(੬) ੧. ਗੋਤਮੀવਗ੍ਗੋ
੧. ਗੋਤਮੀਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੫੧. ਛਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕੇਸੁ વਿਹਰਤੀਤਿ ਪਠਮਗਮਨੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ। ਮਹਾਪਜਾਪਤੀਤਿ ਪੁਤ੍ਤਪਜਾਯ ਚੇવ ਧੀਤੁਪਜਾਯ ਚ ਮਹਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવਂਲਦ੍ਧਨਾਮਾ। ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿ ਭਗવਾ ਕਪਿਲਪੁਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਠਮਮੇવ ਨਨ੍ਦਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ, ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਰਾਹੁਲਕੁਮਾਰਂ। ਚੁਮ੍ਬਟਕਕਲਹੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.੩੩੧; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੩੭) ਪਨ ਉਭਯਨਗਰવਾਸਿਕੇਸੁ ਯੁਦ੍ਧਤ੍ਥਾਯ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇਸੁ ਸਤ੍ਥਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇ ਰਾਜਾਨੋ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੯੪੧ ਆਦਯੋ; ਮਹਾਨਿ॰ ੧੭੦ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਸਿ। ਰਾਜਾਨੋ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਡ੍ਢਤਿਯਸਤੇ ਅਡ੍ਢਤਿਯਸਤੇ ਕੁਮਾਰੇ ਅਦਂਸੁ, ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਸਤਾਨਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਂਸੁ, ਅਥ ਨੇਸਂ ਪਜਾਪਤਿਯੋ ਸਾਸਨਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਅਨਭਿਰਤਿਂ ਉਪ੍ਪਾਦਯਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਅਨਭਿਰਤਿਯਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਤੇ ਪਞ੍ਚਸਤੇ ਦਹਰਭਿਕ੍ਖੂ ਕੁਣਾਲਦਹਂ ਨੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਣਾਲਕਾਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬੇ ਪਾਸਾਣਤਲੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਕੁਣਾਲਜਾਤਕਕਥਾਯ (ਜਾ॰ ੨.੨੧.ਕੁਣਾਲਜਾਤਕ) ਤੇਸਂ ਅਨਭਿਰਤਿਂ વਿਨੋਦੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ, ਪੁਨ ਮਹਾવਨਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲੇਤਿ। ਤੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਪੁਨਪਿ ਪਜਾਪਤਿਯੋ ਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ। ਤੇ ‘‘ਅਭਬ੍ਬਾ ਮਯਂ ਘਰਾવਾਸਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਟਿਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ। ਤਾ ‘‘ਨ ਦਾਨਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਘਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤਂ, ਮਹਾਪਜਾਪਤਿਯਾ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅਨੁਜਾਨਾਪੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚਸਤਾਪਿ ਮਹਾਪਜਾਪਤਿਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅਨੁਜਾਨਾਪੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਮਹਾਪਜਾਪਤੀ ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਰਞ੍ਞੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਕਾਲੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮੀਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿਯੇવ।
ਅਲਂ ਗੋਤਮਿ, ਮਾ ਤੇ ਰੁਚ੍ਚੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ, ਨਨੁ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਚਤਸ੍ਸੋ ਪਰਿਸਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ ਪੁਨ ਕਪਿਲਪੁਰਮੇવ ਪਾવਿਸਿ। ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾਤਿ ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਸਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਯਥਾਜ੍ਝਾਸਯਨੇ વਿਹਰਿਤ੍વਾ। ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ ਮਹਾਜਨਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਉਤ੍ਤਮਾਯ ਬੁਦ੍ਧਸਿਰਿਯਾ ਅਨੋਪਮੇਨ ਬੁਦ੍ਧવਿਲਾਸੇਨ ਅਤੁਰਿਤਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਸਮ੍ਬਹੁਲਾਹਿ ਸਾਕਿਯਾਨੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤੋਨਿવੇਸਨਮ੍ਹਿਯੇવ ਦਸਬਲਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾવੇਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਸਾਕਿਯਾਨਿਯੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾવੇਸਂਯੇવ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਹਿਪਿ ਤਾਹਿ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾਹਿ ਸਾਕਿਯਾਨੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ। ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ ਗਮਨਂ ਅਭਿਨੀਹਰਿ। ਗਮਨਾਭਿਨੀਹਰਣਕਾਲੇ ਪਨ ਤਾ ਸੁਖੁਮਾਲਾ ਰਾਜਿਤ੍ਥਿਯੋ ਪਦਸਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਾਕਿਯਕੋਲਿਯਰਾਜਾਨੋ ਸੋવਣ੍ਣਸਿવਿਕਾਯੋ ਉਪਟ੍ਠਾਪਯਿਂਸੁ। ਤਾ ਪਨ ‘‘ਯਾਨੇ ਆਰੁਯ੍ਹ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਸਤ੍ਥਰਿ ਅਗਾਰવੋ ਕਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏਕਪਣ੍ਣਾਸਯੋਜਨਿਕਂ ਪਦਸਾવ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਰਾਜਾਨੋਪਿ ਪੁਰਤੋ ਚ ਪਚ੍ਛਤੋ ਚ ਆਰਕ੍ਖਂ ਸਂવਿਦਹਾਪੇਤ੍વਾ ਤਣ੍ਡੁਲਸਪ੍ਪਿਤੇਲਾਦੀਨਂ ਸਕਟਾਨਿ ਪੂਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਆਹਾਰਂ ਪਟਿਯਾਦੇਥਾ’’ਤਿ ਪੁਰਿਸੇ ਪੇਸਯਿਂਸੁ। ਸੂਨੇਹਿ ਪਾਦੇਹੀਤਿ ਤਾਸਞ੍ਹਿ ਸੁਖੁਮਾਲਤ੍ਤਾ ਪਾਦੇਸੁ ਏਕੋ ਫੋਟੋ ਉਟ੍ਠੇਤਿ, ਏਕੋ ਭਿਜ੍ਜਤਿ। ਉਭੋ ਪਾਦਾ ਕਤਕਟ੍ਠਿਸਮ੍ਪਰਿਕਿਣ੍ਣਾ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਾ ਜਾਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸੂਨੇਹਿ ਪਾਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇਤਿ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕਤੋ ਬਹਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇવਂ
ਕਿਂ ਨੁ ਤ੍વਂ ਗੋਤਮੀਤਿ ਕਿਂ ਨੁ ਰਾਜਕੁਲਾਨਂ વਿਪਤ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਕੇਨ ਤ੍વਂ ਕਾਰਣੇਨ ਏવਂ વਿવਣ੍ਣਭਾવਂ ਪਤ੍ਤਾ, ਸੂਨੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ…ਪੇ॰… ਠਿਤਾਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਕਾਰਣੇਨ। ਬਹੁਕਾਰਾ, ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਨਾ ਤਸ੍ਸਾ ਗੁਣਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ‘‘ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਨਾਮ ਪਰਿਤ੍ਤਪਞ੍ਞਾ, ਏਕਯਾਚਿਤਮਤ੍ਤੇਨ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾਯ ਨ ਮਮ ਸਾਸਨਂ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਗਾਹਾਪੇਤੁਕਾਮਤਾਯ ਸਚੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਮਹਾਪਜਾਪਤੀ ਗੋਤਮੀ ਅਟ੍ਠ ਗਰੁਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਸਾવ’ਸ੍ਸਾ ਹੋਤੁ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਾવਸ੍ਸਾਤਿ ਸਾ ਏવ ਅਸ੍ਸਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਪਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਪਿ ਹੋਤੁ।
ਤਦਹੂਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਤਂਦਿવਸਂ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ। ਅਭਿવਾਦਨਂ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਨਂ ਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਂ ਸਾਮੀਚਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਓਮਾਨਾਤਿਮਾਨੇ ਅਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤੇਨ ਅਭਿવਾਦਨਂ, ਆਸਨਾ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਯ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨવਸੇਨ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਨਂ, ਦਸਨਖੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਂ, ਆਸਨਪਞ੍ਞਾਪਨਬੀਜਨਾਦਿਕਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਕਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਭਿਕ੍ਖੁਕੇ ਆવਾਸੇਤਿ ਯਤ੍ਥ વਸਨ੍ਤਿਯਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਯੇਨ ਓવਾਦਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਟ੍ਠਾਨੇ ਓવਾਦਦਾਯਕੋ ਆਚਰਿਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਯਂ ਅਭਿਕ੍ਖੁਕੋ ਆવਾਸੋ ਨਾਮ। ਏવਰੂਪੇ ਆવਾਸੇ વਸ੍ਸਂ ਨ ਉਪਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਅਨ੍વਡ੍ਢਮਾਸਨ੍ਤਿ ਅਨੁਪੋਸਥਿਕਂ। ਓવਾਦੂਪਸਙ੍ਕਮਨਨ੍ਤਿ ਓવਾਦਤ੍ਥਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨਂ। ਦਿਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠੇਨ। ਸੁਤੇਨਾਤਿ ਸੋਤੇਨ ਸੁਤੇਨ। ਪਰਿਸਙ੍ਕਾਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤવਸੇਨ ਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤੇਨ। ਗਰੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਗਰੁਕਂ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਾਪਤ੍ਤਿਂ। ਪਕ੍ਖਮਾਨਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਨੂਨਾਨਿ ਪਨ੍ਨਰਸ ਦਿવਸਾਨਿ ਮਾਨਤ੍ਤਂ। ਛਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ વਿਕਾਲਭੋਜਨਚ੍ਛਟ੍ਠੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ। ਸਿਕ੍ਖਿਤਸਿਕ੍ਖਾਯਾਤਿ ਏਕਸਿਕ੍ਖਮ੍ਪਿ ਅਖਣ੍ਡਂ ਕਤ੍વਾ ਪੂਰਿਤਸਿਕ੍ਖਾਯ। ਅਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬੋ ਪਰਿਭਾਸਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਦਸਨ੍ਨਂ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੁਨਾ ਨ ਅਕ੍ਕੋਸਿਤਬ੍ਬੋ, ਭਯੂਪਦਂਸਨਾਯ ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਪਰਿਭਾਸਾਯ ਨ ਪਰਿਭਾਸਿਤਬ੍ਬੋ।
ਓવਟੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ વਚਨਪਥੋਤਿ ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨਧਮ੍ਮਕਥਾਸਙ੍ਖਾਤੋ વਚਨਪਥੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਓવਰਿਤੋ ਪਿਹਿਤੋ, ਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਕੋਚਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਓવਦਿਤਬ੍ਬੋ ਅਨੁਸਾਸਿਤਬ੍ਬੋ વਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਪੋਰਾਣਕਤ੍ਥੇਰਾ ਇਦਂ ਚੀવਰવਤ੍ਤਂ ਪੂਰਯਿਂਸੂ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਨ ਪવੇਣਿવਸੇਨ ਕਥੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਨੋવਟੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸੁ વਚਨਪਥੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸੁ વਚਨਪਥੋ ਅਨਿવਾਰਿਤੋ, ਯਥਾਰੁਚਿ ਓવਦਿਤੁਂ ਅਨੁਸਾਸਿਤੁਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤੁਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ, વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸਾ ਗਰੁਧਮ੍ਮਕਥਾ ਸਮਨ੍ਤਪਾਸਾਦਿਕਾਯ વਿਨਯਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੪੮) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
ਇਮੇ ਪਨ ਅਟ੍ਠ ਗਰੁਧਮ੍ਮੇ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੇਰੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਰੋਚਿਯਮਾਨੇ ਸੁਤ੍વਾવ ਮਹਾਪਜਾਪਤਿਯਾ ਤਾવ ਮਹਨ੍ਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਖਣੇਨ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇਤਿਆਦਿਕਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ।
ਕੁਮ੍ਭਤ੍ਥੇਨਕੇਹੀਤਿ ਕੁਮ੍ਭੇ ਦੀਪਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਆਲੋਕੇਨ ਪਰਘਰੇ ਭਣ੍ਡਂ વਿਚਿਨਿਤ੍વਾ ਥੇਨਕਚੋਰੇਹਿ। ਸੇਤਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਮ ਰੋਗਜਾਤੀਤਿ ਏਕੋ ਪਾਣਕੋ ਨਾਲ਼ਮਜ੍ਝਗਤਂ ਕਣ੍ਡਂ વਿਜ੍ਝਤਿ, ਯੇਨ વਿਦ੍ਧਾ ਕਣ੍ਡਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਾਲਿਸੀਸਂ ਖੀਰਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਮਞ੍ਜਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਮ ਰੋਗਜਾਤੀਤਿ ਉਚ੍ਛੂਨਂ ਅਨ੍ਤੋਰਤ੍ਤਭਾવੋ।
ਮਹਤੋ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਆਲ਼ਿਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ – ਯਥਾ ਮਹਤੋ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਅਬਦ੍ਧਾਯਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਉਦਕਂ ਤਿਟ੍ਠਤੇવ, ਪਠਮਮੇવ ਬਦ੍ਧਾਯ ਪਨ ਯਂ ਅਬਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯਾ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ, ਤਮ੍ਪਿ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਯੇ ਇਮੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਅਨਤਿਕ੍ਕਮਨਤ੍ਥਾਯ ਗਰੁਧਮ੍ਮਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇਸੁ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਚ વਸ੍ਸਸਤਾਨਿ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਚੇਤਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਪਭੇਦਪ੍ਪਤ੍ਤਖੀਣਾਸવਾਨਂ વਸੇਨੇવ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤੋ ਪਨ ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕਖੀਣਾਸવવਸੇਨ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ, ਅਨਾਗਾਮਿવਸੇਨ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ, ਸਕਦਾਗਾਮਿવਸੇਨ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨવਸੇਨ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਟਿવੇਧਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋ ਠਸ੍ਸਤਿ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮੋਪਿ ਤਾਨਿਯੇવ। ਨ ਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਅਸਤਿ ਪਟਿવੇਧੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਨਾਪਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਸਤਿ ਪਟਿવੇਧੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਲਿਙ੍ਗਂ ਪਨ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਾਯਪਿ ਚਿਰਂ ਪવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।
੨. ਓવਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੫੨. ਦੁਤਿਯੇ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਇਧ ਸਕਲਸ੍ਸਪਿ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਸ੍ਸ વਸੇਨ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਗਰੁਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਂ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੋવਾਦਕવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ ਪਨ ਸਮਨ੍ਤਪਾਸਾਦਿਕਾਯ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੪੪ ਆਦਯੋ) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
੩. ਸਂਖਿਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੫੩. ਤਤਿਯੇ ਸਰਾਗਾਯਾਤਿ ਸਰਾਗਤ੍ਥਾਯ। વਿਰਾਗਾਯਾਤਿ વਿਰਜ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ। ਸਂਯੋਗਾਯਾਤਿ વਟ੍ਟੇ ਸਂਯੋਗਤ੍ਥਾਯ। વਿਸਂਯੋਗਾਯਾਤਿ વਟ੍ਟੇ વਿਸਂਯੋਗਭਾવਤ੍ਥਾਯ। ਆਚਯਾਯਾਤਿ વਟ੍ਟਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨਤ੍ਥਾਯ। ਨੋ ਅਪਚਯਾਯਾਤਿ ਨ વਟ੍ਟવਿਦ੍ਧਂਸਨਤ੍ਥਾਯ। ਦੁਬ੍ਭਰਤਾਯਾਤਿ ਦੁਪ੍ਪੋਸਨਤ੍ਥਾਯ। ਨੋ ਸੁਭਰਤਾਯਾਤਿ ਨ ਸੁਖਪੋਸਨਤ੍ਥਾਯ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਪਠਮવਾਰੇਨ વਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਂ, ਦੁਤਿਯવਾਰੇਨ વਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਚ ਪਨ ਓવਾਦੇਨ ਗੋਤਮੀ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾਤਿ।
੪. ਦੀਘਜਾਣੁਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੫੪. ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਬ੍ਯਗ੍ਘਪਜ੍ਜਾਤਿ ਇਦਮਸ੍ਸ ਪવੇਣਿ ਨਾਮ વਸੇਨ ਇਸ੍ਸਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਇਸ੍ਸਾਸਕਮ੍ਮੇਨ। ਤਤ੍ਰੁਪਾਯਾਯਾਤਿ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨੇ ਉਪਾਯਭੂਤਾਯ। વੁਦ੍ਧਸੀਲਿਨੋਤਿ વਡ੍ਢਿਤਸੀਲਾ વੁਦ੍ਧਸਮਾਚਾਰਾ। ਆਯਨ੍ਤਿ ਆਗਮਨਂ। ਨਾਚ੍ਚੋਗਾਲ਼੍ਹਨ੍ਤਿ ਨਾਤਿਮਹਨ੍ਤਂ। ਨਾਤਿਹੀਨਨ੍ਤਿ ਨਾਤਿਕਸਿਰਂ। ਪਰਿਯਾਦਾਯਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖੇਪੇਤ੍વਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸ વਯਤੋ ਦਿਗੁਣੋ ਆਯੋ, ਤਸ੍ਸ વਯੋ ਆਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ।
‘‘ਚਤੁਧਾ વਿਭਜੇ ਭੋਗੇ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਘਰਮਾવਸਂ।
ਏਕੇਨ ਭੋਗੇ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਦ੍વੀਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਪਯੋਜਯੇ।
ਚਤੁਤ੍ਥਞ੍ਚ ਨਿਧਾਪੇਯ੍ਯ, ਆਪਦਾਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੬੫) –
ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੋ ਪਨ વਯੋ ਆਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿਯੇવ।
ਉਦੁਮ੍ਬਰਖਾਦੀવਾਤਿ ਯਥਾ ਉਦੁਮ੍ਬਰਾਨਿ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮੇਨ ਪਕ੍ਕੇ ਉਦੁਮ੍ਬਰਰੁਕ੍ਖੇ ਚਾਲਿਤੇ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਬਹੂਨਿ ਫਲਾਨਿ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਖਾਦਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਾਨਿ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਇਤਰਾਨਿ ਬਹੁਤਰਾਨਿ ਪਹਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਯੋ ਆਯਤੋ વਯਂ ਬਹੁਤਰਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਕਿਰਨ੍ਤੋ ਭੋਗੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਸੋ ‘‘ਉਦੁਮ੍ਬਰਖਾਦਿਕਂવਾਯਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਭੋਗੇ ਖਾਦਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਜੇਟ੍ਠਮਰਣਨ੍ਤਿ ਸਮਂ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਸਮਜੀવਿਤਾਤਿ ਸਮਜੀવਿਤਾਯ ਜੀવਿਤਾ। ਅਪਾਯਮੁਖਾਨੀਤਿ
ਉਟ੍ਠਾਤਾ ਕਮ੍ਮਧੇਯ੍ਯੇਸੂਤਿ ਕਮ੍ਮਕਰਣਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਉਟ੍ਠਾਨવੀਰਿਯਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। વਿਧਾਨવਾਤਿ વਿਦਹਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸੋਤ੍ਥਾਨਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਨ੍ਤਿ ਸੋਤ੍ਥਿਭੂਤਂ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਂ। ਸਚ੍ਚਨਾਮੇਨਾਤਿ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯੇવ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਏવਂ ਅવਿਤਥਨਾਮੇਨ। ਚਾਗੋ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪવਡ੍ਢਤੀਤਿ ਚਾਗੋ ਚ ਸੇਸਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪવਡ੍ਢਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸੁਤ੍ਤੇ ਸਦ੍ਧਾਦਯੋ ਮਿਸ੍ਸਕਾ ਕਥਿਤਾ। ਪਞ੍ਚਮਂ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
੬. ਭਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੫੬. ਛਟ੍ਠੇ ਗਬ੍ਭੋਤਿ ਗਬ੍ਭવਾਸੋ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਪੀਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਗਬ੍ਭવਾਸਸਦਿਸਾ ਪੁਨਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਗਬ੍ਭਾ। ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਪੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਗਬ੍ਭੇ ਸੇਸਗਬ੍ਭਾ। ਉਭਯਂ ਏਤੇ ਕਾਮਾ ਪવੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ ਭਯਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ, ਭਯਞ੍ਚ ਰੋਗੋ ਚ, ਭਯਞ੍ਚ ਗਣ੍ਡੋ ਚ, ਭਯਞ੍ਚ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ, ਭਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗੋ ਚ, ਭਯਞ੍ਚ ਪਙ੍ਕੋ ਚ, ਭਯਞ੍ਚ ਗਬ੍ਭੋ ਚਾਤਿ ਏવਂ ਉਭਯਂ ਏਤੇ ਕਾਮਾ ਪવੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਸਾਤਰੂਪੇਨਾਤਿ ਕਾਮਸੁਖੇਨ। ਪਲਿਪਥਨ੍ਤਿ વਟ੍ਟਪਲਿਪਥਂ। ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਭਾવੋ ਗਹਿਤੋ। ਏવਰੂਪਂ ਪਜਂ ਜਾਤਿਜਰੂਪੇਤਂ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਫਨ੍ਦਮਾਨਂ ਅવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ ਸੁਤ੍ਤੇ વਟ੍ਟਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਗਾਥਾਸੁ વਿવਟ੍ਟਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਟ੍ਠਮਾਨਿ
੯-੧੦. ਪੁਗ੍ਗਲਸੁਤ੍ਤਦ੍વਯવਣ੍ਣਨਾ
੫੯-੬੦. ਨવਮੇ ਉਜੁਭੂਤੋਤਿ ਕਾਯવਙ੍ਕਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਉਜੁਕੋ। ਪਞ੍ਞਾਸੀਲਸਮਾਹਿਤੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ ਸੀਲੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਯਜਮਾਨਾਨਨ੍ਤਿ ਦਾਨਂ ਦਦਨ੍ਤਾਨਂ। ਪੁਞ੍ਞਪੇਕ੍ਖਾਨਨ੍ਤਿ ਪੁਞ੍ਞਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾਨਂ ਗવੇਸਨ੍ਤਾਨਂ ਓਪਧਿਕਨ੍ਤਿ ਉਪਧਿવਿਪਾਕਂ, ਓਪਧਿਭੂਤਂ ਠਾਨਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਦਸਮੇ ਸਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠੋਤਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠੋ ਉਤ੍ਤਮੋ। ਸਤ੍ਤਾਨਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવਾਤਿ।
ਗੋਤਮੀવਗ੍ਗੋ ਛਟ੍ਠੋ।