੫. ਬਾਲવਗ੍ਗੋ
੧. ਅਞ੍ਞਤਰਪੁਰਿਸવਤ੍ਥੁ
ਦੀਘਾ ਜਾਗਰਤੋ ਰਤ੍ਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਸੇਨਦਿਕੋਸਲਞ੍ਚੇવ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਚ ਪੁਰਿਸਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਰਾਜਾ ਕਿਰ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਛਣਦਿવਸੇ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਸੇਤਂ ਏਕਂ ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਂ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥਿਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੋਤਿ। ਉਸ੍ਸਾਰਣਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਾਯ ਲੇਡ੍ਡੁਦਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਪੋਥਿਯਮਾਨੋ ਮਹਾਜਨੋ ਪਲਾਯਨ੍ਤੋ ਗੀવਂ ਪਰਿવਟ੍ਟੇਤ੍વਾਪਿ ਓਲੋਕੇਤਿਯੇવ। ਰਾਜੂਨਂ ਕਿਰ ਸੁਦਿਨ੍ਨਦਾਨਸ੍ਸੇਤਂ ਫਲਂ। ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸਾਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ ਸਤ੍ਤਭੂਮਿਕਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦਸ੍ਸ ਉਪਰਿਤਲੇ ਠਿਤਾ ਏਕਂ વਾਤਪਾਨਕવਾਟਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾવ ਅਪਗਚ੍ਛਿ। ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਣ੍ਣਚਨ੍ਦੋ વਲਾਹਕਨ੍ਤਰਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ ਹਤ੍ਥਿਕ੍ਖਨ੍ਧਤੋ ਪਤਨਾਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਏਕਂ વਿਸ੍ਸਾਸਕਂ ਅਮਚ੍ਚਂ ਆਹ – ‘‘ਅਸੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਤੇ ਮਯਾ ਓਲੋਕਿਤਪਾਸਾਦੋ ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਤ੍ਥੇਕਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਅਦ੍ਦਸਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦ੍ਦਸਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਤਸ੍ਸਾ ਸਸਾਮਿਕਅਸਾਮਿਕਭਾવਂ ਜਾਨਾਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਸਸਾਮਿਕਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ‘‘ਸਸਾਮਿਕਾ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਅਥ ਰਞ੍ਞਾ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸਾ ਸਾਮਿਕਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਸੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਏਹਿ, ਭੋ, ਰਾਜਾ ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਭਰਿਯਂ ਮੇ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਭਯੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਣਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਮਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਪਟ੍ਠਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਅਲਂ, ਦੇવ, ਅਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸੁਙ੍ਕਂ ਦਦਾਮਿ, ਘਰੇਯੇવ ਮੇ ਜੀવਿਕਾ ਹੋਤੂ’’ਤਿ। ‘‘ਤવ ਸੁਙ੍ਕੇਨ ਮਯ੍ਹਂ ਅਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਜ੍ਜਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਾਹੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਫਲਕਞ੍ਚ ਆવੁਧਞ੍ਚ ਦਾਪੇਸਿ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਕਞ੍ਚਿਦੇવਸ੍ਸ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਭਰਿਯਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸੋ ਮਰਣਭਯਭੀਤੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਾਸਿ।
ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਦੋਸਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੇ વਡ੍ਢਨ੍ਤੇ ‘‘ਏਕਮਸ੍ਸ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਅਮ੍ਭੋ ਇਤੋ ਯੋਜਨਮਤ੍ਥਕੇ ਨਦਿਯਾ ਅਸੁਕਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਾਯਂ ਮਮ ਨ੍ਹਾਨવੇਲਾਯ ਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲਾਨਿ ਚੇવ ਅਰੁਣવਤੀਮਤ੍ਤਿਕਞ੍ਚ ਆਹਰ। ਸਚੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਨਾਗਚ੍ਛਸਿ, ਆਣਂ ਤੇ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੇવਕੋ ਕਿਰ ਚਤੂਹਿਪਿ ਦਾਸੇਹਿ ਪਤਿਕਿਟ੍ਠਤਰੋ। ਧਨਕ੍ਕੀਤਾਦਯੋ ਹਿ ਦਾਸਾ ‘‘ਸੀਸਂ ਮੇ ਰੁਜ੍ਜਤਿ, ਪਿਟ੍ਠਿ ਮੇ ਰੁਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਿਤੁਂ ਲਭਨ੍ਤਿਯੇવ। ਸੇવਕਸ੍ਸੇਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਆਣਤ੍ਤਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਮੇવ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ‘‘ਅવਸ੍ਸਂ ਮਯਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰੁਣવਤੀਮਤ੍ਤਿਕਾ ਨਾਮ ਨਾਗਭવਨੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਹਂ ਕੁਹਿਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਮਰਣਭਯਭੀਤੋ વੇਗੇਨ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਭਦ੍ਦੇ, ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਮੇ ਭਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਉਦ੍ਧਨਮਤ੍ਥਕੇ, ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਯਾવ ਭਤ੍ਤਂ ਓਤਰਤਿ, ਤਾવ ਸਨ੍ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਉਲ਼ੁਙ੍ਕੇਨ ਕਞ੍ਜਿਕਂ ਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਯਥਾਲਦ੍ਧੇਨ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਲ੍ਲਮੇવ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਿਯਂ ਓਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਯੋਜਨਿਕਂ ਮਗ੍ਗਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੋ, ਤਸ੍ਸ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਭਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਨੁਚ੍ਛਿਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾવ ਥੋਕਂ ਭਤ੍ਤਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਅਦ੍ਧਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਯਾ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂ ਥੋਕਂ ਅਨੁਚ੍ਛਿਟ੍ਠਂ ਭਤ੍ਤਮੇવ ਅਤ੍ਥਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜ ਸਾਮੀਤਿ। ਸੋ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿ। ਇਤਰੋਪਿ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਭਤ੍ਤਮੁਟ੍ਠਿਂ ਉਦਕੇ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮੁਖਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਦੀਪਦੇਸੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਨਾਗਾ ਸੁਪਣ੍ਣਾ ਦੇવਤਾ ਚ વਚਨਂ ਮੇ ਸੁਣਨ੍ਤੁ, ਰਾਜਾ ਮਯ੍ਹਂ ਆਣਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ‘ਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰੁਣવਤੀਮਤ੍ਤਿਕਂ ਆਹਰਾ’ਤਿ ਮਂ ਆਣਾਪੇਸਿ, ਅਦ੍ਧਿਕਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚ ਮੇ ਭਤ੍ਤਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਸਹਸ੍ਸਾਨਿਸਂਸਂ, ਉਦਕੇ ਮਚ੍ਛਾਨਂ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਤਂ ਸਤਾਨਿਸਂਸਂ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਪੁਞ੍ਞਫਲਂ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦਮ੍ਮਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰੁਣવਤੀਮਤ੍ਤਿਕਂ ਆਹਰਥਾ’’ਤਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਧਿવਤ੍ਥੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਲ੍ਲਕવੇਸੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ વਦੇਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਪੁਨਪਿ ਤਥੇવ વਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਤਂ ਪਤ੍ਤਿਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਦੇਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪੁਨਪਿ ‘‘ਦੇਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਦੇਮਿ, ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਏવਂ ਸੋ ਦ੍વੇ ਤਯੋ વਾਰੇ ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਕੁਮੁਦੁਪ੍ਪਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਰੁਣવਤੀਮਤ੍ਤਿਕਂ ਅਦਾਸਿ।
ਰਾਜਾ ਪਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਾਮ ਬਹੁਮਾਯਾ, ਸਚੇ ਸੋ ਕੇਨਚਿ ਉਪਾਯੇਨ ਲਭੇਯ੍ਯ, ਕਿਚ੍ਚਂ ਮੇ ਨ ਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਕਾਲਸ੍ਸੇવ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮੁਦ੍ਦਿਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਹਰਾਪੇਸਿ। ਇਤਰੋਪਿ ਪੁਰਿਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਨ੍ਹਾਨવੇਲਾਯਮੇવਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਦ੍વਾਰਪਾਲਂ ਪਕ੍ਕੋਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਿવਰਿਤੁਂ, ਰਾਜਾ ਕਾਲਸ੍ਸੇવ ਮੁਦ੍ਦਿਕਂ ਦਤ੍વਾ ਰਾਜਗੇਹਂ ਆਹਰਾਪੇਸੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਰਾਜਦੂਤੋ ਅਹਂ, ਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਦ੍વਾਰਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਇਦਾਨਿ ਜੀવਿਤਂ। ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਸ੍ਸ ਉਪਰਿਉਮ੍ਮਾਰੇ ਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿਣ੍ਡਂ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੂਪਰਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ, ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਰਞ੍ਞੋ ਮਯਾ ਆਣਤ੍ਤਿਯਾ ਗਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਥ, ਰਾਜਾ ਮਂ ਅਕਾਰਣੇਨ વਿਨਾਸੇਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વਿਰવਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਤ੍ਥ ਨੁ ਖੋ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਾਮ ਮੁਦੁਹਦਯਾ, વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਮਕਾਸਿ। ਇਮੇ ਹਿ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤਾ ਸੁਖਿਤਕਾਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਤ੍ਥਿਭਾવਮ੍ਪਿ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਾਭਿਭੂਤਕਾਲੇ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋਪਿ ‘‘ਮੇ ਅਞ੍ਞਂ ਤਾਣਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਅਥ ਰਞ੍ਞੋਪਿ ਤਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਂ ਅਲਭਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘વਿਭਾਤਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਘਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਇਤ੍ਥਿਂ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇਯੇવ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਿਕਾਯ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਰਿਸਾ ਪਕ੍ਕੁਥਿਤਾਯ ਉਕ੍ਖਲਿਯਾ ਤਣ੍ਡੁਲਾ વਿਯ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਕਂ ਪਚ੍ਚਮਾਨਾ ਤਿਂਸਾਯ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲਂ ਪਤ੍વਾ ਅਪਰੇਹਿ ਤਿਂਸਾਯ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪੁਨ ਮੁਖવਟ੍ਟਿਯਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਤੇ ਸੀਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਏਕੇਕਂ ਗਾਥਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮਾ વਤ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਏਕੇਕਂ ਅਕ੍ਖਰਂ વਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਮੇવ ਪવਿਟ੍ਠਾ। ਰਾਜਾ ਨਿਦ੍ਦਂ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਸਮਨਨ੍ਤਰੇ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭੀਤੋ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤਮਾਨਸੋ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮਯ੍ਹਂ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਮੇ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ, ਉਦਾਹੁ ਮੇ ਰਜ੍ਜਂ વਿਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਨਿਮੀਲੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਸੋ ਅਰੁਣੁਗ੍ਗਮਨવੇਲਾਯ ਏવ ਪੁਰੋਹਿਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ, ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਮਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਸਮਨਨ੍ਤਰੇ ਮਹਨ੍ਤਾ ਭੇਰવਸਦ੍ਦਾ ਸੁਤਾ, ‘ਰਜ੍ਜਸ੍ਸ વਾ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯਾ વਾ ਮਯ੍ਹਂ વਾ ਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਤੇਨ ਮੇ ਤ੍વਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪਿਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਹਾਰਾਜ, ਕਿਂ ਤੇ ਸਦ੍ਦਾ ਸੁਤਾਤਿ? ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਦੁ-ਇਤਿ ਸ-ਇਤਿ ਨ-ਇਤਿ ਸੋ-ਇਤੀਤਿ ਇਮੇ ਸਦ੍ਦੇ ਅਸ੍ਸੋਸਿਂ, ਇਮੇਸਂ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਉਪਧਾਰੇਹੀ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਮਹਾਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ વਿਯ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ‘‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਪਨ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਮੇ ਪਰਿਹਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਭਾਯਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਾਰਿਯਂ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਿਂ, ਆਚਰਿਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਤੇ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਦ੍વਿਗੁਣਂ ਭੀਤੋ, ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਅਤ੍ਥਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਨ ਪਟਿਘਾਤਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਮਾ ਭਾਯਿ, ਅਹਂ ਤਯੋ વੇਦੇ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਬ੍ਬਸਤਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਂ ਲਭਿਸ੍ਸਸਿ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ? ਹਤ੍ਥਿਸਤਂ ਅਸ੍ਸਸਤਂ ਉਸਭਸਤਂ ਧੇਨੁਸਤਂ ਅਜਸਤਂ ਉਰਬ੍ਭਸਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸਤਂ ਸੂਕਰਸਤਂ ਦਾਰਕਸਤਂ ਦਾਰਿਕਾਸਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਏਕੇਕਂ ਪਾਣਜਾਤਿਂ ਸਤਂ ਸਤਂ ਕਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਚੇ ਮਿਗਜਾਤਿਮੇવ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ, ‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਖਾਦਨੀਯਮੇવ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤੀ’ਤਿ વਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਮਨੁਸ੍ਸੇਪਿ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਮਮ ਜੀવਿਤਮੇવ ਮਯ੍ਹਂ ਲਾਭੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਬ੍ਬਪਾਣੇ ਸੀਘਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਆਣਤ੍ਤਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਧਿਕਤਰਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਕੋਸਲਸਂਯੁਤ੍ਤੇ –
‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸੇਨਦਿਸ੍ਸ ਕੋਸਲਸ੍ਸ ਮਹਾਯਞ੍ਞੋ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਪਞ੍ਚ ਚ ਉਸਭਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਚ વਚ੍ਛਤਰਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਚ વਚ੍ਛਤਰਿਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਜਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਚ ਉਰਬ੍ਭਸਤਾਨਿ ਥੂਣੂਪਨੀਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ ਯਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ। ਯੇਪਿਸ੍ਸ ਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦਾਸਾਤਿ વਾ ਪੇਸ੍ਸਾਤਿ વਾ ਕਮ੍ਮਕਰਾਤਿ વਾ, ਤੇਪਿ ਦਣ੍ਡਤਜ੍ਜਿਤਾ ਭਯਤਜ੍ਜਿਤਾ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖਾ ਰੁਦਮਾਨਾ ਪਰਿਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੦)।
ਮਹਾਜਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਧੀਤੁਞਾਤੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਪਰਿਦੇવਮਾਨੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ, ਮਹਾਪਥવੀਉਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਸਦ੍ਦੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਅਪਾਕਤਿਕਾਨਿ, ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪਾਨਿ વਿਯ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਕਿਂ ਤੁਯ੍ਹਂ , ਮਲ੍ਲਿਕੇ, ਤ੍વਂ ਮਮ ਕਣ੍ਣਮੂਲੇਨ ਆਸਿવਿਸਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਪਨੇਤਂ, ਦੇવਾ’’ਤਿ? ‘‘ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਮੇ ਏવਰੂਪੋ ਨਾਮ ਸਦ੍ਦੋ ਸੁਤੋ , ਸ੍વਾਹਂ ਪੁਰੋਹਿਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਤੇ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਸਬ੍ਬਸਤਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਂ ਲਭਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਜੀવਿਤਮੇવ ਮਯ੍ਹਂ ਲਾਭੋ’’ਤਿ ਇਮੇ ਪਾਣੇ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿਨ੍ਤਿ। ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ, ‘‘ਅਨ੍ਧਬਾਲੋਸਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਮਹਾਭਕ੍ਖੋਸਿ, ਅਨੇਕਸੂਪਬ੍ਯਞ੍ਜਨવਿਕਤਿਕਂ ਦੋਣਪਾਕਂ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਸਿ, ਦ੍વੀਸੁ ਰਟ੍ਠੇਸੁ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸਿ, ਪਞ੍ਞਾ ਪਨ ਤੇ ਮਨ੍ਦਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ વਦੇਸਿ, ਦੇવੀ’’ਤਿ? ‘‘ਕਹਂ ਤਯਾ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਮਰਣੇਨ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਲਾਭੋ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ, ਅਨ੍ਧਬਾਲਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਕਥਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਖਿਪਸਿ, ਧੁਰવਿਹਾਰੇ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਤੀਤਾਦੀਸੁ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਞਾਣੋ ਸਤ੍ਥਾ વਸਤਿ, ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੋવਾਦਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਰਾਜਾ ਸਲ੍ਲਹੁਕੇਹਿ ਯਾਨੇਹਿ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਰਣਭਯਤਜ੍ਜਿਤੋ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਕੁਤੋ ਨੁ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਆਗਚ੍ਛਸਿ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਪਠਮਤਰਂ ਆਲਪਿ। ਸੋ ਤੁਣ੍ਹੀਯੇવ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਤੋ ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞਾ ਕਿਰ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਸਮਨਨ੍ਤਰੇ ਸਦ੍ਦੋ ਸੁਤੋ। ਅਥ ਨਂ ਪੁਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਪੁਰੋਹਿਤੋ ‘ਜੀવਿਤਨ੍ਤਰਾਯੋ ਤੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯ ਸਬ੍ਬਸਤੇ ਪਾਣੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਯਞ੍ਞੇ ਯਜਿਤੇ ਜੀવਿਤਂ ਲਭਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਪਾਣੇ ਗਣ੍ਹਾਪੇਸਿ, ਤੇਨਾਯਂ ਮਯਾ ਇਧਾਨੀਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਕਿਰ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਤੇ ਸਦ੍ਦੋ ਸੁਤੋ’’ਤਿ? ਸੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸੁਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾવ ਏਕੋਭਾਸੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਤਾ ਆਹ – ‘‘ਮਾ ਭਾਯਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤવ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਿਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਆવੀਕਰੋਨ੍ਤਾ ਏવਮਾਹਂਸੂ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤੇਹਿ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਕਮ੍ਮਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤੁਂ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੁਣਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ –
ਅਤੀਤੇ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਯੁਕੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વੀਸਤਿਯਾ ਖੀਣਾਸવਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਬਾਰਾਣਸਿਮਗਮਾਸਿ। ਬਾਰਾਣਸਿવਾਸਿਨੋ ਦ੍વੇਪਿ ਤਯੋਪਿ ਬਹੁਤਰਾਪਿ ਏਕਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤੁਕਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਤਦਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕੋਟਿવਿਭવਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤਾ ਸਹਾਯਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇ ਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗੇਹੇ ਬਹੁਧਨਂ, ਤੇਨ ਕਿਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਰੂਪੇ ਬੁਦ੍ਧੇ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੇ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮ, ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮ, ਪੂਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਏਕੋਪਿ ਅવਤ੍વਾ ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਤਾવ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਤਿਖਿਣਸੁਰਂ ਪਿવਨ੍ਤਾ ਮਧੁਰਮਂਸਂ ਖਾਦਨ੍ਤਾ વਿਚਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਇਦਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜੀવਿਤਫਲ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਪਰੋਪਿ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਦੇવਸਿਕਂ ਤਿવਸ੍ਸਿਕਗਨ੍ਧਸਾਲਿਭਤ੍ਤਂ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸੇਹਿ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾ વਿਚਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਪਰੋਪਿ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪੂવਖਜ੍ਜਕવਿਕਤਿਂ ਪਚਾਪੇਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਾ વਿਚਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਅਪਰੋਪਿ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਸਮ੍ਮਾ ਮਯਂ ਅਞ੍ਞਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ‘ਧਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਨਿਚ੍ਛਮਾਨਾ ਇਤ੍ਥੀ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਧਨੇਨ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ ਪਾਰਦਾਰਿਕਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇવ ਤਸ੍ਸ ਕਥਾਯ ਅਟ੍ਠਂਸੁ।
ਤੇ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਅਭਿਰੂਪਾਨਂ ਇਤ੍ਥੀਨਂ ਧਨਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਾਰਦਾਰਿਕਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਅવੀਚਿਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਤੇ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾવਸੇਸੇਨ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਿਕਾਯ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਿਂਸਾਯ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲਂ ਪਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਤਿਂਸਾਯ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਮੁਖਂ ਪਤ੍વਾ ਏਕੇਕਂ ਗਾਥਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ વਤ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਏਕੇਕਂ ਅਕ੍ਖਰਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ, ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਮੇવ ਪવਿਟ੍ਠਾ। ‘‘વਦੇਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਠਮਂ ਤੇ ਕਿਂ ਸਦ੍ਦੋ ਨਾਮ ਸੁਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਦੁ-ਇਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਨ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ਗਾਥਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ –
‘‘ਦੁਜ੍ਜੀવਿਤਮਜੀવਿਮ੍ਹ , ਯੇ ਸਨ੍ਤੇ ਨ ਦਦਮ੍ਹਸੇ।
વਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਭੋਗੇਸੁ, ਦੀਪਂ ਨਾਕਮ੍ਹ ਅਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੪.੫੩; ਪੇ॰ વ॰ ੮੦੪)।
ਅਥ ਰਞ੍ਞੋ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ, ‘‘ਕਿਂ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਦੁਤਿਯਸਦ੍ਦੋ ਤਤਿਯਸਦ੍ਦੋ ਚਤੁਤ੍ਥਸਦ੍ਦੋ ਸੁਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅવਸੇਸਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ –
‘‘ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ ਸਬ੍ਬਸੋ।
ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਮਾਨਾਨਂ, ਕਦਾ ਅਨ੍ਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਨ੍ਤੋ ਕੁਤੋ ਅਨ੍ਤੋ, ਨ ਅਨ੍ਤੋ ਪਟਿਦਿਸ੍ਸਤਿ।
ਤਦਾ ਹਿ ਪਕਤਂ ਪਾਪਂ, ਮਮ ਤੁਯ੍ਹਞ੍ਚ ਮਾਰਿਸਾ॥
‘‘ਸੋਹਂ ਨੂਨ ਇਤੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਯੋਨਿਂ ਲਦ੍ਧਾਨ ਮਾਨੁਸਿਂ।
વਦਞ੍ਞੂ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਕਾਹਾਮਿ ਕੁਸਲਂ ਬਹੁ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੪.੫੪-੫੬; ਪੇ॰ વ॰ ੮੦੨, ੮੦੩, ੮੦੫) –
ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ વਤ੍વਾ ਤਾਸਂ ਅਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਤਿ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਜਨਾ ਏਕੇਕਂ ਗਾਥਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮਾਪਿ વਤ੍ਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਏਕਕਮੇવ ਅਕ੍ਖਰਂ વਤ੍વਾ ਪੁਨ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਮੇવ ਪવਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ ਆਹ।
ਰਞ੍ਞਾ ਕਿਰ ਪਸੇਨਦਿਕੋਸਲੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸੁਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤੇ ਹੇਟ੍ਠਾ ਭਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏવ, ਅਜ੍ਜਾਪਿ ਏਕਂ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਂ ਨਾਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਰਞ੍ਞੋ ਤਂ ਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਾਸਂવੇਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਸੋ ‘‘ਭਾਰਿਯਂ વਤਿਦਂ ਪਾਰਦਾਰਿਕਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮ, ਏਕਂ ਕਿਰ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਚੁਤਾ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਿਕਾਯ ਲੋਹਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਏવਮ੍ਪਿ ਨੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਨਕਾਲੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਪਰਦਾਰੇ ਸਿਨੇਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਂ ਨ ਲਭਿਂ, ਇਦਾਨਿ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਰਦਾਰੇ ਮਾਨਸਂ ਨ ਬਨ੍ਧਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਂ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਜ੍ਜ ਮੇ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਦੀਘਭਾવੋ ਞਾਤੋ’’ਤਿ। ਸੋਪਿ ਪੁਰਿਸੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਲਦ੍ਧੋ ਮੇ ਬਲવਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞਾ ਤਾવ ਅਜ੍ਜ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਦੀਘਭਾવੋ ਞਾਤੋ, ਅਹਂ ਪਨ ਹਿਯ੍ਯੋ ਸਯਮੇવ ਯੋਜਨਸ੍ਸ ਦੀਘਭਾવਂ ਅਞ੍ਞਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਕਥਂ ਸਂਸਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਰਤ੍ਤਿ ਦੀਘਾ ਹੋਤਿ, ਏਕਚ੍ਚਸ੍ਸ ਯੋਜਨਂ ਦੀਘਂ ਹੋਤਿ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਪਨ ਸਂਸਾਰੋ ਦੀਘੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੦.
