੧੯. ਧਮ੍ਮਟ੍ਠવਗ੍ਗੋ
੧. વਿਨਿਚ੍ਛਯਮਹਾਮਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯਮਹਾਮਤ੍ਤੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਏਕਦਿવਸਞ੍ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਉਤ੍ਤਰਦ੍વਾਰਗਾਮੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਨਗਰਮਜ੍ਝੇਨ વਿਹਾਰਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਮੇਘੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਾવਸ੍ਸਿ। ਤੇ ਸਮ੍ਮੁਖਾਗਤਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯਸਾਲਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਿਨਿਚ੍ਛਯਮਹਾਮਤ੍ਤੇ ਲਞ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਾਮਿਕੇ ਅਸਾਮਿਕੇ ਕਰੋਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹੋ ਇਮੇ ਅਧਮ੍ਮਿਕਾ, ਮਯਂ ਪਨ ‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਸਞ੍ਞਿਨੋ ਅਹੁਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ વਸ੍ਸੇ વਿਗਤੇ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਾਹਸੇਨ ਅਤ੍ਥਂ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਨ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠਾ ਨਾਮ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਅਪਰਾਧਂ ਪਨ ਅਨੁવਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ
੨੫੬.
‘‘ਨ ਤੇਨ ਹੋਤਿ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ, ਯੇਨਤ੍ਥਂ ਸਾਹਸਾ ਨਯੇ।
ਯੋ ਚ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨਤ੍ਥਞ੍ਚ, ਉਭੋ ਨਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ॥
੨੫੭.
‘‘ਅਸਾਹਸੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ, ਸਮੇਨ ਨਯਤੀ ਪਰੇ।
ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਗੁਤ੍ਤੋ ਮੇਧਾવੀ, ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਤੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ। ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋਤਿ ਰਾਜਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਤਬ੍ਬੇ વਿਨਿਚ੍ਛਯਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤੋਪਿ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਯੇਨਾਤਿ ਯੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਓਤਿਣ੍ਣਂ વਿਨਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਂ। ਸਾਹਸਾ ਨਯੇਤਿ ਛਨ੍ਦਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਸਾਹਸੇਨ ਮੁਸਾવਾਦੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਹਿ ਛਨ੍ਦੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਞਾਤੀਤਿ વਾ ਮਿਤ੍ਤੋਤਿ વਾ ਮੁਸਾ વਤ੍વਾ ਅਸਾਮਿਕਮੇવ ਸਾਮਿਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਦੋਸੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ વੇਰੀਨਂ ਮੁਸਾ વਤ੍વਾ ਸਾਮਿਕਮੇવ ਅਸਾਮਿਕਂ ਕਰੋਤਿ, ਮੋਹੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਲਞ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਂ ਅਨਤ੍ਥਞ੍ਚਾਤਿ ਭੂਤਞ੍ਚ ਅਭੂਤਞ੍ਚ ਕਾਰਣਂ। ਉਭੋ ਨਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਯੋ ਪਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਉਭੋ ਅਤ੍ਥਾਨਤ੍ਥੇ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ વਦਤਿ। ਅਸਾਹਸੇਨਾਤਿ ਅਮੁਸਾવਾਦੇਨ। ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਧਮ੍ਮੇਨ, ਨ ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ। ਸਮੇਨਾਤਿ ਅਪਰਾਧਾਨੁਰੂਪੇਨੇવ ਪਰੇ ਨਯਤਿ, ਜਯਂ વਾ ਪਰਾਜਯਂ વਾ ਪਾਪੇਤਿ। ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਗੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸੋ ਧਮ੍ਮਗੁਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤੋ ਧਮ੍ਮੋਜਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਮੇਧਾવੀ વਿਨਿਚ੍ਛਯਧਮ੍ਮੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
વਿਨਿਚ੍ਛਯਮਹਾਮਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ ਪਠਮਂ।
੨. ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇ ਕਿਰ વਿਹਾਰੇਪਿ ਗਾਮੇਪਿ ਭਤ੍ਤਗ੍ਗਂ ਆਕੁਲਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ
੨੫੮.
