੧੮. ਮਲવਗ੍ਗੋ
੧. ਗੋਘਾਤਕਪੁਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ
ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸੋવ ਦਾਨਿਸੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਗੋਘਾਤਕਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕਿਰੇਕੋ ਗੋਘਾਤਕੋ ਗਾવੋ વਧਿਤ੍વਾ વਰਮਂਸਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਚਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਂਸਞ੍ਚ ਖਾਦਤਿ, ਮੂਲੇਨ ਚ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਸੋ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਪਣ੍ਣਾਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਗੋਘਾਤਕਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਧੁਰવਿਹਾਰੇ વਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁ ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਕਟਚ੍ਛੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਯਾਗੁਂ વਾ ਭਤ੍ਤਂ વਾ ਨ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਚ વਿਨਾ ਮਂਸੇਨ ਭਤ੍ਤਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਦਿવਸਭਾਗੇ ਮਂਸਂ વਿਕ੍ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ ਪਚਿਤੁਂ ਏਕਂ ਮਂਸਖਣ੍ਡਂ ਭਰਿਯਾਯ ਦਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਯਿਤੁਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕੋ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਰਿਯਂ ਆਹ – ‘‘ਥੋਕਂ ਮੇ વਿਕ੍ਕਿਣਿਯਮਂਸਂ ਦੇਹਿ, ਗੇਹਂ
ਗੋਘਾਤਕੋਪਿ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਆਗਤੋ ਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਕ੍ਕਪਣ੍ਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤੇ ਉਪਨੀਤੇ ਆਹ ‘‘ਕਹਂ ਮਂਸ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਨਨੁ ਅਹਂ ਪਚ੍ਚਨਤ੍ਥਾਯ ਮਂਸਂ ਦਤ੍વਾ ਗਤੋਤਿ। ਤવ ਸਹਾਯਕੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਹੁਨਕੋ ਮੇ ਆਗਤੋ, વਿਕ੍ਕਿਣਿਯਮਂਸਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਮਯਾ ‘‘ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ ਤੇ ਠਪਿਤਮਂਸਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਮਂਸਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਚ વਿਨਾ ਮਂਸੇਨ ਨ ਭੁਞ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਤਂ ਮਂਸਂ ਸਾਮਂਯੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਤੋਤਿ। ਅਹਂ વਿਨਾ ਮਂਸੇਨ ਭਤ੍ਤਂ ਨ ਭੁਞ੍ਜਾਮਿ, ਹਰਾਹਿ ਨਨ੍ਤਿ। ਕਿਂ ਸਕ੍ਕਾ ਕਾਤੁਂ, ਭੁਞ੍ਜ, ਸਾਮੀਤਿ। ਸੋ ‘‘ਨਾਹਂ ਭੁਞ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ ਤਂ ਭਤ੍ਤਂ ਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਂ ਆਦਾਯ ਪਚ੍ਛਾਗੇਹੇ ਠਿਤੋ ਗੋਣੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮੁਖੇ ਹਤ੍ਥਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਜਿવ੍ਹਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੇਨ ਮੂਲੇ
ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਗੋਘਾਤਕਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਤਰਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਮੀਪੇ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਮਾਤਾ ਆਹ – ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਪੁਤ੍ਤ, ਇਮਂ ਗੋਘਾਤਕਂ ਗੋਣਂ વਿਯ ਗੇਹਮਜ੍ਝੇ ਜਣ੍ਣੁਕੇਹਿ વਿਚਰਿਤ੍વਾ વਿਰવਨ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤવ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਮਮ੍ਪਿ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਲਾਯਸ੍ਸੂ’’ਤਿ। ਸੋ ਮਰਣਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਮਾਤਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿ, ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਤਕ੍ਕਸਿਲਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਗੋਘਾਤਕੋਪਿ ਗੋਣੋ વਿਯ ਗੇਹਮਜ੍ਝੇ વਿਰવਨ੍ਤੋ વਿਚਰਿਤ੍વਾ ਕਾਲਕਤੋ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਗੋਣੋਪਿ ਕਾਲਮਕਾਸਿ। ਗੋਘਾਤਕਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਤਕ੍ਕਸਿਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰਕਮ੍ਮਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿ। ਅਥਸ੍ਸਾਚਰਿਯੋ ਗਾਮਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਨਾਮ ਅਲਙ੍ਕਾਰਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸੋਪਿ ਤਥਾਰੂਪਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਂ ਅਕਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸਾਚਰਿਯੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਜੀવਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧੀਤਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤਾਹਿ વਡ੍ਢਿ।
ਅਥਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਸਿਪ੍ਪਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਘਰਾવਾਸਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਪਿਤਾਪਿ ਨੇਸਂ ਤਕ੍ਕਸਿਲਾਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕੁਸਲਂ ਅਕਤ੍વਾવ ਜਰਂ
੨੩੫.
‘‘ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸੋવ
ਯਮਪੁਰਿਸਾਪਿ ਚ ਤੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ।
ਉਯ੍ਯੋਗਮੁਖੇ ਚ ਤਿਟ੍ਠਸਿ,
ਪਾਥੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਚ ਤੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
੨੩੬.
‘‘ਸੋ
ਖਿਪ੍ਪਂ વਾਯਮ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭવ।
ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਮਲੋ ਅਨਙ੍ਗਣੋ,
ਦਿਬ੍ਬਂ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਉਪੇਹਿਸੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸੋવ ਦਾਨਿਸੀਤਿ, ਉਪਾਸਕ, ਤ੍વਂ ਇਦਾਨਿ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਤਪਣ੍ਡੁਪਲਾਸੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਯਮਪੁਰਿਸਾਤਿ ਯਮਦੂਤਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਇਦਂ ਪਨ ਮਰਣਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ, ਮਰਣਂ ਤੇ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਯ੍ਯੋਗਮੁਖੇਤਿ ਪਰਿਹਾਨਿਮੁਖੇ, ਅવੁਡ੍ਢਿਮੁਖੇ ਚ ਠਿਤੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਥੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਗਮਿਕਸ੍ਸ ਤਣ੍ਡੁਲਾਦਿਪਾਥੇਯ੍ਯਂ ਸੋ ਕਰੋਹੀਤਿ ਸੋ ਤ੍વਂ ਸਮੁਦ੍ਦੇ ਨਾવਾਯ ਭਿਨ੍ਨਾਯ ਦੀਪਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਤਿਟ੍ਠਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਸਲਪਤਿਟ੍ਠਂ ਕਰੋਹਿ। ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਖਿਪ੍ਪਂ વਾਯਮ, ਸੀਘਂ ਸੀਘਂ વੀਰਿਯਂ ਆਰਭ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਤਿਟ੍ਠਕਰਣੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭવ। ਯੋ ਹਿ ਮਰਣਮੁਖਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਕਾਲੇવ ਕੁਸਲਂ ਕਰੋਤਿ, ਏਸ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਮ, ਤਾਦਿਸੋ ਭવ, ਮਾ ਅਨ੍ਧਬਾਲੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਬ੍ਬਂ ਅਰਿਯਭੂਮਿਨ੍ਤਿ ਏવਂ વੀਰਿਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਮਲਾਨਂ ਨੀਹਟਤਾਯ ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਮਲੋ ਅਙ੍ਗਣਾਭਾવੇਨ ਅਨਙ੍ਗਣੋ ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚવਿਧਂ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਉਪਾਸਕੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਤੇ ਪੁਨਦਿવਸਤ੍ਥਾਯਪਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਨੁਮੋਦਨਕਾਲੇ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਿਤੁ ਜੀવਭਤ੍ਤਮੇવ, ਇਮਸ੍ਸੇવ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
੨੩੭.
