(੨੧) ੧. ਕਰਜਕਾਯવਗ੍ਗੋ
੧. ਪਠਮਨਿਰਯਸਗ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੧. ‘‘ਦਸਹਿ
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਤਂ ਪਰਸ੍ਸ ਪਰવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਂ ਗਾਮਗਤਂ વਾ ਅਰਞ੍ਞਗਤਂ વਾ, ਤਂ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਥੇਯ੍ਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਆਦਾਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਾਮੇਸੁ ਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਤਾ ਮਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ ਪਿਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ ਮਾਤਾਪਿਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ ਭਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ ਭਗਿਨਿਰਕ੍ਖਿਤਾ ਞਾਤਿਰਕ੍ਖਿਤਾ ਗੋਤ੍ਤਰਕ੍ਖਿਤਾ ਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤਾ ਸਸਾਮਿਕਾ ਸਪਰਿਦਣ੍ਡਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਾਲਾਗੁਲ਼ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਪਿ, ਤਥਾਰੂਪਾਸੁ ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਮੁਸਾવਾਦੀ ਹੋਤਿ। ਸਭਗ੍ਗਤੋ વਾ ਪਰਿਸਗ੍ਗਤੋ વਾ ਞਾਤਿਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਪੂਗਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਰਾਜਕੁਲਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਅਭਿਨੀਤੋ ਸਕ੍ਖਿਪੁਟ੍ਠੋ – ‘ਏਹਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਯਂ ਜਾਨਾਸਿ ਤਂ વਦੇਹੀ’ਤਿ, ਸੋ ਅਜਾਨਂ વਾ ਆਹ ‘ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ, ਜਾਨਂ વਾ ਆਹ ‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ, ਅਪਸ੍ਸਂ વਾ ਆਹ ‘ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਪਸ੍ਸਂ વਾ ਆਹ ‘ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਇਤਿ ਅਤ੍ਤਹੇਤੁ વਾ ਪਰਹੇਤੁ વਾ ਆਮਿਸਕਿਞ੍ਚਿਕ੍ਖਹੇਤੁ વਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਹੋਤਿ – ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮੁਤ੍ਰ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯ, ਅਮੁਤ੍ਰ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਇਮੇਸਂ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਅਮੂਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਇਤਿ ਸਮਗ੍ਗਾਨਂ વਾ ਭੇਤ੍ਤਾ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ વਗ੍ਗਾਰਾਮੋ
‘‘ਫਰੁਸવਾਚੋ
‘‘ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ
‘‘ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੁ
‘‘ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਪਦੁਟ੍ਠਮਨਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ – ‘ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਹਞ੍ਞਨ੍ਤੁ વਾ ਬਜ੍ਝਨ੍ਤੁ વਾ ਉਚ੍ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤੁ વਾ વਿਨਸ੍ਸਨ੍ਤੁ વਾ ਮਾ વਾ ਅਹੇਸੁ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ વਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਹੁਤਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਸੁਕਤਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਨਿਰਯੇ।
‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋ ਲਜ੍ਜੀ ਦਯਾਪਨ੍ਨੋ, ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਤਂ ਪਰਸ੍ਸ ਪਰવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਂ ਗਾਮਗਤਂ વਾ ਅਰਞ੍ਞਗਤਂ વਾ, ਨ
‘‘ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ ਪਹਾਯ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਤਾ ਮਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ…ਪੇ॰… ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਾਲਾਗੁਲ਼ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਪਿ, ਤਥਾਰੂਪਾਸੁ ਨ ਚਾਰਿਤ੍ਤਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਮੁਸਾવਾਦਂ
‘‘ਪਿਸੁਣવਾਚਂ
‘‘ਫਰੁਸવਾਚਂ ਪਹਾਯ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਨੇਲਾ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾ ਪੇਮਨੀਯਾ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ ਪੋਰੀ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ, ਤਥਾਰੂਪਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਪਹਾਯ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਕਾਲવਾਦੀ ਭੂਤવਾਦੀ, ਅਤ੍ਥવਾਦੀ ਧਮ੍ਮવਾਦੀ વਿਨਯવਾਦੀ, ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ ਕਾਲੇਨ ਸਾਪਦੇਸਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਂ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ।
‘‘ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਹੋਤਿ
‘‘ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਦੁਟ੍ਠਮਨਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ – ‘ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅવੇਰਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾ ਅਨੀਘਾ, ਸੁਖੀ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੂ’ਤਿ।
‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਹੁਤਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਸੁਕਟਦੁਕ੍ਕਟਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਫਲਂ વਿਪਾਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਯਂ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਰੋ ਲੋਕੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਮਾਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਿਤਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਸਤ੍ਤਾ ਓਪਪਾਤਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਮ੍ਮਗ੍ਗਤਾ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਨ੍ਨਾ
੨. ਦੁਤਿਯਨਿਰਯਸਗ੍ਗਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੨. ‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਨਿਰਯੇ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਹੋਤਿ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤੇਸੁ।
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਹੋਤਿ… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਹੋਤਿ… ਮੁਸਾવਾਦੀ ਹੋਤਿ… ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਹੋਤਿ… ਫਰੁਸવਾਚੋ ਹੋਤਿ
‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋ ਲਜ੍ਜੀ ਦਯਾਪਨ੍ਨੋ, ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ ਪਹਾਯ ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਮੁਸਾવਾਦਂ ਪਹਾਯ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਫਰੁਸਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਪਹਾਯ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਹੋਤਿ… ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ… ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਮਾਤੁਗਾਮਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੩. ‘‘ਦਸਹਿ
‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਮਾਤੁਗਾਮੋ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ
੪. ਉਪਾਸਿਕਾਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੪. ‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਉਪਾਸਿਕਾ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਨਿਰਯੇ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਿਨੀ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ
‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਉਪਾਸਿਕਾ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਹੋਤਿ…। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਉਪਾਸਿਕਾ ਯਥਾਭਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਸਗ੍ਗੇ’’। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. વਿਸਾਰਦਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੫. ‘‘ਦਸਹਿ
‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਉਪਾਸਿਕਾ વਿਸਾਰਦਾ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤਾ ਹੋਤਿ… ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁਨੀ ਹੋਤਿ… ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ… ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਹੋਤਿ…। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਉਪਾਸਿਕਾ વਿਸਾਰਦਾ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤੀ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਸਂਸਪ੍ਪਨੀਯਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੬. ‘‘ਸਂਸਪ੍ਪਨੀਯਪਰਿਯਾਯਂ
‘‘ਕਤਮੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਪ੍ਪਨੀਯਪਰਿਯਾਯੋ ਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੋ? ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਕਮ੍ਮਯੋਨੀ ਕਮ੍ਮਬਨ੍ਧੂ ਕਮ੍ਮਪਟਿਸਰਣਾ, ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ – ਕਲ੍ਯਾਣਂ વਾ ਪਾਪਕਂ વਾ – ਤਸ੍ਸ ਦਾਯਾਦਾ ਭવਨ੍ਤਿ।
‘‘ਇਧ
‘‘ਜਿਮ੍ਹਗਤਿਕਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਿਮ੍ਹੁਪਪਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਤਿਂ વਦਾਮਿ – ਯੇ વਾ ਏਕਨ੍ਤਦੁਕ੍ਖਾ ਨਿਰਯਾ ਯਾ વਾ ਸਂਸਪ੍ਪਜਾਤਿਕਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ। ਕਤਮਾ ਚ ਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਪ੍ਪਜਾਤਿਕਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ? ਅਹਿ વਿਚ੍ਛਿਕਾ ਸਤਪਦੀ ਨਕੁਲਾ ਬਿਲ਼ਾਰਾ ਮੂਸਿਕਾ ਉਲੂਕਾ, ਯੇ વਾ ਪਨਞ੍ਞੇਪਿ ਕੇਚਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਕਾ ਸਤ੍ਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂਸਪ੍ਪਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭੂਤਾ ਭੂਤਸ੍ਸ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਕਰੋਤਿ ਤੇਨ ਉਪਪਜ੍ਜਤਿ। ਉਪਪਨ੍ਨਮੇਨਂ ਫਸ੍ਸਾ ਫੁਸਨ੍ਤਿ। ਏવਮਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ‘ਕਮ੍ਮਦਾਯਾਦਾ ਸਤ੍ਤਾ’ਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਹੋਤਿ… ਮੁਸਾવਾਦੀ ਹੋਤਿ… ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਹੋਤਿ… ਫਰੁਸવਾਚੋ ਹੋਤਿ… ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਹੋਤਿ… ਅਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਹੋਤਿ… ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ… ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ વਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰… ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਸੋ ਸਂਸਪ੍ਪਤਿ ਕਾਯੇਨ, ਸਂਸਪ੍ਪਤਿ વਾਚਾਯ, ਸਂਸਪ੍ਪਤਿ ਮਨਸਾ। ਤਸ੍ਸ ਜਿਮ੍ਹਂ ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ
‘‘ਜਿਮ੍ਹਗਤਿਕਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਿਮ੍ਹੁਪਪਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਤਿਂ વਦਾਮਿ – ਯੇ વਾ ਏਕਨ੍ਤਦੁਕ੍ਖਾ ਨਿਰਯਾ ਯਾ વਾ ਸਂਸਪ੍ਪਜਾਤਿਕਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ। ਕਤਮਾ ਚ ਸਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਪ੍ਪਜਾਤਿਕਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ
‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ
‘‘ਉਜੁਗਤਿਕਸ੍ਸ ਖੋ ਪਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਜੁਪਪਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਗਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਤਿਂ વਦਾਮਿ – ਯੇ વਾ ਏਕਨ੍ਤਸੁਖਾ ਸਗ੍ਗਾ ਯਾਨਿ વਾ ਪਨ ਤਾਨਿ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਾਨਿ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਕੁਲਾਨਿ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲਾਨਿ વਾ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਕੁਲਾਨਿ વਾ ਅਡ੍ਢਾਨਿ ਮਹਦ੍ਧਨਾਨਿ ਮਹਾਭੋਗਾਨਿ ਪਹੂਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤਾਨਿ ਪਹੂਤવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਾਨਿ ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞਾਨਿ। ਇਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭੂਤਾ ਭੂਤਸ੍ਸ
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ… ਮੁਸਾવਾਦਂ
‘‘ਉਜੁਗਤਿਕਸ੍ਸ
‘‘ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਾ
੭. ਪਠਮਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੭. ‘‘ਨਾਹਂ
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਹੋਤਿ ਲੁਦ੍ਦੋ ਲੋਹਿਤਪਾਣਿ ਹਤਪਹਤੇ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ ਅਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤੇਸੁ।
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ
‘‘ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਤਾ ਮਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ…ਪੇ॰… ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮਾਲਾਗੁਲ਼ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਪਿ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ
‘‘ਪਿਸੁਣવਾਚੋ ਹੋਤਿ। ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮੁਤ੍ਰ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯ, ਅਮੁਤ੍ਰ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਇਮੇਸਂ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਅਮੂਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਇਤਿ ਸਮਗ੍ਗਾਨਂ વਾ ਭੇਤ੍ਤਾ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ વਗ੍ਗਾਰਾਮੋ વਗ੍ਗਰਤੋ વਗ੍ਗਨਨ੍ਦੀ, વਗ੍ਗਕਰਣਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਫਰੁਸવਾਚੋ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਅਣ੍ਡਕਾ ਕਕ੍ਕਸਾ ਪਰਕਟੁਕਾ ਪਰਾਭਿਸਜ੍ਜਨੀ ਕੋਧਸਾਮਨ੍ਤਾ। ਅਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕਾ, ਤਥਾਰੂਪਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪੀ ਹੋਤਿ ਅਕਾਲવਾਦੀ ਅਭੂਤવਾਦੀ ਅਨਤ੍ਥવਾਦੀ ਅਧਮ੍ਮવਾਦੀ ਅવਿਨਯવਾਦੀ, ਅਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ ਅਕਾਲੇਨ ਅਨਪਦੇਸਂ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਂ ਅਨਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ
‘‘ਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ
ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ વਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ…ਪੇ॰
‘‘ਤਿવਿਧ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਮਣਿ ਉਦ੍ਧਂਖਿਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ
‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਕਤਾਨਂ ਉਪਚਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਭਾવਂ વਦਾਮਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਪਜ੍ਜੇ વਾ ਅਪਰੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ। ਨ ਤ੍વੇવਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਕਤਾਨਂ ਉਪਚਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਿਰਿਯਂ વਦਾਮਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ; ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ; ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਯ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਤਂ ਪਰਸ੍ਸ ਪਰવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਂ ਗਾਮਗਤਂ વਾ ਅਰਞ੍ਞਗਤਂ વਾ, ਨ ਤਂ ਅਦਿਨ੍ਨਂ ਥੇਯ੍ਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਆਦਾਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਂ ਪਹਾਯ, ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਤਾ ਮਾਤੁਰਕ੍ਖਿਤਾ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਪਹਾਯ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਸਭਗ੍ਗਤੋ વਾ ਪਰਿਸਗ੍ਗਤੋ વਾ ਞਾਤਿਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਪੂਗਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਰਾਜਕੁਲਮਜ੍ਝਗਤੋ વਾ ਅਭਿਨੀਤੋ ਸਕ੍ਖਿਪੁਟ੍ਠੋ ‘ਏਹਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਯਂ ਜਾਨਾਸਿ ਤਂ વਦੇਹੀ’ਤਿ, ਸੋ ਅਜਾਨਂ વਾ ਆਹ ‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ, ਜਾਨਂ વਾ ਆਹ ‘ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ, ਅਪਸ੍ਸਂ વਾ ਆਹ ‘ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਪਸ੍ਸਂ વਾ ਆਹ ‘ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਇਤਿ ਅਤ੍ਤਹੇਤੁ વਾ ਪਰਹੇਤੁ વਾ ਆਮਿਸਕਿਞ੍ਚਿਕ੍ਖਹੇਤੁ વਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ, ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ – ਨ ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਅਮੁਤ੍ਰ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯ, ਅਮੁਤ੍ਰ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਇਮੇਸਂ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਅਮੂਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਇਤਿ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਤਾ
‘‘ਫਰੁਸਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ, ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਨੇਲਾ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾ ਪੇਮਨੀਯਾ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ ਪੋਰੀ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ, ਤਥਾਰੂਪਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਲੁ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਤਂ ਪਰਸ੍ਸ ਪਰવਿਤ੍ਤੂਪਕਰਣਂ ਤਂ ਅਨਭਿਜ੍ਝਾਤਾ ਹੋਤਿ – ‘ਅਹੋ વਤ, ਯਂ ਪਰਸ੍ਸ ਤਂ ਮਮਸ੍ਸਾ’ਤਿ।
‘‘ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਅਪ੍ਪਦੁਟ੍ਠਮਨਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ – ‘ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅવੇਰਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜਾ ਅਨੀਘਾ, ਸੁਖੀ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤੂ’ਤਿ।
‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਦਸ੍ਸਨੋ – ‘ਅਤ੍ਥਿ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਯਿਟ੍ਠਂ…ਪੇ॰… ਯੇ ਇਮਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਪਰਞ੍ਚ ਲੋਕਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਤਿવਿਧਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਚਤੁਬ੍ਬਿਧવਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਤਿવਿਧਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਪਣ੍ਣਕੋ ਮਣਿ ਉਦ੍ਧਂਖਿਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂਯੇવ ਪਤਿਟ੍ਠਾਤਿ; ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ
੮. ਦੁਤਿਯਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੮. ‘‘ਨਾਹਂ
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ; ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ; ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਨ੍ਦੋਸਬ੍ਯਾਪਤ੍ਤਿ ਅਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਤਿવਿਧ
‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਕਤਾਨਂ ਉਪਚਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਭਾવਂ વਦਾਮਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਪਜ੍ਜੇ વਾ ਅਪਰੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ
‘‘ਤਤ੍ਰ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ; ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ; ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਾ ਸੁਖવਿਪਾਕਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਤਿવਿਧਕਾਯਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ; ਚਤੁਬ੍ਬਿਧવਚੀਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਤਿવਿਧਮਨੋਕਮ੍ਮਨ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਹੇਤੁ
੯. ਕਰਜਕਾਯਸੁਤ੍ਤਂ
੨੧੯. ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਕਤਾਨਂ ਉਪਚਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਨ੍ਤੀਭਾવਂ વਦਾਮਿ, ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਪਜ੍ਜੇ વਾ ਅਪਰੇ વਾ ਪਰਿਯਾਯੇ। ਨ ਤ੍વੇવਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਞ੍ਚੇਤਨਿਕਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਕਤਾਨਂ ਉਪਚਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿਸਂવੇਦਿਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਨ੍ਤਕਿਰਿਯਂ વਦਾਮਿ।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਏવਂ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝੋ વਿਗਤਬ੍ਯਾਪਾਦੋ ਅਸਮ੍ਮੂਲ਼੍ਹੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਪਟਿਸ੍ਸਤੋ ਮੇਤ੍ਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਖੋ ਮੇ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ ਅਭਾવਿਤਂ, ਏਤਰਹਿ ਪਨ ਮੇ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸੁਭਾવਿਤਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਮਾਣਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਨ ਤਂ ਤਤ੍ਰਾવਸਿਸ੍ਸਤਿ ਨ ਤਂ ਤਤ੍ਰਾવਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ
‘‘ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਹਰਤਗ੍ਗੇ ਚੇ ਸੋ ਅਯਂ
‘‘ਅਕਰੋਨ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਅਕਰੋਨ੍ਤਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕੁਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਫੁਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ!