‘‘ਨ ਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਯਾવਤਾ ਬਹੁ ਭਾਸਤਿ।
ਖੇਮੀ ਅવੇਰੀ ਅਭਯੋ, ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਤਿ ਯਤ੍ਤਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸਙ੍ਘਮਜ੍ਝਾਦੀਸੁ ਬਹੁਂ ਕਥੇਤਿ, ਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਛਬ੍ਬਗ੍ਗਿਯવਤ੍ਥੁ ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਏਕੁਦਾਨਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤਾવਤਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕੁਦਾਨਤ੍ਥੇਰਂ ਨਾਮ ਖੀਣਾਸવਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਏਕਕੋવ ਏਕਸ੍ਮਿਂ વਨਸਣ੍ਡੇ વਿਹਰਤਿ, ਏਕਮੇવਸ੍ਸ ਉਦਾਨਂ ਪਗੁਣਂ –
‘‘ਅਧਿਚੇਤਸੋ ਅਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤੋ,
ਮੁਨਿਨੋ ਮੋਨਪਥੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਤੋ।
ਸੋਕਾ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਤਾਦਿਨੋ,
ਉਪਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦਾ ਸਤੀਮਤੋ’’ਤਿ॥ (ਪਾਚਿ॰ ੧੫੩; ਉਦਾ॰ ੩੭)।
ਸੋ ਕਿਰ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇਸੁ ਸਯਮੇવ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਂ ਘੋਸੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਦਤਿ। ਪਥવਿਉਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਸਦ੍ਦੋ વਿਯ ਦੇવਤਾਨਂ ਸਾਧੁਕਾਰਸਦ੍ਦੋ ਹੋਤਿ। ਅਥੇਕਸ੍ਮਿਂ ਉਪੋਸਥਦਿવਸੇ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਚਸਤਪਰਿવਾਰਾ ਦ੍વੇ ਤਿਪਿਟਕਧਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਸੋ ਤੇ ਦਿਸ੍વਾવ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ વੋ ਕਤਂ ਇਧ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਹਿ, ਅਜ੍ਜ ਮਯਂ
ਸਤ੍ਥਾ
੨੫੯.
‘‘ਨ ਤਾવਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰੋ, ਯਾવਤਾ ਬਹੁ ਭਾਸਤਿ।
ਯੋ ਚ ਅਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਸੁਤ੍વਾਨ, ਧਮ੍ਮਂ ਕਾਯੇਨ ਪਸ੍ਸਤਿ।
ਸ વੇ ਧਮ੍ਮਧਰੋ ਹੋਤਿ, ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਤਿ ਯਤ੍ਤਕੇਨ ਉਗ੍ਗਹਣਧਾਰਣવਾਚਨਾਦਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਬਹੁਂ ਭਾਸਤਿ, ਤਾવਤ੍ਤਕੇਨ ਧਮ੍ਮਧਰੋ ਨ ਹੋਤਿ, વਂਸਾਨੁਰਕ੍ਖਕੋ ਪਨ ਪવੇਣਿਪਾਲਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਚ ਅਪ੍ਪਮ੍ਪੀਤਿ ਯੋ ਪਨ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਸੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਮਨ੍વਾਯ ਅਤ੍ਥਮਨ੍વਾਯ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਦੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਪਰਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਸ વੇ ਧਮ੍ਮਧਰੋ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤੀਤਿ ਯੋਪਿ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਅਜ੍ਜੇવਾਤਿ ਪਟਿવੇਧਂ ਆਕਙ੍ਖਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜਤਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਧਰੋਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਏਕੁਦਾਨਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਤਤਿਯਂ।
੪. ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤੇਨ ਥੇਰੋ ਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਏਕਦਿવਸਞ੍ਹਿ
੨੬੦.