‘‘ਉਪਨੀਤવਯੋ
ਸਮ੍ਪਯਾਤੋਸਿ ਯਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ।
વਾਸੋ ਤੇ ਨਤ੍ਥਿ ਅਨ੍ਤਰਾ,
ਪਾਥੇਯ੍ਯਮ੍ਪਿ ਚ ਤੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
੨੩੮.
‘‘ਸੋ ਕਰੋਹਿ ਦੀਪਮਤ੍ਤਨੋ,
ਖਿਪ੍ਪਂ વਾਯਮ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਭવ।
ਨਿਦ੍ਧਨ੍ਤਮਲੋ
ਨ ਪੁਨ ਜਾਤਿਜਰਂ ਉਪੇਹਿਸੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਉਪਨੀਤવਯੋਤਿ ਉਪਾਤਿ ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਂ, ਨੀਤવਯੋਤਿ વਿਗਤવਯੋ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਯੋ, ਤ੍વਞ੍ਚਸਿ ਦਾਨਿ ਤਯੋ વਯੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਰਣਮੁਖੇ ਠਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਮ੍ਪਯਾਤੋਸਿ ਯਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮੁਖਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਸਜ੍ਜੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤੋਸੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વਾਸੋ ਤੇ ਨਤ੍ਥਿ ਅਨ੍ਤਰਾਤਿ ਯਥਾ ਮਗ੍ਗਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਤਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ વਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਏવਂ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ। ਨ ਹਿ ਸਕ੍ਕਾ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ‘‘ਅਧਿવਾਸੇਥ ਕਤਿਪਾਹਂ, ਦਾਨਂ ਤਾવ ਦੇਮਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਤਾવ ਸੁਣਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍ਤੁਂ। ਇਤੋ ਪਨ ਚવਿਤ੍વਾ ਪਰਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋવ ਹੋਤਿ। ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਾਥੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਮੇવ, ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ ਪਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਦਲ਼੍ਹੀਕਰਣਤ੍ਥਂ ਇਧਾਪਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਕਥਿਤਂ। ਜਾਤਿਜਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ
ਗੋਘਾਤਕਪੁਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ ਪਠਮਂ।
੨. ਅਞ੍ਞਤਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਤ੍ਥੁ
ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨਾਤਿ
ਸੋ ਕਿਰ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਾਤੋવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਚੀવਰਪਾਰੁਪਨਟ੍ਠਾਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਂ ਪਨ ਠਾਨਂ વਿਰੂਲ਼੍ਹਤਿਣਂ ਹੋਤਿ। ਅਥੇਕਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚੀવਰਕਣ੍ਣੋ ਤਿਣੇਸੁ ਪવਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ ਉਸ੍ਸਾવਬਿਨ੍ਦੂਹਿ ਤੇਮਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਇਮਂ ਠਾਨਂ
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ ਚਣ੍ਡੋ ਆਤਪੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਦਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਨ੍ਤਾਨਂ ਗਤ੍ਤਤੋ ਸੇਦੇ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਧ ਮਯਾ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਪੁਨਦਿવਸੇ ਪਾਤੋવ વਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਿ, વਦ੍ਦਲਿਕਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਦਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋવ ਠਿਤੋ ਤਿਨ੍ਤਚੀવਰਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਥ ਮਯਾ ਸਾਲਂ ਕਾਰੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਸਾਲਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਾਨਿ ਸਾਲਮਹਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ
੨੩੯.
‘‘ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਮੇਧਾવੀ, ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਖਣੇ ਖਣੇ।
ਕਮ੍ਮਾਰੋ ਰਜਤਸ੍ਸੇવ, ਨਿਦ੍ਧਮੇ ਮਲਮਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨਾਤਿ ਅਨੁਪਟਿਪਾਟਿਯਾ। ਮੇਧਾવੀਤਿ ਧਮ੍ਮੋਜਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਖਣੇ ਖਣੇਤਿ ਓਕਾਸੇ ਓਕਾਸੇ ਕੁਸਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਕਮ੍ਮਾਰੋ ਰਜਤਸ੍ਸੇવਾਤਿ ਯਥਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੋ ਏਕવਾਰਮੇવ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਮਲਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਪਿਲਨ੍ਧਨવਿਕਤਿਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ
ਅਞ੍ਞਤਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਤ੍ਥੁ ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਅਯਸਾવ ਮਲਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਂ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਏਕੋ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸੀ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧੂਪਸਮ੍ਪਦੋ ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿ। ਸੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਜਨਪਦવਿਹਾਰੇ વਸ੍ਸੂਪਗਤੋ ਅਟ੍ਠਹਤ੍ਥਕਂ ਥੂਲਸਾਟਕਂ ਲਭਿਤ੍વਾ વੁਤ੍ਥવਸ੍ਸੋ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ ਤਂ ਆਦਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗਿਨਿਯਾ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਸਿ। ਸਾ ‘‘ਨ ਮੇ ਏਸੋ ਸਾਟਕੋ ਭਾਤੁ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੋ’’ਤਿ ਤਂ ਤਿਖਿਣਾਯ વਾਸਿਯਾ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਹੀਰਹੀਰਂ ਕਤ੍વਾ ਉਦੁਕ੍ਖਲੇ ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਪવਿਸੇਤ੍વਾ ਪੋਥੇਤ੍વਾ વਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਸੁਖੁਮਸੁਤ੍ਤਂ ਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ ਸਾਟਕਂ વਾਯਾਪੇਸਿ। ਥੇਰੋਪਿ ਸੁਤ੍ਤਞ੍ਚੇવ ਸੂਚਿਯੋ ਚ ਸਂવਿਦਹਿਤ੍વਾ ਚੀવਰਕਾਰਕੇ ਦਹਰਸਾਮਣੇਰੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਭਗਿਨਿਯਾ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਤਂ
ਅਥਸ੍ਸ
ਭਿਕ੍ਖੂ
੨੪੦.