‘‘ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ਖੋ ਪਨਾਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮੇਤ੍ਤਾਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਪੁਰਿਸੇਨ વਾ। ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਾ ਨਾਯਂ ਕਾਯੋ ਆਦਾਯ ਗਮਨੀਯੋ। ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ
‘‘ਕਰੁਣਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਮੁਦਿਤਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ ਏਕਂ ਦਿਸਂ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ ਤਥਾ ਦੁਤਿਯਂ ਤਥਾ ਤਤਿਯਂ ਤਥਾ ਚਤੁਤ੍ਥਂ। ਇਤਿ ਉਦ੍ਧਮਧੋ ਤਿਰਿਯਂ ਸਬ੍ਬਧਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਤਤਾਯ ਸਬ੍ਬਾવਨ੍ਤਂ ਲੋਕਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਹਗਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਪੁਲੇਨ ਮਹਗ੍ਗਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅવੇਰੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਜ੍ਜੇਨ ਫਰਿਤ੍વਾ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਖੋ ਮੇ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ ਅਭਾવਿਤਂ, ਏਤਰਹਿ ਪਨ ਮੇ ਇਦਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ
‘‘ਤਂ
‘‘ਅਕਰੋਨ੍ਤਂ ਖੋ ਪਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨੋ ਹੇਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਅਕਰੋਨ੍ਤਞ੍ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕੁਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਫੁਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ!
‘‘ਭਾવੇਤਬ੍ਬਾ ਖੋ ਪਨਾਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਪੁਰਿਸੇਨ વਾ। ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਾ ਨਾਯਂ ਕਾਯੋ ਆਦਾਯ ਗਮਨੀਯੋ। ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਰੋ ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਚ੍ਚੋ। ਸੋ ਏવਂ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਯਂ ਖੋ ਮੇ ਇਦਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਇਮਿਨਾ ਕਰਜਕਾਯੇਨ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਇਧ વੇਦਨੀਯਂ; ਨ ਤਂ ਅਨੁਗਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਂ ਭਾવਿਤਾ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪੇਕ੍ਖਾ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤਿ, ਇਧ ਪਞ੍ਞਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਉਤ੍ਤਰਿ વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਤੋ’’ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸੁਤ੍ਤਂ
੨੨੦.
‘‘ਕੋ ਪਨ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਹੇਤੁ ਕੋ ਪਚ੍ਚਯੋ
‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਾਮਿ। ਸਾਧੁ ਮੇ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁ ਯਥਾਹਂ ਇਮਸ੍ਸ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਸੁਣਾਹਿ, ਸਾਧੁਕਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਹਿ
‘‘ਤਿવਿਧਾ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯੇਨ ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾવਿਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯੇਨ ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾ વਿਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਾਚਾਯ ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾવਿਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਾਚਾਯ ਅਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾ વਿਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ
‘‘ਤਿવਿਧਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ; ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਾਚਾਯ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ; ਤਿવਿਧਾ ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਿવਿਧਾ ਕਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਾਚਾਯ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾ વਾਚਾਯ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਥਞ੍ਚ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਏવਂ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਿવਿਧਾ ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਧਮ੍ਮਚਰਿਯਾਸਮਚਰਿਯਾਹੇਤੁ ਖੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਏવਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਦਸਮਂ।
ਕਰਜਕਾਯવਗ੍ਗੋ ਪਠਮੋ।