‘‘ਨ ਤੇਨ ਥੇਰੋ ਸੋ ਹੋਤਿ, ਯੇਨਸ੍ਸ ਪਲਿਤਂ ਸਿਰੋ।
ਪਰਿਪਕ੍ਕੋ વਯੋ ਤਸ੍ਸ, ਮੋਘਜਿਣ੍ਣੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
੨੬੧.
‘‘ਯਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਅਹਿਂਸਾ ਸਂਯਮੋ ਦਮੋ।
ਸ વੇ વਨ੍ਤਮਲੋ ਧੀਰੋ, ਥੇਰੋ ਇਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਪਕ੍ਕੋਤਿ ਪਰਿਣਤੋ, વੁਡ੍ਢਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੋਘਜਿਣ੍ਣੋਤਿ ਅਨ੍ਤੋ ਥੇਰਕਰਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਤੁਚ੍ਛਜਿਣ੍ਣੋ ਨਾਮ। ਯਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚਾਤਿ ਯਮ੍ਹਿ ਪਨ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਸੋਲ਼ਸਹਾਕਾਰੇਹਿ ਪਟਿવਿਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਸਚ੍ਚਂ, ਞਾਣੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਤਤ੍ਤਾ ਨવવਿਧੋ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮੋ ਚ ਅਤ੍ਥਿ। ਅਹਿਂਸਾਤਿ ਅਹਿਂਸਨਭਾવੋ। ਦੇਸਨਾਮਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਯਮ੍ਹਿ ਪਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਪਿ ਅਪ੍ਪਮਞ੍ਞਾਭਾવਨਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਂਯਮੋ ਦਮੋਤਿ ਸੀਲਞ੍ਚੇવ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਚ। વਨ੍ਤਮਲੋਤਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਨੀਹਟਮਲੋ। ਧੀਰੋਤਿ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਥੇਰੋਤਿ ਸੋ ਇਮੇਹਿ ਥਿਰਭਾવਕਾਰਕੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਥੇਰੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੂਤਿ।
ਲਕੁਣ੍ਡਕਭਦ੍ਦਿਯਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਸਮ੍ਬਹੁਲਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ
ਨ વਾਕ੍ਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ
ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪવੇਣਿવਸੇਨੇવ ਏવਂ વਤ੍ਤੁਂ ਲਭਤਿ, ਇਮੇ ਪਨ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੇ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਞਤ੍વਾ ਅਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇ વਾਕ੍ਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨ ਸਾਧੁਰੂਪਾਤਿ ਨ વਦਾਮਿ। ਯਸ੍ਸ ਪਨੇਤੇ ਇਸ੍ਸਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ, ਏਸੋ ਏવ ਸਾਧੁਰੂਪੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
੨੬੨.
‘‘ਨ વਾਕ੍ਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨ, વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾ।
ਸਾਧੁਰੂਪੋ ਨਰੋ ਹੋਤਿ, ਇਸ੍ਸੁਕੀ ਮਚ੍ਛਰੀ ਸਠੋ॥
੨੬੩.