‘‘ਅਯਸਾવ ਮਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ,
ਤਤੁਟ੍ਠਾਯ ਤਮੇવ ਖਾਦਤਿ।
ਏવਂ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਂ,
ਸਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਨਯਨ੍ਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਯਸਾવਾਤਿ ਅਯਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ। ਤਤੁਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਤਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ। ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਨ੍ਤਿ ਧੋਨਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ‘‘ਇਦਮਤ੍ਥਂ ਏਤੇ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨਪਞ੍ਞਾ, ਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤੋ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰੀ ਨਾਮ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਅਯਤੋ ਮਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ ਤਮੇવ ਖਾਦਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯੇ ਅਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਂ ਅਤਿਧੋਨਚਾਰਿਨਂ ਸਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨਿ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਾਨੇવ ਤਾਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਯਨ੍ਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਤਤਿਯਂ।
੪. ਲਾਲੁਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਅਸਜ੍ਝਾਯਮਲਾਤਿ
ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕਿਰ ਪਞ੍ਚਕੋਟਿਮਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯਸਾવਕਾ વਸਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੇ ਕੋਟਿਮਤ੍ਤਾ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ વਸਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਅਰਿਯਸਾવਕਾ ਪੁਰੇਭਤ੍ਤਂ
ਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨવੇਲਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਨੋ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਲਾਲੁਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰੋ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਬੀਜਨਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ
ਮਹਾਜਨੋ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਲਾਲੁਦਾਯੀ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਨਂ ਗੁਣਕਥਾਯ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਉਸ੍ਸੂਯਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਭਾવਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣੋਮਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਚਤੁਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਕਥੇਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ
‘‘ਚਤੁਪ੍ਪਦੋ ਅਹਂ ਸਮ੍ਮ, ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਮ ਚਤੁਪ੍ਪਦੋ।
ਏਹਿ ਸਮ੍ਮ ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ, ਕਿਂ ਨੁ ਭੀਤੋ ਪਲਾਯਸਿ॥
‘‘ਅਸੁਚਿਪੂਤਿਲੋਮੋਸਿ, ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ વਾਸਿ ਸੂਕਰ।
ਸਚੇ ਯੁਜ੍ਝਿਤੁਕਾਮੋਸਿ, ਜਯਂ ਸਮ੍ਮ ਦਦਾਮਿ ਤੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੨.੫-੬) –
ਇਮਂ ਜਾਤਕਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ ਕਥੇਸਿ। ਤਦਾ ਸੀਹੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਸੂਕਰੋ ਲਾਲੁਦਾਯੀਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲਾਲੁਦਾਯਿਨਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋવ ਧਮ੍ਮੋ ਉਗ੍ਗਹਿਤੋ, ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਪਨ ਨੇવ
੨੪੧.
‘‘ਅਸਜ੍ਝਾਯਮਲਾ ਮਨ੍ਤਾ, ਅਨੁਟ੍ਠਾਨਮਲਾ ਘਰਾ।
ਮਲਂ વਣ੍ਣਸ੍ਸ ਕੋਸਜ੍ਜਂ, ਪਮਾਦੋ ਰਕ੍ਖਤੋ ਮਲ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਸਜ੍ਝਾਯਮਲਾਤਿ ਯਾਕਾਚਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ વਾ ਸਿਪ੍ਪਂ વਾ ਯਸ੍ਮਾ ਅਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ વਿਨਸ੍ਸਤਿ વਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ વਾ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਸਜ੍ਝਾਯਮਲਾ ਮਨ੍ਤਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਘਰਾવਾਸਂ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਟ੍ਠਾਯੁਟ੍ਠਾਯ ਜਿਣ੍ਣਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਾਦੀਨਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਘਰਂ ਨਾਮ વਿਨਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਨੁਟ੍ਠਾਨਮਲਾ ਘਰਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਗਿਹਿਸ੍ਸ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ વਾ ਕੋਸਜ੍ਜવਸੇਨ ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਂ વਾ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਂ વਾ ਅਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਮਲਂ વਣ੍ਣਸ੍ਸ ਕੋਸਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਗਾવੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਮਾਦવਸੇਨ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤਸ੍ਸ વਾ ਤਾ ਗਾવੋ ਅਤਿਤ੍ਥਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਾਦਿਨਾ ‘‘ਪਮਾਦੋ ਰਕ੍ਖਤੋ ਮਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿਸ੍ਸ વਿਨਾਸਾવਹਨੇਨ ਮਲਟ੍ਠਾਨਿਯਤ੍ਤਾ ਮਲਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ
ਲਾਲੁਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਅਞ੍ਞਤਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ
ਮਲਿਤ੍ਥਿਯਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਸਮਾਨਜਾਤਿਕਂ ਕੁਲਕੁਮਾਰਿਕਂ ਆਨੇਸੁਂ। ਸਾ ਆਨੀਤਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਤਿਚਾਰਿਨੀ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਅਤਿਚਾਰੇਨ ਲਜ੍ਜਿਤੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ
‘‘ਯਥਾ ਨਦੀ ਚ ਪਨ੍ਥੋ ਚ, ਪਾਨਾਗਾਰਂ ਸਭਾ ਪਪਾ।
ਏવਂ ਲੋਕਿਤ੍ਥਿਯੋ ਨਾਮ, વੇਲਾ ਤਾਸਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੬੫; ੧.੧੨.੯) –
ਜਾਤਕਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ, ‘‘ਉਪਾਸਕ, ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਹਿ ਅਤਿਚਾਰਿਨਿਭਾવੋ ਮਲਂ, ਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮਚ੍ਛੇਰਂ ਮਲਂ, ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ વਿਨਾਸਨਤ੍ਥੇਨ ਮਲਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਮਲਾਨਂ ਉਤ੍ਤਮਮਲ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
੨੪੨.
‘‘ਮਲਿਤ੍ਥਿਯਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ, ਮਚ੍ਛੇਰਂ ਦਦਤੋ ਮਲਂ।
ਮਲਾ વੇ ਪਾਪਕਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਅਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਰਮ੍ਹਿ ਚ॥
੨੪੩.