‘‘ਦੀਘਾ ਜਾਗਰਤੋ ਰਤ੍ਤਿ, ਦੀਘਂ ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਯੋਜਨਂ।
ਦੀਘੋ ਬਾਲਾਨ ਸਂਸਾਰੋ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਅવਿਜਾਨਤ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਦੀਘਾਤਿ ਰਤ੍ਤਿ ਨਾਮੇਸਾ ਤਿਯਾਮਮਤ੍ਤਾવ, ਜਾਗਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਦੀਘਾ ਹੋਤਿ, ਦ੍વਿਗੁਣਤਿਗੁਣਾ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਖਾਯਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਦੀਘਭਾવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਙ੍ਕੁਣਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਾ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਕਂ ਸੇਮਾਨੋ ਮਹਾਕੁਸੀਤੋਪਿ, ਸੁਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਸਯਮਾਨੋ ਕਾਮਭੋਗੀਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਪਨ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਨ੍ਤੋ ਯੋਗਾવਚਰੋ ਚ, ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਚ, ਆਸਨਸਮੀਪੇ ਠਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਚ, ਸੀਸਰੋਗਾਦਿਫੁਟ੍ਠੋ વਾ ਹਤ੍ਥਪਾਦਚ੍ਛੇਦਨਾਦਿਂ ਪਤ੍ਤੋ વਾ વੇਦਨਾਭਿਭੂਤੋ ਚ, ਰਤ੍ਤਿਂ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਦ੍ਧਿਕੋ ਚ ਜਾਨਾਤਿ। ਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਯੋਜਨਮ੍ਪਿ ਚਤੁਗਾવੁਤਮਤ੍ਤਮੇવ, ਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਕਿਲਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੀਘਂ ਹੋਤਿ, ਦ੍વਿਗੁਣਤਿਗੁਣਂ વਿਯ ਖਾਯਤਿ। ਸਕਲਦਿવਸਞ੍ਹਿ ਮਗ੍ਗਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਿਲਨ੍ਤੋ ਪਟਿਪਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਪੁਰਤੋ ਗਾਮੋ ਕੀવਦੂਰੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਯੋਜਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੇਨਾਪਿ ‘‘ਯੋਜਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਨ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸੋਪਿ ‘‘ਯੋਜਨ’’ਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਸੋ ਪੁਚ੍ਛਿਤਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਯੋਜਨਨ੍ਤੇવ વਦਨ੍ਤਿ, ਦੀਘਂ વਤਿਦਂ ਯੋਜਨਂ, ਏਕਯੋਜਨਂ ਦ੍વੇ ਤੀਣਿ ਯੋਜਨਾਨਿ વਿਯ ਮਞ੍ਞੇਤਿ। ਬਾਲਾਨਨ੍ਤਿ ਇਧਲੋਕਪਰਲੋਕਤ੍ਥਂ ਪਨ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਨਂ ਬਾਲਾਨਂ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਸ੍ਸ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਂ ਯਂ ਸਤ੍ਤਤਿਂਸਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਭੇਦਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਞਤ੍વਾ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਅવਿਜਾਨਤਂ ਸਂਸਾਰੋ ਦੀਘੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਏવ ਦੀਘੋ ਨਾਮ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ – ‘‘ਅਨਮਤਗ੍ਗੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਂਸਾਰੋ, ਪੁਬ੍ਬਾ ਕੋਟਿ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੨੪)। ਬਾਲਾਨਂ ਪਨ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾਨਂ ਅਤਿਦੀਘੋਯੇવਾਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਤ੍ਤਾ। ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਜਾਤਾਤਿ।
ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਯੇવ ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੋਚੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਤ੍ਥਿਪੁਰਿਸਾ ਬਨ੍ਧਨਾ ਮੁਤ੍ਤਾ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਸਕਾਨਿ ਗੇਹਾਨਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ‘‘ਚਿਰਂ ਜੀવਤੁ ਨੋ, ਅਯ੍ਯਾ, ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ, ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવਿਤਂ ਲਭਿਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਮਲ੍ਲਿਕਾਯ ਗੁਣਕਥਂ ਕਥਯਿਂਸੁ। ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਅਹੋ ਪਣ੍ਡਿਤਾ વਤਾਯਂ, ਮਲ੍ਲਿਕਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਏਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਅਦਾਸੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਲ੍ਲਿਕਾ, ਇਦਾਨੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਅਦਾਸਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸਨ੍ਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ –
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕਂ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਆਯਾਚਿ – ‘‘ਸਾਮਿ ਦੇવਰਾਜ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਏਕਸਤਰਾਜਾਨੋ ਏਕਸਤਅਗ੍ਗਮਹੇਸਿਯੋ, ਸਚਾਹਂ ਪਿਤੁ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ, ਏਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਬਲਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਪਿਤਰਿ ਕਾਲਕਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਪਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવਤਾਯ ਮੇ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਰਜ੍ਜਂ ਪਤ੍ਤਂ, ਬਲਿਮਸ੍ਸਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਹਤਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਰਾਜਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ વਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਅਪਰਮ੍ਪੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਰਾਜਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ ਕਤ੍વਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀਹਿ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਉਗ੍ਗਸੇਨਸ੍ਸ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਕਨਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾ ਨਾਮ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀ ਗਰੁਗਬ੍ਭਾ, ਤਂ ਓਹਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਜਨਂ વਿਸਪਾਨਕਂ ਪਾਯੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਸੋਧਾਪੇਸਿ। ਦੇવਤਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਏਤ੍ਤਕੇ ਰਾਜਾਨੋ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ‘ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਗਹਿਤਾ ਇਮੇ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਮਯ੍ਹਂ ਬਲਿਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ, ਸਚੇ ਪਨਾਯਂ ਏਤੇ ਘਾਤੇਸ੍ਸਤਿ, ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਰਾਜવਂਸੋ ਉਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇਪਿ, ਮੇ ਅਸੁਚਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ ਏਤਂ ਨਿવਾਰੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੀ ‘‘ਨਾਹਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਦੇવਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਤ੍વਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਾਯਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪੀਤਿ ਏવਂ ਸਕਲਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾਯੋ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਾਹਿਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਰਾਜੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਮਯਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਨ ਰਾਜਾ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਚ ਪਞ੍ਞਾਯ ਚ વਿਸਿਟ੍ਠੋ, ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਤੇਹਿਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਾਲੇ ਸਕ੍ਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ, ‘‘ਦੇવ, ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਤਂ ਆਪਨ੍ਨੇਸੁ ਖਤ੍ਤਿਯવਂਸੋ ਉਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਰਣਂ ਹੋਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਕ੍ਕੋ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਨਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਪਾਯਂ ਪਨ ਤੇ વਕ੍ਖਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਪਾਯਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਤ੍વਂ ਰਞ੍ਞੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਰਤ੍ਤવਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਗਮਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਹਿ। ਅਥ ਤਂ ਰਾਜਾ ‘ਦੇવਤਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨਿવਤ੍ਤਾਪੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’ਨ੍ਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ਯਾਚਿਸ੍ਸਤਿ। ਅਥ ਨਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ ‘ਤ੍વਂ ਏਕਸਤਰਾਜਾਨੋ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਗ੍ਗਮਹੇਸੀਹਿ ਆਨੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਗਲਲੋਹਿਤੇਨ ਬਲਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਮਯ੍ਹਂ ਆਯਾਚਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਸੇਨਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਦੇવਿਂ ਓਹਾਯ ਆਗਤੋ, ਨਾਹਂ ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਮੁਸਾવਾਦਸ੍ਸ ਬਲਿਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ, ‘‘ਏવਂ ਕਿਰ વੁਤ੍ਤੇ ਰਾਜਾ ਤਂ ਆਣਾਪੇਸ੍ਸਤਿ, ਸਾ ਰਞ੍ਞੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਜਨਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਤਾਯ ਇਮਂ ਉਪਾਯਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਦੇવਤਾ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ।
ਰਾਜਾਪਿ ਤਂ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਸਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਰਾਜੂਨਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰਾਜਾਨਮੇવ વਨ੍ਦਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਮਯਿ ਸਬ੍ਬਰਾਜਜੇਟ੍ਠਕੇ ਠਿਤੇ ਸਬ੍ਬਕਨਿਟ੍ਠਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾਮਿਕਂ વਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ ਕੁਜ੍ਝਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਾ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਤਯਿ ਪਟਿਬਦ੍ਧਂ, ਅਯਂ ਪਨ ਮੇ ਸਾਮਿਕੋ ਇਸ੍ਸਰਿਯਸ੍ਸ ਦਾਯਕੋ, ਇਮਂ ਅવਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਮਾ ਤਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ? ਰੁਕ੍ਖਦੇવਤਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ‘‘ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ, ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਂ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਨਾ ਪੂਜੇਸਿ । ਪੁਨ ਰਾਜਾ ਆਹ – ‘‘ਸਚੇ ਮਂ ਨ વਨ੍ਦਸਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਰਜ੍ਜਸਿਰਿਦਾਯਿਕਂ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਂ ਦੇવਤਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨ વਨ੍ਦਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਤਯਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞੇ ਠਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨੋ ਗਹਿਤਾ, ਨ ਦੇવਤਾਯ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ। ਪੁਨਪਿ ਤਂ ਦੇવਤਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ, ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਪੂਜੇਸਿ। ਪੁਨ ਸਾ ਰਾਜਾਨਂ ਆਹ – ‘‘ਤ੍વਂ ‘ਦੇવਤਾਯ ਮੇ ਏਤ੍ਤਕਾ ਰਾਜਾਨੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਾ’ਤਿ વਦੇਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਤੇ ਦੇવਤਾਯ ਉਪਰਿ વਾਮਪਸ੍ਸੇ ਰੁਕ੍ਖੋ ਅਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢੋ, ਸਾ ਤਂ ਅਗ੍ਗਿਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪੇਤੁਂ ਕਸ੍ਮਾ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ਯਦਿ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਾ’’ਤਿ। ਪੁਨਪਿ ਤਂ ਦੇવਤਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ, ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਪੂਜੇਸਿ।
ਸਾ ਕਥਯਮਾਨਾ ਠਿਤਾ ਰੋਦਿ ਚੇવ ਹਸਿ ਚ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਕਿਂ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਦੇવ ਏવਂ વਦੇਸਿ’’? ‘‘ਨ ਮਾਦਿਸਿਯੋ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ‘‘ਨਂ ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ ਰੋਦਸਿ ਚੇવ ਹਸਸਿ ਚਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਣਾਹਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਹਞ੍ਹਿ ਅਤੀਤੇ ਕੁਲਧੀਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਤਿਕੁਲੇ વਸਨ੍ਤੀ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕਂ ਪਾਹੁਨਕਂ ਆਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚਿਤੁਕਾਮਾ ‘ਮਂਸਂ ਆਹਰਾ’ਤਿ ਦਾਸਿਯਾ ਕਹਾਪਣਂ ਦਤ੍વਾ ਤਾਯ ਮਂਸਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਆਗਤਾਯ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਮਂਸ’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਗੇਹਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਭਾਗੇ ਸਯਿਤਾਯ ਏਲ਼ਿਕਾਯ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਸਿਂ। ਸਾਹਂ ਏਕਿਸ੍ਸਾਯ ਏਲ਼ਿਕਾਯ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾવਸੇਸੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਲੋਮਗਣਨਾਯ ਸੀਸਚ੍ਛੇਦਂ ਪਾਪੁਣਿਂ, ‘ਤ੍વਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਜਨਂ વਧਿਤ੍વਾ ਕਦਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਸੀ’ਤਿ ਏવਮਹਂ ਤવ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੀ ਰੋਦਿ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਕਣ੍ਠਂ ਛੇਤ੍વਾਨ, ਲੋਮਗਣਨਾਯ ਪਚ੍ਚਿਸਂ।
ਬਹੂਨਂ ਕਣ੍ਠੇ ਛੇਤ੍વਾਨ, ਕਥਂ ਕਾਹਸਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ॥
ਅਥ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ਹਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘‘ਏਤਸ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਤ੍ਤਾਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਤੁਸ੍ਸਿਤ੍વਾ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ । ਪੁਨਪਿ ਤਂ ਦੇવਤਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ, ਏવਂ, ਭਦ੍ਦੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਨਾ ਪੂਜੇਸਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਅਹੋ ਮੇ ਭਾਰਿਯਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਅਯਂ ਕਿਰ ਏਕਂ ਏਲ਼ਿਕਂ વਧਿਤ੍વਾ ਨਿਰਯੇ ਪਕ੍ਕਾવਸੇਸੇਨ ਤਸ੍ਸਾ ਲੋਮਗਣਨਾਯ ਸੀਸਚ੍ਛੇਦਂ ਪਾਪੁਣਿ, ਅਹਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਜਨਂ વਧਿਤ੍વਾ ਕਦਾ ਸੋਤ੍ਥਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਰਾਜਾਨੋ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਹਲ੍ਲਕਤਰੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਦਹਰਦਹਰਾਨਂ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਸਬ੍ਬੇ ਖਮਾਪੇਤ੍વਾ ਸਕਸਕਟ੍ਠਾਨਮੇવ ਪਹਿਣਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਇਦਾਨੇવ, ਮਲ੍ਲਿਕਾ ਦੇવੀ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਅਦਾਸਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਅਹੋਸਿ, ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਾ, ਦੇવੀ ਮਲ੍ਲਿਕਾ, ਰੁਕ੍ਖਦੇવਤਾ ਅਹਮੇવਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਅਤੀਤਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਨਾਮ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕੋ। ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਿਨੋ ਹਿ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਸੋਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਆਹ –
‘‘ਇਧ ਸੋਚਤਿ ਪੇਚ੍ਚ ਸੋਚਤਿ,
ਪਾਪਕਾਰੀ ਉਭਯਤ੍ਥ ਸੋਚਤਿ।
ਸੋ ਸੋਚਤਿ ਸੋ વਿਹਞ੍ਞਤਿ,
ਦਿਸ੍વਾ ਕਮ੍ਮਕਿਲਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਨੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫)।
‘‘ਏવਂ ਚੇ ਸਤ੍ਤਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ, ਦੁਕ੍ਖਾਯਂ ਜਾਤਿਸਮ੍ਭવੋ।
ਨ ਪਾਣੋ ਪਾਣਿਨਂ ਹਞ੍ਞੇ, ਪਾਣਘਾਤੀ ਹਿ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧੮)।
ਅਞ੍ਞਤਰਪੁਰਿਸવਤ੍ਥੁ ਪਠਮਂ।
੨. ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕવਤ੍ਥੁ
ਚਰਞ੍ਚੇ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਦੇਸਨਾ ਰਾਜਗਹੇ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾ।
ਥੇਰਂ ਕਿਰ ਰਾਜਗਹਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਿਪ੍ਪਲਿਗੁਹਾਯਂ વਸਨ੍ਤਂ ਦ੍વੇ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕਾ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ વਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ, ਏਕੋ ਤੇਨ ਕਤਂ ਕਤਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਂ વਿਯ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਮੁਖੋਦਕਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਯਾਦਿਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮੁਖੋਦਕਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਾਨਿ ਮੇ ਪਟਿਯਾਦਿਤਾਨਿ, ਮੁਖਂ ਧੋવਥਾ’’ਤਿ વਦਤਿ, ਪਾਦਧੋવਨਨ੍ਹਾਨਾਦਿਕਾਲੇਪਿ ਏવਮੇવ વਦਤਿ। ਇਤਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਮਯਾ ਕਤਂ ਕਤਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਹੋਤੁ, ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਮਸ੍ਸ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਨ੍ਹਾਨੋਦਕਂ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਘਟੇ ਕਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਪੇਸਿ, ਉਦਕਤਾਪਨਭਾਜਨੇ ਪਨ ਨਾਲ਼ਿਮਤ੍ਤਂ ਉਦਕਂ ਸੇਸੇਤ੍વਾ ਉਸੁਮਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਂ ਠਪੇਸਿ। ਤਂ ਇਤਰੋ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਪਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਉਸੁਮਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਉਦਕਂ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਪਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਥੇਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕੋਟ੍ਠਕੇ ਉਦਕਂ ਠਪਿਤਂ, ਨ੍ਹਾਯਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਥੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਕੋਟ੍ਠਕਂ ਪਾવਿਸਿ। ਥੇਰੋ ਉਦਕਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਹਂ ਉਦਕਂ, ਆવੁਸੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਦਹਰੋ ਅਗ੍ਗਿਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਾਜਨੇ ਉਲ਼ੁਙ੍ਕਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਤੁਚ੍ਛਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਦੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਤੁਚ੍ਛਭਾਜਨਂ ਉਦ੍ਧਨੇ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਕੁਹਿਂ ਗਤੋ, ਅਹਂ ‘ਕੋਟ੍ਠਕੇ ਉਦਕ’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਆਰੋਚੇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਘਟਂ ਆਦਾਯ ਤਿਤ੍ਥਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਇਤਰੋਪਿ ਪਿਟ੍ਠਿਕੋਟ੍ਠਕਤੋ ਉਦਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਪੇਸਿ।
ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਦਹਰੋ ‘ਉਦਕਂ ਮੇ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਕੋਟ੍ਠਕੇ ਠਪਿਤਂ, ਏਥ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨ੍ਹਾਯਥਾ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਘਟਂ ਆਦਾਯ ਤਿਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਏਸ ਦਹਰੋ ਇਮਿਨਾ ਕਤਂ વਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਕਤਂ વਿਯ ਪਕਾਸੇਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਸਾਯਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਓવਾਦਮਦਾਸਿ, ‘‘ਆવੁਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਨਾਮ ‘ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਮੇવ ਕਤ’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਨੋ ਅਕਤਂ, ਤ੍વਂ ਇਦਾਨੇવ ‘ਕੋਟ੍ਠਕੇ ਉਦਕਂ ਠਪਿਤਂ, ਨ੍ਹਾਯਥ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਮਯਿ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਠਿਤੇ ਘਟਂ ਆਦਾਯ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਸਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਨਾਮ ਏવਂ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ, ਉਦਕਮਤ੍ਤਕਂ ਨਾਮ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਂ ਏવਂ વਦੇਸੀ’’ਤਿ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਥੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਨ ਪਾવਿਸਿ। ਥੇਰੋ ਇਤਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਂ ਪਦੇਸਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਗਤੇ ਥੇਰਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਕੁਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਥੇਰੋ ਕਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਫਾਸੁਕਂ ਜਾਤਂ, વਿਹਾਰੇਯੇવ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਲਦ੍ਧੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਕਿਰ ਨਾਮ ਆਹਾਰਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁ। ਸੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇવ ਤਂ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਗਤੋ। ਥੇਰੋਪਿ ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੁਖੁਮવਤ੍ਥਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਤਦਹਰਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਰਜਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਂ ਅਕਾਸਿ।
ਥੇਰੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਕਕੁਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕਿਰ ਅਫਾਸੁਕਂ ਜਾਤ’ਨ੍ਤਿ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਦਹਰੇਨ વੁਤ੍ਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਪਟਿਯਾਦੇਤ੍વਾ ਆਹਾਰੋ ਪੇਸਿਤੋ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ વੋ ਫਾਸੁਕਂ ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੋਸਿ। વਿਹਾਰਂ ਪਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਦਹਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਆવੁਸੋ, ਤਯਾ ਕਿਰ ਹਿਯ੍ਯੋ, ਇਦਂ ਨਾਮ ਕਤਂ, ਇਦਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਨ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ, વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਥੇਰੇ ਆਘਾਤਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਰਿਮਦਿવਸੇ ਉਦਕਮਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਂ ਮੁਸਾવਾਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਕੁਲੇ ਭਤ੍ਤਮੁਟ੍ਠਿਯਾ ਭੁਤ੍ਤਕਾਰਣਾ ਮਂ ‘વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’ਤਿ વਦਤਿ, વਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਸ੍ਸੇવ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਅਹੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਭਾਰਿਯਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਥੇਰੇ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੇ ਸਯਂ વਿਹਾਰੇ ਓਹੀਯਿਤ੍વਾ ਦਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਰਿਭੋਗਭਾਜਨਾਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਅਗ੍ਗਿਂ ਦਤ੍વਾ ਯਂ ਨ ਝਾਯਤਿ, ਤਂ ਮੁਗ੍ਗਰੇਨ ਪਹਰਨ੍ਤੋ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਲਾਤੋ। ਸੋ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਅવੀਚਿਮਹਾਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ।
ਮਹਾਜਨੋ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ – ‘‘ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਿਰ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ ਓવਾਦਮਤ੍ਤਂ ਅਸਹਨ੍ਤੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਪਲਾਤੋ’’ਤਿ। ਅਥੇਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਪਰਭਾਗੇ ਰਾਜਗਹਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਕੁਤੋ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਰਾਜਗਹਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਖਮਨੀਯ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਖਮਨੀਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕੋ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ ਓવਾਦਮਤ੍ਤੇਨ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਝਾਪੇਤ੍વਾ ਪਲਾਤੋ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ ਸੋ ਇਦਾਨੇવ ਓવਾਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਕੁਜ੍ਝਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਕੁਜ੍ਝਿਯੇવ। ਨ ਇਦਾਨੇવ ਕੁਟਿਂ ਦੂਸੇਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਦੂਸੇਸਿਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ –
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਦੇਸੇ ਏਕੋ ਸਿਙ੍ਗਿਲਸਕੁਣੋ ਕੁਲਾવਕਂ ਕਤ੍વਾ વਸਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਏਕੋ ਮਕ੍ਕਟੋ ਸੀਤੇਨ ਕਮ੍ਪਮਾਨੋ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਿਙ੍ਗਿਲੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸੇવ ਤੇ ਸੀਸਂ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਚ વਾਨਰ।
ਅਥ ਕੇਨ ਨੁ વਣ੍ਣੇਨ, ਅਗਾਰਂ ਤੇ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੪.੮੧)।
ਮਕ੍ਕਟੋ ‘‘ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਮੇ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਾਯ ਪਨ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਂ ਕਰੇਯ੍ਯਂ, ਸਾ ਮੇ ਪਞ੍ਞਾ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤੁਕਾਮੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਸ੍ਸੇવ ਮੇ ਸੀਸਂ, ਹਤ੍ਥਪਾਦਾ ਚ ਸਿਙ੍ਗਿਲ।
ਯਾਹੁ ਸੇਟ੍ਠਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਸਾ ਮੇ ਪਞ੍ਞਾ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੪.੮੨)।
ਅਥ ਨਂ ‘‘ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਤવ ਕਥਂ ਘਰਾવਾਸੋ ਇਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਗਰਹਨ੍ਤੋ ਸਿਙ੍ਗਿਲੋ ਇਮਂ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ –
‘‘ਅਨવਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ , ਲਹੁਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਭਿਨੋ।
ਨਿਚ੍ਚਂ ਅਦ੍ਧੁવਸੀਲਸ੍ਸ, ਸੁਖਭਾવੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
‘‘ਸੋ ਕਰਸ੍ਸੁ ਆਨੁਭਾવਂ, વੀਤਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ ਸੀਲਿਯਂ।
ਸੀਤવਾਤਪਰਿਤ੍ਤਾਣਂ, ਕਰਸ੍ਸੁ ਕੁਟવਂ ਕਪੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੪.੮੩-੮੪)।
ਮਕ੍ਕਟੋ ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਅਨવਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਂ ਲਹੁਚਿਤ੍ਤਂ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਿਂ ਅਦ੍ਧੁવਸੀਲਂ ਕਰੋਤਿ, ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤਦੁਬ੍ਭਿਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕੁਲਾવਕਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿ। ਸਕੁਣੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲਾવਕਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇ ਏવ ਏਕੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਮਕ੍ਕਟੋ ਕੁਟਿਦੂਸਕਭਿਕ੍ਖੁ ਅਹੋਸਿ, ਸਿਙ੍ਗਿਲਸਕੁਣੋ ਕਸ੍ਸਪੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ । ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਏવਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨ ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਸੋ ਓવਾਦਕ੍ਖਣੇ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਕੁਟਿਂ ਦੂਸੇਸਿ, ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੇਨ ਬਾਲੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਸਨਤੋ ਏਕਕਸ੍ਸੇવ ਨਿવਾਸੋ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੧.
