(੧੦) ੫. ਉਪਾਲਿવਗ੍ਗੋ
੧. ਕਾਮਭੋਗੀਸੁਤ੍ਤਂ
੯੧. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਦਸਯਿਮੇ , ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਦਸ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨ; ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਏવਮੁਪਰਿਪਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨ; ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ, ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ , ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨ; ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ; ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ; ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ, ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ; ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ; ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ; ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ, ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ; ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਗਥਿਤੋ ਗਧਿਤੋ (ਕ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੨੪ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੨੪ ਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਟੀਕਾ ਓਲੋਕੇਤਬ੍ਬਾ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ।
‘‘ਇਧ ਪਨ, ਗਹਪਤਿ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ; ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ। ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨ, ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਤਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨ, ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ , ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨ , ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ, ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ, ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਤਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ , ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ, ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ । ‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ , ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ, ਧਮ੍ਮਾਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਸਾਹਸੇਨਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਤਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਨ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ , ਕਾਮਭੋਗੀ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਨ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਨ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ , ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਗਥਿਤੋ ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਤਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਗਥਿਤੋ ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਅਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤੀ’ਤਿ , ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਤੀਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ ਇਮਿਨਾ ਏਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਗਾਰਯ੍ਹੋ।
‘‘ਤਤ੍ਰ, ਗਹਪਤਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਚਤੂਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨਾ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਠਮੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਦੁਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਤਤਿਯੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ‘ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤੀ’ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਠਾਨੇਨ ਪਾਸਂਸੋ। ਅਯਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਾਮਭੋਗੀ ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਠਾਨੇਹਿ ਪਾਸਂਸੋ।
‘‘ਇਮੇ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਦਸ ਕਾਮਭੋਗੀ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਇਮੇਸਂ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਭੋਗੀਨਂ ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਇਮੇਸਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਭੋਗੀਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਚ ਸੇਟ੍ਠੋ ਚ ਪਾਮੋਕ੍ਖੋ ਮੋਕ੍ਖੋ (ਕ॰ ਸੀ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੯੫; ੫.੧੮੧; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੬੬੨ ਚ ਉਤ੍ਤਮੋ ਚ ਪવਰੋ ਚ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਗਹਪਤਿ, ਗવਾ ਖੀਰਂ, ਖੀਰਮ੍ਹਾ ਦਧਿ, ਦਧਿਮ੍ਹਾ ਨવਨੀਤਂ, ਨવਨੀਤਮ੍ਹਾ ਸਪ੍ਪਿ, ਸਪ੍ਪਿਮ੍ਹਾ ਸਪ੍ਪਿਮਣ੍ਡੋ। ਸਪ੍ਪਿਮਣ੍ਡੋ ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਮਕ੍ਖਾਯਤਿ।
ਏવਮੇવਂ ਖੋ , ਗਹਪਤਿ, ਇਮੇਸਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਭੋਗੀਨਂ ਯ੍વਾਯਂ ਕਾਮਭੋਗੀ ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਤਿ ਅਸਾਹਸੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਭੋਗੇ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਅਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖੇਤਿ ਪੀਣੇਤਿ ਸਂવਿਭਜਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਤਿ, ਤੇ ਚ ਭੋਗੇ ਅਗਥਿਤੋ ਅਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਅਨਜ੍ਝੋਸਨ੍ਨੋ ਆਦੀਨવਦਸ੍ਸਾવੀ ਨਿਸ੍ਸਰਣਪਞ੍ਞੋ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਅਯਂ ਇਮੇਸਂ ਦਸਨ੍ਨਂ ਕਾਮਭੋਗੀਨਂ ਅਗ੍ਗੋ ਚ ਸੇਟ੍ਠੋ ਚ ਪਾਮੋਕ੍ਖੋ ਮੋਕ੍ਖੋ (ਕ॰ ਸੀ॰) ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੮੧ ਚ ਉਤ੍ਤਮੋ ਚ ਪવਰੋ ਚਾ’’ਤਿ। ਪਠਮਂ।
੨. ਭਯਸੁਤ੍ਤਂ
੯੨. ਅ॰ ਨਿ॰ ੯.੨੭; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੨੪ ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਤੋ, ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਭਯਾਨਿ વੇਰਾਨਿ વੂਪਸਨ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਚਤੂਹਿ ਚ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਰਿਯੋ ਚਸ੍ਸ ਞਾਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ – ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ। ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਯਾਨਿ વੇਰਾਨਿ વੂਪਸਨ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ? ਯਂ , ਗਹਪਤਿ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੀ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਪਚ੍ਚਯਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਮ੍ਪਿ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਮ੍ਪਿ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਚੇਤਸਿਕਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਨੇવ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਮ੍ਪਿ ਨੇવ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਂ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਨ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਮ੍ਪਿ ਨ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਂ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਨ ਚੇਤਸਿਕਮ੍ਪਿ ਨ ਚੇਤਸਿਕਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਤਂ ਭਯਂ વੇਰਂ વੂਪਸਨ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ।
‘‘ਯਂ , ਗਹਪਤਿ, ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ…ਪੇ॰… ਕਾਮੇਸੁਮਿਚ੍ਛਾਚਾਰੀ… ਮੁਸਾવਾਦੀ… ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਯੀ ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਪਚ੍ਚਯਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਮ੍ਪਿ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਮ੍ਪਿ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਚੇਤਸਿਕਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ, ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਨੇવ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਮ੍ਪਿ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਨ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਮ੍ਪਿ ਭਯਂ વੇਰਂ ਪਸવਤਿ ਨ ਚੇਤਸਿਕਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ। ਸੁਰਾਮੇਰਯਮਜ੍ਜਪਮਾਦਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਤਂ ਭਯਂ વੇਰਂ વੂਪਸਨ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਯਾਨਿ વੇਰਾਨਿ વੂਪਸਨ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਬੁਦ੍ਧੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਇਤਿਪਿ ਸੋ ਭਗવਾ…ਪੇ॰… ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ’ਤਿ; ਧਮ੍ਮੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਕਾਲਿਕੋ ਏਹਿਪਸ੍ਸਿਕੋ ਓਪਨੇਯ੍ਯਿਕੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ વਿਞ੍ਞੂਹੀ’ਤਿ; ਸਙ੍ਘੇ ਅવੇਚ੍ਚਪ੍ਪਸਾਦੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ – ‘ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਉਜੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਞਾਯਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ, ਯਦਿਦਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਰਿਸਯੁਗਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਏਸ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਸਙ੍ਘੋ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’ਤਿ; ਅਰਿਯਕਨ੍ਤੇਹਿ ਸੀਲੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ ‘ਅਖਣ੍ਡੇਹਿ ਅਚ੍ਛਿਦ੍ਦੇਹਿ ਅਸਬਲੇਹਿ ਅਕਮ੍ਮਾਸੇਹਿ ਭੁਜਿਸ੍ਸੇਹਿ વਿਞ੍ਞੁਪ੍ਪਸਤ੍ਥੇਹਿ ਅਪਰਾਮਟ੍ਠੇਹਿ ਸਮਾਧਿਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੇਹਿ’। ਇਮੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਚਸ੍ਸ ਅਰਿਯੋ ਞਾਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ? ਇਧ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਇਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤਿ ਇਦਂ ਹੋਤਿ; ਇਮਸ੍ਸੁਪ੍ਪਾਦਾ ਇਦਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ; ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਸਤਿ ਇਦਂ ਨ ਹੋਤਿ; ਇਮਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧਾ ਇਦਂ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ, ਯਦਿਦਂ – ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾ વਿਞ੍ਞਾਣਂ, વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾ ਨਾਮਰੂਪਂ, ਨਾਮਰੂਪਪਚ੍ਚਯਾ ਸਲ਼ਾਯਤਨਂ, ਸਲ਼ਾਯਤਨਪਚ੍ਚਯਾ ਫਸ੍ਸੋ, ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾ વੇਦਨਾ, વੇਦਨਾਪਚ੍ਚਯਾ ਤਣ੍ਹਾ, ਤਣ੍ਹਾਪਚ੍ਚਯਾ ਉਪਾਦਾਨਂ, ਉਪਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ ਭવੋ, ਭવਪਚ੍ਚਯਾ ਜਾਤਿ, ਜਾਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਜਰਾਮਰਣਂ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪਾਯਾਸਾ ਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤਿ; ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਸਙ੍ਖਾਰਨਿਰੋਧੋ…ਪੇ॰… ਏવਮੇਤਸ੍ਸ ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੋ ਹੋਤੀ’ਤਿ। ਅਯਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਰਿਯੋ ਞਾਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ।
‘‘ਯਤੋ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਯਾਨਿ વੇਰਾਨਿ વੂਪਸਨ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਇਮੇਹਿ ਚ ਚਤੂਹਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਯਞ੍ਚਸ੍ਸ ਅਰਿਯੋ ਞਾਯੋ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ , ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਾਕਰੇਯ੍ਯ – ‘ਖੀਣਨਿਰਯੋਮ੍ਹਿ ਖੀਣਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿ ਖੀਣਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੋ ਖੀਣਾਪਾਯਦੁਗ੍ਗਤਿવਿਨਿਪਾਤੋ; ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋਹਮਸ੍ਮਿ ਅવਿਨਿਪਾਤਧਮ੍ਮੋ ਨਿਯਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਕਿਂਦਿਟ੍ਠਿਕਸੁਤ੍ਤਂ
੯੩. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨੋ ਭਗવਾ। ਮਨੋਭਾવਨੀਯਾਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਕਾਲੋ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਾ ਮਨੋਭਾવਨੀਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਙ੍ਗਮ੍ਮ ਸਮਾਗਮ੍ਮ ਉਨ੍ਨਾਦਿਨੋ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਖੋ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਣ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾ ਭੋਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਮਾ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦਮਕਤ੍ਥ। ਅਯਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਆਰਾਮਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ। ਯਾવਤਾ ਖੋ ਪਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਗਿਹੀ ਓਦਾਤવਸਨਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ। ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਕਾਮਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦવਿਨੀਤਾ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਾਦਿਨੋ। ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਂ ਪਰਿਸਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘વਦੇਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘ਇਤਿ ਕਿਰ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਜਾਨਾਸਿ; વਦੇਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਂਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ? ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂਨਮ੍ਪਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘ਇਤਿ ਕਿਰ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਜਾਨਾਸਿ ਨਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਜਾਨਾਸਿ; વਦੇਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋਸਿ ਤੁવ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਤਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਬ੍ਯਾਕਾਤੁਂ ਯਂਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਮਯਂ। ਇਙ੍ਘ ਤਾવ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਯਥਾਸਕਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੁ, ਪਚ੍ਛਾਪੇਤਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਨ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਤੁਂ ਯਂਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ।
ਅਞ੍ਞਤਰੋਪਿ ਖੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ।
ਅਞ੍ਞਤਰੋਪਿ ਖੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯ੍વਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤੀ’ਤਿ , ਇਮਸ੍ਸ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਹੇਤੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਰਤੋਘੋਸਪਚ੍ਚਯਾ વਾ। ਸਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਤਾ ਚੇਤਯਿਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਚੇਤਯਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ। ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਦੇવੇਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਲ੍ਲੀਨੋ, ਤਦੇવੇਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋ।
‘‘ਯੋਪਾਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤੀ’ਤਿ, ਇਮਸ੍ਸਾਪਿ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਹੇਤੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਰਤੋਘੋਸਪਚ੍ਚਯਾ વਾ। ਸਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਤਾ ਚੇਤਯਿਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਚੇਤਯਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ। ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਦੇવੇਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਲ੍ਲੀਨੋ, ਤਦੇવੇਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋ।
‘‘ਯੋਪਾਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ – ‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ …ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਗਹਪਤੀ’ਤਿ, ਇਮਸ੍ਸਾਪਿ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਤੋ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਅਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰਹੇਤੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ ਪਰਤੋਘੋਸਪਚ੍ਚਯਾ વਾ। ਸਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਭੂਤਾ ਸਙ੍ਖਤਾ ਚੇਤਯਿਤਾ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਯਂ ਖੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਚੇਤਯਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ। ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਦੇવੇਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਲ੍ਲੀਨੋ, ਤਦੇવੇਸੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਬ੍ਯਾਕਤਾਨਿ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਯਥਾਸਕਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ। વਦੇਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋਸਿ ਤੁવ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਯਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਚੇਤਯਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ। ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ‘ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨ ਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ।
‘‘ਯਂ ਖੋ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਚੇਤਯਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ। ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਦੇવ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਅਲ੍ਲੀਨੋ, ਤਦੇવ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋ’’ਤਿ।
‘‘ਯਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਚੇਤਯਿਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਤਦਨਿਚ੍ਚਂ। ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ। ‘ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਂ ਨੇਤਂ ਮਮ, ਨੇਸੋਹਮਸ੍ਮਿ, ਨਮੇਸੋ ਅਤ੍ਤਾ’ਤਿ – ਏવਮੇਤਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਂ । ਤਸ੍ਸ ਚ ਉਤ੍ਤਰਿ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਪਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਾ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤਾ ਪਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਧੋਮੁਖਾ ਪਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੇ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤੇ ਪਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਅਧੋਮੁਖੇ ਪਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨੇ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਤੇਹਿ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਗਹਪਤਿ! ਏવਂ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਂ ਗਹਪਤਿਂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇ ਗਹਪਤਿਮ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯੋਪਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਸ੍ਸਸਤੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅવੇਧਿ ਧਮ੍ਮੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ, ਸੋਪਿ ਏવਮੇવਂ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ ਯਥਾ ਤਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ। ਤਤਿਯਂ।