‘‘ਤਤੋ ਮਲਾ ਮਲਤਰਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾ ਪਰਮਂ ਮਲਂ।
ਏਤਂ ਮਲਂ ਪਹਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਨਿਮ੍ਮਲਾ ਹੋਥ ਭਿਕ੍ਖવੋ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਅਤਿਚਾਰੋ। ਅਤਿਚਾਰਿਨਿਞ੍ਹਿ ਇਤ੍ਥਿਂ ਸਾਮਿਕੋਪਿ ਗੇਹਾ ਨੀਹਰਤਿ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਤਮ੍ਪਿ ‘‘ਤ੍વਂ ਕੁਲਸ੍ਸ ਅਗਾਰવਭੂਤਾ, ਅਕ੍ਖੀਹਿਪਿ ਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਤਂ ਨੀਹਰਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਅਨਾਥਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਤੇਨਸ੍ਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ‘‘ਮਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਦਦਤੋਤਿ ਦਾਯਕਸ੍ਸ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਖੇਤ੍ਤਕਸਨਕਾਲੇ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖੇਤ੍ਤੇ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਸਲਾਕਭਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨੇ ਸਸ੍ਸੇਪਿ ਮਚ੍ਛੇਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਚਾਗਚਿਤ੍ਤਂ ਨਿવਾਰੇਤਿ, ਸੋ ਮਚ੍ਛੇਰવਸੇਨ ਚਾਗਚਿਤ੍ਤੇ ਅવਿਰੂਹਨ੍ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਬ੍ਬਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨ ਲਭਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਮਚ੍ਛੇਰਂ ਦਦਤੋ ਮਲ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੇਸੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪਾਪਕਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਅਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾ ਪਨ ਇਧਲੋਕੇ ਚ ਪਰਲੋਕੇ ਚ ਮਲਮੇવ।
ਤਤੋਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਮਲਤੋ। ਮਲਤਰਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਮਲਂ વੋ ਕਥੇਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਪਹਨ੍ਤ੍વਾਨਾਤਿ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਅਞ੍ਞਤਰਕੁਲਪੁਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਚੂਲ਼ਸਾਰਿવਤ੍ਥੁ
ਸੁਜੀવਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਚੂਲ਼ਸਾਰਿਂ ਨਾਮ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਏਕਦਿવਸੇ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪਣੀਤਭੋਜਨਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਦਂ ਮਯਾ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਲਦ੍ਧਂ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਏવਰੂਪਂ ਭੋਜਨਂ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਥ, ਇਮਂ ਭੁਞ੍ਜਥ, ਅਹਂ ਤੇ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਏવਰੂਪਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੋવ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਹਿਰਿਕੋ ਨਾਮ ਪਗਬ੍ਭੋ ਕਾਕਸਦਿਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕવੀਸਤਿવਿਧਾਯ ਅਨੇਸਨਾਯ ਠਤ੍વਾ ਸੁਖਂ ਜੀવਤਿ, ਹਿਰਿਓਤ੍ਤਪ੍ਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਂ ਜੀવਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
੨੪੪.
‘‘ਸੁਜੀવਂ
ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਨਾ ਪਗਬ੍ਭੇਨ, ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੇਨ ਜੀવਿਤਂ॥
੨੪੫.
‘‘ਹਿਰੀਮਤਾ
ਅਲੀਨੇਨਾਪ੍ਪਗਬ੍ਭੇਨ, ਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੇਨ ਪਸ੍ਸਤਾ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਹਿਰਿਕੇਨਾਤਿ ਛਿਨ੍ਨਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਕੇਨ। ਏવਰੂਪੇਨ ਹਿ ਅਮਾਤਰਮੇવ ‘‘ਮਾਤਾ ਮੇ’’ਤਿ ਅਪਿਤਾਦਯੋ ਏવ ਚ ‘‘ਪਿਤਾ ਮੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਤ੍વਾ ਏਕવੀਸਤਿવਿਧਾਯ ਅਨੇਸਨਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਸੁਖੇਨ ਜੀવਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ। ਕਾਕਸੂਰੇਨਾਤਿ ਸੂਰਕਾਕਸਦਿਸੇਨ। ਯਥਾ ਹਿ ਸੂਰਕਾਕੋ ਕੁਲਘਰੇਸੁ ਯਾਗੁਆਦੀਨਿ ਗਣ੍ਹਿਤੁਕਾਮੋ ਭਿਤ੍ਤਿਆਦੀਸੁ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਓਲੋਕਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਨੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਕੋ વਿਯ
ਸੋ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ‘‘ਪਸ੍ਸਥਿਮ’’ਨ੍ਤਿ ਓਲੋਕਿਯਮਾਨੋਪਿ ਅਨੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤੋ વਿਯ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨ੍ਤੋ વਿਯ ਗਣ੍ਠਿਕਂ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ
ਧਂਸਿਨਾਤਿ ‘‘ਅਸੁਕਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੇਸੁ – ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਂ ਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨੇਨ ਪਰੇਸਂ ਗੁਣਧਂਸਨਤਾਯ ਧਂਸਿਨਾ। ਤਥਾਰੂਪਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਗੁਣੇ ਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਾਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਞ੍ਞੂਪੁਰਿਸਾਨਂ
ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਨਾਤਿ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਚਾਰਿਨਾ। ਪਰੇਸਂ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ વਿਯ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪਾਤੋવ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣਾਦੀਸੁ વਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਮਨਸਿਕਾਰੇਨ ਥੋਕਂ ਪਗਬ੍ਭੇਨਾਤਿ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੇਨ। ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੇਨ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਜੀવਨ੍ਤੇਨ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੇਨ ਹੁਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦੁਜ੍ਜੀવਿਤਂ ਪਾਪਮੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਹਿਰੀਮਤਾ ਚਾਤਿ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਦੁਜ੍ਜੀવਂ। ਸੋ ਹਿ ਅਮਾਤਾਦਯੋવ ‘‘ਮਾਤਾ ਮੇ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਅવਤ੍વਾ ਅਧਮ੍ਮਿਕੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਗੂਥਂ વਿਯ ਜਿਗੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ ਸਪਦਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਲੂਖਂ ਜੀવਿਕਂ ਜੀવਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਚਿਗવੇਸਿਨਾਤਿ ਸੁਚੀਨਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਗવੇਸਨ੍ਤੇਨ। ਅਲੀਨੇਨਾਤਿ ਜੀવਿਤવੁਤ੍ਤਿਮਨਲ੍ਲੀਨੇਨ। ਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੇਨ ਪਸ੍ਸਤਾਤਿ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਚੂਲ਼ਸਾਰਿવਤ੍ਥੁ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਪਞ੍ਚਉਪਾਸਕવਤ੍ਥੁ
ਯੋ ਪਾਣਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਉਪਾਸਕੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇਸੁ ਹਿ ਏਕੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾવੇਰਮਣਿਸਿਕ੍ਖਾਪਦਮੇવ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਇਤਰੇ ਇਤਰਾਨਿ। ਤੇ ਏਕਦਿવਸਂ ‘‘ਅਹਂ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਕਰੋਮਿ, ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਰਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ
੨੪੬.