‘‘ਚਰਞ੍ਚੇ ਨਾਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੇਯ੍ਯਂ ਸਦਿਸਮਤ੍ਤਨੋ।
ਏਕਚਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਯਿਰਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਬਾਲੇ ਸਹਾਯਤਾ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਚਰਨ੍ਤਿ ਇਰਿਯਾਪਥਚਾਰਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਨਸਾਚਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਯ੍ਯਂ ਸਦਿਸਮਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਸਮਾਧਿਪਞ੍ਞਾਗੁਣੇਹਿ ਅਧਿਕਤਰਂ વਾ ਸਦਿਸਂ વਾ ਨ ਲਭੇਯ੍ਯ ਚੇ। ਏਕਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਏਤੇਸੁ ਹਿ ਸੇਯ੍ਯਂ ਲਭਮਾਨੋ ਸੀਲਾਦੀਹਿ વਡ੍ਢਤਿ, ਸਦਿਸਂ ਲਭਮਾਨੋ ਨ ਪਰਿਹਾਯਤਿ, ਹੀਨੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਤੋ વਸਨ੍ਤੋ ਏਕਤੋ ਸਂਭੋਗਪਰਿਭੋਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਪਰਿਹਾਯਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬੋ ਨ ਭਜਿਤਬ੍ਬੋ ਨ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤਬ੍ਬੋ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅਨੁਦ੍ਦਯਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾ’’ਤਿ (ਪੁ॰ ਪ॰ ੧੨੧; ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੨੬)। ਤਸ੍ਮਾ ਸਚੇ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੀਲਾਦੀਹਿ વਡ੍ਢਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਮ੍ਹਾ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪਚ੍ਚਾਸੀਸਨ੍ਤੋ ਤਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਇਚ੍ਚੇਤਂ ਕੁਸਲਂ । ਨੋ ਚੇ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਏਕਚਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਯਿਰਾ ਏਕੀਭਾવਮੇવ ਥਿਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਏਕਕੋવ વਿਹਰੇਯ੍ਯ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ? ਨਤ੍ਥਿ ਬਾਲੇ ਸਹਾਯਤਾਤਿ ਸਹਾਯਤਾ ਨਾਮ ਚੂਲ਼ਸੀਲਂ ਮਜ੍ਝਿਮਸੀਲਂ ਮਹਾਸੀਲਂ ਦਸ ਕਥਾવਤ੍ਥੂਨਿ ਤੇਰਸ ਧੁਤਙ੍ਗਗੁਣਾ વਿਪਸ੍ਸਨਾਗੁਣਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਗ੍ਗਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਫਲਾਨਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਛ ਅਭਿਞ੍ਞਾ। ਅਯਂ ਸਹਾਯਤਾਗੁਣੋ ਬਾਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਆਗਨ੍ਤੁਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ, ਦੇਸਨਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕવਤ੍ਥੁ ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ
ਪੁਤ੍ਤਾ ਮਤ੍ਥੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕਿਰ ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕੋਟਿવਿਭવੋ ਮਹਾਮਚ੍ਛਰੀ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਅਨ੍વਡ੍ਢਮਾਸਂ ਞਾਤਕੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਂ ਮੂਲਸਿਰਿਂ ਨਾਮ ਤੀਸੁ વੇਲਾਸੁ ਏવਂ ਓવਦਤਿ – ‘‘ਇਦਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕੋਟਿਧਨਂ ‘ਬਹੂ’’’ਤਿ ਮਾ ਸਞ੍ਞਂ ਕਰਿ, વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਧਨਂ ਨ ਦਾਤਬ੍ਬਂ, ਨવਂ ਧਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਕੇਕਮ੍ਪਿ ਹਿ ਕਹਾਪਣਂ વਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਖੀਯਤੇવ। ਤਸ੍ਮਾ –
‘‘ਅਞ੍ਜਨਾਨਂ ਖਯਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਉਪਚਿਕਾਨਞ੍ਚ ਆਚਯਂ।
ਮਧੂਨਞ੍ਚ ਸਮਾਹਾਰਂ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਘਰਮਾવਸੇ’’ਤਿ॥
ਸੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਨਿਧਿਯੋ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਾਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਧਨਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਮਚ੍ਛੇਰਮਲਮਲਿਨੋ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਨਗਰਸ੍ਸ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਦ੍વਾਰਗਾਮਕੇ ਚਣ੍ਡਾਲਾਨਂ ਕੁਲਸਹਸ੍ਸਂ ਪਟਿવਸਤਿ। ਤਤ੍ਥੇਕਿਸ੍ਸਾ ਚਣ੍ਡਾਲਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਕਿਰਿਯਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਮੂਲਸਿਰਿਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਤਮ੍ਪਿ ਚਣ੍ਡਾਲਕੁਲਸਹਸ੍ਸਂ ਏਕਤੋવ ਭਤਿਯਾ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਜੀવਮਾਨਂ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨੇવ ਭਤਿਂ ਲਭਤਿ, ਨ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਤੋ ਪਰਂ ਭਤ੍ਤਪਿਣ੍ਡਮ੍ਪਿ। ਤੇ ‘‘ਮਯਂ ਏਤਰਹਿ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾਪਿ ਪਿਣ੍ਡਭਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਲਭਾਮ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣਿਯਾ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸਾ ਹੁਤ੍વਾ ਯਾવ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ વਿਸੁਂ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾવ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲੇ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣੀ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਰਂ ਨੀਹਰਿਂਸੁ।
ਸਾਪਿ ਯਾવਸ੍ਸਾ ਸੋ ਕੁਚ੍ਛਿਗਤੋ, ਤਾવ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਾ ਚ ਪਾਦਾ ਚ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਚ ਕਣ੍ਣਾ ਚ ਨਾਸਾ ਚ ਮੁਖਞ੍ਚ ਯਥਾਠਾਨੇ ਨ ਅਹੇਸੁਂ। ਸੋ ਏવਰੂਪੇਨ ਅਙ੍ਗવੇਕਲ੍ਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪਂਸੁਪਿਸਾਚਕੋ વਿਯ ਅਤਿવਿਰੂਪੋ ਅਹੋਸਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਤਂ ਮਾਤਾ ਨ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿ। ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ વਸਿਤਪੁਤ੍ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਿਨੇਹੋ ਬਲવਾ ਹੋਤਿ। ਸਾ ਤਂ ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਪੋਸਯਮਾਨਾ ਤਂ ਆਦਾਯ ਗਤਦਿવਸੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਗੇਹੇ ਕਤ੍વਾ ਸਯਮੇવ ਗਤਦਿવਸੇ ਭਤਿਂ ਲਭਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਕਾਲੇ ਸਾ ਕਪਾਲਕਂ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ‘‘ਤਾਤ , ਮਯਂ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਪਤ੍ਤਾ, ਇਦਾਨਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਤਂ ਪੋਸੇਤੁਂ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਨਗਰੇ ਕਪਣਦ੍ਧਿਕਾਦੀਨਂ ਪਟਿਯਤ੍ਤਭਤ੍ਤਾਨਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਜੀવਾਹੀ’’ਤਿ ਤਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਸੋ ਘਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚਰਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿਕਾਲੇ ਨਿવੁਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਜਾਤਿਸ੍ਸਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤੀਸੁ ਪਨ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇਸੁ ਨ ਕੋਚਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਮੂਲਸਿਰਿਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਪੁਤ੍ਤਕਾ ਦਿਸ੍વਾ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਹਦਯਾ ਪਰੋਦਿਂਸੁ। ਅਥ ਨਂ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਰਿਸਾ ‘‘ਨਿਕ੍ਖਮ ਕਾਲ਼ਕਣ੍ਣੀ’’ਤਿ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਕਾਰਟ੍ਠਾਨੇ ਖਿਪਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਪਚ੍ਛਾਸਮਣੇਨ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਂ ਠਾਨਂ ਪਤ੍ਤੋ ਥੇਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਥੇਰੋ ਮੂਲਸਿਰਿਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਸਿ। ਅਥ ਮਹਾਜਨਕਾਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਮੂਲਸਿਰਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਜਾਨਾਸਿ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਪਿਤਾ ਤੇ ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਂ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੇ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਨਿਧਿਯੋ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹੀ’’ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਾਪੇਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਹਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਰਣਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੨.
‘‘ਪੁਤ੍ਤਾ ਮਤ੍ਥਿ ਧਨਮ੍ਮਤ੍ਥਿ, ਇਤਿ ਬਾਲੋ વਿਹਞ੍ਞਤਿ।
ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਕੁਤੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਕੁਤੋ ਧਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪੁਤ੍ਤਾ ਮੇ ਅਤ੍ਥਿ, ਧਨਂ ਮੇ ਅਤ੍ਥਿ, ਇਤਿ ਬਾਲੋ ਪੁਤ੍ਤਤਣ੍ਹਾਯ ਚੇવ ਧਨਤਣ੍ਹਾਯ ਚ ਹਞ੍ਞਤਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ ਦੁਕ੍ਖਯਤਿ, ‘‘ਪੁਤ੍ਤਾ ਮੇ ਨਸ੍ਸਿਂਸੂ’’ਤਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ, ‘‘ਨਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ, ‘‘ਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ। ਧਨੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਤਿ ਛਹਾਕਾਰੇਹਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ। ‘‘ਪੁਤ੍ਤੇ ਪੋਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਦਿવਾ ਚ ਥਲਜਲਪਥਾਦੀਸੁ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋਪਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ, ‘‘ਧਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕਸਿવਾਣਿਜ੍ਜਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ વਿਹਞ੍ਞਤੇવ। ਏવਂ વਿਹਞ੍ਞਸ੍ਸ ਚ ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਤ੍ਥਿ ਤੇਨ વਿਘਾਤੇਨ ਦੁਕ੍ਖਿਤਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸੁਖਿਤਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪવਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਰਣਮਞ੍ਚੇ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਮਾਰਣਨ੍ਤਿਕਾਹਿ વੇਦਨਾਹਿ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾਹਿ વਿਯ ਪਰਿਡਯ੍ਹਮਾਨਸ੍ਸ ਛਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਸਨ੍ਧਿਬਨ੍ਧਨੇਸੁ, ਭਿਜ੍ਜਮਾਨੇਸੁ ਅਟ੍ਠਿਸਙ੍ਘਾਟੇਸੁ ਨਿਮੀਲੇਤ੍વਾ ਪਰਲੋਕਂ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਇਧਲੋਕਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਯਾવਜੀવਂ ਪੋਸਿਤੋਪਿ ਸਹਾਯਭਾવੇਨ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਤ੍ਤਾਣਂ ਕਾਤੁਂ ਅਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ਅਤ੍ਤਾ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਕੁਤੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਕੁਤੋ ਧਨਂ ਪੁਤ੍ਤਾ વਾ ਧਨਂ વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਿਮੇવ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿਨੋਪਿ ਕਸ੍ਸਚਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਦਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਧਨਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વਾ ਮਰਣਮਞ੍ਚੇ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਇਦਾਨਿ વਾ ਇਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕੁਤੋ ਪੁਤ੍ਤਾ ਕੁਤੋ ਧਨਂ। ਪੁਤ੍ਤਾ વਾ ਧਨਂ વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਿਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਹਰਿਂਸੁ, ਕਿਂ વਾ ਸੁਖਂ ਉਪ੍ਪਾਦਯਿਂਸੂਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸਿ। ਦੇਸਨਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਾਤ੍ਥਿਕਾ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਆਨਨ੍ਦਸੇਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ ਤਤਿਯਂ।
੪. ਗਣ੍ਠਿਭੇਦਕਚੋਰવਤ੍ਥੁ
ਯੋ ਬਾਲੋਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਗਣ੍ਠਿਭੇਦਕਚੋਰੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇ ਕਿਰ ਦ੍વੇ ਸਹਾਯਕਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਤ੍ਥਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਅਸ੍ਸੋਸਿ, ਏਕੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਯ੍ਹੂਪਗਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਤੇਸੁ ਏਕੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਮਾਨੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਾਪੁਣਿ, ਇਤਰੋ ਏਕਸ੍ਸ ਦੁਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਬਦ੍ਧਂ ਪਞ੍ਚਮਾਸਕਮਤ੍ਤਂ ਲਭਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਗੇਹੇ ਪਾਕਭਤ੍ਤਂ ਜਾਤਂ, ਇਤਰਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਨ ਪਚ੍ਚਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਹਾਯਕਚੋਰੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਰਿਯਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡਯਮਾਨੋ ‘‘ਤ੍વਂ ਅਤਿਪਣ੍ਡਿਤਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹੇ ਪਾਕਭਤ੍ਤਮੂਲਮ੍ਪਿ ਨ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਇਤਰੋ ਪਨ ‘‘ਬਾਲਭਾવੇਨੇવ વਤਾਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવਂ ਮਞ੍ਞਤੀ’’ਤਿ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਤੁਂ ਞਾਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੩.
‘‘ਯੋ ਬਾਲੋ ਮਞ੍ਞਤਿ ਬਾਲ੍ਯਂ, ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਾਪਿ ਤੇਨ ਸੋ।
ਬਾਲੋ ਚ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਨੀ, ਸ વੇ ‘ਬਾਲੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਬਾਲੋਤਿ ਯੋ ਅਨ੍ਧਬਾਲੋ ਅਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਬਾਲੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਾਲ੍ਯਂ ਬਾਲਭਾવਂ ਮਞ੍ਞਤਿ ਜਾਨਾਤਿ। ਤੇਨ ਸੋਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਾਪਿ ਹੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਸਦਿਸੋ વਾ। ਸੋ ਹਿ ‘‘ਬਾਲੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਜਾਨਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤੋ ਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવਤ੍ਥਾਯ ਓવਦਿਯਮਾਨੋ ਅਨੁਸਾਸਿਯਮਾਨੋ ਤਂ ਓવਾਦਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡਿਤੋ વਾ ਹੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤਤਰੋ વਾ। ਸ વੇ ਬਾਲੋਤਿ ਯੋ ਚ ਬਾਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਕੋ ਅਞ੍ਞੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ વਾ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ વਾ વਿਨਯਧਰੋ વਾ ਧੁਤਙ੍ਗਧਰੋ વਾ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਨੀ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਅਨੁਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਅਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤੋ ਨੇવ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪੂਰੇਤਿ, ਏਕਨ੍ਤਬਾਲਭਾવਮੇવ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਸੋ ਗਣ੍ਠਿਭੇਦਕਚੋਰੋ વਿਯ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸ વੇ ‘ਬਾਲੋ’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ।
ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਇਤਰਸ੍ਸ ਞਾਤਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਹਾਜਨੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣੀਤਿ।
ਗਣ੍ਠਿਭੇਦਕਚੋਰવਤ੍ਥੁ ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਉਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਚੇ ਬਾਲੋਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਉਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਮਹਾਥੇਰੇਸੁ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਏਕਦਿવਸਂ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਮਹਾਥੇਰੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਖਨ੍ਧਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜਾਨਮਾਨਂ ‘‘ਕੋ ਏਸੋ, ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕવਿਹਾਰੇ વਸਮਾਨੋ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਗਰਹਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੪.
‘‘ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਚੇ ਬਾਲੋ, ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤਿ।
ਨ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਦਬ੍ਬੀ ਸੂਪਰਸਂ ਯਥਾ’’ਤਿ॥
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਬਾਲੋ ਨਾਮੇਸ ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਪਯਿਰੁਪਾਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਦਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨਂ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ વਾ ‘‘ਅਯਂ ਚਾਰੋ, ਅਯਂ વਿਹਾਰੋ, ਅਯਂ ਆਚਾਰੋ, ਅਯਂ ਗੋਚਰੋ, ਇਦਂ ਸਾવਜ੍ਜਂ, ਇਦਂ ਅਨવਜ੍ਜਂ, ਇਦਂ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਦਂ ਸਚ੍ਛਿਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਪਟਿવੇਧਧਮ੍ਮਂ વਾ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਯਥਾ ਕਿਂ? ਦਬ੍ਬੀ ਸੂਪਰਸਂ ਯਥਾਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਦਬ੍ਬੀ ਯਾવ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਸੂਪવਿਕਤਿਯਾ ਸਮ੍ਪਰਿવਤ੍ਤਮਾਨਾਪਿ ‘‘ਇਦਂ ਲੋਣਿਕਂ, ਇਦਂ ਅਲੋਣਿਕਂ, ਇਦਂ ਤਿਤ੍ਤਕਂ, ਇਦਂ ਖਾਰਿਕਂ, ਇਦਂ ਕਟੁਕਂ, ਇਦਂ ਅਮ੍ਬਿਲਂ, ਇਦਂ ਅਨਮ੍ਬਿਲਂ, ਇਦਂ ਕਸਾવ’’ਨ੍ਤਿ ਸੂਪਰਸਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਏવਮੇવ ਬਾਲੋ ਯਾવਜੀવਮ੍ਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਮਾਨੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਾਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਆਗਨ੍ਤੁਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ વਿਮੁਚ੍ਚਿਂਸੂਤਿ।
ਉਦਾਯਿਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਪਾવੇਯ੍ਯਕਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ
ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਚੇ વਿਞ੍ਞੂਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਤਿਂਸਮਤ੍ਤੇ ਪਾવੇਯ੍ਯਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਭਗવਾ ਇਤ੍ਥਿਂ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਾਨਂ ਕਪ੍ਪਾਸਿਕવਨਸਣ੍ਡੇ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਤਦਾ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇવ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਂ ਪਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿਮਯਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤੇਰਸ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਮਾਨਾ ਪੁਨਪਿ ਦੀਘਸ੍ਸ ਅਦ੍ਧੁਨੋ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਨਮਤਗ੍ਗਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਸਨੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਅਹੋ વਤਿਮੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਧਮ੍ਮੋ વਿਞ੍ਞਾਤੋ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਦਾਨੇવ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਇਮੇ ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਾ ਸਹਾਯਕਾ ਧੁਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤੁਣ੍ਡਿਲਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੬.੮੮ ਆਦਯੋ) ਮਹਾਤੁਣ੍ਡਿਲਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾਪਿ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਧਮ੍ਮਂ વਿਞ੍ਞਾਯ ਪਞ੍ਚ ਸੀਲਾਨਿ ਸਮਾਦਿਯਿਂਸੁ, ਤੇ ਤੇਨੇવ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਏਤਰਹਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸਨੇਯੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੫.
‘‘ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਚੇ વਿਞ੍ਞੂ, ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤਿ।
ਖਿਪ੍ਪਂ ਧਮ੍ਮਂ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਜਿવ੍ਹਾ ਸੂਪਰਸਂ ਯਥਾ’’ਤਿ॥
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – વਿਞ੍ਞੂ ਪਣ੍ਡਿਤਪੁਰਿਸੋ ਮੁਹੁਤ੍ਤਮਪਿ ਚੇ ਅਞ੍ਞਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਯਿਰੁਪਾਸਤਿ, ਸੋ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਂ વਿਜਾਨਾਤਿ। ਤਤੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥਾਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਂ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਨਾਮ ਅਨੁਪਹਤਜਿવ੍ਹਾਪਸਾਦੋ ਪੁਰਿਸੋ ਰਸવਿਜਾਨਨਤ੍ਥਂ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਏવ ਲੋਣਿਕਾਦਿਭੇਦਂ ਰਸਂ વਿਜਾਨਾਤਿ, ਏવਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਖਿਪ੍ਪਮੇવ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ વਿਜਾਨਾਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਤਿਂਸਮਤ੍ਤਪਾવੇਯ੍ਯਕਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ
ਚਰਨ੍ਤਿ ਬਾਲਾ ਦੁਮ੍ਮੇਧਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ ਉਦਾਨੇ (ਉਦਾ॰ ੪੩) ਆਗਤਮੇવ।
ਤਦਾ ਹਿ ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿ ਪਰਿਸਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਗੁਣਂ ਸਤ੍ਥੁ ਆਰੋਚੇਤੁਕਾਮੋ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਓਗਾਹਿਤੁਂ ਅવਿਸਹਨ੍ਤੋ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਨਕਾਲੇ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ‘‘ਅਯਂ ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਾਸਨੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਗੁਣਂ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਠਿਤੋવ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧ, ਤ੍વਂ ਮਨੁਸ੍ਸਦਲਿਦ੍ਦੋ ਮਨੁਸ੍ਸવਰਾਕੋ, ਅਹਂ ਤੇ ਅਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਧਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਧਮ੍ਮੋ ਨ ਧਮ੍ਮੋ, ਸਙ੍ਘੋ ਨ ਸਙ੍ਘੋ, ਅਲਂ ਮੇ ਬੁਦ੍ਧੇਨ, ਅਲਂ ਮੇ ਧਮ੍ਮੇਨ, ਅਲਂ ਮੇ ਸਙ੍ਘੇਨਾ’ਤਿ વਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਸੋ ਆਹ – ‘‘ਕੋਸਿ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਸਕ੍ਕੋ’’ਤਿ। ਅਨ੍ਧਬਾਲ, ਅਹਿਰਿਕ ਤ੍વਂ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਤੁਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਰੂਪੋ, ਤ੍વਂ ਮਂ ‘‘ਦੁਗ੍ਗਤੋ ਦਲਿਦ੍ਦੋ ਕਪਣੋ’’ਤਿ વਦੇਸਿ, ਨੇવਾਹਂ ਦੁਗ੍ਗਤੋ, ਨ ਦਲਿਦ੍ਦੋ, ਸੁਖਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਮਹਦ੍ਧਨੋ –
‘‘ਸਦ੍ਧਾਧਨਂ ਸੀਲਧਨਂ, ਹਿਰੀ ਓਤ੍ਤਪ੍ਪਿਯਂ ਧਨਂ।
ਸੁਤਧਨਞ੍ਚ ਚਾਗੋ ਚ, ਪਞ੍ਞਾ વੇ ਸਤ੍ਤਮਂ ਧਨਂ॥
‘‘ਯਸ੍ਸ ਏਤੇ ਧਨਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વਾ।
‘ਅਦਲਿਦ੍ਦੋ’ਤਿ ਤਂ ਆਹੁ, ਅਮੋਘਂ ਤਸ੍ਸ ਜੀવਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੭.੫-੬) –
ਇਮਾਨਿ ਮੇ ਸਤ੍ਤવਿਧਅਰਿਯਧਨਾਨਿ ਸਨ੍ਤਿ, ਯੇਸਞ੍ਹਿ ਇਮਾਨਿ ਸਤ੍ਤ ਧਨਾਨਿ ਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਤੇ ਬੁਦ੍ਧੇਹਿ વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇਹਿ વਾ ‘‘ਦਲਿਦ੍ਦਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀਤਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਓਹਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ વਚਨਪਟਿવਚਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਭਗવਾ ਆਹ – ‘‘ਨ ਖੋ, ਸਕ੍ਕ, ਸਕ੍ਕਾ ਤਾਦਿਸਾਨਂ ਸਤੇਨਪਿ ਸਹਸ੍ਸੇਨਪਿ ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿਂ ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਬੁਦ੍ਧੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਧਮ੍ਮੋ ਨ ਧਮ੍ਮੋ’ਤਿ વਾ, ‘ਸਙ੍ਘੋ ਨ ਸਙ੍ਘੋ’ਤਿ વਾ ਕਥਾਪੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਖੋ ਕੁਟ੍ਠਿ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਕਤਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰੋ ਸਮ੍ਮੋਦਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਗੁਣਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਨਂ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਗਾવੀ ਤਰੁਣવਚ੍ਛਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸਿ।
ਸਾ ਕਿਰ ਏਕਾ ਯਕ੍ਖਿਨੀ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ, ਬਾਹਿਯਂ ਦਾਰੁਚੀਰਿਯਂ, ਤਮ੍ਬਦਾਠਿਕਚੋਰਘਾਤਕਂ, ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਜਨਾਨਂ ਅਨੇਕਸਤੇ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਗਾવੀ ਹੁਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸਿ। ਤੇ ਕਿਰ ਅਤੀਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਏਕਂ ਨਗਰਸੋਭਿਨਿਂ ਗਣਿਕਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਨੇਤ੍વਾ ਦਿવਸਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਏવਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਂ ਕਹਾਪਣਸਹਸ੍ਸਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਞ੍ਚ ਪਸਾਧਨਭਣ੍ਡਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ। ਸਾ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਇਮੇ ਨਿਲ੍ਲਜ੍ਜਾ, ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਰਮਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਮਂ ਮਾਰੇਤੁਕਾਮਾ, ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੇਸਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕ’’ਨ੍ਤਿ ਤੇਹਿ ਮਾਰਿਯਮਾਨਾ ‘‘ਅਹਂ ਯਕ੍ਖਿਨੀ ਹੁਤ੍વਾ ਯਥਾ ਮਂ ਏਤੇ ਮਾਰੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਤੇ ਮਾਰੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਾ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਇਮੇ ਮਾਰੇਸਿ। ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸ ਕਾਲਕਿਰਿਯਂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਕਾ ਗਤਿ, ਕੇਨ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਕੁਟ੍ਠਿਭਾવਂ ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਭਾવਞ੍ਚ ਤਗਰਸਿਖਿਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਟ੍ਠੁਭਿਤ੍વਾ ਅਪਸਬ੍ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ વਿਪਾਕਾવਸੇਸੇਨ ਇਦਾਨਿ ਕੁਟ੍ਠਿਭਾવਪ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਬ੍ਯਾਕਰਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਟੁਕવਿਪਾਕਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਿ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੬.