‘‘ਯਸ੍ਸ ਚੇਤਂ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ, ਮੂਲਘਚ੍ਚਂ ਸਮੂਹਤਂ।
ਸવਨ੍ਤਦੋਸੋ ਮੇਧਾવੀ, ਸਾਧੁਰੂਪੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਨ વਾਕ੍ਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ વਚੀਕਰਣਮਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਦਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨવਚਨਮਤ੍ਤੇਨ। વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾਤਿ ਸਰੀਰવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਮਨਾਪਭਾવੇਨ વਾ। ਨਰੋਤਿ ਏਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਕਾਰਣੇਨ ਪਰਲਾਭਾਦੀਸੁ ਇਸ੍ਸਾਮਨਕੋ ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਮਚ੍ਛੇਰੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਕੇਰਾਟਿਕਭਾવੇਨ ਯਸ੍ਸ ਚੇਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸੇਤਂ ਇਸ੍ਸਾਦਿਦੋਸਜਾਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣੇਨ ਸਮੂਲਕਂ ਛਿਨ੍ਨਂ, ਮੂਲਘਾਤਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮੂਹਤਂ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਸਮ੍ਬਹੁਲਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਹਤ੍ਥਕવਤ੍ਥੁ
ਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣੋਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ વਾਦਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਸੁਕવੇਲਾਯ ਅਸੁਕਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥ, વਾਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸਥ, ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਮਮ ਭਯੇਨ ਨਾਗਤਾ, ਏਸੋવ ਪਨ ਨੇਸਂ ਪਰਾਜਯੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਤ੍વਾ વਾਦਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨਞ੍ਞਂ ਪਟਿਚਰਨ੍ਤੋ વਿਚਰਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਹਤ੍ਥਕੋ ਕਿਰ ਏવਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ
੨੬੪.
‘‘ਨ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨ ਸਮਣੋ, ਅਬ੍ਬਤੋ ਅਲਿਕਂ ਭਣਂ।
ਇਚ੍ਛਾਲੋਭਸਮਾਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਣੋ ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
੨੬੫.
‘‘ਯੋ ਚ ਸਮੇਤਿ ਪਾਪਾਨਿ, ਅਣੁਂ ਥੂਲਾਨਿ ਸਬ੍ਬਸੋ।
ਸਮਿਤਤ੍ਤਾ ਹਿ ਪਾਪਾਨਂ, ਸਮਣੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਮੁਣ੍ਡਕੇਨਾਤਿ ਸੀਸਮੁਣ੍ਡਨਮਤ੍ਤੇਨ। ਅਬ੍ਬਤੋਤਿ ਸੀਲવਤੇਨ ਚ ਧੁਤਙ੍ਗવਤੇਨ ਚ વਿਰਹਿਤੋ। ਅਲਿਕਂ ਭਣਨ੍ਤਿ ਮੁਸਾવਾਦਂ ਭਣਨ੍ਤੋ ਅਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਇਚ੍ਛਾਯ ਪਤ੍ਤੇਸੁ ਚ ਲੋਭੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਮਣੋ ਨਾਮ ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ? ਸਮੇਤੀਤਿ ਯੋ ਚ ਪਰਿਤ੍ਤਾਨਿ વਾ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਹਤ੍ਥਕવਤ੍ਥੁ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਅਞ੍ਞਤਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਬਾਹਿਰਸਮਯੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾવਕੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਣੇਨ ‘ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ વਦਤਿ, ਮਮ੍ਪਿ ‘ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭੋ ਗੋਤਮ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਜੀવਾਮਿ, ਮਮ੍ਪਿ ‘ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ વਦੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨਾਹਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਭਿਕ੍ਖਨਮਤ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ વਦਾਮਿ। ਨ ਹਿ વਿਸ੍ਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਸਙ੍ਖਾਯ ਚਰਤਿ, ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
੨੬੬.
‘‘ਨ ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋ ਹੋਤਿ, ਯਾવਤਾ ਭਿਕ੍ਖਤੇ ਪਰੇ।
વਿਸ੍ਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮਾਦਾਯ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਹੋਤਿ ਨ ਤਾવਤਾ॥
੨੬੭.