੪. વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤਸੁਤ੍ਤਂ
੯੪. ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਚਮ੍ਪਾਯਂ વਿਹਰਤਿ ਗਗ੍ਗਰਾਯ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਤੀਰੇ। ਅਥ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ ਚਮ੍ਪਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਅਥ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਕਾਲੋ ਖੋ ਤਾવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨੋ ਭਗવਾ। ਮਨੋਭਾવਨੀਯਾਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਕਾਲੋ ਦਸ੍ਸਨਾਯ। ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਾ ਮਨੋਭਾવਨੀਯਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾਨਂ ਆਰਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਙ੍ਗਮ੍ਮ ਸਮਾਗਮ੍ਮ ਉਨ੍ਨਾਦਿਨੋ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਖੋ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤਂ ਗਹਪਤਿਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਣ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾ ਭੋਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤੁ। ਮਾ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦਮਕਤ੍ਥ। ਅਯਂ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ। ਯਾવਤਾ ਖੋ ਪਨ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਗਿਹੀ ਓਦਾਤવਸਨਾ ਚਮ੍ਪਾਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ, ਅਯਂ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ। ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਕਾਮਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦવਿਨੀਤਾ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਾਦਿਨੋ। ਅਪ੍ਪੇવ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਂ ਪਰਿਸਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਯੇਨ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤਂ ਗਹਪਤਿਂ ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਸਬ੍ਬਂ ਤਪਂ ਗਰਹਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਪਸ੍ਸਿਂ ਲੂਖਾਜੀવਿਂ ਏਕਂਸੇਨ ਉਪਕ੍ਕੋਸਤਿ ਉਪવਦਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਸਬ੍ਬਂ ਤਪਂ ਗਰਹਤਿ ਨਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਪਸ੍ਸਿਂ ਲੂਖਾਜੀવਿਂ ਏਕਂਸੇਨ ਉਪਕ੍ਕੋਸਤਿ ਉਪવਦਤਿ। ਗਾਰਯ੍ਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਗਰਹਤਿ , ਪਸਂਸਿਤਬ੍ਬਂ ਪਸਂਸਤਿ। ਗਾਰਯ੍ਹਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਪਸਂਸਿਤਬ੍ਬਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ વਿਭਜ੍ਜવਾਦੋ ਭਗવਾ। ਨ ਸੋ ਭਗવਾ ਏਤ੍ਥ ਏਕਂਸવਾਦੋ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤਂ ਗਹਪਤਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਆਗਮੇਹਿ ਤ੍વਂ, ਗਹਪਤਿ, ਯਸ੍ਸ ਤ੍વਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਣ੍ਣਂ ਭਾਸਤਿ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ વੇਨਯਿਕੋ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕੋ’’ਤਿ? ‘‘ਏਤ੍ਥਪਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ વਕ੍ਖਾਮਿ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ – ‘ਇਦਂ ਕੁਸਲ’ਨ੍ਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ; ‘ਇਦਂ ਅਕੁਸਲ’ਨ੍ਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ। ਇਤਿ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਂ ਭਗવਾ ਪਞ੍ਞਾਪਯਮਾਨੋ ਸਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕੋ ਭਗવਾ; ਨ ਸੋ ਭਗવਾ વੇਨਯਿਕੋ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕੋ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਾ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤਾ ਪਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧਾ ਅਧੋਮੁਖਾ ਪਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਤੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੇ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤੇ ਪਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਅਧੋਮੁਖੇ ਪਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨੇ વਿਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਯਾવਤਕੋ ਅਹੋਸਿ ਤੇਹਿ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪੋ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ।
‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਗਹਪਤਿ! ਏવਂ ਖੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਮੋਘਪੁਰਿਸਾ ਕਾਲੇਨ ਕਾਲਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤਬ੍ਬਾ। ਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਪਂ ਤਪਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ; ਨ ਚ ਪਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਪਂ ਨ ਤਪਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ; ਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਸਮਾਦਾਨਂ ਸਮਾਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ; ਨ ਪਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਸਮਾਦਾਨਂ ਨ ਸਮਾਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ; ਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ; ਨ ਪਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਪਧਾਨਂ ਨ ਪਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ; ਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਦਾਮਿ। ਨ ਪਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਨ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਦਾਮਿ; ਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤਬ੍ਬਾਤਿ વਦਾਮਿ; ਨ ਪਨਾਹਂ, ਗਹਪਤਿ, ਸਬ੍ਬਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਨ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤਬ੍ਬਾਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਯਞ੍ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਤਪਂ ਤਪਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਤਪਂ ਨ ਤਪਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਯਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿ, ਤਪਂ ਤਪਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਤਪਂ ਤਪਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਯਞ੍ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਾਦਾਨਂ ਸਮਾਦਿਯਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਸਮਾਦਾਨਂ ਨ ਸਮਾਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਯਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ, ਗਹਪਤਿ, ਸਮਾਦਾਨਂ ਸਮਾਦਿਯਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਸਮਾਦਾਨਂ ਸਮਾਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਯਞ੍ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਪਧਾਨਂ ਨ ਪਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ। ਯਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ, ਗਹਪਤਿ, ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ , ਏવਰੂਪਂ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਯਞ੍ਹਿ , ਗਹਪਤਿ, ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਨ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਦਾਮਿ। ਯਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ, ਗਹਪਤਿ, ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੋ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬੋਤਿ વਦਾਮਿ।
‘‘ਯਞ੍ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ ਨ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤਬ੍ਬਾਤਿ વਦਾਮਿ। ਯਞ੍ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ, ਗਹਪਤਿ, વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ વਿਮੁਚ੍ਚਤੋ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਭਿવਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਏવਰੂਪਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿ વਿਮੁਚ੍ਚਿਤਬ੍ਬਾਤਿ વਦਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੋ ਗਹਪਤਿ ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੇ ਗਹਪਤਿਮ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯੋਪਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਰਜਕ੍ਖੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ, ਸੋਪਿ ਏવਮੇવਂ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ ਯਥਾ ਤਂ વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੇਨ ਗਹਪਤਿਨਾ ਨਿਗ੍ਗਹਿਤਾ’’ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਉਤ੍ਤਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੯੫. ਅਥ ਖੋ ਉਤ੍ਤਿਯੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਉਤ੍ਤਿਯੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਮਯਾ – ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਤਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਮਯਾ – ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ … ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਤਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਮਯਾ – ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਮਯਾ – ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ વਦੇਸਿ।
‘‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ – ‘ਏਤਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਮਯਾ ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ વਦੇਸਿ।
‘‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ – ‘ਏਤਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਅਬ੍ਯਾਕਤਂ ਮਯਾ – ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ વਦੇਸਿ। ਅਥ ਕਿਞ੍ਚਰਹਿ ਭੋਤਾ ਗੋਤਮੇਨ ਬ੍ਯਾਕਤ’’ਨ੍ਤਿ?
‘‘ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਖੋ ਅਹਂ, ਉਤ੍ਤਿਯ, ਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਮਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾਯ ਞਾਯਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯਾ’’ਤਿ।
‘‘ਯਂ ਪਨੇਤਂ ਭવਂ ਗੋਤਮੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸੋਕਪਰਿਦੇવਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾਯ ਦੁਕ੍ਖਦੋਮਨਸ੍ਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾਯ ਞਾਯਸ੍ਸ ਅਧਿਗਮਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ, ਸਬ੍ਬੋ વਾ ਸਬ੍ਬੋ ਚ (ਕ॰) ਤੇਨ ਲੋਕੋ ਨੀਯਤਿ ਨੀਯਿਸ੍ਸਤਿ (ਸੀ॰), ਨਿਯ੍ਯਾਸ੍ਸਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰), ਨਿਯ੍ਯਂਸ੍ਸਤਿ (ਪੀ॰) ਉਪਡ੍ਢੋ વਾ ਤਿਭਾਗੋ વਾ’’ਤਿ ਤਿਭਾਗੋ વਾਤਿ ਪਦੇਹਿ (ਕ॰)? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਮਾ ਹੇવਂ ਖੋ ਉਤ੍ਤਿਯੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਪਾਪਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਪਟਿਲਭਿ – ‘ਸਬ੍ਬਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਂ વਤ ਮੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਂਸਾਦੇਤਿ, ਨੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਨ ਨੂਨ વਿਸਹਤੀ’ਤਿ। ਤਦਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਅਹਿਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਿਯਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤੇਨਹਾવੁਸੋ ਉਤ੍ਤਿਯ, ਉਪਮਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਉਪਮਾਯ ਮਿਧੇਕਚ੍ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ ਪੁਰਿਸਾ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਂ ਆਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਆવੁਸੋ ਉਤ੍ਤਿਯ, ਰਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਂ ਨਗਰਂ ਦਲ਼੍ਹੁਦ੍ਧਾਪਂ ਦਲ਼੍ਹੁਦ੍ਦਾਪਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਦਲ਼੍ਹਪਾਕਾਰਤੋਰਣਂ ਏਕਦ੍વਾਰਂ। ਤਤ੍ਰਸ੍ਸ ਦੋવਾਰਿਕੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬ੍ਯਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ ਅਞ੍ਞਾਤਾਨਂ ਨਿવਾਰੇਤਾ ਞਾਤਾਨਂ ਪવੇਸੇਤਾ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਨਗਰਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਾ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਪਥਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮਤਿ। ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਪਥਂ ਅਨੁਕ੍ਕਮਮਾਨੋ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ ਪਾਕਾਰਸਨ੍ਧਿਂ વਾ ਪਾਕਾਰવਿવਰਂ વਾ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਬਿਲ਼ਾਰਨਿਕ੍ਖਮਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ। ਨੋ ਚ ਖ੍વਸ੍ਸ ਏવਂ ਞਾਣਂ ਹੋਤਿ – ‘ਏਤ੍ਤਕਾ ਪਾਣਾ ਇਮਂ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ વਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖ੍વਸ੍ਸ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਹੋਤਿ – ‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚਿ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾ ਪਾਣਾ ਇਮਂ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ વਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਇਮਿਨਾ ਦ੍વਾਰੇਨ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ વਾ’ਤਿ।
‘‘ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਉਤ੍ਤਿਯ, ਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਹੋਤਿ – ‘ਸਬ੍ਬੋ વਾ ਤੇਨ ਲੋਕੋ ਨੀਯਤਿ, ਉਪਡ੍ਢੋ વਾ, ਤਿਭਾਗੋ વਾ’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ – ‘ਯੇ ਖੋ ਕੇਚਿ ਲੋਕਮ੍ਹਾ ਨੀਯਿਂਸੁ વਾ ਨੀਯਨ੍ਤਿ વਾ ਨੀਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ, ਚਤੂਸੁ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਾ, ਸਤ੍ਤ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗੇ ਯਥਾਭੂਤਂ ਭਾવੇਤ੍વਾ। ਏવਮੇਤੇ ਏવਮੇਤੇਨ (ਕ॰) ਲੋਕਮ੍ਹਾ ਨੀਯਿਂਸੁ વਾ ਨੀਯਨ੍ਤਿ વਾ ਨੀਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਾ’ਤਿ। ਯਦੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ ਯਦੇવ ਖ੍વੇਤ੍ਥ (ਕ॰), ਆવੁਸੋ ਉਤ੍ਤਿਯ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਇਮਂ ਪਞ੍ਹਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰) ਅਪੁਚ੍ਛਿ ਤਦੇવੇਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤੇ ਤਂ ਭਗવਾ ਨ ਬ੍ਯਾਕਾਸੀ’’ਤਿ। ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਕੋਕਨੁਦਸੁਤ੍ਤਂ
੯੬. ‘‘ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ ਤਪੋਦਾਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਯ ਯੇਨ ਤਪੋਦਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ। ਤਪੋਦਾਯ ਤਪੋਦੇ (ਕ॰) ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਏਕਚੀવਰੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਯਮਾਨੋ । ਕੋਕਨੁਦੋਪਿ ਖੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਯ ਯੇਨ ਤਪੋਦਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ ਗਤ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿਸਿਞ੍ਚਿਤੁਂ।
ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਕੋਕਨੁਦੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕ੍વੇਤ੍ਥ ਕੋ ਤੇਤ੍ਥ (ਸੀ॰), ਕ੍વਤ੍ਥ (ਪੀ॰ ਕ॰), ਆવੁਸੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਮਾવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੇਸਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਨ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਮਣਾਨਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਮ ਮਯਂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਦੇਸਂ, ਸਚੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਓਕਾਸਂ ਕਰੋਤਿ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਪੁਚ੍ਛਾવੁਸੋ, ਸੁਤ੍વਾ વੇਦਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ, ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ (ਸ੍ਯਾ॰) ਭવ’’ਨ੍ਤਿ ? ‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ – ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭੋ, ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਭવ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ – ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ, ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਭવ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ – ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਭવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਨ ਪਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਨ ਜਾਨਾਮਿ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਜਾਨਾਮਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ।
‘‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ, ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਭવ’ਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ – ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ – ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ વਦੇਸਿ।
‘‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭੋ, ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਭવ’ਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ – ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ – ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ વਦੇਸਿ।
‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਭੋ, ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ – ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ ਭવਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ – ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ , ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿ – ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ વਦੇਸਿ।
‘‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਭવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਨ ਪਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ, ਇਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋ – ‘ਨ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਨ ਜਾਨਾਮਿ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਜਾਨਾਮਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਦੇਸਿ। ਯਥਾ ਕਥਂ ਪਨਾવੁਸੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ?
