੬. ਅਬ੍ਯਾਕਤવਗ੍ਗੋ
੧. ਅਬ੍ਯਾਕਤਸੁਤ੍ਤਂ
੫੪. ਅਥ ਖੋ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੂ’’ਤਿ?
‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਰੋਧਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੁ। ‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ; ‘ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ; ‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ; ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ। ਅਸ੍ਸੁਤવਾ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਸਮੁਦਯਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਰੋਧਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਪવਡ੍ਢਤਿ, ਸੋ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ, ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਾਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਸੁਤવਾ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਸਮੁਦਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸੋ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ, ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਾਤਿ વਦਾਮਿ। ਏવਂ ਜਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ; ‘ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ; ‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ; ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ। ਏવਂ ਜਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ਏવਂ ਅਬ੍ਯਾਕਰਣਧਮ੍ਮੋ ਹੋਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੁ । ਏવਂ ਜਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ਨ ਛਮ੍ਭਤਿ, ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ, ਨ વੇਧਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਤਾਸਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੁ।
‘‘‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਣ੍ਹਾਗਤਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਸਞ੍ਞਾਗਤਮੇਤਂ …ਪੇ॰… ਮਞ੍ਞਿਤਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਪਪਞ੍ਚਿਤਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ਉਪਾਦਾਨਗਤਮੇਤਂ…ਪੇ॰… ‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਏਸੋ; ‘ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਏਸੋ; ‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਏਸੋ; ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਏਸੋ। ਅਸ੍ਸੁਤવਾ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸਮੁਦਯਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਨਿਰੋਧਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਪવਡ੍ਢਤਿ, ਸੋ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਜਾਤਿਯਾ ਜਰਾਯ ਮਰਣੇਨ ਸੋਕੇਹਿ ਪਰਿਦੇવੇਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇਹਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਹਿ ਉਪਾਯਾਸੇਹਿ, ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਾਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਸੁਤવਾ ਚ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਸਮੁਦਯਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਨਿਰੋਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ , વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਸੋ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰੋ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਸੋ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ ਜਾਤਿਯਾ…ਪੇ॰… ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਮਾਤਿ વਦਾਮਿ। ਏવਂ ਜਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ…ਪੇ॰… ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ’ਤਿਪਿ ਨ ਬ੍ਯਾਕਰੋਤਿ। ਏવਂ ਜਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ਏવਂ ਅਬ੍ਯਾਕਰਣਧਮ੍ਮੋ ਹੋਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੁ। ਏવਂ ਜਾਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਸੁਤવਾ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਂ ਨ ਛਮ੍ਭਤਿ, ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ, ਨ વੇਧਤਿ, ਨ ਸਨ੍ਤਾਸਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੁ। ਅਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਹੇਤੁ ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਸੁਤવਤੋ ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਬ੍ਯਾਕਤવਤ੍ਥੂਸੂ’’ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਪੁਰਿਸਗਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੫੫. ‘‘ਸਤ੍ਤ ਚ ਸਤ੍ਤ (ਸੀ॰), ਸਤ੍ਤ ਚ ਖੋ (ਕ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਗਤਿਯੋ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ ਅਨੁਪਾਦਾ ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਣਂ (ਸੀ॰)। ਤਂ ਸੁਣਾਥ , ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਥ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਤਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਪੁਰਿਸਗਤਿਯੋ?
‘‘ਇਧ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ‘ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ, ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਦਤ੍ਥਿ ਯਂ ਭੂਤਂ ਤਂ ਪਜਹਾਮੀ’ਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਮ੍ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਥੁਤ੍ਤਰਿ ਪਦਂ ਸਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਪਦਂ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਦਿવਸਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੫੪ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ‘ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ, ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਦਤ੍ਥਿ ਯਂ ਭੂਤਂ ਤਂ ਪਜਹਾਮੀ’ਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਮ੍ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਥੁਤ੍ਤਰਿ ਪਦਂ ਸਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਪਦਂ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ‘ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ, ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਦਤ੍ਥਿ ਯਂ ਭੂਤਂ ਤਂ ਪਜਹਾਮੀ’ਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਮ੍ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਥੁਤ੍ਤਰਿ ਪਦਂ ਸਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਪਦਂ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪਹਚ੍ਚ ਤਲਂ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਉਪਹਚ੍ਚਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਉਪਹਚ੍ਚ ਤਲਂ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਉਪਹਚ੍ਚਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਤ੍ਤੇ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਨਿਪਤੇਯ੍ਯ। ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਪਿ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਧੂਮਮ੍ਪਿ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤ੍વਾ ਧੂਮਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜਂ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜਂ વਾ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਅਨਾਹਾਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਅਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਸਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ વਿਪੁਲੇ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਨਿਪਤੇਯ੍ਯ। ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਪਿ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਧੂਮਮ੍ਪਿ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤ੍વਾ ਧੂਮਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਮੇવ વਿਪੁਲਂ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜਂ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜਂ વਾ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਅਨਾਹਾਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਸਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ‘ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ, ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਦਤ੍ਥਿ ਯਂ ਭੂਤਂ ਤਂ ਪਜਹਾਮੀ’ਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਮ੍ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਥੁਤ੍ਤਰਿ ਪਦਂ ਸਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਪਦਂ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਨ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਉਦ੍ਧਂਸੋਤੋ ਹੋਤਿ ਅਕਨਿਟ੍ਠਗਾਮੀ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਿવਸਂਸਨ੍ਤਤ੍ਤੇ ਅਯੋਕਪਾਲੇ ਹਞ੍ਞਮਾਨੇ ਪਪਟਿਕਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜੇ વਾ ਨਿਪਤੇਯ੍ਯ। ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਪਿ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਧੂਮਮ੍ਪਿ ਜਨੇਯ੍ਯ, ਅਗ੍ਗਿਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤ੍વਾ ਧੂਮਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਮਹਨ੍ਤਂ ਤਿਣਪੁਞ੍ਜਂ વਾ ਕਟ੍ਠਪੁਞ੍ਜਂ વਾ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਮ੍ਪਿ ਦਹੇਯ੍ਯ ਡਹੇਯ੍ਯ (ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ), ਦਾਯਮ੍ਪਿ ਦਹੇਯ੍ਯ, ਗਚ੍ਛਮ੍ਪਿ ਦਹਿਤ੍વਾ ਦਾਯਮ੍ਪਿ ਦਹਿਤ੍વਾ ਹਰਿਤਨ੍ਤਂ વਾ ਪਥਨ੍ਤਂ વਾ ਪਨ੍ਥਨ੍ਤਂ વਾ (ਸੀ॰) ਸ੍ਯਾਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਇਦਂ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ ਸੇਲਨ੍ਤਂ વਾ ਉਦਕਨ੍ਤਂ વਾ ਰਮਣੀਯਂ વਾ ਭੂਮਿਭਾਗਂ ਆਗਮ੍ਮ ਅਨਾਹਾਰਾ ਨਿਬ੍ਬਾਯੇਯ੍ਯ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ…ਪੇ॰… ਸੋ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਾਨਂ ਸਂਯੋਜਨਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਉਦ੍ਧਂਸੋਤੋ ਹੋਤਿ ਅਕਨਿਟ੍ਠਗਾਮੀ। ਇਮਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਪੁਰਿਸਗਤਿਯੋ।