‘‘ਚਰਨ੍ਤਿ ਬਾਲਾ ਦੁਮ੍ਮੇਧਾ, ਅਮਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਅਤ੍ਤਨਾ।
ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਯਂ ਹੋਤਿ ਕਟੁਕਪ੍ਫਲ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਚਤੂਹਿ ਇਰਿਯਾਪਥੇਹਿ ਅਕੁਸਲਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਬਾਲਾਤਿ ਇਧਲੋਕਤ੍ਥਞ੍ਚ ਪਰਲੋਕਤ੍ਥਞ੍ਚ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਇਧ ਬਾਲਾ ਨਾਮ। ਦੁਮ੍ਮੇਧਾਤਿ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞਾ। ਅਮਿਤ੍ਤੇਨੇવ ਅਤ੍ਤਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਮਿਤ੍ਤਭੂਤੇਨ વਿਯ વੇਰਿਨਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਕਟੁਕਪ੍ਫਲਨ੍ਤਿ ਤਿਖਿਣਫਲਂ ਦੁਕ੍ਖਫਲਨ੍ਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਸੁਪ੍ਪਬੁਦ੍ਧਕੁਟ੍ਠਿવਤ੍ਥੁ ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਕਸ੍ਸਕવਤ੍ਥੁ
ਨ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੂਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਕਸ੍ਸਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਏਕਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਕਸਤਿ। ਚੋਰਾ ਉਦਕਨਿਦ੍ਧਮਨੇਨ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਡ੍ਢਕੁਲੇ ਉਮਙ੍ਗਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਦਕਨਿਦ੍ਧਮਨੇਨੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਏਕੋ ਚੋਰੋ ਤੇ વਞ੍ਚੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਸਹਸ੍ਸਤ੍ਥવਿਕਂ ਓવਟ੍ਟਿਕਾਯ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਣ੍ਡਂ ਭਾਜੇਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਓવਟ੍ਟਿਕਤੋ ਪਤਮਾਨਂ ਸਹਸ੍ਸਤ੍ਥવਿਕਂ ਨ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਕਸ੍ਸਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣਜਾਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਪવਿਟ੍ਠਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰਯਮਾਨੋ ਇਦਂ ਅਦ੍ਦਸ – ‘‘ਅਯਂ ਕਸ੍ਸਕੋ ਪਾਤੋવ ਕਸਿਤੁਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਭਣ੍ਡਸਾਮਿਕਾ ਚੋਰਾਨਂ ਅਨੁਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓવਟ੍ਟਿਕਤੋ ਪਤਮਾਨਂ ਸਹਸ੍ਸਤ੍ਥવਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਮਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੋ ਸਕ੍ਖੀ ਨਾਮ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋਪਿਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਮਯਾ ਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋਪਿ ਕਸ੍ਸਕੋ ਪਾਤੋવ ਕਸਿਤੁਂ ਗਤੋ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਪਚ੍ਛਾਸਮਣੇਨ ਤਤ੍ਥ ਅਗਮਾਸਿ। ਕਸ੍ਸਕੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਕਸਿਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਤ੍વਾવ ਸਹਸ੍ਸਤ੍ਥવਿਕਾਯ ਪਤਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਆਹ – ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਆਨਨ੍ਦ, ਆਸੀવਿਸੋ’’ਤਿ। ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਘੋਰવਿਸੋ’’ਤਿ।
ਕਸ੍ਸਕੋ ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ વੇਲਾਯ વਾ ਅવੇਲਾਯ વਾ વਿਚਰਣਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਆਸੀવਿਸੋ ਕਿਰੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਏਤ੍ਤਕਂ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ‘‘ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤੋਦਲਟ੍ਠਿਂ ਆਦਾਯ ਗਤੋ ਸਹਸ੍ਸਭਣ੍ਡਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਕਥਿਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤਂ ਆਦਾਯ ਨਿવਤ੍ਤੋ, ਅਬ੍ਯਤ੍ਤਤਾਯ ਏਕਮਨ੍ਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਂਸੁਨਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਕਸਿਤੁਂ ਆਰਭਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚ વਿਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਗੇਹੇ ਚੋਰੇਹਿ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਦਾਨੁਪਦਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਤਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਚੋਰੇਹਿ ਭਣ੍ਡਸ੍ਸ ਭਾਜਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਪਦવਲਞ੍ਜਂ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਪਦਾਨੁਸਾਰੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਥવਿਕਾਯ ਠਪਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਂਸੁਂ વਿਯੂਹਿਤ੍વਾ ਥવਿਕਂ ਆਦਾਯ ‘‘ਤ੍વਂ ਗੇਹਂ વਿਲੁਮ੍ਪਿਤ੍વਾ ਖੇਤ੍ਤਂ ਕਸਮਾਨੋ વਿਯ વਿਚਰਸੀ’’ਤਿ ਤਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਨੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਦਸ੍ਸਯਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸੁਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਧਂ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਬਾਹਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਕਸਾਹਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤਾ ਆਘਾਤਨਂ ਨਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਕਸਾਹਿ ਤਾਲ਼ਿਯਮਾਨੋ ਅਞ੍ਞਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸਾਨਨ੍ਦ, ਆਸੀવਿਸੋਤਿ, ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਭਗવਾ ਘੋਰવਿਸੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ‘‘ਤ੍વਂ ਸਤ੍ਥੁ ਚੇવ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਕਿਂ ਨਾਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ – ‘‘ਰਾਜਾਨਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਲਭਮਾਨੋ ਕਥੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਰਞ੍ਞੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਨੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਕਥਯਿਂਸੁ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸੋ ‘‘ਨਾਹਂ, ਦੇવ, ਚੋਰੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਕਸਨਤ੍ਥਾਯ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਰਞ੍ਞੋ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਭਣੇ ਲੋਕੇ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਕ੍ਖਿਂ ਅਪਦਿਸਤਿ, ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਏਤਸ੍ਸ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਤੁਂ, ਅਹਮੇਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਂ ਆਦਾਯ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਭਗવਾ ਕਚ੍ਚਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਕਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ વੋ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਹਸ੍ਸਤ੍ਥવਿਕਾ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਂ ਅવੋਚੁਤ੍ਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਇਦਂ ਨਾਮ, ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਚਾਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸਂ ਅਪਦਿਸਂ ਨਾਕਰਿਸ੍ਸ, ਨ ਜੀવਿਤਂ ਅਲਭਿਸ੍ਸ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਪਨ ਕਥਿਤਕਥਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਜੀવਿਤਂ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਆਮ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વਤ੍વਾ ਗਤੋ, ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਨਾਮ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਨੁਤਪ੍ਪਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਨ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੭.
‘‘ਨ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੁ, ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤਿ।
ਯਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੋ ਰੋਦਂ, વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸੇવਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਨ ਤਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਯਂ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਂ ਦੁਕ੍ਖੁਦ੍ਰਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤਾਨੁਸ੍ਸਰਿਤਕ੍ਖਣੇ ਅਨੁਤਪ੍ਪਤਿ ਅਨੁਸੋਚਤਿ, ਤਂ ਕਤਂ ਨ ਸਾਧੁ ਨ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਨਿਰਤ੍ਥਕਂ। ਯਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੁਮੁਖੋਤਿ ਯਸ੍ਸ ਅਸ੍ਸੂਹਿ ਤਿਨ੍ਤਮੁਖੋ ਰੋਦਨ੍ਤੋ વਿਪਾਕਂ ਅਨੁਭੋਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਕਸ੍ਸਕੋ ਉਪਾਸਕੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਕਸ੍ਸਕવਤ੍ਥੁ ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਸੁਮਨਮਾਲਾਕਾਰવਤ੍ਥੁ
ਤਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੂਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸੁਮਨਂ ਨਾਮ ਮਾਲਾਕਾਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸੋ ਕਿਰ ਦੇવਸਿਕਂ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਰਾਜਾਨਂ ਪਾਤੋવ ਅਟ੍ਠਹਿ ਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਨਾਲ਼ੀਹਿ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤੋ ਅਟ੍ਠ ਕਹਾਪਣੇ ਲਭਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪવਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ ਮਹਾਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਂਸਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਮਹਤਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਹਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲ਼ਾਯ ਨਗਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਭਗવਾ ਹਿ ਏਕਦਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਂਸਿਯੋ ਚੀવਰੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ વਿਯ ਚਰਤਿ ਤਿਂਸਯੋਜਨਮਗ੍ਗਂ ਅਙ੍ਗੁਲਿਮਾਲਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ વਿਯ, ਏਕਦਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਂਸਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਪ੍ਪવੇਸਨਾਦੀਸੁ વਿਯ। ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਦਿવਸੇ ਸਰੀਰਤੋ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਰਂਸਿਯੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਭਾવੇਨ ਮਹਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲ਼ਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਪਾવਿਸਿ। ਮਾਲਾਕਾਰੋ ਭਗવਤੋ ਰਤਨਗ੍ਘਿਯਸਦਿਸਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਅਸੀਤਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਰੀਰਸੋਭਗ੍ਗਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸਤ੍ਥੁ ਅਧਿਕਾਰਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਮੇਹਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੂਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਾਨਿ ਰਞ੍ਞੋ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਪੁਪ੍ਫਾਨਿ, ਰਾਜਾ ਇਮਾਨਿ ਅਲਭਨ੍ਤੋ ਮਂ ਬਨ੍ਧਾਪੇਯ੍ਯ વਾ ਘਾਤਾਪੇਯ੍ਯ વਾ ਰਟ੍ਠਤੋ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਯ੍ਯ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ? ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ ‘‘ਰਾਜਾ ਮਂ ਘਾਤੇਤੁ વਾ ਬਨ੍ਧਾਪੇਤੁ વਾ ਰਟ੍ਠਤੋ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁ વਾ, ਸੋ ਹਿ ਮਯ੍ਹਂ ਦਦਮਾਨੋਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਜੀવਿਤਮਤ੍ਤਂ ਧਨਂ ਦਦੇਯ੍ਯ, ਸਤ੍ਥੁਪੂਜਾ ਪਨ ਮੇ ਅਨੇਕਾਸੁ ਕਪ੍ਪਕੋਟੀਸੁ ਅਲਂ ਹਿਤਾਯ ਚੇવ ਸੁਖਾਯ ਚਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿ।
ਸੋ ‘‘ਯਾવ ਮੇ ਪਸਨ੍ਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨ ਪਤਿਕੁਟਤਿ, ਤਂ ਤਾવਦੇવ ਪੂਜਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਉਦਗ੍ਗੁਦਗ੍ਗੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸਿ। ਕਥਂ? ਪਠਮਂ ਤਾવ ਦ੍વੇવ ਪੁਪ੍ਫਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਖਿਪਿ, ਤਾ ਉਪਰਿਮਤ੍ਥਕੇ વਿਤਾਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਅਪਰਾ ਦ੍વੇ ਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਖਿਪਿ, ਤਾ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਪਸ੍ਸੇਨ ਮਾਲਾਪਟਚ੍ਛਨ੍ਨੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਅਪਰਾ ਦ੍વੇ ਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਖਿਪਿ, ਤਾ ਪਿਟ੍ਠਿਪਸ੍ਸੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਅਪਰਾ ਦ੍વੇ ਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਖਿਪਿ, ਤਾ વਾਮਹਤ੍ਥਪਸ੍ਸੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਏવਂ ਅਟ੍ਠ ਨਾਲ਼ਿਯੋ ਅਟ੍ਠ ਮੁਟ੍ਠਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਤੂਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਤਥਾਗਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਪੁਰਤੋ ਗਮਨਦ੍વਾਰਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਹੋਸਿ। ਪੁਪ੍ਫਾਨਂ વਣ੍ਟਾਨਿ ਅਨ੍ਤੋ ਅਹੇਸੁਂ, ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਬਹਿਮੁਖਾਨਿ। ਭਗવਾ ਰਜਤਪਤ੍ਤਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਪਾਯਾਸਿ। ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਚਿਤ੍ਤਕਾਨਿਪਿ ਸਚਿਤ੍ਤਕਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਚਿਤ੍ਤਕਾਨਿ વਿਯ ਅਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਪਤਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਠਿਤਠਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥੁ ਸਰੀਰਤੋ ਸਤਸਹਸ੍ਸવਿਜ੍ਜੁਲਤਾ વਿਯ ਰਂਸਿਯੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਪੁਰਤੋ ਚ ਪਚ੍ਛਤੋ ਚ ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਚ વਾਮਤੋ ਚ ਸੀਸਮਤ੍ਥਕਤੋ ਚ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਰਂਸੀਸੁ ਏਕਾਪਿ ਸਮ੍ਮੁਖਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇਨੇવ ਅਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਰੁਣਤਾਲਕ੍ਖਨ੍ਧਪ੍ਪਮਾਣਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਰਤੋ ਏવ ਧਾવਨ੍ਤਿ। ਸਕਲਨਗਰਂ ਸਙ੍ਖੁਭਿ। ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ ਨવ ਕੋਟਿਯੋ, ਬਹਿਨਗਰੇ ਨવ ਕੋਟਿਯੋਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਕੋਟੀਸੁ ਏਕੋਪਿ ਪੁਰਿਸੋ વਾ ਇਤ੍ਥੀ વਾ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਪੁਰਤੋવ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਮਾਲਾਕਾਰਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ ਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣੇ ਨਗਰੇ ਭੇਰਿਚਰਣਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਅਚਰਿ। ਮਾਲਾਕਾਰਸ੍ਸ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਪਰਿਪੂਰਿ।
ਸੋ ਥੋਕਞ੍ਞੇવ ਤਥਾਗਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਮਨੋਸਿਲਾਰਸੇ ਨਿਮੁਗ੍ਗੋ વਿਯ ਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮੀਨਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਥੋਮੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤੁਚ੍ਛਪਚ੍ਛਿਮੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗੇਹਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਭਰਿਯਾ ਪੁਚ੍ਛਿ ‘‘ਕਹਂ ਪੁਪ੍ਫਾਨੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ ਪੂਜਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਦਾਨਿ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਰਾਜਾ ਮਂ ਘਾਤੇਤੁ વਾ ਰਟ੍ਠਤੋ વਾ ਨੀਹਰਤੁ, ਅਹਂ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸਿਂ, ਸਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਮੁਟ੍ਠਿਯੋવ ਅਹੇਸੁਂ, ਏવਰੂਪਾ ਨਾਮ ਪੂਜਾ ਜਾਤਾ। ਮਹਾਜਨੋ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਤਿ, ਯੋ ਏਸ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਸਦ੍ਦੋ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਏਸੋ’’ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਰਿਯਾ ਅਨ੍ਧਬਾਲਤਾਯ ਏવਰੂਪੇ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇ ਪਸਾਦਂ ਨਾਮ ਅਜਨੇਤ੍વਾ ਤਂ ਅਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਰਾਜਾਨੋ ਨਾਮ ਚਣ੍ਡਾ, ਸਕਿਂ ਕੁਦ੍ਧਾ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਚ੍ਛੇਦਨੇਨ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਅਨਤ੍ਥਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਯਾ ਕਤਕਮ੍ਮੇਨ ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਅਨਤ੍ਥੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਪੁਤ੍ਤੇ ਆਦਾਯ ਰਾਜਕੁਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਪਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ਆਹ – ‘‘ਮਮ ਸਾਮਿਕੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਤੁਚ੍ਛਹਤ੍ਥੋ ਘਰਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਕਹਂ ਪੁਪ੍ਫਾਨੀ’ਤਿ ਮਯਾ ਪੁਟ੍ਠੋ ਇਦਂ ਨਾਮ વਦੇਸਿ, ਅਹਂ ਤਂ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ‘ਰਾਜਾਨੋ ਨਾਮ ਚਣ੍ਡਾ, ਸਕਿਂ ਕੁਦ੍ਧਾ ਹਤ੍ਥਪਾਦਾਦਿਚ੍ਛੇਦਨੇਨ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਅਨਤ੍ਥਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤਯਾ ਕਤਕਮ੍ਮੇਨ ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਅਨਤ੍ਥੋ ਸਿਯਾ’ਤਿ ਤਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਇਧਾਗਤਾ, ਤੇਨ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਸੁਕਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ વਾ, ਤਸ੍ਸੇવੇਤਂ, ਮਯਾ ਤਸ੍ਸ ਛਡ੍ਡਿਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਹਿ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ਪਠਮਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ ਸਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨੋ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹੋ ਅਯਂ ਇਤ੍ਥੀ ਅਨ੍ਧਬਾਲਾ, ਏવਰੂਪੇ ਗੁਣੇ ਪਸਾਦਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਕੁਦ੍ਧੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ, ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਕਿਂ વਦੇਸਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਤੇਨ ਪੂਜਾ ਕਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਭਦ੍ਦਕਂ ਤੇ ਕਤਂ ਤਂ ਛਡ੍ਡੇਨ੍ਤਿਯਾ, ਮਮ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਾਕਾਰਸ੍ਸ ਅਹਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਤਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ વਿਚਰਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਰਞ੍ਞੋ ਚਿਤ੍ਤਪ੍ਪਸਾਦਂ ਞਤ੍વਾ ਭੇਰਿਚਰਣવੀਥਿਯਾ ਨਗਰਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਘਰਦ੍વਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਗੇਹਂ ਪવੇਸੇਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇਯੇવ ਨਿਸੀਦਨਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ । ਰਾਜਾ ਤਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਸੀਘਂ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰਾਪੇਸਿ। ਨਿਸੀਦਿ ਸਤ੍ਥਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਰਾਜਗੇਹਂ ਨ ਪਾવਿਸਿ?
ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਸਚਾਹਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦੇਯ੍ਯਂ, ਮਹਾਜਨੋ ਮਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨ ਲਭੇਯ੍ਯ, ਮਾਲਾਕਾਰਸ੍ਸ ਗੁਣੋ ਪਾਕਟੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯ, ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ ਪਨ ਮਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਮਹਾਜਨੋ ਦਟ੍ਠੁਂ ਲਭਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਾਲਾਕਾਰਸ੍ਸ ਗੁਣੋ ਪਾਕਟੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਗੁਣવਨ੍ਤਾਨਞ੍ਹਿ ਗੁਣਂ ਬੁਦ੍ਧਾ ਏવ ਪਾਕਟਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ, ਅવਸੇਸਜਨੋ ਗੁਣવਨ੍ਤਾਨਂ ਗੁਣਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਮਚ੍ਛਰਾਯਤਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਪ੍ਫਪਟਾ ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਂ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਮਹਾਜਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਰਿવਾਰੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਣੀਤੇਨਾਹਾਰੇਨ ਪਰਿવਿਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਾવਸਾਨੇ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਚਤੂਹਿ ਪੁਪ੍ਫਪਟੇਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦਨ੍ਤੋ ਮਹਾਜਨੇਨ ਪਰਿવੁਤੋ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤੋ ਮਾਲਾਕਾਰਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਆਹਰਿਤਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਕਿਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਮਾਲਾਕਾਰੋ ‘‘ਰਾਜਾ ਮਂ ਘਾਤੇਤੁ વਾ ਰਟ੍ਠਤੋ વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੂਤਿ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਪੂਜੇਸਿਂ ਦੇવਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ‘‘ਤ੍વਂ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਹਤ੍ਥੀ ਚ ਅਸ੍ਸੇ ਚ ਦਾਸੇ ਚ ਦਾਸਿਯੋ ਚ ਮਹਾਪਸਾਧਨਾਨਿ ਚ ਅਟ੍ਠ ਕਹਾਪਣਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਚ ਰਾਜਕੁਲਤੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਾ ਅਟ੍ਠ ਨਾਰਿਯੋ ਚ ਅਟ੍ਠ ਗਾਮવਰੇ ਚਾਤਿ ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਕਂ ਨਾਮ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ।
ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਪਾਤੋવ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸੀਹਨਾਦਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਚੇવ ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਮਾਲਾਕਾਰਸ੍ਸ વਿਪਾਕੋ’’ਤਿ? ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮਿਨਾ ਮਾਲਾਕਾਰੇਨ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਮਾ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ, ਅਯਞ੍ਹਿ ਮਯ੍ਹਂ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਏવਂ ਮਯਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤ੍વਾ –
‘‘ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ, ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ।
ਠਤ੍વਾ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਫਲਂ ਏਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮੁਨੋ।
ਪਚ੍ਛਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸੁਮਨੋ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥ –
ਆਹ। ਸਤ੍ਥੁ ਪਨ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਪવਿਸਨਕਾਲੇ ਤਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਪਤਿਂਸੁ। ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ – ‘‘ਅਹੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਮਾਲਾਕਾਰਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ, ਧਰਮਾਨਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਪੁਪ੍ਫਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਕਂ ਨਾਮ ਲਭਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਗਮਨਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇਨ ਗਮਨੇਨ ਧਮ੍ਮਸਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਆਮ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਛਾਨੁਤਪ੍ਪਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤਾਨੁਸ੍ਸਰਿਤਕ੍ਖਣੇ ਸੋਮਨਸ੍ਸਮੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવਾ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੮.
‘‘ਤਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੁ, ਯਂ ਕਤ੍વਾ ਨਾਨੁਤਪ੍ਪਤਿ।
ਯਸ੍ਸ ਪਤੀਤੋ ਸੁਮਨੋ, વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸੇવਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਯਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਸਮ੍ਪਤ੍ਤੀਨਞ੍ਚੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਸਮਤ੍ਥਂ ਸੁਖੁਦ੍ਰਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਨਾਨੁਤਪ੍ਪਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇਯੇવ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤਾਨੁਸ੍ਸਰਿਤਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਪੀਤਿવੇਗੇਨ ਪਤੀਤੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸવੇਗੇਨ ਚ ਸੁਮਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਯਤਿਂ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਪਾਕਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ, ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ ਸਾਧੁ ਭਦ੍ਦਕਨ੍ਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਸੁਮਨਮਾਲਾਕਾਰવਤ੍ਥੁ ਨવਮਂ।
੧੦. ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ
ਮਧੁવਾ ਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਸਾ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਤ੍ਥਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕੁਰੁਮਾਨਾ ਦੇવੇਸੁ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਸਂਸਰਨ੍ਤੀ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਚવਿਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਸੇਟ੍ਠਿਕੁਲੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ। ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਗਬ੍ਭਸਮਾਨવਣ੍ਣਤਾਯ ਚਸ੍ਸਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਅਥਸ੍ਸਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਕਾਲੇ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਰਾਜਾਨੋ ਚ ਸੇਟ੍ਠਿਨੋ ਚ ਸੇਟ੍ਠਿਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ – ‘‘ਧੀਤਰਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੇਤੂ’’ਤਿ । ਅਪਹਿਣਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਨਾਹੋਸਿ। ਤਤੋ ਸੇਟ੍ਠਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮਨਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਉਪਾਯਂ ਪਨੇਕਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਧੀਤਰਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ, ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸਾ ਪਚ੍ਛਿਮਭવਿਕਤ੍ਤਾ ਤਂ વਚਨਂ ਸੀਸੇ ਆਸਿਤ੍ਤਂ ਸਤਪਾਕਤੇਲਂ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਿਤਰਂ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਉਪਸ੍ਸਯਂ ਨੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ । ਤਸ੍ਸਾ ਅਚਿਰਪਬ੍ਬਜਿਤਾਯ ਏવ ਉਪੋਸਥਾਗਾਰੇ ਕਾਲવਾਰੋ ਪਾਪੁਣਿ। ਸਾ ਦੀਪਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਾਗਾਰਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਦੀਪਸਿਖਾਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾવ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਤੇਜੋਕਸਿਣਾਰਮ੍ਮਣਂ ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਮੇવ ਪਾਦਕਂ ਕਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਚੇવ ਅਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਚ।
ਸਾ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨ੍ਧવਨਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਦਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੋ ਅਪ੍ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਥਸ੍ਸਾ ਤਤ੍ਥ ਕੁਟਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਕਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਸਾਣਿਯਾ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਸਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਮਾਤੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਪਨਸ੍ਸਾ ਨਨ੍ਦਮਾਣવੋ ਨਾਮ ਗਿਹਿਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਆਗਤਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਥੇਰਿਯਾ ਆਗਮਨਤੋ ਪੁਰੇਤਰਮੇવ ਅਨ੍ਧવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਕੁਟਿਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਹੇਟ੍ਠਾਮਞ੍ਚਕੇ ਨਿਲੀਨੋ ਥੇਰਿਯਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਟਿਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਧਾਯ ਮਞ੍ਚਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤਾਯ ਬਹਿ ਆਤਪਤੋ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਚਕ੍ਖੁਪਥੇ ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ ਅવਿਗਤੇਯੇવ ਹੇਟ੍ਠਾਮਞ੍ਚਕਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਕਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ‘‘ਮਾ ਨਸ੍ਸਿ ਬਾਲ, ਮਾ ਨਸ੍ਸਿ ਬਾਲਾ’’ਤਿ ਥੇਰਿਯਾ વਾਰਿਯਮਾਨੋਯੇવ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਪਤ੍ਥਿਤਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਯਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਅਗੁਣਂ ਧਾਰੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੀ વਿਯ ਮਹਾਪਥવੀ ਦ੍વੇਧਾ ਭਿਜ੍ਜਿ। ਸੋ ਪਥવਿਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਏવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਥੇਰੀਪਿ ਤਮਤ੍ਥਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਭਿਕ੍ਖੂਨੀ ਉਪਾਸਕਉਪਾਸਿਕਾਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਬਾਲੋ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮਧੁਸਕ੍ਖਰਾਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੇવ ਮਧੁਰਰਸਂ ਖਾਦਮਾਨੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਉਦਗ੍ਗੁਦਗ੍ਗੋ વਿਯ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੬੯.