‘‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ। ‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ। ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ…ਪੇ॰… ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ… ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ… ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ… ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ… ‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮੇਤਂ।
‘‘ਯਾવਤਾ , ਆવੁਸੋ, ਦਿਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾ (ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ) ਯਾવਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮੁਗ੍ਘਾਤੋ ਯਾવਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਨ ਸਮੁਟ੍ਠਾਨ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਤਮਹਂ ਜਾਨਾਮਿ ਤਮਹਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਮਹਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਤਮਹਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕ੍ਯਾਹਂ વਕ੍ਖਾਮਿ – ‘ਨ ਜਾਨਾਮਿ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ? ਜਾਨਾਮਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕੋ ਨਾਮੋ ਆਯਸ੍ਮਾ, ਕਥਞ੍ਚ ਪਨਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਜਾਨਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘‘ਆਨਨ੍ਦੋ’ਤਿ ਖੋ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਨਾਮਂ। ‘ਆਨਨ੍ਦੋ’ਤਿ ਚ ਪਨ ਮਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਜਾਨਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਚਰਿਯੇਨ વਤ ਕਿਰ, ਭੋ, ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤਯਮਾਨਾ ਨ ਜਾਨਿਮ੍ਹ – ‘ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ’ਤਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਮਯਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਮ – ‘ਅਯਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ’ਤਿ, ਏਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਨੋ ਨਪ੍ਪਟਿਭਾਯੇਯ੍ਯ ਨਪ੍ਪਟਿਭਾਸੇਯ੍ਯਾਮ (ਕ॰) ਨਪ੍ਪਟਿਭਾਸੇਯ੍ਯ (ਬਹੂਸੁ) ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੧੬ ਪਸ੍ਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਖਮਤੁ ਚ ਮੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ’’ਤਿ। ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਆਹੁਨੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ
੯੭. ‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸ।
‘‘ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ, ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸਂવੁਤੋ વਿਹਰਤਿ ਆਚਾਰਗੋਚਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਣੁਮਤ੍ਤੇਸੁ વਜ੍ਜੇਸੁ ਭਯਦਸ੍ਸਾવੀ, ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ।
‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ ਸੁਤਧਰੋ ਸੁਤਸਨ੍ਨਿਚਯੋ। ਯੇ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਾ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਾ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਾ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ, ਤਥਾਰੂਪਾਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਧਾਤਾ વਚਸਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਮਨਸਾਨੁਪੇਕ੍ਖਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧਾ।
‘‘ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਸਹਾਯੋ ਕਲ੍ਯਾਣਸਮ੍ਪવਙ੍ਕੋ।
‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਹੋਤਿ ਸਮ੍ਮਾਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ।
‘‘ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਇਦ੍ਧਿવਿਧਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਤਿ – ਏਕੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਬਹੁਧਾ ਹੋਤਿ; ਬਹੁਧਾਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕੋ ਹੋਤਿ; ਆવਿਭਾવਂ, ਤਿਰੋਭਾવਂ; ਤਿਰੋਕੁਟ੍ਟਂ ਤਿਰੋਪਾਕਾਰਂ ਤਿਰੋਪਬ੍ਬਤਂ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਆਕਾਸੇ; ਪਥવਿਯਾਪਿ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨਿਮੁਜ੍ਜਂ ਕਰੋਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਉਦਕੇ; ਉਦਕੇਪਿ ਅਭਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਪਥવਿਯਂ; ਆਕਾਸੇਪਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਕਮਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋ; ਇਮੇਪਿ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯੇ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕੇ ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੇ ਪਾਣਿਨਾ ਪਰਾਮਸਤਿ ਪਰਿਮਸਤਿ (ਸੀ॰) ਪਰਿਮਜ੍ਜਤਿ, ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾਪਿ ਕਾਯੇਨ વਸਂ વਤ੍ਤੇਤਿ।
‘‘ਦਿਬ੍ਬਾਯ ਸੋਤਧਾਤੁਯਾ વਿਸੁਦ੍ਧਾਯ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਿਕਾਯ ਉਭੋ ਸਦ੍ਦੇ ਸੁਣਾਤਿ ਦਿਬ੍ਬੇ ਚ ਮਾਨੁਸੇ ਚ ਯੇ ਦੂਰੇ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਚ।
‘‘ਪਰਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ ਪਜਾਨਾਤਿ। ਸਰਾਗਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘ਸਰਾਗਂ ਚਿਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ; વੀਤਰਾਗਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘વੀਤਰਾਗਂ ਚਿਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ; ਸਦੋਸਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… વੀਤਦੋਸਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਸਮੋਹਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… વੀਤਮੋਹਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਸਂਖਿਤ੍ਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਮਹਗ੍ਗਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਅਮਹਗ੍ਗਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਸਉਤ੍ਤਰਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਸਮਾਹਿਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਅਸਮਾਹਿਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… વਿਮੁਤ੍ਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ… ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘ਅવਿਮੁਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤ’ਨ੍ਤਿ ਪਜਾਨਾਤਿ।
‘‘ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਏਕਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਚਤਸ੍ਸੋਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਦਸਪਿ ਜਾਤਿਯੋ વੀਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਪਞ੍ਞਾਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਯੋ ਜਾਤਿਸਤਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਜਾਤਿਸਤਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕੇਪਿ વਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ ਅਨੇਕੇਪਿ ਸਂવਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟਕਪ੍ਪੇ – ‘ਅਮੁਤ੍ਰਾਸਿਂ ਏવਂਨਾਮੋ ਏવਂਗੋਤ੍ਤੋ ਏવਂવਣ੍ਣੋ ਏવਮਾਹਾਰੋ ਏવਂਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਏવਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਅਮੁਤ੍ਰ ਉਦਪਾਦਿਂ; ਤਤ੍ਰਾਪਾਸਿਂ ਏવਂਨਾਮੋ ਏવਂਗੋਤ੍ਤੋ ਏવਂવਣ੍ਣੋ ਏવਮਾਹਾਰੋ ਏવਂਸੁਖਦੁਕ੍ਖਪਟਿਸਂવੇਦੀ ਏવਮਾਯੁਪਰਿਯਨ੍ਤੋ, ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਇਧੂਪਪਨ੍ਨੋਤਿ, ਇਤਿ ਸਾਕਾਰਂ ਸਉਦ੍ਦੇਸਂ ਅਨੇਕવਿਹਿਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ।