‘‘ਯੋ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤੇਤਿ, ਮੁਸਾવਾਦਞ੍ਚ ਭਾਸਤਿ।
ਲੋਕੇ ਅਦਿਨ੍ਨਮਾਦਿਯਤਿ, ਪਰਦਾਰਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਤਿ॥
੨੪੭.
‘‘ਸੁਰਾਮੇਰਯਪਾਨਞ੍ਚ
ਇਧੇવ ਮੇਸੋ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਮੂਲਂ ਖਣਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ॥
੨੪੮.
‘‘ਏવਂ ਭੋ ਪੁਰਿਸ ਜਾਨਾਹਿ, ਪਾਪਧਮ੍ਮਾ ਅਸਞ੍ਞਤਾ।
ਮਾ ਤਂ ਲੋਭੋ ਅਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਚਿਰਂ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਰਨ੍ਧਯੁ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਪਾਣਮਤਿਪਾਤੇਤੀਤਿ ਯੋ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਾਦੀਸੁ ਛਸੁ ਪਯੋਗੇਸੁ ਏਕਪਯੋਗੇਨਾਪਿ ਪਰਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ ਉਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ। ਮੁਸਾવਾਦਨ੍ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਅਤ੍ਥਭਞ੍ਜਨਕਂ ਮੁਸਾવਾਦਞ੍ਚ ਭਾਸਤਿ। ਲੋਕੇ ਅਦਿਨ੍ਨਮਾਦਿਯਤੀਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕੇ ਥੇਯ੍ਯਾવਹਾਰਾਦੀਸੁ ਏਕੇਨਪਿ ਅવਹਾਰੇਨ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਆਦਿਯਤਿ। ਪਰਦਾਰਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਿਤਗੋਪਿਤੇਸੁ ਭਣ੍ਡੇਸੁ ਅਪਰਜ੍ਝਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਥਚਾਰਂ ਚਰਤਿ। ਸੁਰਾਮੇਰਯਪਾਨਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸੁਰਾਯ ਚੇવ ਮੇਰਯਸ੍ਸ ਚ ਪਾਨਂ। ਅਨੁਯੁਞ੍ਜਤੀਤਿ ਸੇવਤਿ ਬਹੁਲੀਕਰੋਤਿ। ਮੂਲਂ ਖਣਤੀਤਿ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਪਰਲੋਕੋ, ਸੋ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਧ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਯੇਨ ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥੁਆਦਿਨਾ ਮੂਲੇਨ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਯ੍ਯ, ਤਮ੍ਪਿ ਅਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ વਾ ਸੁਰਂ ਪਿવਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੂਲਂ ਖਣਤਿ, ਅਨਾਥੋ ਕਪਣੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਤਿ। ਏવਂ, ਭੋਤਿ ਪਞ੍ਚਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਕਮ੍ਮਕਾਰਕਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਆਲਪਤਿ। ਪਾਪਧਮ੍ਮਾਤਿ ਲਾਮਕਧਮ੍ਮਾ। ਅਸਞ੍ਞਤਾਤਿ ਕਾਯਸਞ੍ਞਤਾਦਿਰਹਿਤਾ। ਅਚੇਤਸਾਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਚਿਤ੍ਤਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲੋਭੋ ਅਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਲੋਭੋ ਚੇવ ਦੋਸੋ ਚ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਅਕੁਸਲਮੇવ। ਚਿਰਂ ਦੁਕ੍ਖਾਯ ਰਨ੍ਧਯੁਨ੍ਤਿ ਚਿਰਕਾਲਂ ਨਿਰਯਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਤੇ ਪਞ੍ਚ ਉਪਾਸਕਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਞ੍ਚਉਪਾਸਕવਤ੍ਥੁ ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਤਿਸ੍ਸਦਹਰવਤ੍ਥੁ
ਦਦਾਤਿ વੇਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸਦਹਰਂ ਨਾਮ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ
ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ વਿਕਤ੍ਥੇਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ વਿਕਤ੍ਥਕੋવ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ –
‘‘ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਸੋ વਿਕਤ੍ਥੇਯ੍ਯ, ਅਞ੍ਞਂ ਜਨਪਦਂ ਗਤੋ।
ਅਨ੍વਾਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਦੂਸੇਯ੍ਯ, ਭੁਞ੍ਜ ਭੋਗੇ ਕਟਾਹਕਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧੨੫) –
ਇਮਂ ਕਟਾਹਜਾਤਕਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਰੇਹਿ ਅਪ੍ਪਕੇ વਾ ਬਹੁਕੇ વਾ ਲੂਖੇ વਾ ਪਣੀਤੇ વਾ ਦਿਨ੍ਨੇ ਅਞ੍ਞੇਸਂ વਾ ਦਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ
੨੪੯.
‘‘ਦਦਾਤਿ વੇ ਯਥਾਸਦ੍ਧਂ, ਯਥਾਪਸਾਦਨਂ ਜਨੋ।
ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਚ ਮਙ੍ਕੁ ਹੋਤਿ, ਪਰੇਸਂ ਪਾਨਭੋਜਨੇ।
ਨ ਸੋ ਦਿવਾ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ વਾ, ਸਮਾਧਿਮਧਿਗਚ੍ਛਤਿ॥
੨੫੦.