‘‘ਕਤਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ – ‘ਨੋ ਚਸ੍ਸ ਨੋ ਚ ਮੇ ਸਿਯਾ, ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਦਤ੍ਥਿ ਯਂ ਭੂਤਂ ਤਂ ਪਜਹਾਮੀ’ਤਿ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਸਮ੍ਭવੇ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਥੁਤ੍ਤਰਿ ਪਦਂ ਸਨ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਪਦਂ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਮਾਨਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਭવਰਾਗਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਨੁਸਯੋ ਪਹੀਨੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁਪਾਦਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਇਮਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਪੁਰਿਸਗਤਿਯੋ ਅਨੁਪਾਦਾ ਚ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਤਿਸ੍ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਾਸੁਤ੍ਤਂ
੫੬. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ। ਅਥ ਖੋ ਦ੍વੇ ਦੇવਤਾ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣਾ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਂ ਓਭਾਸੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਖੋ ਏਕਾ ਦੇવਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ વਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਅਪਰਾ ਦੇવਤਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾ ਸੁવਿਮੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚੁਂ ਤਾ ਦੇવਤਾ। ਸਮਨੁਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਤਾ ਦੇવਤਾ ‘‘ਸਮਨੁਞ੍ਞੋ ਸਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવਨ੍ਤਰਧਾਯਿਂਸੁ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਦ੍વੇ ਦੇવਤਾ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣਾ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਂ ਓਭਾਸੇਤ੍વਾ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਾ ਦੇવਤਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਏਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ વਿਮੁਤ੍ਤਾ’ਤਿ। ਅਪਰਾ ਦੇવਤਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਏਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾ ਸੁવਿਮੁਤ੍ਤਾ’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚੁਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਾ ਦੇવਤਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવਨ੍ਤਰਧਾਯਿਂਸੂ’’ਤਿ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕਤਮੇਸਾਨਂ ਖੋ ਦੇવਾਨਂ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ? ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧੁਨਾਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਨਂ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਂ – ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਤਿਸ੍ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਹਿ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ; ਸ੍વਾਗਤਂ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ! ਚਿਰਸ੍ਸਂ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਮਂ ਪਰਿਯਾਯਮਕਾਸਿ , ਯਦਿਦਂ ਇਧਾਗਮਨਾਯ। ਨਿਸੀਦ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਦਮਾਸਨਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਖੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਤਿਸ੍ਸਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਤਮੇਸਾਨਂ ਖੋ, ਤਿਸ੍ਸ , ਦੇવਾਨਂ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਦੇવਾਨਂ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਸਬ੍ਬੇਸਞ੍ਞੇવ ਖੋ, ਤਿਸ੍ਸ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਨਂ ਦੇવਾਨਂ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਯੇ ਖੋ ਤੇ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਦੇવਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਆਯੁਨਾ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ વਣ੍ਣੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਸੁਖੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਯਸੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯੇਨ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਤੇ ਉਤ੍ਤਰਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਨ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’ਤਿ। ਯੇ ਚ ਖੋ ਤੇ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾ ਦੇવਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਆਯੁਨਾ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ વਣ੍ਣੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਸੁਖੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਯਸੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇਨ ਆਧਿਪਤੇਯ੍ਯੇਨ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਤੇ ਚ ਉਤ੍ਤਰਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਇਧ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਤੇ ਦੇવਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਯਾવਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਠਸ੍ਸਤਿ ਤਾવ ਨਂ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨ ਨਂ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ , ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਤੇ ਦੇવਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਯਾવਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਠਸ੍ਸਤਿ ਤਾવ ਨਂ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ। ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨ ਨਂ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ ਹੋਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਦੇવਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕਾਯਸਕ੍ਖੀ। ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਮਾਨੋ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਭਜਮਾਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਮਨ੍ਨਾਨਯਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਸਦ੍ਧਾવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਤੇ ਦੇવਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਰੀ । ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਮਾਨੋ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਭਜਮਾਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਮਨ੍ਨਾਨਯਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਮਾਰਿਸ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਤਿਸ੍ਸਸ੍ਸ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਪਬ੍ਬਤੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਤਿਸ੍ਸੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ।
‘‘ਨ ਹਿ ਪਨ ਤੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤਮਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਹਾਰਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦੇਸੇਤਿ’’। ‘‘ਏਤਸ੍ਸ, ਭਗવਾ, ਕਾਲੋ; ਏਤਸ੍ਸ, ਸੁਗਤ, ਕਾਲੋ! ਯਂ ਭਗવਾ ਸਤ੍ਤਮਂ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਹਾਰਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ। ਭਗવਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਾਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਇਧ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਤੇ ਦੇવਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਚੇਤੋਸਮਾਧਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਲੋਮਿਕਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਮਾਨੋ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇ ਭਜਮਾਨੋ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਸਮਨ੍ਨਾਨਯਮਾਨੋ – ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਤੇਸਂ ਦੇવਾਨਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਸਉਪਾਦਿਸੇਸੋਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੋ’’’ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. ਸੀਹਸੇਨਾਪਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੫੭. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਮਹਾવਨੇ ਕੂਟਾਗਾਰਸਾਲਾਯਂ। ਅਥ ਖੋ ਸੀਹੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਸੀਹੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਦਾਨਫਲਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸੀਹ, ਤਞ੍ਞੇવੇਤ੍ਥ ਪਟਿਪੁਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਤੇ ਖਮੇਯ੍ਯ ਤਥਾ ਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਇਧ ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਸਾ – ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕਂ ਨੁ ਖੋ ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ (ਕ॰) ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ?
‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਨ੍ਤਂ ਕਿਨ੍ਤਿ (ਕ॰) ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਤਂਯੇવ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪੇਯ੍ਯੁਂ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕਂ ਨੁ ਖੋ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਨ੍ਤਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਤਂਯੇવ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯੁਂ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਨ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯੁਂ’’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਦੇਸੇਯ੍ਯੁਂ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਨ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਦੇਸੇਯ੍ਯੁਂ’’ ।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਨ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਤਿ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਤਸ੍ਸੇવ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਯਂਯਦੇવ ਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ, ਯਦਿ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਸਮਣਪਰਿਸਂ વਿਸਾਰਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਂ ਸੋ ਯਂਯਦੇવ ਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਯਦਿ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਸਮਣਪਰਿਸਂ વਿਸਾਰਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਸੋ ਯਂਯਦੇવ ਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ, ਯਦਿ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਗਹਪਤਿਪਰਿਸਂ ਯਦਿ ਸਮਣਪਰਿਸਂ વਿਸਾਰਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ’’।
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਸੀਹ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ – ‘ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਯੋ વਾ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ’’’ਤਿ ? ‘‘ਯੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਮਚ੍ਛਰੀ ਕਦਰਿਯੋ ਪਰਿਭਾਸਕੋ, ਕਿਂ ਸੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ! ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਰਿਸੋ ਸਦ੍ਧੋ ਦਾਨਪਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਰਤੋ ਸੋ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’।
‘‘ਯਾਨਿਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਿ ਦਾਨਫਲਾਨਿ ਅਕ੍ਖਾਤਾਨਿ, ਨਾਹਂ ਏਤ੍ਥ ਭਗવਤੋ ਸਦ੍ਧਾਯ ਗਚ੍ਛਾਮਿ। ਅਹਮ੍ਪਿ ਏਤਾਨਿ ਜਾਨਾਮਿ। ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ, ਮਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਾ ਅਨੁਕਮ੍ਪਨ੍ਤਿ। ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ, ਮਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ । ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਾ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਕਲ੍ਯਾਣੋ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ – ‘ਸੀਹੋ ਸੇਨਾਪਤਿ ਦਾਯਕੋ ਕਾਰਕੋ ਸਙ੍ਘੁਪਟ੍ਠਾਕੋ’ਤਿ । ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦਾਯਕੋ ਦਾਨਪਤਿ ਯਂਯਦੇવ ਪਰਿਸਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਾਮਿ, ਯਦਿ ਖਤ੍ਤਿਯਪਰਿਸਂ…ਪੇ॰… ਯਦਿ ਸਮਣਪਰਿਸਂ વਿਸਾਰਦੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਾਮਿ ਅਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ। ਯਾਨਿਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਾਨਿ ਦਾਨਫਲਾਨਿ ਅਕ੍ਖਾਤਾਨਿ, ਨਾਹਂ ਏਤ੍ਥ ਭਗવਤੋ ਸਦ੍ਧਾਯ ਗਚ੍ਛਾਮਿ। ਅਹਮ੍ਪਿ ਏਤਾਨਿ ਜਾਨਾਮਿ। ਯਞ੍ਚ ਖੋ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਦਾਯਕੋ, ਸੀਹ, ਦਾਨਪਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ । ਏਤਾਹਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਨਾਹਂ, ਭਗવਤੋ ਸਦ੍ਧਾਯ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇਤਂ, ਸੀਹ ; ਏવਮੇਤਂ, ਸੀਹ! ਦਾਯਕੋ, ਸੀਹ, ਦਾਨਪਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਅਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ
੫੮. ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਨਿ, ਤੀਹਿ ਚ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ। ਕਤਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਨਿ? ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਕਾਯਸਮਾਚਾਰੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ – ‘ਮਾ ਮੇ ਇਦਂ ਪਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਚੀਸਮਾਚਾਰੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ – ‘ਮਾ ਮੇ ਇਦਂ ਪਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਮਨੋਸਮਾਚਾਰੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ – ‘ਮਾ ਮੇ ਇਦਂ ਪਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’ਤਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ; ਨਤ੍ਥਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਆਜੀવੋ ਯਂ ਤਥਾਗਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ – ‘ਮਾ ਮੇ ਇਦਂ ਪਰੋ ਅਞ੍ਞਾਸੀ’ਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਨਿ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ? ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮੋ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ। ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਾਰੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ ਕੋਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਚੋਦੇਸ੍ਸਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਤ੍વਂ ਨ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਏਤਮਹਂ ਏਤਂਪਹਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਭਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਹਰਾਮਿ।
‘‘ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾવਕਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ। ਯਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਮਮ ਸਾવਕਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਾਰੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ ਕੋਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਚੋਦੇਸ੍ਸਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਤੇ ਨ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਸਾવਕਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ। ਯਥਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਤવ ਸਾવਕਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ । ਏਤਮਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਭਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਹਰਾਮਿ।