‘‘ਮਧੁવਾ ਮਞ੍ਞਤਿ ਬਾਲੋ, ਯਾવ ਪਾਪਂ ਨ ਪਚ੍ਚਤਿ।
ਯਦਾ ਚ ਪਚ੍ਚਤਿ ਪਾਪਂ, ਬਾਲੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਮਧੁવਾਤਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਹਿ ਪਾਪਂ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਮਧੁ વਿਯ ਮਧੁਰਰਸਂ વਿਯ ਇਟ੍ਠਂ ਕਨ੍ਤਂ ਮਨਾਪਂ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਇਤਿ ਨਂ ਸੋ ਮਧੁਂવ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਯਾવਾਤਿ ਯਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ। ਪਾਪਂ ਨ ਪਚ੍ਚਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇ વਾ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ વਾ વਿਪਾਕਂ ਨ ਦੇਤਿ, ਤਾવ ਨਂ ਏવਂ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਯਦਾ ਚਾਤਿ ਯਦਾ ਪਨਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇ વਾ વਿવਿਧਾ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਕਯਿਰਮਾਨਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ વਾ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਪਾਪਂ ਪਚ੍ਚਤਿ, ਅਥ ਸੋ ਬਾਲੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ વਿਨ੍ਦਤਿ ਪਟਿਲਭਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ।
ਅਪਰੇਨ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਮਹਾਜਨੋ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ ‘‘ਖੀਣਾਸવਾਪਿ ਮਞ੍ਞੇ ਕਾਮਸੁਖਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿ, ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਨ ਸੇવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਹਿ ਏਤੇ ਕੋਲ਼ਾਪਰੁਕ੍ਖਾ, ਨ ਚ વਮ੍ਮਿਕਾ ਅਲ੍ਲਮਂਸਸਰੀਰਾવ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤੇਪਿ ਕਾਮਸੁਖਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿ, ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਖੀਣਾਸવਾ ਕਾਮਸੁਖਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿ, ਨ ਕਾਮਂ ਸੇવਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਦੁਮਪਤ੍ਤੇ ਪਤਿਤਂ ਉਦਕਬਿਨ੍ਦੁ, ਨ વਿਲਿਮ੍ਪਤਿ, ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਤਤੇવ, ਯਥਾ ਚ ਆਰਗ੍ਗੇ ਸਾਸਪੋ ਨ વਿਲਿਮ੍ਪਤਿ, ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, વਿਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਤਤੇવ, ਏવਂ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੇ ਦੁવਿਧੋਪਿ ਕਾਮੋ ਨ વਿਲਿਮ੍ਪਤਿ, ਨ ਸਣ੍ਠਾਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਗ੍ਗੇ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘વਾਰਿ ਪੋਕ੍ਖਰਪਤ੍ਤੇવ, ਆਰਗ੍ਗੇਰਿવ ਸਾਸਪੋ।
ਯੋ ਨ ਲਿਮ੍ਪਤਿ ਕਾਮੇਸੁ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੪੦੧)।
ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਗ੍ਗੇਯੇવ ਆવਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਨ ਰਾਜਾਨਂ ਪਸੇਨਦਿਕੋਸਲਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ, ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਯਥੇવ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ, ਏવਂ ਕੁਲਧੀਤਰੋਪਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਞਾਤਿਗਣਞ੍ਚ ਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਞ੍ਚ ਪਹਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਏવਂ વਿਹਰਮਾਨਾ ਰਾਗਰਤ੍ਤਾ ਪਾਪਪੁਗ੍ਗਲਾ ਓਮਾਨਾਤਿਮਾਨવਸੇਨ વਿਹੇਠੇਨ੍ਤਿਪਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਰਾਯਮ੍ਪਿ ਪਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਨਗਰਸ੍ਸ ਏਕਪਸ੍ਸੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਰਾਪੇਸਿ। ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮੇਯੇવ વਸਨ੍ਤੀਤਿ।
ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰੀવਤ੍ਥੁ ਦਸਮਂ।
੧੧. ਜਮ੍ਬੁਕਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ
ਮਾਸੇ ਮਾਸੇਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਜਮ੍ਬੁਕਂ ਆਜੀવਕਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਗਾਮવਾਸੀ ਏਕੋ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ ਏਕਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਤਂ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਨ੍ਤਂ ਚਤੂਹਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਉਪਟ੍ਠਹਿ। ਥੇਰੋ ਤਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਅਥੇਕੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦਿવਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਗੇਹਦ੍વਾਰਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਪਸਨ੍ਨੋ ਗੇਹਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਪਣੀਤੇਨ ਭੋਜਨੇਨ ਪਰਿવਿਸਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਂ ਸਾਟਕਂ ਰਜਿਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਾਟਕਂ ਦਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕੇਸਾ વੋ ਦੀਘਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕੇਸੋਰੋਪਨਤ੍ਥਾਯ ਨ੍ਹਾਪਿਤਂ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਸਯਨਤ੍ਥਾਯ ਚ વੋ ਮਞ੍ਚਕਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਗੇਹੇ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਕੁਲੂਪਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸਾਦੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ‘‘ਅਯਂ ਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਕਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਗੇਹੇ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਨ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਇਤਰੋਪਿ ਤੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੇਨ ਦਿਨ੍ਨਸਾਟਕਂ ਰਜਿਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਸਿ। ਕੁਟਮ੍ਬਿਕੋਪਿ ਨ੍ਹਾਪਿਤਂ ਆਦਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕੇਸੇ ਓਹਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਮਞ੍ਚਕਂ ਅਤ੍ਥਰਾਪੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਞ੍ਚਕੇ ਸਯਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਦ੍વੇਪਿ ਥੇਰੇ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਨੇવਾਸਿਕੋ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਯਿਰਮਾਨਂ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸੋ ਸਾਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਿਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚਤੂਹਾਕਾਰੇਹਿ ਥੇਰਂ ਅਕ੍ਕੋਸਿ, ‘‘ਆવੁਸੋ, ਆਗਨ੍ਤੁਕ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਸ੍ਸ ਤੇ ਗੇਹੇ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਨਤੋ વਰਤਰਂ ਮੀਲ਼੍ਹਂ ਖਾਦਿਤੁਂ, ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੇਨ ਆਨੀਤਨ੍ਹਾਪਿਤੇਨ ਕੇਸੋਹਾਰਾਪਨਤੋ વਰਤਰਂ ਤਾਲਟ੍ਠਿਕੇਨ ਕੇਸੇ ਲੁਞ੍ਚਾਪੇਤੁਂ। ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੇਨ ਦਿਨ੍ਨਸਾਟਕਨਿવਾਸਨਤੋ વਰਤਰਂ ਨਗ੍ਗੇਨ વਿਚਰਿਤੁਂ, ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੇਨ ਆਭਤਮਞ੍ਚਕੇ ਨਿਪਜ੍ਜਨਤੋ વਰਤਰਂ ਭੂਮਿਯਂ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਥੇਰੋਪਿ ‘‘ਮਾ ਏਸ ਬਾਲੋ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਸ੍ਸੀ’’ਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਪਾਤੋવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਯਥਾਸੁਖਂ ਅਗਮਾਸਿ । ਨੇવਾਸਿਕੋਪਿ ਪਾਤੋવ વਿਹਾਰੇ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬવਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવੇਲਾਯ ‘‘ਇਦਾਨਿਪਿ ਆਗਨ੍ਤੁਕੋ ਨਿਦ੍ਦਾਯਤਿ, ਘਣ੍ਡਿਕਸਦ੍ਦੇਨ ਪਬੁਜ੍ਝੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾਯ ਨਖਪਿਟ੍ਠੇਨੇવ ਘਣ੍ਡਿਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋਪਿ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਥੇਰਾਨਂ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨੇવਾਸਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਕੁਹਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ਨੇવਾਸਿਕੋ ‘‘ਮਾ, ਆવੁਸੋ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਚ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਕੁਲੂਪਕੋ ਹਿਯ੍ਯੋ, ਤવ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤવੇਲਾਯ ਓવਰਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਪਾਤੋવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਮਮ વਿਹਾਰਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਸਦ੍ਦਮ੍ਪਿ ਪਾਨੀਯਘਟਪਰਿਭੋਜਨੀਯਘਟੇਸੁ ਉਦਕਸਿਞ੍ਚਨਸਦ੍ਦਮ੍ਪਿ ਘਣ੍ਡਿਕਸਦ੍ਦਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨ ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਾਦਿਸਾਯ ਇਰਿਯਾਪਥਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਮੇ ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਯਾવ ਇਮਮ੍ਹਾ ਕਾਲਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਂ ਪਨ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਦ੍ਧਾ ਇਮਿਨਾ ਭਦਨ੍ਤੇਨ ਕਿਞ੍ਚਿ વੁਤ੍ਤਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਣ੍ਡਿਤਭਾવੇਨ ਤਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਂ ਸਾਧੁਕਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸਭੋਜਨਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਚੇ ਮੇ ਅਯ੍ਯਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯਾਥ, ਇਮਮਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਦਦੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਆਹ।
ਇਤਰੋ ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾવ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚੇ ਸੋ ਏવਰੂਪਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਪਲੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਨ ਅਦ੍ਦਸ। ਅਥ ਨਂ ਏਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਤ੍ਤਾ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਕਤੋਪਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮੋ ਰਕ੍ਖਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਨ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਮਹਾਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਰਾਜਗਹਨਗਰੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਬਹ੍વਨ੍ਨਪਾਨੇ ਕੁਲਘਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸੋ ਪਦਸਾ ਗਮਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨੇવ ਸਯਨੇ ਸਯਿਤੁਂ, ਨ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰવਲਞ੍ਜਮੇવ ਖਾਦਤਿ। ‘‘ਬਾਲਤਾਯ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਤਂ ਪੋਸਯਿਂਸੁ। ਮਹਲ੍ਲਕਕਾਲੇਪਿ વਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਨਗ੍ਗੋવ વਿਚਰਤਿ, ਭੂਮਿਯਂ ਸਯਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰવਲਞ੍ਜਮੇવ ਖਾਦਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ‘‘ਨਾਯਂ ਕੁਲਘਰਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੋ, ਕੇવਲਂ ਅਲਜ੍ਜਨਕੋ ਆਜੀવਕਾਨਂ ਏਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੋ’’ਤਿ ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਨੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਦਾਰਕਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਥਾ’’ਤਿ ਅਦਂਸੁ। ਅਥ ਨਂ ਤੇ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸੁਂ। ਪਬ੍ਬਾਜੇਨ੍ਤਾ ਚ ਪਨ ਗਲਪ੍ਪਮਾਣੇ ਆવਾਟੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਂਸਕੂਟਾਨਂ ਉਪਰਿਂ ਪਦਰਾਨਿ ਦਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਉਪਰਿ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਾਲਟ੍ਠਿਖਣ੍ਡੇਨ ਕੇਸੇ ਲੁਞ੍ਚਿਂਸੁ। ਅਥ ਨੇ ਤਸ੍ਸ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।
ਪੁਨਦਿવਸੇ ਆਜੀવਕਾ ‘‘ਏਹਿ, ਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਤਂ વਦਿਂਸੁ। ਸੋ ‘‘ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਅਹਂ ਇਧੇવ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਨ ਇਚ੍ਛਿ। ਅਥ ਨਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਤ੍વਾ ਅਨਿਚ੍ਛਮਾਨਂ ਓਹਾਯ ਅਗਮਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਤੇਸਂ ਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ વਚ੍ਚਕੁਟਿਯਾ ਪਦਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਉਭੋਹਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਆਲੋਪਂ ਆਲੋਪਂ ਕਤ੍વਾ ਗੂਥਂ ਖਾਦਿ । ਆਜੀવਕਾ ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮਤੋ ਆਹਾਰਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ। ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਇਚ੍ਛਿ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ‘‘ਨ ਮੇ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥੋ। ਲਦ੍ਧੋ ਮੇ ਆਹਾਰੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਹਂ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧੇવ ਲਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਏવਂ ਦੁਤਿਯੇ ਤਤਿਯੇ ਚਤੁਤ੍ਥੇਪਿ ਦਿવਸੇ ਤੇਹਿ ਬਹੁਮ੍ਪਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ‘‘ਅਹਂ ਇਧੇવ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਾਮਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛਿ। ਆਜੀવਕਾ ‘‘ਅਯਂ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਨੇવ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਪਹਿਤਾਹਾਰਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ‘ਇਧੇવ ਮੇ ਲਦ੍ਧੋ’ਤਿ વਦਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਰੋਤਿ, ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਾ ਏਕਂ ਦ੍વੇ ਜਨੇ ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ ਓਹਾਯ ਗਮਿਂਸੁ। ਤੇ ਪਚ੍ਛਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਲੀਯਿਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਤੇਸਂ ਗਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ વਚ੍ਚਕੁਟਿਂ ਓਰੁਯ੍ਹ ਗੂਥਂ ਖਾਦਿ।
ਇਤਰੇ ਤਸ੍ਸ ਕਿਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਜੀવਕਾਨਂ ਆਰੋਚਯਿਂਸੁ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਆਜੀવਕਾ ‘‘ਅਹੋ ਭਾਰਿਯਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਸਚੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਾવਕਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ, ‘ਆਜੀવਕਾ ਗੂਥਂ ਖਾਦਮਾਨਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਕਿਤ੍ਤਿਂ ਪਕਾਸੇਯ੍ਯੁਂ, ਨਾਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕੋ’’ਤਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਨੀਹਰਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਨੀਹਰਿਤੋ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾਰਕਰਣਟ੍ਠਾਨੇ ਪਤ੍ਥਰਿਤੋ ਏਕੋ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸੋਣ੍ਡਿ, ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾਰਕਰਣਟ੍ਠਾਨਂ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਂ ਗੂਥਂ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਸਰੀਰવਲਞ੍ਜਨਤ੍ਥਾਯ ਆਗਮਨਕਾਲੇ ਏਕੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਾਸਾਣਸ੍ਸ ਏਕਂ ਅਨ੍ਤਂ ਓਲੁਬ੍ਭ ਏਕਂ ਪਾਦਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਜਣ੍ਣੁਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਂવਾਤਾਭਿਮੁਖੋ ਮੁਖਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕਸ੍ਮਾ ਅਯ੍ਯੋ ਮੁਖਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਅਹਂ વਾਤਭਕ੍ਖੋ, ਅਞ੍ਞੋ ਮੇ ਆਹਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਅਥ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਏਕਂ ਪਾਦਂ ਜਣ੍ਣੁਕੇ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤੋਸਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਉਗ੍ਗਤਪੋ ਘੋਰਤਪੋ, ਮਯਾ ਦ੍વੀਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਂ ਪਾਦਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਜਣ੍ਣੁਕੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤੋਮ੍ਹਿ। ਅਹਞ੍ਹਿ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਂ ਠਿਤਕੋવ વੀਤਿਨਾਮੇਮਿ, ਨ ਨਿਸੀਦਾਮਿ, ਨ ਨਿਪਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਾਮ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ વਚਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਹੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਏવਰੂਪਾਪਿ ਨਾਮ ਤਪਸ੍ਸਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਨੋ ਏવਰੂਪਾ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਾ’’ਤਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਙ੍ਗਮਗਧવਾਸਿਨੋ ਸਙ੍ਖੁਭਿਤ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਸੇ ਮਾਸੇ ਮਹਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਅਭਿਹਰਨ੍ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਅਹਂ વਾਤਮੇવ ਭਕ੍ਖਾਮਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਂ ਆਹਾਰਂ। ਅਞ੍ਞਞ੍ਹਿ ਮੇ ਖਾਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਪੋ ਨਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਤੇਹਿ ਅਭਿਹਟਂ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਮਾ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਸੇਥ, ਤੁਮ੍ਹਾਦਿਸੇਨ ਘੋਰਤਪੇਨ ਪਰਿਭੋਗੇ ਕਤੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਾਚਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞੋ ਆਹਾਰੋ ਨ ਰੁਚ੍ਚਤਿ। ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਨ ਯਾਚਨਾਯ ਪੀਲ਼ਿਤੋ ਤੇਹਿ ਆਭਤਾਨਿ ਸਪ੍ਪਿਫਾਣਿਤਾਦੀਨਿ ਕੁਸਗ੍ਗੇਨ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਅਲਂ વੋ ਏਤ੍ਤਕਂ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਚਾ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਏવਂ ਸੋ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਞਾਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਨਗ੍ਗੋ ਗੂਥਂ ਖਾਦਨ੍ਤੋ ਕੇਸੇ ਲੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਭੂਮਿਯਂ ਸਯਮਾਨੋ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ।
ਬੁਦ੍ਧਾਨਮ੍ਪਿ ਖੋ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇ ਲੋਕવੋਲੋਕਨਂ ਅવਿਜਹਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਯਂ ਜਮ੍ਬੁਕਾਜੀવਕੋ ਞਾਣਜਾਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ ਏਤਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਂ ਗਾਥਂ ਭਾਸਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਾਥਾવਸਾਨੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਮਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਾਜਨੋ ਸੋਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਜਮ੍ਬੁਕਾਜੀવਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕਿਂ ਤੁਮ੍ਹੇਯੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਅਹਮੇવਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ વਡ੍ਢਮਾਨਕਚ੍ਛਾਯਾਯ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪਾਯਾਸਿ।
ਦੇવਤਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਯਂ ਜਮ੍ਬੁਕਾਜੀવਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸੋ ਚ ਜੇਗੁਚ੍ਛੇ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਕਿਲਿਟ੍ਠੇ ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੇ વਸਤਿ, ਦੇવਂ વਸ੍ਸਾਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਤਂ ਮੁਹੁਤ੍ਤਂਯੇવ ਦੇવਂ વਸ੍ਸਾਪੇਸੁਂ। ਪਿਟ੍ਠਿਪਾਸਾਣੋ ਸੁਚਿ ਨਿਮ੍ਮਲੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਂ ਪੁਪ੍ਫવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਾਪੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਯਂ ਜਮ੍ਬੁਕਾਜੀવਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਜਮ੍ਬੁਕਾ’’ਤਿ ਸਦ੍ਦਮਕਾਸਿ। ਜਮ੍ਬੁਕੋ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਏਸ, ਦੁਜ੍ਜਨੋ ਮਂ ਜਮ੍ਬੁਕવਾਦੇਨ વਦਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਅਹਂ ਸਮਣੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਮਹਾਸਮਣਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮੇ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ ਇਧ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਸਮਣ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ વਸਨਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ । ‘‘ਜਮ੍ਬੁਕ, ਮਾ ਏવਂ ਕਰਿ, ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ ਮੇ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਦੇਹਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਨੁਸ੍ਸਂ, ਪਸવੋ ਪਸવ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਤ੍વਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਕਹਂ ਤੇ ਲਾਬੁਕਂ, ਕਹਂ ਧੂਮਕਟਚ੍ਛੁਕੋ, ਕਹਂ ਯਞ੍ਞਸੁਤ੍ਤਕ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘‘ਅਤ੍ਥੇਤਂ ਮਯ੍ਹਂ, વਿਸੁਂ વਿਸੁਂ ਪਨ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਚਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖ’ਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਨੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਰਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਚਰਿਸ੍ਸਸਿ ਤ੍વਂ ਏਤਂ ਅਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਕੁਜ੍ਝਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ – ‘‘ਹੋਤੁ, ਜਮ੍ਬੁਕ, ਮਾ ਕੁਜ੍ਝ, વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮੇ ਆਚਿਕ੍ਖਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਸਮਣ, ਏਤ੍ਥ વਸਨਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਏਕਂ ਪਬ੍ਭਾਰਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਪਬ੍ਭਾਰੇ ਕੋ વਸਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਕੋਚਿ, ਮਹਾਸਮਣਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਏਤਂ ਮਯ੍ਹਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ । ‘‘ਤ੍વਞ੍ਞੇવ ਜਾਨ, ਮਹਾਸਮਣਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਪਬ੍ਭਾਰੇ ਨਿਸੀਦਨਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਪਠਮਯਾਮੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਂ ਏਕੋਭਾਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਥੁ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਜਮ੍ਬੁਕੋ ਓਭਾਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਓਭਾਸੋ ਨਾਮੇਸੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਆਗਮਿ। ਜਮ੍ਬੁਕੋ ਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਨਾਮੇਸੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਏਕਾਯ ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਏਕਂ, ਦ੍વੀਹਿ ਦ੍વੇ, ਦਸਹਿ ਦਸ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਾਨਿ ਓਭਾਸੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਕਲਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਏਕੋਭਾਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਆਗਮਿ। ਜਮ੍ਬੁਕੋ ਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਾਤੋવ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਮਹਾਸਮਣ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਚਤਸ੍ਸੋ ਦਿਸਾ ਓਭਾਸੇਨ੍ਤੋ ਕੇ ਆਗਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ’’ਤਿ? ‘‘ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਰਾਜੇਹਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਜਮ੍ਬੁਕ, ਮਹਾਰਾਜੂਨਮ੍ਪਿ ਅਤਿਰਾਜਾ’’ਤਿ। ‘‘ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਪਨ ਕੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ, ਜਮ੍ਬੁਕਾ’’ਤਿ । ‘‘ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ’’ਤਿ? ‘‘ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁਮੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਸਕ੍ਕਦੇવਰਾਜਤੋਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਜਮ੍ਬੁਕ, ਸਕ੍ਕਤੋਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋਮ੍ਹਿ, ਏਸੋ ਪਨ ਮਯ੍ਹਂ ਗਿਲਾਨੁਪਟ੍ਠਾਕੋ ਕਪ੍ਪਿਯਕਾਰਕਸਾਮਣੇਰਸਦਿਸੋ’’ਤਿ। ‘‘ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਸਕਲਂ ਅਰਞ੍ਞਂ ਓਭਾਸੇਤ੍વਾ ਕੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਯਂ ਲੋਕੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਯੋ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਲਿਤ੍વਾ ‘ਨਮੋ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨੋ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਏવ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਤੋਪਿ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਜਮ੍ਬੁਕ, ਅਹਞ੍ਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾਪਿ ਅਤਿਬ੍ਰਹ੍ਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯੋਸਿ ਤ੍વਂ, ਮਹਾਸਮਣ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਪਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਾਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਇਧ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤੇਸੁ ਏਕੋਪਿ ਮਂ ਉਪਟ੍ਠਾਤੁਂ ਨਾਗਤਪੁਬ੍ਬੋ। ਅਹਞ੍ਹਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਅਦ੍ਧਾਨਂ વਾਤਭਕ੍ਖੋ ਹੁਤ੍વਾ ਠਿਤਕੋવ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿਂ, ਨ ਤਾવ ਤੇ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਤਪੁਬ੍ਬਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਆਹ – ਜਮ੍ਬੁਕ, ਤ੍વਂ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਧਬਾਲਂ ਮਹਾਜਨਂ વਞ੍ਚਯਮਾਨੋ ਮਮ੍ਪਿ વਞ੍ਚੇਤੁਕਾਮੋ ਜਾਤੋ, ਨਨੁ ਤ੍વਂ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਞਾਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਗੂਥਮੇવ ਖਾਦਿ, ਭੂਮਿਯਂਯੇવ ਨਿਪਜ੍ਜਿ, ਨਗ੍ਗੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਚਰਿ, ਤਾਲਟ੍ਠਿਖਣ੍ਡੇਨ ਕੇਸੇ ਲੁਞ੍ਚਿ। ਅਥ ਚ ਪਨ ਲੋਕਂ વਞ੍ਚੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਹਂ વਾਤਭਕ੍ਖੋ, ਏਕਪਾਦੇਨ ਤਿਟ੍ਠਾਮਿ, ਨ ਨਿਸੀਦਾਮਿ, ਨ ਨਿਪਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ વਦੇਸਿ, ‘‘ਮਮਮ੍ਪਿ વਞ੍ਚੇਤੁਕਾਮੋਸਿ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਤ੍વਂ ਪਾਪਿਕਂ ਲਾਮਿਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਗੂਥਭਕ੍ਖੋ ਭੂਮਿਸਯੋ ਨਗ੍ਗੋ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਤਾਲਟ੍ਠਿਖਣ੍ਡੇਨ ਕੇਸਲੁਞ੍ਚਨਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿਪਿ ਪਾਪਿਕਂ ਲਾਮਿਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਮੇવ ਗਣ੍ਹਾਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਮਯਾ ਕਤਂ, ਮਹਾਸਮਣਾ’’ਤਿ? ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਕਮ੍ਮਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਰਿ ਕਥੇਨ੍ਤੇਯੇવ ਸਂવੇਗੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਂ, ਸੋ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕੋ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਕਸਾਟਿਕਂ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਸਤ੍ਥਾਪਿਸ੍ਸ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਞ੍ਚ ਉਪਸਮ੍ਪਦਞ੍ਚ ਯਾਚਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਕਮ੍ਮਂ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਂ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਖੀਣਾਸવਮਹਾਥੇਰਂ ਚਤੂਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸੇਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਯਾવਾਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਤਿਗਾવੁਤਾਧਿਕਂ ਯੋਜਨਂ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ, ਤਾવ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਕਾવਸੇਸੇਨ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਞਾਸ વਸ੍ਸਾਨਿ ਇਮਂ વਿਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਖੀਣਂ। વੀਸਤਿ ਪਨ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਇਮਿਨਾ ਕਤਸ੍ਸ ਸਮਣਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਫਲਂ ਨਾਸੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਥਾ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਚਰ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਸਮ੍ਮਾ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਾવਦੇવਸ੍ਸ ਗਿਹਿਲਿਙ੍ਗਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ ਅਟ੍ਠਪਰਿਕ੍ਖਾਰਧਰੋ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਿਕਮਹਾਥੇਰੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ।
ਅਙ੍ਗਮਗਧવਾਸੀਨਂ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤਦਿવਸੋ ਕਿਰੇਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਉਭਯਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤਾ ਤਥਾਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯੋ ਜਮ੍ਬੁਕੋ ਮਹਾ, ਉਦਾਹੁ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਚੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਮਹਾ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਯਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਜਮ੍ਬੁਕਾਜੀવਕਸ੍ਸ ਪਨ ਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਇਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਂ ਞਤ੍વਾ, ‘‘ਜਮ੍ਬੁਕ, ਤવ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਕਙ੍ਖਂ ਛਿਨ੍ਦਾਹੀ’’ਤਿ ਆਹ, ਸੋ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤ੍ਤਕਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਤਾਲਪ੍ਪਮਾਣਂ વੇਹਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ, ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਓਰੁਯ੍ਹ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਦ੍વਿਤਾਲਮਤ੍ਤਂ ਤਿਤਾਲਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤਤਾਲਮਤ੍ਤਂ વੇਹਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾવਕਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਸਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਅਹੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਅਚ੍ਛਰਿਯਾ ਅਨੋਪਮਗੁਣਾ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਮਹਾਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਅਯਂ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਆਭਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕੁਸਗ੍ਗੇਨ ਜਿવ੍ਹਗ੍ਗੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘ਤਪਚਰਣਂ ਪੂਰੇਮੀ’ਤਿ ਇਧ ਨਿવੁਟ੍ਠੋ, ਸਚੇਪਿ ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ વਸ੍ਸਸਤਂ ਤਪਚਰਣਂ ਪੂਰੇਯ੍ਯ, ਯਾ ਚਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਕਾਲਂ વਾ ਭਤ੍ਤਂ વਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤ੍વਾ ਅਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਚ੍ਛੇਦਨਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਤਂ ਤਪਚਰਣਂ ਸੋਲ਼ਸਿਂ ਕਲਮ੍ਪਿ ਨ ਅਗ੍ਘਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੭੦.
‘‘ਮਾਸੇ ਮਾਸੇ ਕੁਸਗ੍ਗੇਨ, ਬਾਲੋ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਭੋਜਨਂ।
ਨ ਸੋ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਕਲਂ ਅਗ੍ਘਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਚੇ ਬਾਲੋ ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤਧਮ੍ਮੋ ਸੀਲਾਦਿਗੁਣਾ ਪਰਿਬਾਹਿਰੋ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ‘‘ਤਪਚਰਣਂ ਪੂਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਾਸੇ ਮਾਸੇ ਪਤ੍ਤੇ ਕੁਸਗ੍ਗੇਨ ਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ વਸ੍ਸਸਤਂ ਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ ਭੋਜਨਂ। ਨ ਸੋ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ, ਕਲਂ ਅਗ੍ਘਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਞਾਤਧਮ੍ਮਾ ਤੁਲਿਤਧਮ੍ਮਾ। ਤੇਸੁ ਹੇਟ੍ਠਿਮਕੋਟਿਯਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮੋ, ਉਪਰਿਮਕੋਟਿਯਾ ਖੀਣਾਸવੋ। ਇਮੇਸਂ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਸੋ ਬਾਲੋ ਕਲਂ ਨ ਅਗ੍ਘਤਿ ਸੋਲ਼ਸਿਨ੍ਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾ ਦੇਸਨਾ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਯਾ ਚਸ੍ਸ ਤਥਾ ਤਪਚਰਣਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ વਸ੍ਸਸਤਂ ਚੇਤਨਾ ਯਾ ਚ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਕਾਲਂ વਾ ਭਤ੍ਤਂ વਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਿਤ੍વਾ ਅਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਾਨਂ ਏਕਾ ਭਤ੍ਤਚ੍ਛੇਦਨਕੁਸਲਚੇਤਨਾ, ਤਸ੍ਸਾ ਚੇਤਨਾਯ ਸਾ ਤਾવ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪવਤ੍ਤਚੇਤਨਾ ਸੋਲ਼ਸਿਂ ਕਲਂ ਨ ਅਗ੍ਘਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਂ ਤਸ੍ਸਾ ਸਙ੍ਖਾਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਚੇਤਨਾਯ ਫਲਂ, ਤਂ ਸੋਲ਼ਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਏਕੇਕਂ ਪੁਨ ਸੋਲ਼ਸ ਸੋਲ਼ਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਤਤੋ ਏਕਸ੍ਸ ਕੋਟ੍ਠਾਸਸ੍ਸ ਯਂ ਫਲਂ, ਤਦੇવ ਤਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸ ਤਪਚਰਣਤੋ ਮਹਪ੍ਫਲਤਰਨ੍ਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਜਮ੍ਬੁਕਤ੍ਥੇਰવਤ੍ਥੁ ਏਕਾਦਸਮਂ।
੧੨. ਅਹਿਪੇਤવਤ੍ਥੁ
ਨ ਹਿ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਅਹਿਪੇਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਏਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਦਿવਸੇ ਜਟਿਲਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ਚ ‘‘ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਤੋ ਓਤਰਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ਏਕਂ ਅਹਿਪੇਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ, ਆવੁਸੋ, ਸਿਤਂ ਪਾਤੁਕਰੋਸੀ’’ਤਿ ਸਿਤਕਾਰਣਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਅਕਾਲੋ, ਆવੁਸੋ ਲਕ੍ਖਣ, ਇਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਮਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ ਥੇਰੋ ਆਹ। ਤੇਸੁ ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਸੁ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਥੇਰੋ ਪੁਚ੍ਛਿ, ‘‘ਆવੁਸੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਤ੍વਂ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਾ ਓਤਰਨ੍ਤੋ ਸਿਤਂ ਪਾਤੁਕਰਿਤ੍વਾ ਮਯਾ ਸਿਤਕਾਰਣਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਮਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸੀ’ਤਿ ਅવਚ, ਕਥੇਹਿ ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ। ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏਕਂ ਪੇਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿਂ। ਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ – ਮਨੁਸ੍ਸਸੀਸਂ વਿਯ ਅਸ੍ਸ ਸੀਸਂ, ਅਹਿਸ੍ਸ વਿਯ ਸੇਸੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ, ਅਹਿਪੇਤੋ ਨਾਮੇਸ ਪਮਾਣਤੋ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯੋਜਨਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਸੀਸਤੋ ਉਟ੍ਠਿਤਾ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾ ਯਾવ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਤੋ ਉਟ੍ਠਿਤਾ ਅਗ੍ਗਿਜਾਲਾ ਯਾવ ਸੀਸਾ, ਮਜ੍ਝੇਸੀਸਤੋ ਉਟ੍ਠਿਤਾ ਦ੍વੇ ਪਸ੍ਸਾਨਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਦ੍વੀਹਿ ਪਸ੍ਸੇਹਿ ਉਟ੍ਠਿਤਾ ਮਜ੍ਝੇ ਓਤਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ । ਦ੍વਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਕਿਰ ਪੇਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯੋਜਨਿਕੋ, ਅવਸੇਸਾਨਂ ਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣੋ। ਇਮਸ੍ਸ ਚੇવ ਅਹਿਪੇਤਸ੍ਸ ਕਾਕਪੇਤਸ੍ਸ ਚ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯੋਜਨਿਕੋ। ਤੇਸੁ ਅਯਂ ਤਾવ ਅਹਿਪੇਤੋ। ਕਾਕਪੇਤਮ੍ਪਿ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਮਤ੍ਥਕੇ ਪਚ੍ਚਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਪਞ੍ਚਯੋਜਨਿਕਾ ਜਿવ੍ਹਾ, ਸੀਸਂ ਤੇ ਨવਯੋਜਨਂ।
ਕਾਯੋ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤੋ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿਯੋਜਨਂ।
ਕਿਂ ਨੁ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨ, ਪਤ੍ਤੋਸਿ ਦੁਕ੍ਖਮੀਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਅਥਸ੍ਸ ਪੇਤੋ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ –
‘‘ਅਹਂ ਭਨ੍ਤੇ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।
ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਭਤਂ ਭਤ੍ਤਂ, ਆਹਾਰੇਸਿਂ ਯਦਿਚ੍ਛਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਂਸੁ,। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਥੇਰੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਮ੍ਪਿਯਾਯਮਾਨਾ ਆਸਨਸਾਲਾਯਂ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਦੇ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਤੇਲਂ ਮਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਂ ਪਾਯੇਤ੍વਾ ਖਜ੍ਜਕਂ ਦਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਕਾਲਂ ਆਗਮਯਮਾਨਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਧਮ੍ਮਕਥਾવਸਾਨੇ ਥੇਰਾਨਂ ਪਤ੍ਤੇ ਆਦਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਾ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸਭੋਜਨਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਆਹਰਿਂਸੁ। ਤਦਾ ਅਹਂ ਕਾਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਸਨਸਾਲਾਯ ਛਦਨਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਲੀਨੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਕੇਨ ਗਹਿਤਪਤ੍ਤਤੋ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਮੁਖਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਤਯੋ ਕਬਲ਼ੇ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿਂ। ਤਂ ਪਨ ਭਤ੍ਤਂ ਨੇવ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਕਂ, ਨ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਨ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਗਹਿਤਾવਸੇਸਕਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੇਹਂ ਨੇਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬਕਂ, ਕੇવਲਂ ਸਙ੍ਘਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਅਭਿਹਟਮਤ੍ਤਮੇવ। ਤਤੋ ਮਯਾ ਤਯੋ ਕਬਲ਼ਾ ਗਹਿਤਾ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ। ਸ੍વਾਹਂ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ વਿਪਾਕੇਨ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਕਾવਸੇਸੇਨ ਇਦਾਨਿ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਕਾਕਪੇਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ ਇਮਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਨੁਭੋਮੀ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਕਾਕਪੇਤਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁ।
ਇਧ ਪਨ ਥੇਰੋ ‘‘ਅਹਿਪੇਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਸਕ੍ਖੀ ਹੁਤ੍વਾਪਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਆਹ। ਮਯਾਪੇਸ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਤ੍ਤਦਿવਸੇਯੇવ ਦਿਟ੍ਠੋ, ਅਪਿਚਾਹਂ ‘ਯੇ ਮੇ વਚਨਂ ਨ ਸਦ੍ਦਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਤੇਸਂ ਅਹਿਤਾਯ ਭવੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ ਪਰਾਨੁਦ੍ਦਯਾਯ ਨ ਕਥੇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਲਕ੍ਖਣਸਂਯੁਤ੍ਤੇਪਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੦੨ ਆਦਯੋ) ਹਿ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਕਾਲੇਯੇવ ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਖੀ ਹੁਤ੍વਾ વਿਨੀਤવਤ੍ਥੂਨਿ ਕਥੇਸਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਤਥੇવ ਕਥਿਤਂ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਤੇਸਂ ਕਥੇਸਿ –
ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਨਦੀਤੀਰੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਨਗਰੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਤਿ। ਨਾਗਰਾਪਿ ਸਾਯਂਪਾਤਂ ਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫਾਦਿਹਤ੍ਥਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੂਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਏਕੋ ਬਾਰਾਣਸਿવਾਸੀ ਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਖੇਤ੍ਤਂ ਕਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਸਾਯਂਪਾਤਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੂਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਸ੍ਸਕੋ ਚ ‘‘ਮਾ ਮੇ ਖੇਤ੍ਤਂ ਮਦ੍ਦਥਾ’’ਤਿ વਾਰੇਨ੍ਤੋਪਿ વਾਰੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸਚੇ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਨ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਮੇ ਖੇਤ੍ਤਂ ਮਦ੍ਦੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠਕਾਲੇ ਪਰਿਭੋਗਭਾਜਨਾਨਿ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਝਾਪੇਸਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਤਂ ਝਾਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਯਥਾਸੁਖਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਗਨ੍ਧਮਾਲਂ ਆਦਾਯ ਆਗਤੋ ਝਾਮਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ ਨੋ ਅਯ੍ਯੋ ਗਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋਪਿ ਮਹਾਜਨੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਤੋ ਮਹਾਜਨਮਜ੍ਝੇ ਠਿਤਕੋવ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਮਯਾ ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਝਾਪਿਤਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ‘‘ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਪਾਪਿਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਯਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨ ਲਭਿਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਦਣ੍ਡਾਦੀਹਿ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਸੁਂ। ਸੋ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਯਾવਾਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ, ਤਾવ ਨਿਰਯੇ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾવਸੇਸੇਨ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟੇ ਅਹਿਪੇਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਇਦਂ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਕਥੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਨਾਮੇਤਂ ਖੀਰਸਦਿਸਂ, ਯਥਾ ਖੀਰਂ ਦੁਯ੍ਹਮਾਨਮੇવ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ। ਤਥਾ ਕਮ੍ਮਂ ਕਯਿਰਮਾਨਮੇવ ਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਯਦਾ ਪਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ, ਤਦਾ ਏવਰੂਪੇਨ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸੋਚਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੭੧.
‘‘ਨ ਹਿ ਪਾਪਂ ਕਤਂ ਕਮ੍ਮਂ, ਸਜ੍ਜੁਖੀਰਂવ ਮੁਚ੍ਚਤਿ।
ਡਹਨ੍ਤਂ ਬਾਲਮਨ੍વੇਤਿ, ਭਸ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਨੋવ ਪਾવਕੋ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਸਜ੍ਜੁਖੀਰਂ વਾਤਿ ਤਂ ਖਣਂਯੇવ ਧੇਨੁਯਾ ਥਨੇਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਅਬ੍ਭੁਣ੍ਹਂ ਖੀਰਂ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯਥਾ ਇਦਂ ਸਜ੍ਜੁਖੀਰਂ ਤਂ ਖਣਞ੍ਞੇવ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤਿ ਨ ਪਰਿਣਮਤਿ ਨ ਪਕਤਿਂ વਿਜਹਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਭਾਜਨੇ ਦੁਹਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਂ ਯਾવ ਤਤ੍ਥ ਤਕ੍ਕਾਦਿਅਮ੍ਬਿਲਂ ਨ ਪਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਯਾવ ਦਧਿਭਾਜਨਾਦਿਕਂ ਅਮ੍ਬਿਲਭਾਜਨਂ ਨ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਤਾવ ਪਕਤਿਂ ਅવਿਜਹਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਜਹਤਿ, ਏવਮੇવ ਪਾਪਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਕਰਿਯਮਾਨਮੇવ ਨ વਿਪਚ੍ਚਤਿ। ਯਦਿ વਿਪਚ੍ਚੇਯ੍ਯ, ਨ ਕੋਚਿ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ વਿਸਹੇਯ੍ਯ। ਯਾવ ਪਨ ਕੁਸਲਾਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਧਾ ਧਰਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਨਂ ਤੇ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਭੇਦਾ ਅਪਾਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ વਿਪਚ੍ਚਤਿ, વਿਪਚ੍ਚਮਾਨਞ੍ਚ ਡਹਨ੍ਤਂ ਬਾਲਮਨ੍વੇਤਿ।‘‘ਕਿਂ વਿਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਭਸ੍ਮਚ੍ਛਨ੍ਨੋવ ਪਾવਕੋ’’ਤਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਛਾਰਿਕਾਯ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ વੀਤਚ੍ਚਿਤਙ੍ਗਾਰੋ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤੋਪਿ ਛਾਰਿਕਾਯ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਨ ਤਾવ ਡਹਤਿ, ਛਾਰਿਕਂ ਪਨ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਚਮ੍ਮਾਦੀਨਂ ਡਹਨવਸੇਨ ਯਾવ ਮਤ੍ਥਲੁਙ੍ਗਾ ਡਹਨ੍ਤੋ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮੇવ ਪਾਪਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਯੇਨ ਕਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਬਾਲਂ ਦੁਤਿਯੇ વਾ ਤਤਿਯੇ વਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਂ ਡਹਨ੍ਤਂ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦਯੋ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ।
ਅਹਿਪੇਤવਤ੍ਥੁ ਦ੍વਾਦਸਮਂ।
੧੩. ਸਟ੍ਠਿਕੂਟਪੇਤવਤ੍ਥੁ
ਯਾવਦੇવ ਅਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸਟ੍ਠਿਕੂਟਪੇਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ।
ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਹਿ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ਲਕ੍ਖਣਤ੍ਥੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਾ ਓਰੋਹਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿ। ਥੇਰੇਨ ਸਿਤਕਾਰਣਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਮਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਪੁਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਆਹ – ‘‘ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਏਕਂ ਪੇਤਂ ਅਦ੍ਦਸਂ ਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ, ਤਸ੍ਸ ਸਟ੍ਠਿ ਅਯਕੂਟਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਦਿਤ੍ਤਾਨਿ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਲਿਤਾਨਿ ਉਪਰਿਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਹਨ੍ਤਿ ਸੀਸਂ ਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਭਿਨ੍ਨਂ ਭਿਨ੍ਨਂ ਪੁਨ ਸਮੁਟ੍ਠਹਤਿ , ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਮਯਾ ਏવਰੂਪੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ, ਅਹਂ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਿਤਂ ਪਾਤ੍વਾਕਾਸਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਪੇਤવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ –
‘‘ਸਟ੍ਠਿ ਕੂਟਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ ਸਬ੍ਬਸੋ।
ਸੀਸੇ ਤੁਯ੍ਹਂ ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ, વੋਭਿਨ੍ਦਨ੍ਤੇવ ਮਤ੍ਥਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਪੇ॰ વ॰ ੮੦੮, ੮੧੦, ੮੧੩) ਆਦਿ –
ਇਮਮੇવ ਪੇਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਤ੍ਥਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾવ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਯਾਪੇਸ ਸਤ੍ਤੋ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨੇવ ਦਿਟ੍ਠੋ ‘ਯੇ ਚ ਪਨ ਮੇ વਚਨਂ ਨ ਸਦ੍ਦਹੇਯ੍ਯੁਂ, ਤੇਸਂ ਅਹਿਤਾਯ ਭવੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਨ ਕਥੇਸਿਂ, ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਸ੍ਸ ਸਕ੍ਖੀ ਹੁਤ੍વਾ ਕਥੇਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਨੇਸਂ ਕਥੇਸਿ –
ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਸਾਲ਼ਿਤ੍ਤਕਸਿਪ੍ਪੇ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕੋ ਪੀਠਸਪ੍ਪਿ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇ ਏਕਸ੍ਸ વਟਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਕ੍ਖਰਾਨਿ ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਾਨਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤੋ ‘‘ਹਤ੍ਥਿਰੂਪਕਂ ਨੋ ਦਸ੍ਸੇਹਿ, ਅਸ੍ਸਰੂਪਕਂ ਨੋ ਦਸ੍ਸੇਹੀ’’ਤਿ ਗਾਮਦਾਰਕੇਹਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਾਨਿ ਰੂਪਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਖਾਦਨੀਯਾਦੀਨਿ ਲਭਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਰਾਜਾ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਦਾਰਕਾ ਪੀਠਸਪ੍ਪਿਂ ਪਾਰੋਹਨ੍ਤਰੇ ਕਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿਂਸੁ। ਰਞ੍ਞੋ ਠਿਤਮਜ੍ਝਨ੍ਹਿਕੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਛਿਦ੍ਦਾવਛਿਦ੍ਦਚ੍ਛਾਯਾ ਸਰੀਰਂ ਫਰਿ। ਸੋ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਦ੍ਧਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਰੁਕ੍ਖਪਣ੍ਣੇਸੁ ਹਤ੍ਥਿਰੂਪਕਾਦੀਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਸੇਤਂ ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਪੀਠਸਪ੍ਪਿਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਅਤਿਮੁਖਰੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਪਿ વੁਤ੍ਤੇ ਬਹੁਂ ਭਣਨ੍ਤੋ ਮਂ ਉਪਦ੍ਦવੇਤਿ, ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ ਤਸ੍ਸ ਮੁਖੇ ਨਾਲ਼ਿਮਤ੍ਤਾ ਅਜਲਣ੍ਡਿਕਾ ਖਿਪਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੇવ। ਅਜਲਣ੍ਡਿਕਾ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਰੋਹਿਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਨ੍ਤੋਸਾਣਿਯਂ ਨਿਸੀਦਥ, ਅਹਮੇਤ੍ਥ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਰਾਜਾ ਤਥਾ ਕਾਰੇਸਿ। ਇਤਰੋ ਕਤ੍ਤਰਿਯਗ੍ਗੇਨ ਸਾਣਿਯਾ ਛਿਦ੍ਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਰੋਹਿਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੁਖੇ વਿવਟਮਤ੍ਤੇ ਏਕੇਕਂ ਅਜਲਣ੍ਡਿਕਂ ਖਿਪਿ। ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਮੁਖਂ ਪવਿਟ੍ਠਂ ਪવਿਟ੍ਠਂ ਗਿਲਿ। ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ ਖੀਣਾਸੁ ਅਜਲਣ੍ਡਿਕਾਸੁ ਸਾਣਿਂ ਚਾਲੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਅਜਲਣ੍ਡਿਕਾਨਂ ਖੀਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਆਚਰਿਯ, ਅਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ਕਥਂ ਨਿਤ੍ਥਰਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤਿਮੁਖਰਤਾਯ ਨਾਲ਼ਿਮਤ੍ਤਾ ਅਜਲਣ੍ਡਿਕਾ ਗਿਲਨ੍ਤਾਪਿ ਤੁਣ੍ਹੀਭਾવਂ ਨਾਪਜ੍ਜਥਾ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਙ੍ਗੁਉਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮੁਖਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਲ੍ਲਪਿਤੁਂ ਨਸਕ੍ਖਿ। ਰਾਜਾ ਪੀਠਸਪ੍ਪਿਗੁਣਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮੇ ਸੁਖਂ ਲਦ੍ਧ’’ਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠੋ ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਟ੍ਠਕਂ ਨਾਮ ਧਨਂ ਦਤ੍વਾ ਨਗਰਸ੍ਸ ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਰਗਾਮੇ ਅਦਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਸਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਸਾਧੁ ਖੋ ਸਿਪ੍ਪਕਂ ਨਾਮ, ਅਪਿ ਯਾਦਿਸ ਕੀਦਿਸਂ।
ਪਸ੍ਸ ਖਞ੍ਜਪ੍ਪਹਾਰੇਨ, ਲਦ੍ਧਾ ਗਾਮਾ ਚਤੁਦ੍ਦਿਸਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧੦੭)।
ਸੋ ਪਨ ਅਮਚ੍ਚੋ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਅਯਮੇવ ਭਗવਾ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਪੀਠਸਪ੍ਪਿਨਾ ਲਦ੍ਧਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਨਾਮ ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਹਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਮਯਾਪੇਤਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ ਮੇ , ਆਚਰਿਯ, ਸਿਪ੍ਪਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਤਾਤ, ਦਾਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ‘‘ਹੋਤੁ, ਆਰਾਧੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਪਾਦਪਰਿਕਮ੍ਮਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚਿਰਸ੍ਸਂ ਤਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਾਚਿ, ਪੀਠਸਪ੍ਪੀ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਅਤਿવਿਯ ਉਪਕਾਰੋ’’ਤਿ ਤਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ ਤੇ, ਤਾਤ, ਸਿਪ੍ਪਂ, ਇਦਾਨਿ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਬਹਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਿਪ੍ਪਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਗਾવਿਂ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਂ વਾ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਮਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤਾਤਾ, ਗਾવਿਂ ਮਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਤਂ ਦਣ੍ਡੋ ਹੋਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਂ ਮਾਰੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਸ੍ਸਂ, ਤ੍વਂ ਸਪੁਤ੍ਤਦਾਰੋਪਿ ਤਂ ਨਿਤ੍ਥਰਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸਿ, ਮਾ વਿਨਸ੍ਸ, ਯਮ੍ਹਿ ਪਹਟੇ ਦਣ੍ਡੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਾਦਿਸਂ ਨਿਮਾਤਾਪਿਤਿਕਂ ਕਞ੍ਚਿ ਉਪਧਾਰੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਕ੍ਖਰਾ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇ ਕਤ੍વਾ ਤਾਦਿਸਂ ਉਪਧਾਰਯਮਾਨੋ વਿਚਰਨ੍ਤੋ ਗਾવਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਸਸਾਮਿਕਾ’’ਤਿ ਪਹਰਿਤੁਂ ਨ વਿਸਹਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਸਮਾਤਾਪਿਤਿਕੋ’’ਤਿ ਪਹਰਿਤੁਂ ਨ વਿਸਤਿ।
ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸੁਨੇਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਤਂ ਨਗਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ વਿਹਰਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ ਨਗਰਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਨਿਮਾਤਾਪਿਤਿਕੋ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਹਟੇ ਦਣ੍ਡੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮਂ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਸਿਪ੍ਪਂ વੀਮਂਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਦਕ੍ਖਿਣਕਣ੍ਣਸੋਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਸਕ੍ਖਰਂ ਖਿਪਿ। ਸਾ ਦਕ੍ਖਿਣਕਣ੍ਣਸੋਤੇਨ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਾਮੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ, ਦੁਕ੍ਖਾ વੇਦਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ। ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ਆਕਾਸੇਨ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੇ ਅਨਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ‘‘ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਫਾਸੁਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰੋਦਿਂਸੁ ਪਰਿਦੇવਿਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਮਹਾਜਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਦ੍વਾਰਨ੍ਤਰੇ ਮਮ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭੂਤੋ, ਅਹਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਿਪ੍ਪਂ વੀਮਂਸਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਪਹਰਿ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਕਿਰ ਪਾਪਕੇਨ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧੋ ਪਹਟੋ, ਗਣ੍ਹਥ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਨਂ ਜੀવਿਤਕ੍ਖਯਂ ਪਾਪੇਸੁਂ। ਸੋ ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਯਾવਾਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਯੋਜਨਮਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਾ, ਤਾવ ਪਚ੍ਚਿਤ੍વਾ વਿਪਾਕਾવਸੇਸੇਨ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਮਤ੍ਥਕੇ ਸਟ੍ਠਿਕੂਟਪੇਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਇਮਂ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਕਥੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਨਾਮ ਸਿਪ੍ਪਂ વਾ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਅਨਤ੍ਥਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਬਾਲੋ ਹਿ ਸਿਪ੍ਪਂ વਾ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ વਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਤ੍ਥਮੇવ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ।
੭੨.