‘‘ਯਸ੍ਸ ਚੇਤਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਮੂਲਘਚ੍ਚਂ ਸਮੂਹਤਂ।
ਸ વੇ ਦਿવਾ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ વਾ, ਸਮਾਧਿਮਧਿਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਦਦਾਤਿ વੇ ਯਥਾਸਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਲੂਖਪਣੀਤਾਦੀਸੁ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਦੇਨ੍ਤੋ ਜਨੋ ਯਥਾਸਦ੍ਧਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਦ੍ਧਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਦੇਤਿ। ਯਥਾਪਸਾਦਨਨ੍ਤਿ ਥੇਰਨવਾਦੀਸੁ ਚਸ੍ਸ ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਸਾਦੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਦੇਨ੍ਤੋ ਯਥਾਪਸਾਦਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਸਾਦਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਦੇਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਰਸ੍ਸ ਦਾਨੇ ‘‘ਮਯਾ ਅਪ੍ਪਂ વਾ ਲਦ੍ਧਂ, ਲੂਖਂ વਾ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਮਙ੍ਕੁਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਦਿવਾ વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ વਾ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾવਸੇਨ વਾ ਮਗ੍ਗਫਲવਸੇਨ વਾ ਸਮਾਧਿਂ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਚੇਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਏਤਂ ਏਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਮਙ੍ਕੁਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਕੁਸਲਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਮੂਲਘਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਸਮੂਹਤਂ, ਸੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸਮਾਧਿਂ ਅਧਿਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਤਿਸ੍ਸਦਹਰવਤ੍ਥੁ ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਪਞ੍ਚਉਪਾਸਕવਤ੍ਥੁ
ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗਸਮੋ ਅਗ੍ਗੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਉਪਾਸਕੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇ ਕਿਰ ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਤੁਕਾਮਾ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ‘‘ਅਯਂ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਅਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਅਯਂ ਅਡ੍ਢੋ, ਅਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤੋ, ਇਮਸ੍ਸ ਉਲ਼ਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਇਮਸ੍ਸ ਨੋ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਆਰਬ੍ਭ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਗਾਰવਂ
ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਬੀਜਯਮਾਨੋ ਤੇਸਂ ਆਕਾਰਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਮੇਸਂ ਮਹਾਮੇਘਗਜ੍ਜਿਤਂ ਗਜ੍ਜਨ੍ਤਾ વਿਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਥ, ਏਤੇ ਪਨ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਨ੍ਤੇਸੁ ਇਦਞ੍ਚਿਦਞ੍ਚ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਤ੍વਂ ਏਤੇ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਯੋ ਏਸ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ, ਏਸ ਪਞ੍ਚ ਜਾਤਿਸਤਾਨਿ ਸਪ੍ਪਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਭੋਗੇਸੁ ਸੀਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿ, ਇਦਾਨਿਪਿਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦਾਯ ਤਿਤ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਾਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣਂ
‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਛવਿਆਦੀਨਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਂ ਆਹਚ੍ਚ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੇਸੁ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਨ ਸੁਣਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਮਮ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਸ੍ਸવਨੀਯੋਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਕਰੋਸਿ ਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੁਸ੍ਸવਨੀਯੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਆਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ
ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ, ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਰਾਗਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਦੋਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮੋਹਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਣ੍ਹਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਰਾਗਗ੍ਗਿਸਦਿਸੋ ਅਗ੍ਗਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਛਾਰਿਕਮ੍ਪਿ ਅਸੇਸੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤੇ ਦਹਤਿ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਤ੍ਤਸੂਰਿਯਪਾਤੁਭਾવਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਕਪ੍ਪવਿਨਾਸਕੋ ਅਗ੍ਗਿਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾવ ਲੋਕਂ ਦਹਤਿ, ਸੋ ਪਨ ਅਗ੍ਗਿ ਕਦਾਚਿਯੇવ ਦਹਤਿ। ਰਾਗਗ੍ਗਿਨੋ ਅਦਹਨਕਾਲੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਰਾਗਸਮੋ વਾ ਅਗ੍ਗਿ ਦੋਸਸਮੋ વਾ ਗਹੋ ਮੋਹਸਮਂ વਾ ਜਾਲਂ ਤਣ੍ਹਾਸਮਾ વਾ ਨਦੀ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੨੫੧.
‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਰਾਗਸਮੋ ਅਗ੍ਗਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੋਸਸਮੋ ਗਹੋ।
ਨਤ੍ਥਿ ਮੋਹਸਮਂ ਜਾਲਂ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਣ੍ਹਾਸਮਾ ਨਦੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਰਾਗਸਮੋਤਿ ਧੂਮਾਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਝਾਪਨવਸੇਨ ਰਾਗੇਨ ਸਮੋ ਅਗ੍ਗਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਦੋਸਸਮੋਤਿ ਯਕ੍ਖਗਹਅਜਗਰਗਹਕੁਮ੍ਭਿਲਗਹਾਦਯੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਦੋਸਗਹੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਏਕਨ੍ਤਮੇવ ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਦੋਸੇਨ ਸਮੋ ਮੋਹਸਮਨ੍ਤਿ ਓਨਨ੍ਧਨਪਰਿਯੋਨਨ੍ਧਨਟ੍ਠੇਨ ਪਨ ਮੋਹਸਮਂ ਜਾਲਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਣ੍ਹਾਸਮਾਤਿ ਗਙ੍ਗਾਦੀਨਂ ਨਦੀਨਂ ਪੁਣ੍ਣਕਾਲੋਪਿ ਊਨਕਾਲੋਪਿ ਸੁਕ੍ਖਕਾਲੋਪਿ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਪਨ ਪੁਣ੍ਣਕਾਲੋ વਾ ਸੁਕ੍ਖਕਾਲੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਊਨਾવ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀਤਿ ਦੁਪ੍ਪੂਰਣਟ੍ਠੇਨ ਤਣ੍ਹਾਯ ਸਮਾ ਨਦੀ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਉਪਾਸਕੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਞ੍ਚਉਪਾਸਕવਤ੍ਥੁ ਨવਮਂ।
੧੦. ਮੇਣ੍ਡਕਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ
ਸੁਦਸ੍ਸਂ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਭਦ੍ਦਿਯਨਗਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜਾਤਿਯਾવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਮੇਣ੍ਡਕਸੇਟ੍ਠਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸਤ੍ਥਾ