‘‘ਅਨੇਕਸਤਾ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾવਕਪਰਿਸਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰ વਤ ਮਂ ਸਮਣੋ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਮਾਰੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ ਕੋਚਿ વਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਪਟਿਚੋਦੇਸ੍ਸਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਤੇ ਨ ਅਨੇਕਸਤਾ ਸਾવਕਪਰਿਸਾ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਏਤਮਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਖੇਮਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਭਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਹਰਾਮਿ। ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ।
‘‘ਇਮਾਨਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਨਿ, ਇਮੇਹਿ ਚ ਤੀਹਿ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਕਿਮਿਲਸੁਤ੍ਤਂ
੫੯. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਕਿਮਿਲਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਨਿਚੁਲવਨੇ વੇਲ਼ੁવਨੇ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੨੦੨; ੭.੪੦। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕਿਮਿਲੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕਿਮਿਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਤਥਾਗਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਇਧ , ਕਿਮਿਲ, ਤਥਾਗਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਉਪਾਸਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਸਤ੍ਥਰਿ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਧਮ੍ਮੇ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਸਙ੍ਘੇ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੇ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੇ ਅਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ। ਅਯਂ ਖੋ, ਕਿਮਿਲ, ਹੇਤੁ ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਤਥਾਗਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਤਥਾਗਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ, ਕਿਮਿਲ, ਤਥਾਗਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਉਪਾਸਕਾ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਸਤ੍ਥਰਿ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਧਮ੍ਮੇ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਸਙ੍ਘੇ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਸਿਕ੍ਖਾਯ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਮਿਂ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਅਪ੍ਪਮਾਦੇ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ, ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੇ ਸਗਾਰવਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਸਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸਾ। ਅਯਂ ਖੋ, ਕਿਮਿਲ, ਹੇਤੁ ਅਯਂ ਪਚ੍ਚਯੋ ਯੇਨ ਤਥਾਗਤੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਸਤ੍ਤਧਮ੍ਮਸੁਤ੍ਤਂ
੬੦. ‘‘ਸਤ੍ਤਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯ। ਕਤਮੇਹਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ, ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨੋ ਹੋਤਿ, ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਸਤਿਮਾ ਹੋਤਿ, ਪਞ੍ਞવਾ ਹੋਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ…ਪੇ॰… ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਪਚਲਾਯਮਾਨਸੁਤ੍ਤਂ
੬੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਭਗ੍ਗੇਸੁ વਿਹਰਤਿ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰੇ ਭੇਸਕਲ਼ਾવਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਮਗਧੇਸੁ ਕਲ੍ਲવਾਲ਼ਪੁਤ੍ਤਗਾਮੇ ਕਲ੍ਲવਾਲਮੁਤ੍ਤਗਾਮੇ (ਸ੍ਯਾ॰) ਪਚਲਾਯਮਾਨੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਮਗਧੇਸੁ ਕਲ੍ਲવਾਲ਼ਪੁਤ੍ਤਗਾਮੇ ਪਚਲਾਯਮਾਨਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਬਲવਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਪਸਾਰੇਯ੍ਯ, ਪਸਾਰਿਤਂ વਾ ਬਾਹਂ ਸਮਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવਂ – ਭਗ੍ਗੇਸੁ ਸੁਸੁਮਾਰਗਿਰੇ ਭੇਸਕਲ਼ਾવਨੇ ਮਿਗਦਾਯੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤੋ ਮਗਧੇਸੁ ਕਲ੍ਲવਾਲ਼ਪੁਤ੍ਤਗਾਮੇ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖੇ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਪਚਲਾਯਸਿ ਨੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਪਚਲਾਯਸਿ ਨੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ । ‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਯਥਾਸਞ੍ਞਿਸ੍ਸ ਤੇ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਓਕ੍ਕਮਤਿ, ਤਂ ਸਞ੍ਞਂ ਮਾ ਮਨਸਾਕਾਸਿ ਮਾ ਮਨਸਿਕਾਸਿ (ਸੀ॰), ਮਨਸਿ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਮਨਸਾਕਾਸਿ (ਕ॰), ਤਂ ਸਞ੍ਞਂ ਮਾ ਬਹੁਲਮਕਾਸਿ ਤਂ ਸਞ੍ਞਂ ਬਹੁਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਤਂ ਸਞ੍ਞਂ ਬਹੁਲਮਕਾਸਿ (ਕ॰)। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ’’।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਚੇਤਸਾ ਅਨੁવਿਤਕ੍ਕੇਯ੍ਯਾਸਿ ਅਨੁવਿਚਾਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਮਨਸਾ ਅਨੁਪੇਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਯਥਾਸੁਤਂ ਯਥਾਪਰਿਯਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਉਭੋ ਕਣ੍ਣਸੋਤਾਨਿ ਆવਿਞ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸਿ ਆવਿਞ੍ਜੇਯ੍ਯਾਸਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਪਾਣਿਨਾ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਅਨੁਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਉਦਕੇਨ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਅਨੁਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਨਿਞ੍ਜਿਤ੍વਾ (ਕ॰) ਦਿਸਾ ਅਨੁવਿਲੋਕੇਯ੍ਯਾਸਿ , ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਾਨਿ ਤਾਰਕਰੂਪਾਨਿ ਉਲ੍ਲੋਕੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਆਲੋਕਸਞ੍ਞਂ ਮਨਸਿ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਦਿવਾਸਞ੍ਞਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹੇਯ੍ਯਾਸਿ – ਯਥਾ ਦਿવਾ ਤਥਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਯਥਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾ ਦਿવਾ। ਇਤਿ વਿવਟੇਨ વਿવਟ੍ਟੇਨ (ਸ੍ਯਾ॰), ਮਿਦ੍ਧવਿਗਤੇਨ (ਕ॰) ਚੇਤਸਾ ਅਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੇਨ ਸਪ੍ਪਭਾਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਪਚ੍ਛਾਪੁਰੇਸਞ੍ਞੀ ਪਚ੍ਛਾਪੁਰੇ ਤਥਾਸਞ੍ਞੀ (ਕਤ੍ਥਚਿ) ਚਙ੍ਕਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹੇਯ੍ਯਾਸਿ ਅਨ੍ਤੋਗਤੇਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਅਬਹਿਗਤੇਨ ਮਾਨਸੇਨ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ।