‘‘ਯੋਧ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਾਪਞ੍ਚ, ਬਾਹੇਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾ।
ਸਙ੍ਖਾਯ ਲੋਕੇ ਚਰਤਿ, ਸ વੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯਾવਤਾਤਿ ਯਤ੍ਤਕੇਨ ਪਰੇ ਭਿਕ੍ਖਤੇ, ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖਨਮਤ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। વਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਸਮਂ ਧਮ੍ਮਂ, વਿਸ੍ਸਗਨ੍ਧਂ વਾ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦਿਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਸਮਾਦਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਯੋਧਾਤਿ ਯੋ ਇਧ ਸਾਸਨੇ ਉਭਯਮ੍ਪੇਤਂ ਪੁਞ੍ਞਞ੍ਚ ਪਾਪਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ ਬਾਹੇਤ੍વਾ ਪਨੁਦਿਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯવਾ ਹੋਤਿ। ਸਙ੍ਖਾਯਾਤਿ ਞਾਣੇਨ। ਲੋਕੇਤਿ ਖਨ੍ਧਾਦਿਲੋਕੇ ‘‘ਇਮੇ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਖਨ੍ਧਾ, ਇਮੇ ਬਾਹਿਰਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਧਮ੍ਮੇ ਜਾਨਿਤ੍વਾ
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਅਞ੍ਞਤਰਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਤ੍ਥੁ ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਤਿਤ੍ਥਿਯવਤ੍ਥੁ
ਨ ਮੋਨੇਨਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇ ਕਿਰ ਭੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ‘‘ਖੇਮਂ ਹੋਤੁ, ਸੁਖਂ
ਸਤ੍ਥਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવਮਤ੍ਤੇਨ ‘ਮੁਨੀ’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਹਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਨ
੨੬੮.
‘‘ਨ ਮੋਨੇਨ ਮੁਨੀ ਹੋਤਿ, ਮੂਲ਼੍ਹਰੂਪੋ ਅવਿਦ੍ਦਸੁ।
ਯੋ ਚ ਤੁਲਂવ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ, વਰਮਾਦਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤੋ॥
੨੬੯.
‘‘ਪਾਪਾਨਿ
ਯੋ ਮੁਨਾਤਿ ਉਭੋ ਲੋਕੇ, ਮੁਨਿ ਤੇਨ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਨ ਮੋਨੇਨਾਤਿ ਕਾਮਞ੍ਹਿ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਮਗ੍ਗਞਾਣਮੋਨੇਨ ਮੁਨਿ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਇਧ ਪਨ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਮੋਨੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਮੂਲ਼੍ਹਰੂਪੋਤਿ ਤੁਚ੍ਛਰੂਪੋ। ਅવਿਦ੍ਦਸੂਤਿ ਅવਿਞ੍ਞੂ। ਏવਰੂਪੋ ਹਿ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੋਪਿ ਮੁਨਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਮੋਨੇਨ ਮੁਨਿ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, ਤੁਚ੍ਛਸਭਾવੋ ਪਨ ਅવਿਞ੍ਞੂ ਚ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯੋ ਚ ਤੁਲਂવ ਪਗਯ੍ਹਾਤਿ ਯਥਾ ਹਿ ਤੁਲਂ ਸ ਮੁਨੀਤਿ ਸੋ ਮੁਨਿ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਸੋ ਮੁਨੀਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸੋ ਮੁਨੀਤਿ ਚੇ? ਯਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਕਾਰਣਂ, ਤੇਨ ਸੋ ਮੁਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੋ ਮੁਨਾਤਿ ਉਭੋ ਲੋਕੇਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਖਨ੍ਧਾਦਿਲੋਕੇ ਤੁਲਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਮਿਨਨ੍ਤੋ વਿਯ ‘‘ਇਮੇ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾ ਖਨ੍ਧਾ, ਇਮੇ ਬਾਹਿਰਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਇਮੇ ਉਭੋ ਅਤ੍ਥੇ ਮੁਨਾਤਿ। ਮੁਨਿ ਤੇਨ ਪવੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਮੁਨੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿਯੇવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਤਿਤ੍ਥਿਯવਤ੍ਥੁ ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਬਾਲਿਸਿਕવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤੇਨ ਅਰਿਯੋ ਹੋਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਅਰਿਯਂ ਨਾਮ ਬਾਲਿਸਿਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਏਕਦਿવਸਞ੍ਹਿ
੨੭੦.
