਥਾ॰ ੫੧੪ ‘‘ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਮੋ,
ਨੇਤੇ ਨ ਤੇ (ਸ੍ਯਾ॰) ਕਾਮਾ ਯਾਨਿ ਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਲੋਕੇ।
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗੋ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਮੋ,
ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਤਥੇવ ਲੋਕੇ।
ਅਥੇਤ੍ਥ ਧੀਰਾ વਿਨਯਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ? ਫਸ੍ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ? ਅਞ੍ਞੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮੋ ਰੂਪੇਸੁ, ਅਞ੍ਞੋ ਕਾਮੋ ਸਦ੍ਦੇਸੁ, ਅਞ੍ਞੋ ਕਾਮੋ ਗਨ੍ਧੇਸੁ, ਅਞ੍ਞੋ ਕਾਮੋ ਰਸੇਸੁ, ਅਞ੍ਞੋ ਕਾਮੋ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਸੁ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ? ਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਯਮਾਨੋ ਤਜ੍ਜਂ ਤਜ੍ਜਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਂ વਾ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਨਿਰੋਧੋ? ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧੋ ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧਾ (ਸ੍ਯਾ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਕਾਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ, ਸਮ੍ਮਾવਾਚਾ, ਸਮ੍ਮਾਕਮ੍ਮਨ੍ਤੋ , ਸਮ੍ਮਾਆਜੀવੋ, ਸਮ੍ਮਾવਾਯਾਮੋ, ਸਮ੍ਮਾਸਤਿ, ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ ਯਤੋ ਚ ਖੋ (ਬਹੂਸੁ), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਕਾਮੇ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਾਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਾਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਾਮਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਾਮਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਾਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਕਾਮਨਿਰੋਧਂ। ਕਾਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… ਕਾਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘વੇਦਨਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਤਿਸ੍ਸੋ ਇਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾ – ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ? ਫਸ੍ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਮਿਸਾ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਰਾਮਿਸਾ ਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਾਮਿਸਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਰਾਮਿਸਾ ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਾਮਿਸਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਨਿਰਾਮਿਸਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ વੇਦਨਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਂ વਿਪਾਕੋ ? ਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਯਮਾਨੋ વੇਦਯਮਾਨੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੩੩ ਤਜ੍ਜਂ ਤਜ੍ਜਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਂ વਾ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਂ વਿਪਾਕੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਿਰੋਧੋ? ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧੋ ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਕ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਨਾਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ વੇਦਨਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ વੇਦਨਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ વੇਦਨਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ વੇਦਨਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸੋ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਂ। વੇਦਨਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… વੇਦਨਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘ਸਞ੍ਞਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਛਯਿਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾ – ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ, ਸਦ੍ਦਸਞ੍ਞਾ, ਗਨ੍ਧਸਞ੍ਞਾ, ਰਸਸਞ੍ਞਾ, ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਸਞ੍ਞਾ, ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ? ਫਸ੍ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ? ਅਞ੍ਞਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾ ਰੂਪੇਸੁ, ਅਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਦੇਸੁ ਅਞ੍ਞਾ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਰੂਪੇਸੁ ਸਞ੍ਞਾ ਅਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਦੇਸੁ ਸਞ੍ਞਾ (ਕ॰) ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ, ਅਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾ ਗਨ੍ਧੇਸੁ, ਅਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾ ਰਸੇਸੁ, ਅਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਸੁ, ਅਞ੍ਞਾ ਸਞ੍ਞਾ ਧਮ੍ਮੇਸੁ । ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ વਿਪਾਕੋ? વੋਹਾਰવੇਪਕ੍ਕਂ વੋਹਾਰવੇਪਕ੍ਕਾਹਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), વੋਹਾਰਪਕ੍ਕਾਹਂ (ਸੀ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਂ ਸਞ੍ਞਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) વਦਾਮਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ ਨਂ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤਿ ਤਥਾ ਤਥਾ વੋਹਰਤਿ, ਏવਂ ਸਞ੍ਞੀ ਅਹੋਸਿਨ੍ਤਿ ਅਹੋਸੀਤਿ (ਕ॰)। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ વਿਪਾਕੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧੋ? ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧੋ, ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਸਞ੍ਞਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਸਞ੍ਞਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਸਞ੍ਞਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਸਞ੍ਞਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਂ। ਸਞ੍ਞਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ। ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘ਆਸવਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਤਯੋਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ – ਕਾਮਾਸવੋ, ਭવਾਸવੋ, ਅવਿਜ੍ਜਾਸવੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ? ਅવਿਜ੍ਜਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾ ਨਿਰਯਗਮਨੀਯਾ ਨਿਰਯਗਾਮਿਨਿਯਾ (ਸੀ॰ ਕ॰), ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਗਮਨੀਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯਗਮਨੀਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਗਮਨੀਯਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਆਸવਾ ਦੇવਲੋਕਗਮਨੀਯਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾਨਂ વਿਪਾਕੋ? ਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅવਿਜ੍ਜਾਗਤੋ ਤਜ੍ਜਂ ਤਜ੍ਜਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤਿ ਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਂ વਾ ਅਪੁਞ੍ਞਭਾਗਿਯਂ વਾ, ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਾਨਂ વਿਪਾਕੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਨਿਰੋਧੋ? ਅવਿਜ੍ਜਾਨਿਰੋਧੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਆਸવਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਪਦਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਆਸવੇ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਆਸવਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਆਸવਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਆਸવਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਆਸવਾਨਂ ਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਆਸવਾਨਂ ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਆਸવਨਿਰੋਧਂ। ਆਸવਾ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ…ਪੇ॰… ਆਸવਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ। ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘ਕਮ੍ਮਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਕਥਾ॰ ੫੩੯ ਚੇਤਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਂ વਦਾਮਿ। ਚੇਤਯਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ – ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ ਮਨਸਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ? ਫਸ੍ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ।
‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਰਯવੇਦਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿવੇਦਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯવੇਦਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕવੇਦਨੀਯਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਦੇવਲੋਕવੇਦਨੀਯਂ । ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ? ਤਿવਿਧਾਹਂ ਇਮਾਹਂ (ਕ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕਂ વਦਾਮਿ – ਦਿਟ੍ਠੇવ ਦਿਟ੍ਠੇ વਾ (ਸੀ॰) ਧਮ੍ਮੇ, ਉਪਪਜ੍ਜੇ વਾ ਉਪਪਜ੍ਜਂ વਾ (ਕ॰ ਸੀ॰, ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੨੧੭), ਉਪਪਜ੍ਜ વਾ (?), ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੦੩ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਤਦਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਯ ਚ ਸਂਸਦ੍ਦੇਤਬ੍ਬਂ, ਅਪਰੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧੋ? ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧੋ, ਫਸ੍ਸਨਿਰੋਧਾ (ਕ॰ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਪਿ ਏવਮੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਪਟਿਪਦਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਕਮ੍ਮਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ વੇਮਤ੍ਤਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪਾਕਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਂ। ਕਮ੍ਮਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਕਮ੍ਮਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ, ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ। ਇਤਿ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ , ਕਿਞ੍ਚੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ? ਜਾਤਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਜਰਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਬ੍ਯਾਧਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖੋ ਬ੍ਯਾਧਿਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਯਮ੍ਪਿਚ੍ਛਂ ਨ ਲਭਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਪਿ (ਕ॰) ਦੁਕ੍ਖਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ? ਤਣ੍ਹਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ ।
‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વੇਮਤ੍ਤਤਾ? ਅਤ੍ਥਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰਿਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਦਨ੍ਧવਿਰਾਗਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਖਿਪ੍ਪવਿਰਾਗਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વੇਮਤ੍ਤਤਾ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਯੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਣ੍ਣਚਿਤ੍ਤੋ (ਕ॰) ਸੋਚਤਿ ਕਿਲਮਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ, ਉਰਤ੍ਤਾਲ਼ਿਂ ਕਨ੍ਦਤਿ, ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ , ਯੇਨ વਾ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਕੋ ਸੋ ਨ (ਕ॰) ਏਕਪਦਂ ਦ੍વਿਪਦਂ ਜਾਨਾਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ (ਕ॰) ਇਮਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾਯਾ’ਤਿ? ਸਮ੍ਮੋਹવੇਪਕ੍ਕਂ વਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਂ વਦਾਮਿ ਪਰਿਯੇਟ੍ਠਿવੇਪਕ੍ਕਂ વਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ? ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧੋ, ਤਣ੍ਹਾਨਿਰੋਧਾ (ਕ॰ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ। ਅਯਮੇવ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਸਮਾਧਿ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વੇਮਤ੍ਤਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਪਾਕਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਇਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਂ। ਦੁਕ੍ਖਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਸਮ੍ਭવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વੇਮਤ੍ਤਤਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ। ਇਤਿ ਯਂ ਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ਇਦਮੇਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਂ।