‘‘ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ, ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ – ‘ਇਮੇ વਤ ਖੋ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਚੀਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਮਨੋਦੁਚ੍ਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਉਪવਾਦਕਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ; ਇਮੇ વਾ ਪਨ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਯਸੁਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ વਚੀਸੁਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਮਨੋਸੁਚਰਿਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ ਅਰਿਯਾਨਂ ਅਨੁਪવਾਦਕਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਮ੍ਮਸਮਾਦਾਨਾ, ਤੇ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਸੁਗਤਿਂ ਸਗ੍ਗਂ ਲੋਕਂ ਉਪਪਨ੍ਨਾ’ਤਿ। ਇਤਿ ਦਿਬ੍ਬੇਨ ਚਕ੍ਖੁਨਾ વਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਮਾਨੁਸਕੇਨ ਸਤ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ ਚવਮਾਨੇ ਉਪਪਜ੍ਜਮਾਨੇ ਹੀਨੇ ਪਣੀਤੇ ਸੁવਣ੍ਣੇ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੇ, ਸੁਗਤੇ ਦੁਗ੍ਗਤੇ ਯਥਾਕਮ੍ਮੂਪਗੇ ਸਤ੍ਤੇ ਪਜਾਨਾਤਿ।
‘‘ਆਸવਾਨਂ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਹੋਤਿ ਪਾਹੁਨੇਯ੍ਯੋ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯੋ ਅਞ੍ਜਲਿਕਰਣੀਯੋ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਪੁਞ੍ਞਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਲੋਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਥੇਰਸੁਤ੍ਤਂ
੯੮. ‘‘ਦਸਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਦਿਸਾਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਫਾਸੁਯੇવ વਿਹਰਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਦਸਹਿ? ਥੇਰੋ ਹੋਤਿ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸੀਲવਾ ਹੋਤਿ …ਪੇ॰… ਸਮਾਦਾਯ ਸਿਕ੍ਖਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਹੋਤਿ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਪ੍ਪਟਿવਿਦ੍ਧੋ, ਉਭਯਾਨਿ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾਨਿ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਸ੍વਾਗਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸੁવਿਭਤ੍ਤਾਨਿ ਸੁਪ੍ਪવਤ੍ਤੀਨਿ ਸੁવਿਨਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਸੋ ਅਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸੋ, ਅਧਿਕਰਣਸਮੁਪ੍ਪਾਦવੂਪਸਮਕੁਸਲੋ ਹੋਤਿ, ਧਮ੍ਮਕਾਮੋ ਹੋਤਿ ਪਿਯਸਮੁਦਾਹਾਰੋ ਅਭਿਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿવਿਨਯੇ ਉਲ਼ਾਰਪਾਮੋਜ੍ਜੋ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਇਤਰੀਤਰਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ, ਪਾਸਾਦਿਕੋ ਹੋਤਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ (ਕ॰) ਸੁਸਂવੁਤੋ ਅਨ੍ਤਰਘਰੇ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ ਆਭਿਚੇਤਸਿਕਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਾਨਂ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਹੋਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀ, ਆਸવਾਨਞ੍ਚ ਖਯਾ ਅਨਾਸવਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਸ੍ਸਂ ਯਸ੍ਸਂ ਦਿਸਾਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਫਾਸੁਯੇવ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਉਪਾਲਿਸੁਤ੍ਤਂ
੯੯. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ । ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਾਨਿ ਹਿ ਖੋ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਾਨਿ ਖੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਉਪਾਲਿ, ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ। ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਪવਿવੇਕਂ ਦੁਰਭਿਰਮਂ। ਏਕਤ੍ਤੇ ਹਰਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞੇ ਮਨੋ વਨਾਨਿ ਸਮਾਧਿਂ ਅਲਭਮਾਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ। ਯੋ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਹਂ ਸਮਾਧਿਂ ਅਲਭਮਾਨੋ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ‘ਸਂਸੀਦਿਸ੍ਸਤਿ વਾ ਉਪ੍ਲવਿਸ੍ਸਤਿ વਾ’ਤਿ ਉਪ੍ਪਿਲવਿਸ੍ਸਤਿ વਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਉਪਾਲਿ, ਮਹਾਉਦਕਰਹਦੋ। ਅਥ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਸਤ੍ਤਰਤਨੋ વਾ ਅਡ੍ਢਟ੍ਠਰਤਨੋ ਅਟ੍ਠਰਤਨੋ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) વਾ। ਤਸ੍ਸ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਉਦਕਰਹਦਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਕਣ੍ਣਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯਂ ਪਿਟ੍ਠਿਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯਂ। ਕਣ੍ਣਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਨਹਾਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਨ੍ਹਾਤ੍વਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਚ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕਾਮਂ ਪਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਉਦਕਰਹਦਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਕਣ੍ਣਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯ ਪਿਟ੍ਠਿਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯ; ਕਣ੍ਣਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਚ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕਾਮਂ ਪਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ। ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਮਹਾ, ਉਪਾਲਿ ਮਹਾ ਹੁਪਾਲਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰), ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਗਾਧਂ વਿਨ੍ਦਤਿ।
‘‘ਅਥ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸਸੋ વਾ ਬਿਲ਼ਾਰੋ વਾ। ਤਸ੍ਸ ਏવਮਸ੍ਸ – ‘ਕੋ ਚਾਹਂ, ਕੋ ਚ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ! ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਇਮਂ ਉਦਕਰਹਦਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ ਕਣ੍ਣਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯਂ ਪਿਟ੍ਠਿਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ੇਯ੍ਯਂ ; ਕਣ੍ਣਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਸਂਧੋવਿਕਮ੍ਪਿ ਖਿਡ੍ਡਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਚ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਚ ਪਚ੍ਚੁਤ੍ਤਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕਾਮਂ ਪਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਉਦਕਰਹਦਂ ਸਹਸਾ ਅਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ‘ਸਂਸੀਦਿਸ੍ਸਤਿ વਾ ਉਪ੍ਲવਿਸ੍ਸਤਿ વਾ’ਤਿ । ਤਂ ਕਿਸ੍ਸ ਹੇਤੁ? ਪਰਿਤ੍ਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਗਮ੍ਭੀਰੇ ਗਾਧਂ ਨ વਿਨ੍ਦਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਯੋ ਏવਂ વਦੇਯ੍ਯ – ‘ਅਹਂ ਸਮਾਧਿਂ ਅਲਭਮਾਨੋ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ‘ਸਂਸੀਦਿਸ੍ਸਤਿ વਾ ਉਪ੍ਲવਿਸ੍ਸਤਿ વਾ’ਤਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਉਪਾਲਿ, ਦਹਰੋ ਕੁਮਾਰੋ ਮਨ੍ਦੋ ਉਤ੍ਤਾਨਸੇਯ੍ਯਕੋ ਸਕੇਨ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸੇਨ ਕੀਲ਼ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ਨਨ੍વਾਯਂ ਕੇવਲਾ ਪਰਿਪੂਰਾ ਬਾਲਖਿਡ੍ਡਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਉਪਾਲਿ, ਕੁਮਾਰੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ વੁਦ੍ਧਿਮਨ੍વਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਰਿਪਾਕਮਨ੍વਾਯ ਯਾਨਿ ਕਾਨਿਚਿ ਕੁਮਾਰਕਾਨਂ ਕੀਲ਼ਾਪਨਕਾਨਿ ਭવਨ੍ਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – વਙ੍ਕਕਂ વਙ੍ਕਂ (ਸੀ॰ ਪੀ॰) ਘਟਿਕਂ ਮੋਕ੍ਖਚਿਕਂ ਚਿਙ੍ਗੁਲਕਂ ਪਿਙ੍ਗੁਲਿਕਂ (ਸ੍ਯਾ॰), ਚਿਙ੍ਕੁਲਕਂ (ਕ॰) ਪਤ੍ਤਾਲ਼੍ਹਕਂ ਰਥਕਂ ਧਨੁਕਂ, ਤੇਹਿ ਕੀਲ਼ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ਨਨ੍વਾਯਂ ਖਿਡ੍ਡਾ ਪੁਰਿਮਾਯ ਖਿਡ੍ਡਾਯ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਾ ਚ ਪਣੀਤਤਰਾ ਚਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਸ ਖੋ ਸੋ, ਉਪਾਲਿ, ਕੁਮਾਰੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ વੁਦ੍ਧਿਮਨ੍વਾਯ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਪਰਿਪਾਕਮਨ੍વਾਯ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤੋ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤੋ ਪਰਿਚਾਰੇਤਿ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਹਿ ਰੂਪੇਹਿ ਇਟ੍ਠੇਹਿ ਕਨ੍ਤੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਪਿਯਰੂਪੇਹਿ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤੇਹਿ ਰਜਨੀਯੇਹਿ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਹਿ ਗਨ੍ਧੇਹਿ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਹਿ ਰਸੇਹਿ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੇਹਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਹਿ ਇਟ੍ਠੇਹਿ ਕਨ੍ਤੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਪਿਯਰੂਪੇਹਿ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤੇਹਿ ਰਜਨੀਯੇਹਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ਨਨ੍વਾਯਂ ਖਿਡ੍ਡਾ ਪੁਰਿਮਾਹਿ ਖਿਡ੍ਡਾਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰਾ ਚ ਪਣੀਤਤਰਾ ਚਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੯੦; ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੩੩ ‘‘ਇਧ ਖੋ ਪਨ વੋ વੋਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ (ਅਟ੍ਠ॰), ਉਪਾਲਿ, ਤਥਾਗਤੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਰਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਿਜ੍ਜਾਚਰਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕવਿਦੂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਪੁਰਿਸਦਮ੍ਮਸਾਰਥਿ ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ। ਸੋ ਇਮਂ ਲੋਕਂ ਸਦੇવਕਂ ਸਮਾਰਕਂ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਂ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਂ ਪਜਂ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਂ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਪવੇਦੇਤਿ। ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਆਦਿਕਲ੍ਯਾਣਂ ਮਜ੍ਝੇਕਲ੍ਯਾਣਂ ਪਰਿਯੋਸਾਨਕਲ੍ਯਾਣਂ ਸਾਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ, ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਕਾਸੇਤਿ।
‘‘ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਤਿ ਗਹਪਤਿ વਾ ਗਹਪਤਿਪੁਤ੍ਤੋ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ વਾ ਕੁਲੇ ਪਚ੍ਚਾਜਾਤੋ। ਸੋ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੇ ਸਦ੍ਧਂ ਪਟਿਲਭਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਾਪਟਿਲਾਭੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਇਤਿ ਪਟਿਸਞ੍ਚਿਕ੍ਖਤਿ – ‘ਸਮ੍ਬਾਧੋ ਘਰਾવਾਸੋ ਰਜਾਪਥੋ, ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੋ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ। ਨਯਿਦਂ ਸੁਕਰਂ ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਤਾ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਏਕਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਸਙ੍ਖਲਿਖਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਿਤੁਂ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯ’ਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਹਾਯ ਮਹਨ੍ਤਂ વਾ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਪਹਾਯ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਪਹਾਯ ਮਹਨ੍ਤਂ વਾ ਞਾਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਪਹਾਯ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ।
‘‘ਸੋ ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਂ ਪਹਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਨਿਹਿਤਦਣ੍ਡੋ ਨਿਹਿਤਸਤ੍ਥੋ ਲਜ੍ਜੀ ਦਯਾਪਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਂ ਪਹਾਯ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਦਿਨ੍ਨਾਦਾਯੀ ਦਿਨ੍ਨਪਾਟਿਕਙ੍ਖੀ; ਅਥੇਨੇਨ ਸੁਚਿਭੂਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾ વਿਹਰਤਿ।
‘‘ਅਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਪਹਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ ਹੋਤਿ ਆਰਾਚਾਰੀ વਿਰਤੋ ਮੇਥੁਨਾ ਗਾਮਧਮ੍ਮਾ।
‘‘ਮੁਸਾવਾਦਂ ਪਹਾਯ ਮੁਸਾવਾਦਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਦੀ ਸਚ੍ਚਸਨ੍ਧੋ ਥੇਤੋ ਪਚ੍ਚਯਿਕੋ ਅવਿਸਂવਾਦਕੋ ਲੋਕਸ੍ਸ।
‘‘ਪਿਸੁਣਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ ਪਿਸੁਣਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਤੋ ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਅਮੁਤ੍ਰ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਇਮੇਸਂ ਭੇਦਾਯ, ਅਮੁਤ੍ਰ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਨ ਇਮੇਸਂ ਅਕ੍ਖਾਤਾ ਅਮੂਸਂ ਭੇਦਾਯ। ਇਤਿ ਭਿਨ੍ਨਾਨਂ વਾ ਸਨ੍ਧਾਤਾ ਸਹਿਤਾਨਂ વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਤਾ, ਸਮਗ੍ਗਾਰਾਮੋ ਸਮਗ੍ਗਰਤੋ ਸਮਗ੍ਗਨਨ੍ਦੀ; ਸਮਗ੍ਗਕਰਣਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਫਰੁਸਂ વਾਚਂ ਪਹਾਯ ਫਰੁਸਾਯ વਾਚਾਯ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਸਾ વਾਚਾ ਨੇਲਾ ਕਣ੍ਣਸੁਖਾ ਪੇਮਨੀਯਾ ਹਦਯਙ੍ਗਮਾ ਪੋਰੀ ਬਹੁਜਨਕਨ੍ਤਾ ਬਹੁਜਨਮਨਾਪਾ, ਤਥਾਰੂਪਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਪਹਾਯ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ ਕਾਲવਾਦੀ ਭੂਤવਾਦੀ ਅਤ੍ਥવਾਦੀ ਧਮ੍ਮવਾਦੀ વਿਨਯવਾਦੀ, ਨਿਧਾਨવਤਿਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ ਕਾਲੇਨ ਸਾਪਦੇਸਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤવਤਿਂ ਅਤ੍ਥਸਂਹਿਤਂ।
‘‘ਸੋ ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ। ਏਕਭਤ੍ਤਿਕੋ ਹੋਤਿ ਰਤ੍ਤੂਪਰਤੋ, વਿਰਤੋ વਿਕਾਲਭੋਜਨਾ। ਨਚ੍ਚਗੀਤવਾਦਿਤવਿਸੂਕਦਸ੍ਸਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਧਾਰਣਮਣ੍ਡਨવਿਭੂਸਨਟ੍ਠਾਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਸਯਨਮਹਾਸਯਨਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ , ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਆਮਕਧਞ੍ਞਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਆਮਕਮਂਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਕੁਮਾਰਿਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਦਾਸਿਦਾਸਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਜੇਲ਼ਕਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਕੁਕ੍ਕੁਟਸੂਕਰਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਗવਸ੍ਸવਲ਼વਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਪਟਿਗ੍ਗਹਣਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਦੂਤੇਯ੍ਯਪਹਿਣਗਮਨਾਨੁਯੋਗਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਕਯવਿਕ੍ਕਯਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਤੁਲਾਕੂਟਕਂਸਕੂਟਮਾਨਕੂਟਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ , ਉਕ੍ਕੋਟਨવਞ੍ਚਨਨਿਕਤਿਸਾਚਿਯੋਗਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ, ਛੇਦਨવਧਬਨ੍ਧਨવਿਪਰਾਮੋਸਆਲੋਪਸਹਸਾਕਾਰਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਚੀવਰੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ। ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਪਕ੍ਖੀ ਸਕੁਣੋ ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਡੇਤਿ ਸਪਤ੍ਤਭਾਰੋવ ਡੇਤਿ। ਏવਮੇવਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਹੋਤਿ ਕਾਯਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਚੀવਰੇਨ ਕੁਚ੍ਛਿਪਰਿਹਾਰਿਕੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ। ਯੇਨ ਯੇਨੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ ਸਮਾਦਾਯੇવ ਪਕ੍ਕਮਤਿ। ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਨવਜ੍ਜਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ।
‘‘ਸੋ ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ। ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ; ਰਕ੍ਖਤਿ ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਚਕ੍ਖੁਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋਤੇਨ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ… ਘਾਨੇਨ ਗਨ੍ਧਂ ਘਾਯਿਤ੍વਾ… ਜਿવ੍ਹਾਯ ਰਸਂ ਸਾਯਿਤ੍વਾ… ਕਾਯੇਨ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਂ ਫੁਸਿਤ੍વਾ… ਮਨਸਾ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਗ੍ਗਾਹੀ ਹੋਤਿ ਨਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਾਹੀ । ਯਤ੍વਾਧਿਕਰਣਮੇਨਂ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਅਸਂવੁਤਂ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਅਭਿਜ੍ਝਾਦੋਮਨਸ੍ਸਾ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਨ੍વਾਸ੍ਸવੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਰਾਯ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤਿ; ਰਕ੍ਖਤਿ ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ, ਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਅਰਿਯੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਅਬ੍ਯਾਸੇਕਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ।