‘‘ਨ ਤੇਨ ਅਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਯੇਨ ਪਾਣਾਨਿ ਹਿਂਸਤਿ।
ਅਹਿਂਸਾ ਸਬ੍ਬਪਾਣਾਨਂ, ਅਰਿਯੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਹਿਂਸਾਤਿ ਅਹਿਂਸਨੇਨ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯੇਨ ਹਿ ਪਾਣਾਨਿ ਹਿਂਸਤਿ, ਨ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਰਿਯੋ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਸਬ੍ਬਪਾਣਾਨਂ ਪਾਣਿਆਦੀਹਿ ਅਹਿਂਸਨੇਨ ਮੇਤ੍ਤਾਦਿਭਾવਨਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਹਿਂਸਤੋ ਆਰਾવ ਠਿਤੋ, ਅਯਂ ਅਰਿਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਾਲਿਸਿਕੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਬਾਲਿਸਿਕવਤ੍ਥੁ ਨવਮਂ।
੧੦. ਸਮ੍ਬਹੁਲਸੀਲਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ
ਨ ਸੀਲਬ੍ਬਤਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਸੀਲਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇਸੁ ਕਿਰ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਏવਂ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਮਯਂ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾ, ਮਯਂ ਧੁਤਙ੍ਗਧਰਾ, ਮਯਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ, ਮਯਂ ਪਨ੍ਤਸੇਨਾਸਨવਾਸਿਨੋ, ਮਯਂ ਝਾਨਲਾਭਿਨੋ, ਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਦੁਲ੍ਲਭਂ, ਇਚ੍ਛਿਤਦਿવਸੇਯੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਯੇਪਿ ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਗਾਮਿਨੋ, ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਨ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਇਦਾਨਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਦੁਲ੍ਲਭ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ
ਸਤ੍ਥਾ
੨੭੧.
‘‘ਨ ਸੀਲਬ੍ਬਤਮਤ੍ਤੇਨ, ਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨ વਾ ਪਨ।
ਅਥ વਾ ਸਮਾਧਿਲਾਭੇਨ, વਿવਿਤ੍ਤਸਯਨੇਨ વਾ॥
੨੭੨.
‘‘ਫੁਸਾਮਿ
ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਸ੍ਸਾਸਮਾਪਾਦਿ, ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਆਸવਕ੍ਖਯ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਸੀਲਬ੍ਬਤਮਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲਮਤ੍ਤੇਨ વਾ ਤੇਰਸਧੁਤਙ੍ਗਮਤ੍ਤੇਨ વਾ। ਬਾਹੁਸਚ੍ਚੇਨ વਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪਿਟਕਾਨਂ ਉਗ੍ਗਹਿਤਮਤ੍ਤੇਨ વਾ। ਸਮਾਧਿਲਾਭੇਨਾਤਿ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਲਾਭੇਨ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸੁਖਨ੍ਤਿ ਅਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੇવਿਤਨ੍ਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੇਹਿ ਅਸੇવਿਤਂ ਅਰਿਯਸੇવਿਤਮੇવ। ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਆਲਪਨ੍ਤੋ ਆਹ। વਿਸ੍ਸਾਸਮਾਪਾਦੀਤਿ વਿਸ੍ਸਾਸਂ ਨ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਦਿਭਾવਮਤ੍ਤਕੇਨੇવ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਭવੋ ਅਪ੍ਪਕੋ ਪਰਿਤ੍ਤਕੋ’’ਤਿ ਆਸવਕ੍ਖਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਮ વਿਸ੍ਸਾਸਂ ਨਾਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਯਥਾ ਹਿ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋਪਿ ਗੂਥੋ ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋਪਿ ਭવੋ ਦੁਕ੍ਖੋਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਂਸੁ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਸਮ੍ਬਹੁਲਸੀਲਾਦਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ ਦਸਮਂ।
ਧਮ੍ਮਟ੍ਠવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਏਕੂਨવੀਸਤਿਮੋ વਗ੍ਗੋ।