‘‘ਅਯਂ ਖੋ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਪਰਿਯਾਯੋ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੋ’’ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਸੀਹਨਾਦਸੁਤ੍ਤਂ
੬੪. ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੪੮; વਿਭ॰ ੭੬੦; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੨੧; ਪਟਿ॰ ਮ॰ ੨.੪੪ ‘‘ਛਯਿਮਾਨਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਬਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਕਤਮਾਨਿ ਛ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ વਿਪਾਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ વਿਪਾਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ વੋਦਾਨਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ…ਪੇ॰… ਇਦਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ, ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ, ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ…ਪੇ॰… ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਇਦਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ…ਪੇ॰… ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਂ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਬਲਂ ਆਗਮ੍ਮ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਛ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਬਲਾਨਿ, ਯੇਹਿ ਬਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸਭਂ ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ, ਪਰਿਸਾਸੁ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰੇ ਤਥਾਗਤਂ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਿਦਿਤਂ ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਤਥਾਗਤੋ ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰੇ ਤਥਾਗਤਂ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ વਿਪਾਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ વਿਪਾਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਿਦਿਤਂ ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਤਥਾਗਤੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ વਿਪਾਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰੇ ਤਥਾਗਤਂ ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ વੋਦਾਨਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ વੋਦਾਨਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਿਦਿਤਂ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਤਥਾਗਤੋ ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ વੋਦਾਨਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰੇ ਤਥਾਗਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਿਦਿਤਂ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਤਥਾਗਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰੇ ਤਥਾਗਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਿਦਿਤਂ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਤਥਾਗਤੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰੇ ਤਥਾਗਤਂ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ વਿਦਿਤਂ, ਤਥਾ ਤਥਾ ਤੇਸਂ ਤਥਾਗਤੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣੇਨ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਮ੍ਪਿਦਂ ਯਮਿਦਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਠਾਨਞ੍ਚ ਠਾਨਤੋ ਅਟ੍ਠਾਨਞ੍ਚ ਅਟ੍ਠਾਨਤੋ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ વਦਾਮਿ ਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਯਮ੍ਪਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਅਤੀਤਾਨਾਗਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਨਂ ਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾਨਂ ਠਾਨਸੋ ਹੇਤੁਸੋ વਿਪਾਕਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ વਦਾਮਿ ਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਯਮ੍ਪਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਝਾਨવਿਮੋਕ੍ਖਸਮਾਧਿਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ વੋਦਾਨਂ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ વਦਾਮਿ ਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਯਮ੍ਪਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ વਦਾਮਿ ਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਯਮ੍ਪਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ વਦਾਮਿ ਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਯਮ੍ਪਿਦਂ ਯਦਿਦਂ (ਕ॰) ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਂ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ વਦਾਮਿ ਨੋ ਅਸਮਾਹਿਤਸ੍ਸ। ਇਤਿ ਖੋ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮਾਧਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਸਮਾਧਿ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ। ਦਸਮਂ।
ਮਹਾવਗ੍ਗੋ ਛਟ੍ਠੋ। ਪਠਮੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰)
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਸੋਣੋ ਫਗ੍ਗੁਨੋ ਭਿਜਾਤਿ, ਆਸવਾ ਦਾਰੁਹਤ੍ਥਿ ਚ।
ਮਜ੍ਝੇ ਞਾਣਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਿਕਂ, ਸੀਹਨਾਦੋਤਿ ਤੇ ਦਸਾਤਿ॥