‘‘ਸੋ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਆਲੋਕਿਤੇ વਿਲੋਕਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਮਿਞ੍ਜਿਤੇ ਪਸਾਰਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਸਙ੍ਘਾਟਿਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਾਰਣੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਅਸਿਤੇ ਪੀਤੇ ਖਾਯਿਤੇ ਸਾਯਿਤੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਕਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ, ਗਤੇ ਠਿਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਸੁਤ੍ਤੇ ਜਾਗਰਿਤੇ ਭਾਸਿਤੇ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨਕਾਰੀ ਹੋਤਿ।
‘‘ਸੋ ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਰਿਯੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਰਿਯੇਨ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਰਿਯੇਨ ਸਤਿਸਮ੍ਪਜਞ੍ਞੇ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਭਜਤਿ ਅਰਞ੍ਞਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਕਨ੍ਦਰਂ ਗਿਰਿਗੁਹਂ ਸੁਸਾਨਂ વਨਪਤ੍ਥਂ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਂ ਪਲਾਲਪੁਞ੍ਜਂ। ਸੋ ਅਰਞ੍ਞਗਤੋ વਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋ વਾ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋ વਾ ਨਿਸੀਦਤਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਪਰਿਮੁਖਂ ਸਤਿਂ ਉਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ।
‘‘ਸੋ ਅਭਿਜ੍ਝਂ ਲੋਕੇ ਪਹਾਯ વਿਗਤਾਭਿਜ੍ਝੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਤਿ, ਅਭਿਜ੍ਝਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ। ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਦੋਸਂ ਪਹਾਯ ਅਬ੍ਯਾਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ ਸਬ੍ਬਪਾਣਭੂਤਹਿਤਾਨੁਕਮ੍ਪੀ, ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਦੋਸਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ। ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਹਾਯ વਿਗਤਥਿਨਮਿਦ੍ਧੋ વਿਹਰਤਿ ਆਲੋਕਸਞ੍ਞੀ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ, ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ। ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਪਹਾਯ ਅਨੁਦ੍ਧਤੋ વਿਹਰਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વੂਪਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ , ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ। વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਂ ਪਹਾਯ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ વਿਹਰਤਿ ਅਕਥਂਕਥੀ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੋਧੇਤਿ।
‘‘ਸੋ ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਨੀવਰਣੇ ਪਹਾਯ ਚੇਤਸੋ ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸੇ ਪਞ੍ਞਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲੀਕਰਣੇ, વਿવਿਚ੍ਚੇવ ਕਾਮੇਹਿ વਿવਿਚ੍ਚ ਅਕੁਸਲੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਸવਿਤਕ੍ਕਂ ਸવਿਚਾਰਂ વਿવੇਕਜਂ ਪੀਤਿਸੁਖਂ ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ‘ਨਨ੍વਾਯਂ વਿਹਾਰੋ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਹਾਰੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਮਮ ਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਖੋ ਤਾવ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਾਨਂ વੂਪਸਮਾ…ਪੇ॰… ਦੁਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ‘ਨਨ੍વਾਯਂ વਿਹਾਰੋ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਹਾਰੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਮਮ ਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਖੋ ਤਾવ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਪੀਤਿਯਾ ਚ વਿਰਾਗਾ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਂ ਝਾਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ‘ਨਨ੍વਾਯਂ વਿਹਾਰੋ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਹਾਰੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਮਮ ਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਖੋ ਤਾવ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੁਖਸ੍ਸ ਚ ਪਹਾਨਾ…ਪੇ॰… ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਝਾਨਂ…ਪੇ॰…।
ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਪਟਿਘਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮਾ ਨਾਨਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾਨਂ ਅਮਨਸਿਕਾਰਾ ‘ਅਨਨ੍ਤੋ ਆਕਾਸੋ’ਤਿ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ‘ਨਨ੍વਾਯਂ વਿਹਾਰੋ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਹਾਰੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਮਮ ਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ, ਨੋ ਚ ਖੋ ਤਾવ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਅਨਨ੍ਤਂ વਿਞ੍ਞਾਣ’ਨ੍ਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰…।
‘‘ਸਬ੍ਬਸੋ વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚੀ’ਤਿ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰…।
‘‘ਸਬ੍ਬਸੋ ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ‘ਸਨ੍ਤਮੇਤਂ ਪਣੀਤਮੇਤ’ਨ੍ਤਿ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ‘ਨਨ੍વਾਯਂ વਿਹਾਰੋ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਹਾਰੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਮਮ ਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ , ਨੋ ਚ ਖੋ ਤਾવ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਸੋ ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਂ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਸਞ੍ਞਾવੇਦਯਿਤਨਿਰੋਧਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਤਿ; ਪਞ੍ਞਾਯ ਚਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ਆਸવਾ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਕਿਂ ਮਞ੍ਞਸਿ, ਉਪਾਲਿ, ‘ਨਨ੍વਾਯਂ વਿਹਾਰੋ ਪੁਰਿਮੇਹਿ વਿਹਾਰੇਹਿ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’।
‘‘ਇਮਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਮਮ ਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨਾ ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਨ੍ਤਿ, ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਸਦਤ੍ਥਾ ਚ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਇਙ੍ਘ ਤ੍વਂ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘੇ વਿਹਰਾਹਿ। ਸਙ੍ਘੇ ਤੇ વਿਹਰਤੋ ਫਾਸੁ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਨવਮਂ।
੧੦. ਅਭਬ੍ਬਸੁਤ੍ਤਂ
੧੦੦. ‘‘ਦਸਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇ ਅਪ੍ਪਹਾਯ ਅਭਬ੍ਬੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਂ। ਕਤਮੇ ਦਸ? ਰਾਗਂ, ਦੋਸਂ, ਮੋਹਂ, ਕੋਧਂ, ਉਪਨਾਹਂ, ਮਕ੍ਖਂ, ਪਲ਼ਾਸਂ, ਇਸ੍ਸਂ, ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਾਨਂ – ਇਮੇ ਖੋ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸ ਧਮ੍ਮੇ ਅਪ੍ਪਹਾਯ ਅਭਬ੍ਬੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਂ।
‘‘ਦਸਯਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਯ ਭਬ੍ਬੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁਂ। ਕਤਮੇ ਦਸ? ਰਾਗਂ, ਦੋਸਂ, ਮੋਹਂ, ਕੋਧਂ, ਉਪਨਾਹਂ, ਮਕ੍ਖਂ, ਪਲ਼ਾਸਂ, ਇਸ੍ਸਂ, ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਾਨਂ – ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦਸ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹਾਯ ਭਬ੍ਬੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਦਸਮਂ।
ਉਪਾਲਿવਗ੍ਗੋ ਪਞ੍ਚਮੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਕਾਮਭੋਗੀ ਭਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ, વਜ੍ਜਿਯਮਾਹਿਤੁਤ੍ਤਿਯਾ।
ਕੋਕਨੁਦੋ ਆਹੁਨੇਯ੍ਯੋ, ਥੇਰੋ ਉਪਾਲਿ ਅਭਬ੍ਬੋਤਿ॥
ਦੁਤਿਯਪਣ੍ਣਾਸਕਂ ਸਮਤ੍ਤਂ।
੩. ਤਤਿਯਪਣ੍ਣਾਸਕਂ