‘‘ਨੋ ਚੇ ਤੇ ਏવਂ વਿਹਰਤੋ ਤਂ ਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹੀਯੇਥ, ਤਤੋ ਤ੍વਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੀਹਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯਾਸਿ ਪਾਦੇ ਪਾਦਂ ਅਚ੍ਚਾਧਾਯ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਉਟ੍ਠਾਨਸਞ੍ਞਂ ਮਨਸਿ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੇਨ ਚ ਪਟਿਬੁਦ੍ਧੇਨੇવ (ਸ੍ਯਾ॰) ਤੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਖਿਪ੍ਪਞ੍ਞੇવ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਤਬ੍ਬਂ – ‘ਨ ਸੇਯ੍ਯਸੁਖਂ ਨ ਪਸ੍ਸਸੁਖਂ ਨ ਮਿਦ੍ਧਸੁਖਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ।
‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ – ‘ਨ ਉਚ੍ਚਾਸੋਣ੍ਡਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਲਾਨਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਚੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਚ੍ਚਾਸੋਣ੍ਡਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਕੁਲਾਨਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਤਿ, ਸਨ੍ਤਿ ਹਿ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਕੁਲੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯਾਨਿ। ਯੇਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਆਗਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਨ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਰ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ – ‘ਕੋਸੁ ਨਾਮ ਇਦਾਨਿ ਮਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲੇ ਪਰਿਭਿਨ੍ਦਿ, વਿਰਤ੍ਤਰੂਪਾ ਦਾਨਿਮੇ ਮਯਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ’ਤਿ। ਇਤਿਸ੍ਸ ਅਲਾਭੇਨ ਮਙ੍ਕੁਭਾવੋ, ਮਙ੍ਕੁਭੂਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ, ਉਦ੍ਧਤਸ੍ਸ ਅਸਂવਰੋ, ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸ ਆਰਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ।
‘‘ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ – ‘ਨ વਿਗ੍ਗਾਹਿਕਕਥਂ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਹਿ ਤੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ। વਿਗ੍ਗਾਹਿਕਾਯ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਕਥਾਯ ਸਤਿ ਕਥਾਬਾਹੁਲ੍ਲਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ, ਕਥਾਬਾਹੁਲ੍ਲੇ ਸਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ, ਉਦ੍ਧਤਸ੍ਸ ਅਸਂવਰੋ, ਅਸਂવੁਤਸ੍ਸ ਆਰਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ ਨਾਹਂ ਮੋਗ੍ਗਲਾਨ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਮਗ੍ਗਂ વਣ੍ਣਯਾਮਿ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ ਖੋ ਅਹਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ ਸਮਗ੍ਗਂ વਣ੍ਣਯਾਮਿ (ਕ॰)। ਨਾਹਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਂਸਗ੍ਗਂ વਣ੍ਣਯਾਮਿ। ਨ ਪਨਾਹਂ , ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਂਸਗ੍ਗਂ ਨ વਣ੍ਣਯਾਮਿ। ਸਗਹਟ੍ਠਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਂਸਗ੍ਗਂ ਨ વਣ੍ਣਯਾਮਿ ਨਾਹਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਸਮਗ੍ਗਂ વਣ੍ਣਯਾਮਿ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੇਹਿ ਖੋ ਅਹਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ ਸਮਗ੍ਗਂ વਣ੍ਣਯਾਮਿ (ਕ॰)। ਯਾਨਿ ਚ ਖੋ ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨਿ વਿਜਨવਾਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸ੍ਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ ਤਥਾਰੂਪੇਹਿ ਸੇਨਾਸਨੇਹਿ ਸਂਸਗ੍ਗਂ ਸਮਗ੍ਗਂ (ਕ॰) વਣ੍ਣਯਾਮੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਯવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਨਿਟ੍ਠੋ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਯੋਗਕ੍ਖੇਮੀ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਇਧ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸੁਤਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਲਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਾਯਾ’ਤਿ; ਏવਞ੍ਚੇਤਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਸੁਤਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਾ ਨਾਲਂ ਅਭਿਨਿવੇਸਾਯਾ’ਤਿ। ਸੋ ਸਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਜਾਨਾਤਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ વੇਦਨਂ વੇਦਿਯਤਿ ਸੁਖਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ વਾ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ વਾ। ਸੋ ਤਾਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ, વਿਰਾਗਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ, ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ, ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਾਸੁ વੇਦਨਾਸੁ ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વਿਰਾਗਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਿਰੋਧਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪਸ੍ਸੀ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਚ ਕਿਞ੍ਚਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੯੦ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਲੋਕੇ ਉਪਾਦਿਯਤਿ, ਅਨੁਪਾਦਿਯਂ ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤਿ, ਅਪਰਿਤਸ੍ਸਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂਯੇવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਯવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਨਿਟ੍ਠੋ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਯੋਗਕ੍ਖੇਮੀ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੋ ਸੇਟ੍ਠੋ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਮੇਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ
੬੨. ਇਤਿવੁ॰ ੨੨ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕੇਪਿ ‘‘ਮਾ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਭਾਯਿਤ੍ਥ। ਸੁਖਸ੍ਸੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਅਧਿવਚਨਂ ਯਦਿਦਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਯਦਿਦਂ ਪੁਞ੍ਞਨ੍ਤਿ (ਸੀ॰), ਯਦਿਦਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ (ਕ॰)। ਅਭਿਜਾਨਾਮਿ ਖੋ ਪਨਾਹਂ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਇਟ੍ਠਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਇਟ੍ਠਂ (?), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਕਤਾਨਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਇਟ੍ਠਂ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਇਟ੍ਠਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ ਇਟ੍ਠਂ (?) ਕਨ੍ਤਂ ਮਨਾਪਂ વਿਪਾਕਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੂਤਂ। ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਮੇਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਸਿਂ । ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਮੇਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਨਯਿਮਂ ਲੋਕਂ ਪੁਨਾਗਮਾਸਿਂ। ਸਂવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਸੁਦਾਹਂ ਸਂવਟ੍ਟਮਾਨਸ੍ਸੁਦਾਹਂ (ਕ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲੋਕੇ ਆਭਸ੍ਸਰੂਪਗੋ ਹੋਮਿ, વਿવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਲੋਕੇ ਸੁਞ੍ਞਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮવਿਮਾਨਂ ਉਪਪਜ੍ਜਾਮਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਹੋਮਿ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਅਭਿਭੂ ਅਨਭਿਭੂਤੋ ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁਦਸੋ વਸવਤ੍ਤੀ। ਛਤ੍ਤਿਂਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਕ੍ਕੋ ਅਹੋਸਿਂ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ; ਅਨੇਕਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਚਾਤੁਰਨ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਜਨਪਦਤ੍ਥਾવਰਿਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਰਤਨਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ, ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਂ, ਅਸ੍ਸਰਤਨਂ, ਮਣਿਰਤਨਂ, ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ, ਗਹਪਤਿਰਤਨਂ, ਪਰਿਣਾਯਕਰਤਨਮੇવ ਸਤ੍ਤਮਂ। ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਂ ਖੋ ਪਨ ਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਤ੍ਤਾ ਅਹੇਸੁਂ ਸੂਰਾ વੀਰਙ੍ਗਰੂਪਾ ਪਰਸੇਨਪ੍ਪਮਦ੍ਦਨਾ। ਸੋ ਇਮਂ ਪਥવਿਂ ਸਾਗਰਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਅਭਿવਿਜਿਯ ਅਜ੍ਝਾવਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ (ਸੀ॰ ਕ॰)।
‘‘ਪਸ੍ਸ ਪੁਞ੍ਞਾਨਂ વਿਪਾਕਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਸੁਖੇਸਿਨੋ ਸੁਖੇਸਿਨਂ (ਸੀ॰)।
ਮੇਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਭਾવੇਤ੍વਾ, ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖવੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ (ਕ॰)।
ਸਤ੍ਤਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ , ਨਯਿਮਂ ਲੋਕਂ ਪੁਨਾਗਮਿਂ ਪੁਨਾਗਮਂ (ਸ੍ਯਾ॰)॥
‘‘ਸਂવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਲੋਕਮ੍ਹਿ, ਹੋਮਿ ਆਭਸ੍ਸਰੂਪਗੋ।
વਿવਟ੍ਟਮਾਨੇ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਸੁਞ੍ਞਬ੍ਰਹ੍ਮੂਪਗੋ ਅਹੁਂ॥
‘‘ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ, વਸવਤ੍ਤੀ ਤਦਾ ਅਹੁਂ।
ਛਤ੍ਤਿਂਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਦੇવਿਨ੍ਦੋ, ਦੇવਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ॥
‘‘ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਅਹੁਂ ਰਾਜਾ, ਜਮ੍ਬੁਮਣ੍ਡਸ੍ਸ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਸ੍ਸ (ਸੀ॰), ਜਮ੍ਬੁਸਣ੍ਡਸ੍ਸ (ਸ੍ਯਾ॰) ਇਸ੍ਸਰੋ।
ਮੁਦ੍ਧਾવਸਿਤ੍ਤੋ ਮੁਦ੍ਧਾਭਿਸਿਤ੍ਤੋ (ਕ॰) ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਧਿਪਤੀ ਅਹੁਂ॥
‘‘ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ, વਿਜੇਯ੍ਯ ਪਥવਿਂ ਇਮਂ।
ਅਸਾਹਸੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਸਮੇਨ ਅਨੁਸਾਸਿ ਤਂ॥
‘‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ, ਅਸ੍ਮਿਂ ਪਥવਿਮਣ੍ਡਲੇ।
ਮਹਦ੍ਧਨੇ ਮਹਾਭੋਗੇ, ਅਡ੍ਢੇ ਅਜਾਯਿਹਂ ਕੁਲੇ॥
‘‘ਸਬ੍ਬਕਾਮੇਹਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣੇ (ਕ॰), ਰਤਨੇਹਿ ਚ ਸਤ੍ਤਹਿ।
ਬੁਦ੍ਧਾ ਸਙ੍ਗਾਹਕਾ ਲੋਕੇ, ਤੇਹਿ ਏਤਂ ਸੁਦੇਸਿਤਂ॥
‘‘ਏਸੋ ਹੇਤੁ ਮਹਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪਥਬ੍ਯੋ ਮੇ ਨ વਿਪਜ੍ਜਤਿ ਏਸ ਹੇਤੁ ਮਹਨ੍ਤਸ੍ਸ, ਪੁਥਬ੍ਯੋ ਯੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰)।
ਪਹੂਤવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣੋ, ਰਾਜਾ ਹੋਤਿ ਹੋਮਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਪਤਾਪવਾ॥
‘‘ਇਦ੍ਧਿਮਾ ਯਸવਾ ਹੋਤਿ ਹੋਮਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਜਮ੍ਬੁਮਣ੍ਡਸ੍ਸ ਜਮ੍ਬੁਸਣ੍ਡਸ੍ਸ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਇਸ੍ਸਰੋ।
ਕੋ ਸੁਤ੍વਾ ਨਪ੍ਪਸੀਦੇਯ੍ਯ, ਅਪਿ ਕਣ੍ਹਾਭਿਜਾਤਿਯੋ॥
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਕਾਮੇਨ ਅਤ੍ਥਕਾਮੇਨ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਮਹਤ੍ਤਮਭਿਕਙ੍ਖਤਾ।
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਗਰੁਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਸਰਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥ ਨવਮਂ।
੧੦. ਭਰਿਯਾਸੁਤ੍ਤਂ
੬੩. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਨਿવੇਸਨੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਾ ਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਨਿવੇਸਨੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਾ ਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਕੇવਟ੍ਟਾ ਮਞ੍ਞੇ ਮਚ੍ਛવਿਲੋਪੇ’’ਤਿ? ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸੁਜਾਤਾ ਘਰਸੁਣ੍ਹਾ ਅਡ੍ਢਕੁਲਾ ਆਨੀਤਾ। ਸਾ ਨੇવ ਸਸ੍ਸੁਂ ਆਦਿਯਤਿ, ਨ ਸਸੁਰਂ ਆਦਿਯਤਿ, ਨ ਸਾਮਿਕਂ ਆਦਿਯਤਿ, ਭਗવਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਰੋਤਿ ਨ ਗਰੁਂ ਕਰੋਤਿ ਨ ਮਾਨੇਤਿ ਨ ਪੂਜੇਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਸੁਜਾਤਂ ਘਰਸੁਣ੍ਹਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ, ਸੁਜਾਤੇ’’ਤਿ! ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸੁਜਾਤਾ ਘਰਸੁਣ੍ਹਾ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਸੁਜਾਤਂ ਘਰਸੁਣ੍ਹਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਸਤ੍ਤ ਖੋ ਇਮਾ, ਸੁਜਾਤੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾਯੋ। ਕਤਮਾ ਸਤ੍ਤ? વਧਕਸਮਾ, ਚੋਰੀਸਮਾ, ਅਯ੍ਯਸਮਾ, ਮਾਤਾਸਮਾ, ਭਗਿਨੀਸਮਾ, ਸਖੀਸਮਾ, ਦਾਸੀਸਮਾ। ਇਮਾ ਖੋ, ਸੁਜਾਤੇ, ਸਤ੍ਤ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾਯੋ। ਤਾਸਂ ਤ੍વਂ ਕਤਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ ਨਾਹਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਸ ਭਗવਤਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਾਮਿ। ਸਾਧੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁ ਯਥਾਹਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭਗવਤਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸੁਜਾਤੇ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ; ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸੁਜਾਤਾ ਘਰਸੁਣ੍ਹਾ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਪਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ ਅਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੀ,
ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਰਤ੍ਤਾ ਅਤਿਮਞ੍ਞਤੇ ਪਤਿਂ।
ਧਨੇਨ ਕੀਤਸ੍ਸ વਧਾਯ ਉਸ੍ਸੁਕਾ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।
‘વਧਾ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਯਂ ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਿਨ੍ਦਤਿ ਸਾਮਿਕੋ ਧਨਂ,
ਸਿਪ੍ਪਂ વਣਿਜ੍ਜਞ੍ਚ ਕਸਿਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਂ।
ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸ ਅਪਹਾਤੁਮਿਚ੍ਛਤਿ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।
‘ਚੋਰੀ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਅਕਮ੍ਮਕਾਮਾ ਅਲਸਾ ਮਹਗ੍ਘਸਾ,
ਫਰੁਸਾ ਚ ਚਣ੍ਡੀ ਦੁਰੁਤ੍ਤવਾਦਿਨੀ।
ਉਟ੍ਠਾਯਕਾਨਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਤ੍ਤਤਿ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।
‘ਅਯ੍ਯਾ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਯਾ ਸਬ੍ਬਦਾ ਹੋਤਿ ਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪਿਨੀ,
ਮਾਤਾવ ਪੁਤ੍ਤਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖਤੇ ਪਤਿਂ।
ਤਤੋ ਧਨਂ ਸਮ੍ਭਤਮਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਤਿ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।
‘ਮਾਤਾ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਜੇਟ੍ਠਾ ਭਗਿਨੀ ਕਨਿਟ੍ਠਕਾ ਕਣਿਟ੍ਠਾ (ਸੀ॰), ਕਨਿਟ੍ਠਾ (ਸ੍ਯਾ॰),
ਸਗਾਰવਾ ਹੋਤਿ ਸਕਮ੍ਹਿ ਸਾਮਿਕੇ।
ਹਿਰੀਮਨਾ ਭਤ੍ਤੁવਸਾਨੁવਤ੍ਤਿਨੀ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।‘ਭਗਿਨੀ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਯਾਚੀਧ ਦਿਸ੍વਾਨ ਪਤਿਂ ਪਮੋਦਤਿ,
ਸਖੀ ਸਖਾਰਂવ ਚਿਰਸ੍ਸਮਾਗਤਂ।
ਕੋਲੇਯ੍ਯਕਾ ਸੀਲવਤੀ ਪਤਿਬ੍ਬਤਾ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।
‘ਸਖੀ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਅਕ੍ਕੁਦ੍ਧਸਨ੍ਤਾ વਧਦਣ੍ਡਤਜ੍ਜਿਤਾ,
ਅਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ ਪਤਿਨੋ ਤਿਤਿਕ੍ਖਤਿ।
ਅਕ੍ਕੋਧਨਾ ਭਤ੍ਤੁવਸਾਨੁવਤ੍ਤਿਨੀ,
ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ।
‘ਦਾਸੀ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਯਾਚੀਧ ਭਰਿਯਾ વਧਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ,
‘ਚੋਰੀ ਚ ਅਯ੍ਯਾ’ਤਿ ਚ ਯਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ।
ਦੁਸ੍ਸੀਲਰੂਪਾ ਫਰੁਸਾ ਅਨਾਦਰਾ,
ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਨਿਰਯਂ વਜਨ੍ਤਿ ਤਾ॥
‘‘ਯਾਚੀਧ ਮਾਤਾ ਭਗਿਨੀ ਸਖੀਤਿ ਚ,
‘ਦਾਸੀ ਚ ਭਰਿਯਾ’ਤਿ ਚ ਸਾ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ।
ਸੀਲੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਚਿਰਰਤ੍ਤਸਂવੁਤਾ,
ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਸੁਗਤਿਂ વਜਨ੍ਤਿ ਤਾ’’ਤਿ॥
‘‘ਇਮਾ ਖੋ, ਸੁਜਾਤੇ, ਸਤ੍ਤ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾਯੋ। ਤਾਸਂ ਤ੍વਂ ਕਤਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਦਾਸੀਸਮਂ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਭਰਿਯਂ ਧਾਰੇਤੂ’’ਤਿ। ਦਸਮਂ।
੧੧. ਕੋਧਨਸੁਤ੍ਤਂ
੬੪. ‘‘ਸਤ੍ਤਿਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮਾ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤਾ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣਾ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ। ਕਤਮੇ ਸਤ੍ਤ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਅਸ੍ਸਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਤਾਯ ਨਨ੍ਦਤਿ। ਕੋਧਨੋਯਂ ਕੋਧਨਾਯਂ (ਕ॰), ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਕੋਧਪਰੇਤੋ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸੋ ਹੋਤਿ ਸੁਨ੍ਹਾਤੋ ਸੁવਿਲਿਤ੍ਤੋ ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੁ ਓਦਾਤવਤ੍ਥવਸਨੋ ਓਦਾਤવਸਨੋ (ਕ॰); ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋવ ਹੋਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਠਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਯੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸੇਯ੍ਯਾਯ ਨਨ੍ਦਤਿ। ਕੋਧਨੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਕੋਧਪਰੇਤੋ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸੋ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਸੇਤਿ ਗੋਨਕਤ੍ਥਤੇ ਪਟਲਿਕਤ੍ਥਤੇ ਕਦਲਿਮਿਗਪવਰਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣੇ ਸਉਤ੍ਤਰਚ੍ਛਦੇ ਉਭਤੋਲੋਹਿਤਕੂਪਧਾਨੇ; ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਞੇવ ਸੇਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਤਿਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਨ ਪਚੁਰਤ੍ਥੋ ਅਸ੍ਸਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚੁਰਤ੍ਥਤਾਯ ਨਨ੍ਦਤਿ । ਕੋਧਨੋਯਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਕੋਧਪਰੇਤੋ, ਅਨਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘ਅਤ੍ਥੋ ਮੇ ਗਹਿਤੋ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ , ਅਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘ਅਨਤ੍ਥੋ ਮੇ ਗਹਿਤੋ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਤਸ੍ਸਿਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿਪਚ੍ਚਨੀਕਾ ਗਹਿਤਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤਸ੍ਸ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਤਿਯੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਨ ਭੋਗવਾ ਅਸ੍ਸਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭੋਗવਤਾਯ ਨਨ੍ਦਤਿ। ਕੋਧਨਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤਸ੍ਸ ਕੋਧਪਰੇਤਸ੍ਸ, ਯੇਪਿਸ੍ਸ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਭੋਗਾ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯਾਧਿਗਤਾ ਬਾਹਾਬਲਪਰਿਚਿਤਾ ਸੇਦਾવਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਿਕਾ ਧਮ੍ਮਲਦ੍ਧਾ, ਤੇਪਿ ਰਾਜਾਨੋ ਰਾਜਕੋਸਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤਸ੍ਸ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਨ ਯਸવਾ ਅਸ੍ਸਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਸવਤਾਯ ਨਨ੍ਦਤਿ। ਕੋਧਨੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਕੋਧਪਰੇਤੋ, ਯੋਪਿਸ੍ਸ ਸੋ ਹੋਤਿ ਯਸੋ ਅਪ੍ਪਮਾਦਾਧਿਗਤੋ, ਤਮ੍ਹਾਪਿ ਧਂਸਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਨ ਮਿਤ੍ਤવਾ ਅਸ੍ਸਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤવਤਾਯ ਨਨ੍ਦਤਿ। ਕੋਧਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਂ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤਂ ਕੋਧਪਰੇਤਂ, ਯੇਪਿਸ੍ਸ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਾ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾ, ਤੇਪਿ ਆਰਕਾ ਪਰਿવਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤਂ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਟ੍ਠੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤਾਯਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ! ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਪਤ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਗਤਿਗਮਨੇ ਨਨ੍ਦਤਿ। ਕੋਧਨੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਕੋਧਪਰੇਤੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ, ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਤਿ। ਸੋ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ વਾਚਾਯ…ਪੇ॰… ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ। ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਮੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤੋ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣੋ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤ ਧਮ੍ਮਾ ਸਪਤ੍ਤਕਨ੍ਤਾ ਸਪਤ੍ਤਕਰਣਾ ਕੋਧਨਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਂ વਾ ਪੁਰਿਸਂ વਾ’’ਤਿ।
‘‘ਕੋਧਨੋ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਅਥੋ ਦੁਕ੍ਖਮ੍ਪਿ ਸੇਤਿ ਸੋ।
ਅਥੋ ਅਤ੍ਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਅਨਤ੍ਥਂ ਅਧਿਪਜ੍ਜਤਿ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤਿ (ਸੀ॰), ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)॥
‘‘ਤਤੋ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, વਧਂ ਕਤ੍વਾਨ ਕੋਧਨੋ।
ਕੋਧਾਭਿਭੂਤੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਧਨਜਾਨਿਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ॥
‘‘ਕੋਧਸਮ੍ਮਦਸਮ੍ਮਤ੍ਤੋ , ਆਯਸਕ੍ਯਂ ਆਯਸਕ੍ਖਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ।
ਞਾਤਿਮਿਤ੍ਤਾ ਸੁਹਜ੍ਜਾ ਚ, ਪਰਿવਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਕੋਧਨਂ॥
ਇਤਿવੁ॰ ੮੮ ਇਤਿવੁਤ੍ਤਕੇਪਿ ‘‘ਅਨਤ੍ਥਜਨਨੋ ਕੋਧੋ, ਕੋਧੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਕੋਪਨੋ।
ਭਯਮਨ੍ਤਰਤੋ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਜਨੋ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਤਿ॥
‘‘ਕੁਦ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਕੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
ਅਨ੍ਧਤਮਂ ਤਦਾ ਹੋਤਿ, ਯਂ ਕੋਧੋ ਸਹਤੇ ਨਰਂ॥
‘‘ਯਂ ਕੁਦ੍ਧੋ ਉਪਰੋਧੇਤਿ, ਸੁਕਰਂ વਿਯ ਦੁਕ੍ਕਰਂ।
ਪਚ੍ਛਾ ਸੋ વਿਗਤੇ ਕੋਧੇ, ਅਗ੍ਗਿਦਡ੍ਢੋવ ਤਪ੍ਪਤਿ॥
‘‘ਦੁਮ੍ਮਙ੍ਕੁਯਂ ਪਦਸ੍ਸੇਤਿ ਸਦਸ੍ਸੇਤਿ (ਸੀ॰), ਪਠਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਧੂਮਂ ਧੂਮੀવ ਪਾવਕੋ।
ਯਤੋ ਪਤਾਯਤਿ ਕੋਧੋ, ਯੇਨ ਕੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਮਾਨવਾ॥
‘‘ਨਾਸ੍ਸ ਹਿਰੀ ਨ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਨ ਅਸ੍ਸ ਹਿਰੀ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਞ੍ਚ (ਕ॰), ਨ વਾਚੋ ਹੋਤਿ ਗਾਰવੋ।
ਕੋਧੇਨ ਅਭਿਭੂਤਸ੍ਸ, ਨ ਦੀਪਂ ਹੋਤਿ ਕਿਞ੍ਚਨਂ॥
‘‘ਤਪਨੀਯਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ, ਯਾਨਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਆਰਕਾ।
ਤਾਨਿ ਆਰੋਚਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਂ ਸੁਣਾਥ ਯਥਾ ਤਥਂ॥
‘‘ਕੁਦ੍ਧੋ ਹਿ ਪਿਤਰਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਹਨ੍ਤਿ ਕੁਦ੍ਧੋ ਸਮਾਤਰਂ।
ਕੁਦ੍ਧੋ ਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਹਨ੍ਤਿ ਕੁਦ੍ਧੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਂ॥
‘‘ਯਾਯ ਮਾਤੁ ਭਤੋ ਪੋਸੋ, ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਅવੇਕ੍ਖਤਿ।
ਤਮ੍ਪਿ ਪਾਣਦਦਿਂ ਸਨ੍ਤਿਂ, ਹਨ੍ਤਿ ਕੁਦ੍ਧੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ॥
‘‘ਅਤ੍ਤੂਪਮਾ ਹਿ ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ, ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਪਰਮੋ ਪਰਮਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਪਿਯੋ।
ਹਨ੍ਤਿ ਕੁਦ੍ਧੋ ਪੁਥੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਨਾਨਾਰੂਪੇਸੁ ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ॥
‘‘ਅਸਿਨਾ ਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, વਿਸਂ ਖਾਦਨ੍ਤਿ ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ।
ਰਜ੍ਜੁਯਾ ਬਜ੍ਝ ਮੀਯਨ੍ਤਿ, ਪਬ੍ਬਤਾਮਪਿ ਕਨ੍ਦਰੇ॥
‘‘ਭੂਨਹਚ੍ਚਾਨਿ ਭੂਤਹਚ੍ਚਾਨਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਕਮ੍ਮਾਨਿ, ਅਤ੍ਤਮਾਰਣਿਯਾਨਿ ਚ।
ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਾવਬੁਜ੍ਝਤਿ (ਕ॰), ਕੋਧਜਾਤੋ ਪਰਾਭવੋ॥
‘‘ਇਤਾਯਂ ਕੋਧਰੂਪੇਨ, ਮਚ੍ਚੁਪਾਸੋ ਗੁਹਾਸਯੋ।
ਤਂ ਦਮੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇ, ਪਞ੍ਞਾવੀਰਿਯੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ॥
‘‘ਯਥਾ ਮੇਤਂ ਏਕਮੇਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਏਕਮੇਤਂ (ਸੀ॰) ਅਕੁਸਲਂ, ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇਥ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।
ਤਥੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਿਕ੍ਖੇਥ, ਮਾ ਨੋ ਦੁਮ੍ਮਙ੍ਕੁਯਂ ਅਹੁ॥
‘‘વੀਤਕੋਧਾ ਅਨਾਯਾਸਾ, વੀਤਲੋਭਾ ਅਨੁਸ੍ਸੁਕਾ ਅਨਿਸ੍ਸੁਕਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਤਦਟ੍ਠਕਥਾਸੁ ਪਨ ‘‘ਅਨੁਸ੍ਸੁਕਾ’’ ਤ੍વੇવ ਦਿਸ੍ਸਤਿ।
ਦਨ੍ਤਾ ਕੋਧਂ ਪਹਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਨਾਸવਾ’’ਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਿਸ੍ਸਥਨਾਸવਾਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਿਂਸੁ ਅਨਾਸવਾਤਿ (ਕ॰)॥ ਏਕਾਦਸਮਂ।
ਅਬ੍ਯਾਕਤવਗ੍ਗੋ ਛਟ੍ਠੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਅਬ੍ਯਾਕਤੋ ਪੁਰਿਸਗਤਿ, ਤਿਸ੍ਸ ਸੀਹ ਅਰਕ੍ਖਿਯਂ।
ਕਿਮਿਲਂ ਸਤ੍ਤ ਪਚਲਾ, ਮੇਤ੍ਤਾ ਭਰਿਯਾ ਕੋਧੇਕਾਦਸਾਤਿ॥