ਕਿਂ ਪਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ? વਿਪਸ੍ਸੀਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਕਿਰ ਏਸ ਅવਰੋਜਸ੍ਸ ਨਾਮ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਸ੍ਸ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਮਾਤੁਲੇਨ ਸਮਾਨਨਾਮੋ ਅવਰੋਜੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤੁਲੋ ਸਤ੍ਥੁ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਂ ਕਾਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਮਾਤੁਲ, ਉਭੋਪਿ ਸਹੇવ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਸਾਧਾਰਣਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤੇਨ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਾਲੇ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਾ ਕਤਾਯ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਾਮ ਠਾਨੇ ਕੁਞ੍ਜਰਸਾਲਂ ਨਾਮ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਤੋ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੇ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਥਮ੍ਭਂ ਸੁવਣ੍ਣਖਚਿਤਂ, ਏਕਂ ਰਜਤਖਚਿਤਂ, ਏਕਂ ਮਣਿਖਚਿਤਂ, ਏਕਂ ਸਤ੍ਤਰਤਨਖਚਿਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਤੁਲਾਸਙ੍ਘਾਤਦ੍વਾਰਕવਾਟવਾਤਪਾਨਗੋਪਾਨਸੀਛਦਨਿਟ੍ਠਕਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸੁવਣ੍ਣਾਦਿਖਚਿਤਾવ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਾ ਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਰਤਨਮਯਂ ਕੁਞ੍ਜਰਸਾਲਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਉਪਰਿ ਘਨਰਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਮਯਾ ਕਮ੍ਬਲਾ ਪવਾਲ਼ਮਯਾ ਸਿਖਰਥੂਪਿਕਾਯੋ ਅਹੇਸੁਂ। ਕੁਞ੍ਜਰਸਾਲਾਯ
ਏવਂ
ਸੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਛਾਤਕਭਯੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਧਞ੍ਞਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਕੋਟ੍ਠੇਸੁ ਚ ਚਾਟਿਆਦੀਸੁ ਚ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧਞ੍ਞੇ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣੇ ਪਰਿਜਨੇ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਤਾਤਾ, ਪਬ੍ਬਤਪਾਦਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਜੀવਨ੍ਤਾ ਸੁਭਿਕ੍ਖਕਾਲੇ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਆਗਚ੍ਛਥ, ਅਨਾਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਜੀવਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਰੋਦਮਾਨਾ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾ ਅਕਂਸੁ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸਨ੍ਤਿਕੇ
ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਪਬ੍ਬਤੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ
ਭਰਿਯਾਪਿਸ੍ਸ ‘‘ਮਮ ਸਾਮਿਕੇ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਪੀਲ਼ਿਯਮਾਨੇ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਮਯਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ ਪਤ੍ਥਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਦਾਨਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਏવਰੂਪਂ ਛਾਤਕਭਯਂ ਨ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਂ, ਭਤ੍ਤਥਾਲਿਕਂ
ਸੁਣਿਸਾਪਿਸ੍ਸ
‘‘ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਪਤ੍ਥਿਤਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਤੁ।
ਸਬ੍ਬੇ ਪੂਰੇਨ੍ਤੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਚਨ੍ਦੋ ਪਨ੍ਨਰਸੋ ਯਥਾ॥
‘‘ਇਚ੍ਛਿਤਂ ਪਤ੍ਥਿਤਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਤੁ।
ਸਬ੍ਬੇ ਪੂਰੇਨ੍ਤੁ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾ, ਮਣਿ ਜੋਤਿਰਸੋ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ –
ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਗਾਥਾਹਿ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਾ ਇਮੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਯਾવ ਗਨ੍ਧਮਾਦਨਪਬ੍ਬਤਾ ਇਮੇ ਮਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਤੇਪਿ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾવ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਿਭਜਿ। ਤਂ ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਪਹੋਤਿ। ਤੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾਯੇવ ਅਟ੍ਠਂਸੁ।
ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਨ ਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਸੇਟ੍ਠਿਭਰਿਯਾ ਉਕ੍ਖਲਿਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ। ਸੇਟ੍ਠਿਪਿ ਜਿਘਚ੍ਛਾਯ ਪੀਲ਼ਿਤੋ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਮਿ। ਸੋ ਸਾਯਨ੍ਹੇ ਪਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਭਰਿਯਂ ਆਹ – ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਅਤਿવਿਯ ਛਾਤੋਮ੍ਹਿ, ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਉਕ੍ਖਲਿਯਾ ਤਲੇ ਝਾਮਕਸਿਤ੍ਥਾਨੀ’’ਤਿ। ਸਾ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਉਕ੍ਖਲਿਯਾ ਠਪਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਨ੍ਤੀਪਿ ‘‘ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਉਕ੍ਖਲਿਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਉਕ੍ਖਲਿਮੂਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਕ੍ਖਲਿਂ વਿવਰਿ, ਤਾવਦੇવ ਸੁਮਨਮਕੁਲਸਦਿਸવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੂਰਾ ਉਕ੍ਖਲਿ ਪਿਧਾਨਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਾ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਪੀਤਿਯਾ ਫੁਟ੍ਠਸਰੀਰਾ ਸੇਟ੍ਠਿਂ ਆਹ – ‘‘ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਸਾਮਿ, ਅਹਂ ਉਕ੍ਖਲਿਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਪਿਦਹਿਂ, ਸਾ ਪਨ ਸੁਮਨਮਕੁਲਸਦਿਸવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ
ਸੋ ਤਤੋ ਚੁਤੋ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਭਦ੍ਦਿਯਨਗਰੇ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਭਰਿਯਾਪਿਸ੍ਸ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਗੇਹਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਚ੍ਛਾਗੇਹੇ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾ ਮੇਣ੍ਡਕਾ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਨੇਸਂ ਪੁਤ੍ਤੋવ, ਸੁਣਿਸਾ ਸੁਣਿਸਾવ, ਦਾਸੋ ਦਾਸੋવ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਸੇਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞਂ વੀਮਂਸਿਤੁਕਾਮੋ ਅਡ੍ਢਤੇਰਸਾਨਿ ਕੋਟ੍ਠਸਤਾਨਿ ਸੋਧਾਪੇਤ੍વਾ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਾਤੋ ਦ੍વਾਰੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ
ਅਥਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਤਣ੍ਡੁਲੇ ਮਿਨਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚਾਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਕਟਚ੍ਛੁਂ ਆਦਾਯ ‘‘ਭਤ੍ਤੇਨ ਅਤ੍ਥਿਕਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਘੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਆਗਤਾਗਤਾਨਂ ਉਪਨੀਤਭਾਜਨਾਨਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਸਕਲਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਦੇਨ੍ਤਿਯਾ ਕਟਚ੍ਛੁਨਾ ਗਹਿਤਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਪਨ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧਾਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਾਮਹਤ੍ਥੇਨ ਉਕ੍ਖਲਿਂ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥੇਨ ਕਟਚ੍ਛੁਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏવਮੇવ ਪਤ੍ਤੇ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ વਾਮਹਤ੍ਥਤਲਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਪਦੁਮਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਤਲਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ વਾਮਹਤ੍ਥਤੋ ਧਮ੍ਮਕਰਣਂ ਆਦਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਉਦਕਂ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ਦਦਮਾਨਾ ਅਪਰਾਪਰਂ વਿਚਰਿ, ਤੇਨਸ੍ਸਾ ਦਕ੍ਖਿਣਪਾਦਤਲਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, વਾਮਪਾਦਤਲਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਪਦੁਮਲਕ੍ਖਣਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਚਨ੍ਦਪਦੁਮਾਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰਿਂਸੁ।
ਪੁਤ੍ਤੋਪਿਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਾਤੋ ਸਹਸ੍ਸਥવਿਕਂ
ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਸੇਟ੍ਠਿ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਕਿਰ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਹਿ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਤਂ, ਗਹਪਤਿ, ਕਿਰਿਯવਾਦੋ ਸਮਾਨੋ ਅਕਿਰਿਯવਾਦਸ੍ਸ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ ਨਿવਾਰਿਯਮਾਨੋਪਿ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ
੨੫੨.
‘‘ਸੁਦਸ੍ਸਂ વਜ੍ਜਮਞ੍ਞੇਸਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਦੁਦ੍ਦਸਂ।
ਪਰੇਸਞ੍ਹਿ ਸੋ વਜ੍ਜਾਨਿ, ਓਪੁਨਾਤਿ ਯਥਾ ਭੁਸਂ।
ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਛਾਦੇਤਿ, ਕਲਿਂવ ਕਿਤવਾ ਸਠੋ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਸੁਦਸ੍ਸਂ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਅਣੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਜ੍ਜਂ ਖਲਿਤਂ ਸੁਦਸ੍ਸਂ ਸੁਖੇਨੇવ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਅਤਿਮਹਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਦ੍ਦਸਂ। ਪਰੇਸਂ ਹੀਤਿ ਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝਾਦੀਸੁ ਪਰੇਸਂ વਜ੍ਜਾਨਿ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਭੁਸਂ ਓਪੁਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ਓਪੁਨਾਤਿ। ਕਲਿਂવ ਕਿਤવਾ ਸਠੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਕੁਣੇਸੁ ਅਪਰਜ੍ਝਨਭਾવੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਕਲਿ ਨਾਮ, ਸਾਖਭਙ੍ਗਾਦਿਕਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਂ ਕਿਤવਾ ਨਾਮ, ਸਾਕੁਣਿਕੋ ਸਠੋ ਨਾਮ। ਯਥਾ ਸਕੁਣਲੁਦ੍ਦਕੋ ਸਕੁਣੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮੋ ਕਿਤવਾ વਿਯ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਮੇਣ੍ਡਕਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ ਦਸਮਂ।
੧੧. ਉਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਪਰવਜ੍ਜਾਨੁਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਤਿ
ਸੋ ਕਿਰ ‘‘ਅਯਂ ਏવਂ ਨਿવਾਸੇਤਿ, ਏવਂ ਪਾਰੁਪਤੀ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨ੍ਤਰਮੇવ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਏવਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਤ੍ਤਸੀਸੇ ਠਤ੍વਾ ਏવਂ ਓવਦਨ੍ਤੋ ਅਨਨੁਪવਾਦੋ। ਯੋ ਪਨ ਨਿਚ੍ਚਂ ਉਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਿਤਾਯ ਪਰੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨੋ ਏવਂ વਤ੍વਾ વਿਚਰਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਝਾਨਾਦੀਸੁ ਏਕੋਪਿ વਿਸੇਸੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕੇવਲਂ ਆਸવਾਯੇવ વਡ੍ਢਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੨੫੩.
‘‘ਪਰવਜ੍ਜਾਨੁਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਉਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਿਨੋ।
ਆਸવਾ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ, ਆਰਾ ਸੋ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਉਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ ਏવਂ ਨਿવਾਸੇਤਬ੍ਬਂ ਏવਂ ਪਾਰੁਪਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰਗવੇਸਿਤਾਯ ਉਜ੍ਝਾਨਬਹੁਲਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਝਾਨਾਦੀਸੁ ਏਕਧਮ੍ਮੋਪਿ ਨ વਡ੍ਢਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਆਸવਾવ ਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ। ਤੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਸੋ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਾ ਆਸવਕ੍ਖਯਾ ਆਰਾ ਦੂਰਂ ਗਤੋવ ਹੋਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਉਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਏਕਾਦਸਮਂ।
੧੨. ਸੁਭਦ੍ਦਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕવਤ੍ਥੁ
ਆਕਾਸੇਤਿ ਇਦਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯਂ ਉਪવਤ੍ਤਨੇ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਸਾਲવਨੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਮਞ੍ਚਕੇ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਸੁਭਦ੍ਦਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਅਤੀਤੇ ਕਨਿਟ੍ਠਭਾਤਰਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਸ੍ਸੇ ਨવਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਗ੍ਗਦਾਨਂ ਦੇਨ੍ਤੇ ਦਾਨਂ ਦਾਤੁਂ ਅਨਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਓਸਕ੍ਕਿਤ੍વਾ ਅવਸਾਨੇ ਅਦਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਠਮਬੋਧਿਯਮ੍ਪਿ ਮਜ੍ਝਿਮਬੋਧਿਯਮ੍ਪਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨਾਲਤ੍ਥ। ਪਚ੍ਛਿਮਬੋਧਿਯਂ ਪਨ ਸਤ੍ਥੁ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ‘‘ਅਹਂ ਤੀਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਙ੍ਖਂ ਮਹਲ੍ਲਕੇ
੨੫੪.
‘‘ਆਕਾਸੇવ ਪਦਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਮਣੋ ਨਤ੍ਥਿ ਬਾਹਿਰੇ।
ਪਪਞ੍ਚਾਭਿਰਤਾ ਪਜਾ, ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਾ ਤਥਾਗਤਾ॥
੨੫੫.
‘‘ਆਕਾਸੇવ ਪਦਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਮਣੋ ਨਤ੍ਥਿ ਬਾਹਿਰੇ।
ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸਸ੍ਸਤਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਮਿਞ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਪਦਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਆਕਾਸੇ વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਏવਰੂਪਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤਬ੍ਬਂ ਕਸ੍ਸਚਿ ਪਦਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਬਾਹਿਰੇਤਿ ਮਮ ਸਾਸਨਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਮਗ੍ਗਫਲਟ੍ਠੋ ਸਮਣੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਜਾਤਿ ਅਯਂ ਸਤ੍ਤਲੋਕਸਙ੍ਖਾਤਾ ਪਜਾ ਤਣ੍ਹਾਦੀਸੁ ਪਪਞ੍ਚੇਸੁਯੇવਾਭਿਰਤਾ। ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਾਤਿ ਬੋਧਿਮੂਲੇਯੇવ ਸਬ੍ਬਪਪਞ੍ਚਾਨਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ ਪਞ੍ਚਕ੍ਖਨ੍ਧਾ। ਤੇਸੁ ਹਿ ਏਕੋਪਿ ਸਸ੍ਸਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਇਞ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਨ ਤਣ੍ਹਾਮਾਨਾਦੀਸੁ ਇਞ੍ਜਿਤੇਸੁ ਯੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸਸ੍ਸਤਾਤਿ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਏਕਂ ਇਞ੍ਜਿਤਮ੍ਪਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਪਰਿਸਾਯਪਿ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਸੁਭਦ੍ਦਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕવਤ੍ਥੁ ਦ੍વਾਦਸਮਂ।
ਮਲવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਅਟ੍ਠਾਰਸਮੋ વਗ੍ਗੋ।