‘‘ਯਾવਦੇવ ਅਨਤ੍ਥਾਯ, ਞਤ੍ਤਂ ਬਾਲਸ੍ਸ ਜਾਯਤਿ।
ਹਨ੍ਤਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਸੁਕ੍ਕਂਸਂ, ਮੁਦ੍ਧਮਸ੍ਸ વਿਪਾਤਯ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਯਾવਦੇવਾਤਿ ਅવਧਿਪਰਿਚ੍ਛੇਦਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਞਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਜਾਨਨਸਭਾવੋ। ਯਂ ਸਿਪ੍ਪਂ ਜਾਨਾਤਿ , ਯਮ੍ਹਿ વਾ ਇਸ੍ਸਰਿਯੇ ਯਸੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਞ੍ਚ ਠਿਤੋ ਜਨੇਨ ਞਾਯਤਿ, ਪਾਕਟੋ ਪਞ੍ਞਾਤੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਸਿਪ੍ਪਂ વਾ ਹਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਦਿਭਾવੋ વਾ ਬਾਲਸ੍ਸ ਅਨਤ੍ਥਾਯੇવ ਜਾਯਤਿ। ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨਤ੍ਥਮੇવ ਕਰੋਤਿ। ਹਨ੍ਤੀਤਿ વਿਨਾਸੇਤਿ। ਸੁਕ੍ਕਂਸਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਕੋਟ੍ਠਾਸਂ, ਬਾਲਸ੍ਸ ਹਿ ਸਿਪ੍ਪਂ વਾ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਂ ਕੁਸਲਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਘਾਤੇਨ੍ਤਮੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਮੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯੇਤਂ ਨਾਮਂ। વਿਪਾਤਯਨ੍ਤਿ વਿਦ੍ਧਂਸਯਮਾਨਂ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਤਂ ਸੁਕ੍ਕਂਸਂ ਹਨਨ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮੁਦ੍ਧਂ વਿਪਾਤੇਨ੍ਤਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਨ੍ਤਮੇવ ਹਨ੍ਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ।
ਸਟ੍ਠਿਕੂਟਪੇਤવਤ੍ਥੁ ਤੇਰਸਮਂ।
੧੪. ਚਿਤ੍ਤਗਹਪਤਿવਤ੍ਥੁ
ਅਸਨ੍ਤਂ ਭਾવਨਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਸੁਧਮ੍ਮਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਦੇਸਨਾ ਮਚ੍ਛਿਕਾਸਣ੍ਡੇ ਸਮੁਟ੍ਠਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਮਚ੍ਛਿਕਾਸਣ੍ਡਨਗਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਗਹਪਤਿ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾਨਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਮਹਾਨਾਮਤ੍ਥੇਰਂ ਨਾਮ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਇਰਿਯਾਪਥੇ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਗੇਹਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਭੋਜੇਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਾવਸਾਨੇ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍વਾ ਅਚਲਸਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਮ੍ਬਾਟਕવਨਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਉਦਕਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ‘‘ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਉਦਕਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਮਹਾਪਥવੀ ਕਮ੍ਪਿ। ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਮਹਾવਿਹਾਰਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਹਿ ਆਗਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ વਿવਟਦ੍વਾਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਚ੍ਛਿਕਾਸਣ੍ਡੇ ਸੁਧਮ੍ਮਤ੍ਥੇਰੋ ਨਾਮ ਨੇવਾਸਿਕੋ ਅਹੋਸਿ।
ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗੁਣਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਤਸ੍ਸ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਤ੍ਤੁਕਾਮਾ ਮਚ੍ਛਿਕਾਸਣ੍ਡਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ਤੇਸਂ ਆਗਮਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਮਗ੍ਗਂ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤੇ ਆਦਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ વਿਹਾਰਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤੁਕવਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਥੋਕਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੋਤੁਕਾਮੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਂ ਯਾਚਿ। ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ, ‘‘ਉਪਾਸਕ, ਅਦ੍ਧਾਨੇਨ ਆਗਤਾਮ੍ਹਾ ਕਿਲਨ੍ਤਰੂਪਾ। ਅਪਿਚ ਥੋਕਂ ਸੁਣਾਹੀ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਸਿ। ਸੋ ਥੇਰਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋવ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਸੋ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸ੍વੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਮ ਗੇਹੇ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਨੇવਾਸਿਕਂ ਸੁਧਮ੍ਮਤ੍ਥੇਰਂ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸ੍વੇ ਥੇਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ। ਸੋ ‘‘ਅਯਂ ਮਂ ਪਚ੍ਛਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ ਕੁਦ੍ਧੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਯਾਚਿਯਮਾਨੋਪਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿ ਏવ। ਉਪਾਸਕੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਥ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਪਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿવੇਸਨੇ ਮਹਾਦਾਨਂ ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਸੁਧਮ੍ਮਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਪਚ੍ਚੂਸਕਾਲੇਯੇવ ‘‘ਕੀਦਿਸੋ ਨੁ ਖੋ ਗਹਪਤਿਨਾ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਸਜ੍ਜਿਤੋ, ਸ੍વੇ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਾਤੋવ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਆਦਾਯ ਤਸ੍ਸ ਗੇਹਂ ਅਗਮਾਸਿ।
ਸੋ ਗਹਪਤਿਨਾ ‘‘ਨਿਸੀਦਥ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ‘‘ਨਾਹਂ ਨਿਸੀਦਾਮਿ, ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾਨਂ ਪਟਿਯਾਦਿਤਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਗਹਪਤਿਂ ਜਾਤਿਯਾ ਘਟ੍ਟੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਉਲ਼ਾਰੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਸਕ੍ਕਾਰੋ, ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਏਕਞ੍ਞੇવ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਤਿਲਸਂਗੁਲ਼ਿਕਾ, ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਹਪਤਿਨਾ ਕਾਕੋਪਮਾਯ ਅਪਸਾਦਿਤੋ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਸੋ ਤੇ, ਗਹਪਤਿ, ਆવਾਸੋ, ਪਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਹ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਯਾવਤਤਿਯਂ વਾਰਿਯਮਾਨੋਪਿ ਪਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ વੁਤ੍ਤવਚਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਤਯਾ ਉਪਾਸਕੋ ਸਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨੋ ਹੀਨੇਨ ਖੁਂਸਿਤੋ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਦੋਸਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਟਿਸਾਰਣੀਯਕਮ੍ਮਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਚਿਤ੍ਤਗਹਪਤਿਂ ਖਮਾਪੇਹੀ’’ਤਿ ਪੇਸੇਸਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਗਹਪਤਿ, ਮਯ੍ਹਮੇવ ਸੋ ਦੋਸੋ, ਖਮਾਹਿ ਮੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾਪਿ ‘‘ਨਾਹਂ ਖਮਾਮੀ’’ਤਿ ਤੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਮਙ੍ਕੁਭੂਤੋ ਤਂ ਖਮਾਪੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। ਪੁਨਦੇવ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪਚ੍ਚਾਗਮਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨਾਸ੍ਸ ਉਪਾਸਕੋ ਖਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤੋਪਿ ‘‘ਮਾਨਥਦ੍ਧੋ ਏਸ, ਤਿਂਸਯੋਜਨਂ ਤਾવ ਮਗ੍ਗਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ ਖਮਨੂਪਾਯਂ ਅਨਾਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾવ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਪੁਨਾਗਤਕਾਲੇ ਨਿਹਤਮਾਨਸ੍ਸ ਅਨੁਦੂਤਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਇਮਿਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਪਾਸਕਂ ਖਮਾਪੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਸਮਣੇਨ ਨਾਮ ‘ਮਯ੍ਹਂ વਿਹਾਰੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਨਿવਾਸਟ੍ਠਾਨਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਾਸਕੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਾਸਿਕਾ’ਤਿ ਮਾਨਂ વਾ ਇਸ੍ਸਂ વਾ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਇਚ੍ਛਾਮਾਨਾਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ વਡ੍ਢਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ –
੭੩.
‘‘ਅਸਨ੍ਤਂ ਭਾવਨਮਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸੁ।
ਆવਾਸੇਸੁ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ, ਪੂਜਾ ਪਰਕੁਲੇਸੁ ਚ॥
੭੪.
‘‘ਮਮੇવ ਕਤ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੁ, ਗਿਹੀ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਉਭੋ।
ਮਮੇવਾਤਿવਸਾ ਅਸ੍ਸੁ, ਕਿਚ੍ਚਾਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਕਿਸ੍ਮਿਚਿ।
ਇਤਿ ਬਾਲਸ੍ਸ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ, ਇਚ੍ਛਾ ਮਾਨੋ ਚ વਡ੍ਢਤੀ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਸਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯੋ ਬਾਲੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਂ ਸਮ੍ਭਾવਨਂ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ‘‘ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂ’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (વਿਭ॰ ੮੫੧) વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਬਾਲੋ ‘‘ਅਸਦ੍ਧੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲੋ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋ ਅਪ੍ਪવਿવਿਤ੍ਤੋ ਕੁਸੀਤੋ ਅਨੁਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ ਅਸਮਾਹਿਤੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋ ਅਖੀਣਾਸવੋવ ਸਮਾਨੋ ‘ਅਹੋ વਤ ਮਂ ਜਨੋ ਅਯਂ ਸਦ੍ਧੋ, ਸੀਲવਾ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ, ਪવਿવਿਤ੍ਤੋ, ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ, ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ, ਸਮਾਹਿਤੋ, ਪਞ੍ਞવਾ , ਖੀਣਾਸવੋ’ਤਿ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਅਸਨ੍ਤਸਮ੍ਭਾવਨਂ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਨ੍ਤਿ ਪਰਿવਾਰਂ। ‘‘ਅਹੋ વਤ ਮਂ ਸਕਲવਿਹਾਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਾ વਿਹਰੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਾਚਾਰੇ ਠਤ੍વਾ ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਆવਾਸੇਸੂਤਿ ਸਙ੍ਘਿਕੇਸੁ ਚ ਆવਾਸੇਸੁ ਯਾਨਿ વਿਹਾਰਮਜ੍ਝੇ ਪਣੀਤਸੇਨਾਸਨਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਸਮ੍ਭਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਧ વਸਥਾ’’ਤਿ વਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਸਯਮ੍ਪਿ વਰਤਰਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਲਿਬੋਧੇਨ੍ਤੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਆਗਨ੍ਤੁਕਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾਨਿ ਲਾਮਕਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਚੇવ ਅਮਨੁਸ੍ਸਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾਨਿ ਚ ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਧ વਸਥਾ’’ਤਿ વਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆવਾਸੇਸੁ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ। ਪੂਜਾ ਪਰਕੁਲੇਸੁ ਚਾਤਿ ਨੇવ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਨ ਞਾਤਕਾਨਂ ਪਰੇਸੁਯੇવ ਕੁਲੇਸੁ ‘‘ਅਹੋ વਤਿਮੇ ਮਯ੍ਹਮੇવ ਦਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਸ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਚਤੁਪ੍ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਪੂਜਂ ਇਚ੍ਛਤਿ।
ਮਮੇવ ਕਤ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੂਤਿ ਯਸ੍ਸ ਚ ਬਾਲਸ੍ਸ ‘‘ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ વਿਹਾਰੇ ਉਪੋਸਥਾਗਾਰਾਦਿਕਰਣવਸੇਨ ਕਤਂ ਨવਕਮ੍ਮਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਥੇਰੇਨ ਕਤਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਗਿਹੀ ਚ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਚ ਉਭੋਪਿ ਮਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਤਂ ਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਮਮੇવਾਤਿવਸਾ ਅਸ੍ਸੂਤਿ ‘‘ਗਿਹੀ ਚ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਚ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਮਮੇવ વਸੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤੁ, ਸਕਟਗੋਣવਾਸਿਫਰਸੁਆਦੀਨਿ વਾ ਲਦ੍ਧਬ੍ਬਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਯਾਗੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਪਿવਨਾਦੀਨਿ વਾ, ਏવਰੂਪੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਾਕਿਚ੍ਚੇਸੁ ਖੁਦ੍ਦਕਮਹਨ੍ਤੇਸੁ ਕਰਣੀਯੇਸੁ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਏਕਕਿਚ੍ਚੇਪਿ ਮਮੇવ વਸੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤੁ, ਮਮੇવ ਆਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਕਰੋਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਇਤਿ ਬਾਲਸ੍ਸਾਤਿ ਯਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸ ਸਾ ਚ ਇਚ੍ਛਾ ਅਯਞ੍ਚ ਏવਰੂਪੋ ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਾ, ਨ ਮਗ੍ਗਫਲਾਨਿ વਡ੍ਢਨ੍ਤਿ। ਕੇવਲਂ ਪਨਸ੍ਸ ਚਨ੍ਦੋਦਯੇ ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਉਦਕਂ વਿਯ ਛਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਤਣ੍ਹਾ ਚੇવ ਨવવਿਧਮਾਨੋ ਚ વਡ੍ਢਤੀਤਿ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਸੁਧਮ੍ਮਤ੍ਥੇਰੋਪਿ ਇਮਂ ਓવਾਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤੇਨ ਅਨੁਦੂਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਪਥੇ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਕਰਿਤ੍વਾ ਉਪਾਸਕਂ ਖਮਾਪੇਸਿ। ਸੋ ਉਪਾਸਕੇਨ ‘‘ਖਮਾਮਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਚੇ ਮਯ੍ਹਂ ਦੋਸੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਖਮਥ ਮੇ’’ਤਿ ਪਟਿਖਮਾਪਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਦਿਨ੍ਨੇ ਓવਾਦੇ ਠਤ੍વਾ ਕਤਿਪਾਹੇਨੇવ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਉਪਾਸਕੋਪਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਯਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਦਿਸ੍વਾવ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤਂ, ਅਦਿਸ੍વਾ ਏવ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਮੇ ਦਟ੍ਠੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਿਲਤਣ੍ਡੁਲਸਪ੍ਪਿਫਾਣਿਤવਤ੍ਥਚ੍ਛਾਦਨਾਦੀਹਿ ਪਰਿਪੂਰਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੁ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਾਦੀਹਿ ਨ ਕਿਲਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਰੋਚਾਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸਙ੍ਘਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪਾਸਕਾਨਮ੍ਪਿ ਉਪਾਸਿਕਾਨਮ੍ਪਿ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ। ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਚ ਉਪਾਸਕਾ ਚ ਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਚ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇਸਞ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਾਯ ਚਾਤਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਜਨਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਯਥਾ ਤਿਂਸਯੋਜਨੇ ਮਗ੍ਗੇ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਾਦੀਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ વੇਕਲ੍ਲਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਥਾ ਸਂવਿਦਹਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਯੋਜਨੇ ਯੋਜਨੇ ਦੇવਤਾ ਖਨ੍ਧਾવਾਰਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਯਾਗੁਖਜ੍ਜਕਭਤ੍ਤਪਾਨਕਾਦੀਹਿ ਤਂ ਮਹਾਜਨਂ ਉਪਟ੍ਠਹਿਂਸੁ, ਕਸ੍ਸਚਿ ਕੇਨਚਿ વੇਕਲ੍ਲਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਦੇવਤਾਹਿ ਉਪਟ੍ਠਿਯਮਾਨੋ ਦੇવਸਿਕਂ ਯੋਜਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮਾਸੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਾਪੁਣਿ, ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਯਥਾਪੂਰਿਤਾਨੇવ ਅਹੇਸੁਂ। ਦੇવਤਾਹਿ ਚੇવ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਚ ਅਭਿਹਟਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋવ ਅਗਮਾਸਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਆਹ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਅਜ੍ਜ વਡ੍ਢਮਾਨਕਚ੍ਛਾਯਾਯ ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਉਪਾਸਕਸਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ વਨ੍ਦਨਕਾਲੇ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਆਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ਤਸ੍ਸ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਮਂ વਨ੍ਦਨਕਾਲੇ ਰਾਜਮਾਨੇਨ ਅਟ੍ਠਕਰੀਸਮਤ੍ਤੇ ਪਦੇਸੇ ਜਣ੍ਣੁਕਮਤ੍ਤੇਨ ਓਧਿਨਾ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਾਨਂ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਂ ਘਨવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਤਂ ਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਗਰવਾਸਿਨੋ ‘‘ਏવਂ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਕਿਰ ਚਿਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਗਹਪਤਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਰੂਪਂ ਕਿਰ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਯਮ੍ਪਿ ਤਂ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਆਦਾਯ ਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। વਿਹਾਰਸਮੀਪੇ ਆਗਤਕਾਲੇ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਪਠਮਂ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ, ‘‘ਅਮ੍ਮਾ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਚ੍ਛਤੋ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਮਹਾਉਪਾਸਿਕਾਯੋ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਉਪਾਸਕਸਤੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖਟ੍ਠਾਨੇ ਪਨ ਠਿਤਾ વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ વਾ ਇਤੋ વਾ ਏਤ੍ਤੋ વਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਬੁਦ੍ਧવੀਥਿਯਾ ਦ੍વੀਸੁ ਪਸ੍ਸੇਸੁ ਨਿਚ੍ਚਲਾવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤਿ ਮਹਨ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧવੀਥਿਂ ਓਕ੍ਕਮਿ। ਤੀਣਿ ਫਲਾਨਿ ਪਤ੍ਤੇਨ ਅਰਿਯਸਾવਕੇਨ ਓਲੋਕਿਤੋਲੋਕਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਕਮ੍ਪਿ। ‘‘ਏਸੋ ਕਿਰ ਚਿਤ੍ਤੋ ਗਹਪਤੀ’’ਤਿ ਮਹਾਜਨੋ ਓਲੋਕੇਸਿ । ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਛਬ੍ਬਣ੍ਣਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਰਸ੍ਮੀਨਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦ੍વੀਸੁ ਗੋਪ੍ਫਕੇਸੁ ਸਤ੍ਥੁ ਪਾਦੇ ਗਹੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿ। ਤਂ ਖਣਞ੍ਞੇવ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਪੁਪ੍ਫવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਿ, ਸਾਧੁਕਾਰਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਪવਤ੍ਤਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਏਕਮਾਸਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ વਸਿ, વਸਮਾਨੋ ਚ ਸਕਲਂ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ વਿਹਾਰੇਯੇવ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ, ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਤੇਪਿ ਅਨ੍ਤੋવਿਹਾਰੇਯੇવ ਕਤ੍વਾ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿ। ਏਕਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਕਟੇਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਨਾਹੋਸਿ, ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਆਭਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇਨੇવ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ, ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਹਂ ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮਾਸਂ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਅਹੋਸਿਂ। ਇਧੇવ ਮੇ ਮਾਸੋ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ, ਮਯਾ ਆਭਤਂ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਗਹੇਤੁਂ ਨ ਲਭਾਮਿ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਆਭਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇਨੇવ ਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿਂ, ਸੋਹਂ ਸਚੇਪਿ ਇਧ ਸਂવਚ੍ਛਰਂ વਸਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨੇવ ਮਮ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਦਾਤੁਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਹਂ ਸਕਟਾਨਿ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਂ ਇਚ੍ਛਾਮਿ, ਪਟਿਸਾਮਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮੇ ਆਰੋਚਾਪੇਥਾ’’ਤਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਆਹ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਉਪਾਸਕਸ੍ਸ ਏਕਂ ਪਦੇਸਂ ਤੁਚ੍ਛਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਕਪ੍ਪਿਯਭੂਮਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੯੫) ਕਿਰ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਹਪਤਿਨੋ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ। ਉਪਾਸਕੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਤੇਹਿ ਤੀਹਿ ਜਨਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤੁਚ੍ਛਸਕਟੇਹਿ ਪੁਨ ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਟ੍ਠਾਯ, ‘‘ਅਯ੍ਯ, ਤਯਾ ਤੁਚ੍ਛਸਕਟੇਹਿ ਗਮਨਕਮ੍ਮਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਰਤਨੇਹਿ ਸਕਟਾਨਿ ਪੂਰਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਭਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇਨੇવ ਮਹਾਜਨਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋਪਿ ਮਾਸੇਨ ਆਗਤੋ, ਇਧਾਪਿ ਮਾਸਮੇવ વੁਟ੍ਠੋ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਅਭਿਹਟਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇਨੇવ ਮਹਾવਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਤੁਚ੍ਛਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਮਾਸੇਨੇવ ਕਿਰ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਨਸ੍ਸ ਉਟ੍ਠਾਯ, ‘ਅਯ੍ਯ , ਤਯਾ ਤੁਚ੍ਛਸਕਟੇਹਿ ਗਮਨਕਮ੍ਮਂ ਕਤ’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਸਤ੍ਤਰਤਨੇਹਿ ਪੂਰਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਪੁਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਭਤਪਣ੍ਣਾਕਾਰੇਨੇવ ਕਿਰ ਮਹਾਜਨਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਗਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਤਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸੇવਾਯਂ ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਨਨ੍ਦ, ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਏਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੇવ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਉਪਾਸਕੋ ਸਦ੍ਧੋ ਪਸਨ੍ਨੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲੋ, ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਂ ਯਂ ਪਦੇਸਂ ਭਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਪਕਿਣ੍ਣਕવਗ੍ਗੇ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਸਦ੍ਧੋ ਸੀਲੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਯਸੋ ਭੋਗਸਮਪ੍ਪਿਤੋ।
ਯਂ ਯਂ ਪਦੇਸਂ ਭਜਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥੇવ ਪੂਜਿਤੋ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੦੩)।
ਅਤ੍ਥੋ ਪਨਸ੍ਸਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਕਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਆਹ –
ਆਨਨ੍ਦ, ਅਯਂ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਮੂਲੇ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਿਤ੍વਾ ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ વੁਦ੍ਧਿਮਨ੍વਾਯ ਏਕਦਿવਸਂ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇ ਮਿਗਾਨਂ ਮਾਰਣਤ੍ਤਾਯ ਸਤ੍ਤਿਂ ਆਦਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਿਗੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਕਟਪਬ੍ਭਾਰੇ ਸਸੀਸਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਏਕੋ, ਅਯ੍ਯੋ, ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਭਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વੇਗੇਨ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਉਦ੍ਧਨੇ ਹਿਯ੍ਯੋ, ਆਭਤਮਂਸਂ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚਾਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਚਾਰਿਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਪਤ੍ਤੇ ਆਦਾਯ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ, ‘‘ਅਯ੍ਯੇ, ਪਰਿવਿਸਥਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪੁਟਕੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਓਚਿਨਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਪੁਟੇ ਕਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਯਥਾ ਮੇ ਅਯਂ ਰਸਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋ ਪੁਪ੍ਫਪੂਜਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤੋਸੇਸਿ, ਏવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਦਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਤੋਸੇਨ੍ਤੁ, ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਕੁਸੁਮવਸ੍ਸਞ੍ਚ વਸ੍ਸਤੂ’’ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਸਿ। ਸੋ ਯਾવਜੀવਂ ਕੁਸਲਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਜਣ੍ਣੁਕਮਤ੍ਤੇਨ ਓਧਿਨਾ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਿ। ਇਦਾਨਿਪਿਸ੍ਸ ਜਾਤਦਿવਸੇ ਚੇવ ਇਧ ਚ ਆਗਤਸ੍ਸ ਪੁਪ੍ਫવਸ੍ਸવਸ੍ਸਨਞ੍ਚ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਾਭਿਹਾਰੋ ਚ ਸਤ੍ਤਹਿ ਰਤਨੇਹਿ ਸਕਟਪੂਰਣਞ੍ਚ ਤਸ੍ਸੇવ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋਤਿ।
ਚਿਤ੍ਤਗਹਪਤਿવਤ੍ਥੁ ਚੁਦ੍ਦਸਮਂ।
੧੫. વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰવਤ੍ਥੁ
ਅਞ੍ਞਾ ਹਿ ਲਾਭੂਪਨਿਸਾਤਿ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વਨવਾਸਿਕਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਦੇਸਨਾ ਰਾਜਗਹੇ ਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾ।
ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਸ ਕਿਰ ਪਿਤੁ વਙ੍ਗਨ੍ਤਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕੋ ਮਹਾਸੇਨਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਾਮ ਰਾਜਗਹੇ વਸਤਿ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਤਸ੍ਸ ਗੇਹਦ੍વਾਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਪਨ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣવਿਭવੋ ਦਲਿਦ੍ਦੋ। ਸੋ ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਮਯ੍ਹਂ ਗੇਹਦ੍વਾਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤੁਂ ਆਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਹਞ੍ਚਮ੍ਹਿ ਦੁਗ੍ਗਤੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਦੁਗ੍ਗਤਭਾવਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ ਮਞ੍ਞੇ, ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਕੋਚਿ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਭવਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਨਿਲੀਯਿ। ਥੇਰੋ ਅਪਰਮ੍ਪਿ ਦਿવਸਂ ਅਗਮਾਸਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਤਥੇવ ਨਿਲੀਯਿ। ‘‘ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਲਭਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋਪਿ ਨਾਲਭਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਾਚਕੇ ਥੂਲਸਾਟਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਾਯਸਪਾਤਿਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾવ ਥੇਰਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿ, ‘‘ਇਮਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਮਯਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋਪਿ ਤਂ ਖਣਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਮਮ ਆਗਮਨਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ, ਮਯਾ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ ਤਸ੍ਸ ਗੇਹਦ੍વਾਰੇ ਠਿਤਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਸੀਦਿ। ਅਥ ਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਗੇਹੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਾਯਸਪਾਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਆਕਿਰਿ । ਥੇਰੋ ਉਪਡ੍ਢਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥੇਨ ਪਤ੍ਤਂ ਪਿਦਹਿ। ਅਥ ਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਆਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕਪਟਿવੀਸਮਤ੍ਤੋવ ਅਯਂ ਪਾਯਸੋ, ਪਰਲੋਕਸਙ੍ਗਹਂ ਮੇ ਕਰੋਥ, ਮਾ ਇਧਲੋਕਸਙ੍ਗਹਂ, ਨਿਰવਸੇਸਮੇવ ਦਾਤੁਕਾਮੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਆਕਿਰਿ। ਥੇਰੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਤਮ੍ਪਿ ਸਾਟਕਂ ਦਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਮੇવ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਥੇਰੋ ‘‘ਏવਂ ਹੋਤੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਜੇਤવਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ‘‘ਦੁਗ੍ਗਤਕਾਲੇ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਂ ਪਨ ਅਤਿવਿਯ ਤੋਸੇਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿ ਤਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਥੇਰੇ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਸਿਨੇਹਮਕਾਸਿ। ਸੋ ਥੇਰੇ ਸਿਨੇਹੇਨੇવ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸੂਪਟ੍ਠਾਕਕੁਲੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ । ਤਂਖਣੇਯੇવ ਪਨਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ‘‘ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਮੇ ਗਬ੍ਭੋ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਸਾਮਿਕਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਗਬ੍ਭਪਰਿਹਾਰਂ ਅਦਾਸਿ।
ਤਸ੍ਸਾ ਅਚ੍ਚੁਣ੍ਹਅਤਿਸੀਤਅਤਿਅਮ੍ਬਿਲਾਦਿਪਰਿਭੋਗਂ વਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਸੁਖੇਨ ਗਬ੍ਭਂ ਪਰਿਹਰਿਯਮਾਨਾਯ ਏવਰੂਪੋ ਦੋਹਲ਼ੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਪ੍ਪਮੁਖਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗੇਹੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਖੀਰਪਾਯਸਂ ਦਤ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥਾਨਿ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸਰਕਂ ਆਦਾਯ ਆਸਨਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਏਤ੍ਤਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਪਾਯਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਕਿਰ ਸੋ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥਪਰਿਦਹਨੇ ਦੋਹਲ਼ੋ ਕੁਚ੍ਛਿਯਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸਾ ਞਾਤਕਾ ‘‘ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਨੋ ਧੀਤਾਯ ਦੋਹਲ਼ੋ’’ਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਂ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰਂ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਖੀਰਪਾਯਸਂ ਅਦਂਸੁ। ਸਾਪਿ ਏਕਂ ਕਾਸਾવਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਏਕਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸਰਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਸਨਪਰਿਯਨ੍ਤੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਉਚ੍ਛਿਟ੍ਠਪਾਯਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ, ਦੋਹਲ਼ੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਯਾવ ਗਬ੍ਭવੁਟ੍ਠਾਨਾ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਕਤਮਙ੍ਗਲੇਸੁਪਿ, ਦਸਮਾਸਚ੍ਚਯੇਨ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਤਾਯ ਕਤਮਙ੍ਗਲੇਸੁਪਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਪ੍ਪਮੁਖਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਸਮੇવ ਅਦਂਸੁ। ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਿਰੇਸ ਦਾਰਕੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਾਲੇ ਦਿਨ੍ਨਪਾਯਸਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ।
ਜਾਤਮਙ੍ਗਲਦਿવਸੇ ਪਨ ਤਂ ਦਾਰਕਂ ਪਾਤੋવ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡੇਤ੍વਾ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਸ੍ਸ ਕਮ੍ਬਲਸ੍ਸ ਉਪਰਿ ਨਿਪਜ੍ਜਾਪੇਸੁਂ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਨਿਪਨ੍ਨਕੋવ ਥੇਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਮੇ ਪੁਬ੍ਬਾਚਰਿਯੋ, ਮਯਾ ਥੇਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਯਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧਾ, ਮਯਾ ਇਮਸ੍ਸ ਏਕਂ ਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਗਹਣਤ੍ਥਾਯ ਆਨੀਯਮਾਨੋ ਤਂ ਕਮ੍ਬਲਂ ਚੂਲ਼ਙ੍ਗੁਲਿਯਾ વੇਠੇਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਅਙ੍ਗੁਲਿਯਂ ਕਮ੍ਬਲੋ ਲਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਤੇ ਤਂ ਹਰਿਤੁਂ ਆਰਭਿਂਸੁ। ਸੋ ਪਰੋਦਿ। ਞਾਤਕਾ ‘‘ਅਪੇਥ, ਮਾ ਦਾਰਕਂ ਰੋਦਾਪੇਥਾ’’ਤਿ ਕਮ੍ਬਲੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਨਯਿਂਸੁ। ਸੋ ਥੇਰਂ વਨ੍ਦਨਕਾਲੇ ਕਮ੍ਬਲਤੋ ਅਙ੍ਗੁਲਿਂ ਅਪਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਕਮ੍ਬਲਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਪਾਤੇਸਿ। ਞਾਤਕਾ ‘‘ਦਹਰਕੁਮਾਰੇਨ ਅਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਨੋ ਦਿਨ੍ਨਂ, ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕੇਨ ਕਮ੍ਬਲੇਨ ਪੂਜਾਕਾਰਕਸ੍ਸ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਸਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ‘‘ਕੋ ਨਾਮੋ ਅਯਂ ਦਾਰਕੋ’’ਤਿ? ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੇਨ ਸਮਾਨਨਾਮਕੋ , ਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮੇਸ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਗਿਹਿਕਾਲੇ ਉਪਤਿਸ੍ਸਮਾਣવੋ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਮਾਤਾਪਿਸ੍ਸ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਨ ਮਯਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਭਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਏવਂ ਦਾਰਕਸ੍ਸ ਨਾਮਕਰਣਮਙ੍ਗਲਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਸ੍ਸ ਆਹਾਰਪਰਿਭੋਗਮਙ੍ਗਲੇਪਿ ਪੁਨ ਤਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣવਿਜ੍ਝਨਮਙ੍ਗਲੇਪਿ ਦੁਸ੍ਸਗਹਣਮਙ੍ਗਲੇਪਿ ਚੂਲ਼ਾਕਪ੍ਪਨਮਙ੍ਗਲੇਪਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਪ੍ਪਮੁਖਾਨਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਸਮੇવ ਅਦਂਸੁ।
ਦਾਰਕੋ વੁਦ੍ਧਿਮਨ੍વਾਯ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਮਾਤਰਂ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਮ, ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਤਾਤ, ਪੁਬ੍ਬੇવਾਹਂ ‘ਨ ਮਯਾ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ ਭਿਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ ਮਨਂ ਅਕਾਸਿਂ, ਪਬ੍ਬਜ, ਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਥੇਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਆਗਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖਞ੍ਚ ਦਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦਾਸੋ ‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਦਤਿ, ਇਮਂ ਆਦਾਯ ਸਾਯਂ વਿਹਾਰਂ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਥੇਰਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾਰਸਮ੍ਮਾਨੇਨ ਪੁਤ੍ਤਂ ਆਦਾਯ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥੇਸਿ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਨਾਮ ਦੁਕ੍ਕਰਾ, ਉਣ੍ਹੇਨ ਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ ਸੀਤਂ ਲਭਤਿ, ਸੀਤੇਨ ਅਤ੍ਥੇ ਸਤਿ ਉਣ੍ਹਂ ਲਭਤਿ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਜੀવਨ੍ਤਿ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਸੁਖੇਧਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ વੁਤ੍ਤਨਿਯਾਮੇਨੇવ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਕੂਲਮਨਸਿਕਾਰવਸੇਨ ਤਚਪਞ੍ਚਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਹਿ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਕਾਰਂ ਕਥੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਸਬ੍ਬਂ ਕਥੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਤਚਪਞ੍ਚਕਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਤਬ੍ਬਮੇવ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅવਿਜਹਿਤਮੇવ। ਕੇਸਾਦੀਸੁ ਏਕੇਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਮ੍ਪਿ ਉਪਾਸਕਾਨਮ੍ਪਿ ਉਪਾਸਿਕਾਨਮ੍ਪਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਅਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਨ ਪਬ੍ਬਜੇਨ੍ਤਾ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਨਾਸੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਥੇਰੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਦਸਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਸਤ੍ਤਾਹਂ વਿਹਾਰੇਯੇવ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਸਮੇવ ਅਦਂਸੁ। ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ‘‘ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਮਾ’’ਤਿ ਉਜ੍ਝਾਯਿਂਸੁ। ਤਸ੍ਸਪਿ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਸਾਯਂ ਗੇਹਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਅਟ੍ਠਮੇ ਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸਿਨੋ ‘‘ਸਾਮਣੇਰੋ ਕਿਰ ਅਜ੍ਜ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਕ੍ਕਾਰਮਸ੍ਸ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਾਟਕਸਤੇਹਿ ਚੁਮ੍ਬਟਕਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਤਾਨਿ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਪਟਿਪਥੇ ਠਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁ, ਪੁਨਦਿવਸੇ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਉਪવਨਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਦਂਸੁ। ਏવਂ ਸਾਮਣੇਰੋ ਦ੍વੀਹੇવ ਦਿવਸੇਹਿ ਸਾਟਕਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਹਸ੍ਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਾਪੇਸਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕਾਲੇ ਦਿਨ੍ਨਥੂਲਸਾਟਕਸ੍ਸ ਕਿਰੇਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਦਾਯਕਤਿਸ੍ਸੋ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰਿਂਸੁ।
ਪੁਨੇਕਦਿવਸਂ ਸਾਮਣੇਰੋ ਸੀਤਕਾਲੇ વਿਹਾਰਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਅਗ੍ਗਿਸਾਲਾਦੀਸੁ વਿਸਿਬ੍ਬੇਨ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ, વਿਸਿਬ੍ਬੇਨ੍ਤਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਤ੍ਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੀਤਂ ਨੋ ਪੀਲ਼ੇਤਿ ਸਾਮਣੇਰੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸੀਤਕਾਲੇ ਨਾਮ ਕਮ੍ਬਲਂ ਪਾਰੁਪਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਸੀਤਂ ਪਟਿਬਾਹਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਸਾਮਣੇਰ ‘‘ਤ੍વਂ ਮਹਾਪੁਞ੍ਞੋ ਕਮ੍ਬਲਂ ਲਭੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕੁਤੋ ਕਮ੍ਬਲੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਮ੍ਬਲਤ੍ਥਿਕਾ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਸਕਲવਿਹਾਰੇ ਆਰੋਚਾਪੇਸਿ। ਅਥ ਭਿਕ੍ਖੂ ‘‘ਸਾਮਣੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਮ੍ਬਲਂ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਸਾਮਣੇਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਸੋ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕੁਤੋ ਕਮ੍ਬਲਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤੇ ਆਦਾਯ ਨਗਰਾਭਿਮੁਖੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਸੁਦਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਹਿ ਦਾਨਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੋ ਆਨੁਭਾવੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਬਹਿਨਗਰੇਯੇવ ਘਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਚਰਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਕਮ੍ਬਲਸਤਾਨਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਕਮ੍ਬਲੇ ਆਹਰਨ੍ਤਿ।
ਏਕੋ ਪਨ ਪੁਰਿਸੋ ਆਪਣਦ੍વਾਰੇਨ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚ ਕਮ੍ਬਲਸਤਾਨਿ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਏਕਂ ਆਪਣਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਏਕੋ ਸਾਮਣੇਰੋ ਕਮ੍ਬਲੇ ਸਂਹਰਨ੍ਤੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਤવ ਕਮ੍ਬਲੇ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਹੀ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਸੋ ਦਿਨ੍ਨਕੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਦਿਨ੍ਨਕੇ’’ਤਿ? ‘‘ਦਿਨ੍ਨਕੇ ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ । ‘‘ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਚੇ ਇਚ੍ਛਾਮਿ, ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਨੋ ਚੇ, ਨ ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਚ੍ਛ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਮਚ੍ਛਰਿਨੋ ਹਿ ਅਨ੍ਧਬਾਲਾ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਦਾਨਂ ਦਦਮਾਨੇਸੁ ਮਚ੍ਛਰਾਯਿਤ੍વਾ ਅਸਦਿਸਦਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਚ੍ਛਰਾਯਨ੍ਤੋ ਕਾਲ਼ੋ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੭੭) વਿਯ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਆਪਣਿਕੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧਮ੍ਮਤਾਯ ਆਗਚ੍ਛਮਾਨੋ ‘ਤવ ਕਮ੍ਬਲੇ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਹੀ’ਤਿ ਮਂ ਆਹ। ‘ਸਚੇਪਿ ਸੋ ਦਿਨ੍ਨਕਂ ਗਣ੍ਹਾ’ਤਿ, ਅਹਂ ਪਨ ‘ਮਮ ਸਨ੍ਤਕਂ ਸਚੇ ਇਚ੍ਛਾਮਿ, ਦਸ੍ਸਾਮਿ, ਨੋ ਚੇ, ਨ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਅવਚਂ, ਦਿਟ੍ਠਕਂ ਪਨ ਅਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਲਜ੍ਜਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਨ੍ਤਕਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੋਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮੇਸੁ ਪਞ੍ਚਕਮ੍ਬਲਸਤੇਸੁ ਦ੍વੇ ਕਮ੍ਬਲਾਨਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਾਨਿ, ਇਮਾਨੇવ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਦ੍વੇਪਿ ਕਮ੍ਬਲੇ ਦਸਾਯ ਦਸਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਸਿ। ਸਾਮਣੇਰੋਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਂ ਪਦੇਸਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਆਪਣਿਕਸ੍ਸ ਸਾਮਣੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਸਿਨੇਹੇਨ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਕਮ੍ਬਲਾਨਿ, ਇਮਂ ਦਿਸ੍વਾ ਹਦਯਮਂਸਮ੍ਪਿ ਦਾਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਦ੍વੇਪਿ ਕਮ੍ਬਲੇ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਠਪੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤਯਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਭਾਗੀ ਅਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਚ। ਸੋਪਿਸ੍ਸ ‘‘ਏવਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਅਕਾਸਿ।
ਸਾਮਣੇਰੋ ਅਨ੍ਤੋਨਗਰੇਪਿ ਪਞ੍ਚ ਕਮ੍ਬਲਸਤਾਨਿ ਲਭਿ। ਏવਂ ਏਕਦਿવਸਂਯੇવ ਕਮ੍ਬਲਸਹਸ੍ਸਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਕਮ੍ਬਲਦਾਯਕਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋਤਿ ਨਾਮਂ ਕਰਿਂਸੁ। ਏવਂ ਨਾਮਕਰਣਦਿવਸੇ ਦਿਨ੍ਨਕਮ੍ਬਲੋ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕਕਾਲੇ ਕਮ੍ਬਲਸਹਸ੍ਸਭਾવਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਞ੍ਹਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਤ੍ਥਞ੍ਞਂ ਤਂ ਠਾਨਂ, ਯਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਬਹੁਂ ਹੋਤਿ, ਬਹੁਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਬਹੁਤਰਂ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ –
‘‘ਤਥਾਰੂਪੋਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ, ਯਥਾਰੂਪੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇ ਅਪ੍ਪਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਬਹੁਂ ਹੋਤਿ, ਬਹੁਂ ਦਿਨ੍ਨਂ ਬਹੁਤਰ’’ਨ੍ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੪੬) –
ਏવਂ ਸਾਮਣੇਰੋ ਏਕਕਮ੍ਬਲਸ੍ਸ ਨਿਸ੍ਸਨ੍ਦੇਨ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਿਕੋવ ਕਮ੍ਬਲਸਹਸ੍ਸਂ ਲਭਿ। ਤਸ੍ਸ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਞਾਤਿਦਾਯਕਾ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਥਾਸਲ੍ਲਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਯਾ ਇਧ વਸਨ੍ਤੇਨ ਞਾਤਿਦਾਯਕੇਸੁ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਥੇਨ੍ਤੇਸੁ ਅਕਥੇਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਏਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਥਾਪਪਞ੍ਚੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤਿਟ੍ਠਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥਾਪੇਤ੍વਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ વਿਹਾਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਚੇ ਆਸਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ વਸਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਞਾਤਕਾ ਮਂ ਪਕ੍ਕੋਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੀਸਤਿ ਯੋਜਨਸਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥੇਕੇਨ ਗਾਮਦ੍વਾਰੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਏਕਂ ਮਹਲ੍ਲਕਪੁਰਿਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਮਹਾਉਪਾਸਕ , ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ વਸਨ੍ਤਾਨਂ ਆਰਞ੍ਞਕવਿਹਾਰੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਮੇ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖਾਹੀ’’ਤਿ। ਮਹਲ੍ਲਕਉਪਾਸਕਸ੍ਸ ਪਨ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾવ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥੇવ ਠਿਤੋ ਅਨਾਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤੇ’’ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਨਾਨਾਪੁਪ੍ਫਫਲਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੇ ਰੁਕ੍ਖਪਬ੍ਬਤਪਦੇਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ, ਉਪਾਸਕ, ਕਿਂ ਪਦੇਸੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਉਪਾਸਕ ਕਿਂ ਪਦੇਸੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਸੋਪਿਸ੍ਸ ਤੇਸਂ ਨਾਮਾਨਿ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਆਰਞ੍ਞਕવਿਹਾਰਂ ਪਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਫਾਸੁਕਟ੍ਠਾਨਂ, ਇਧੇવ વਸਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਕੋ ਨਾਮੋ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਉਪਾਸਕਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ‘‘ਸ੍વੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗਾਮੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਚਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮਮੇવ ਗਤੋ। ‘‘વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮ વਿਹਾਰਂ ਆਗਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਪਟਿਯਾਦੇਥਾ’’ਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਆਰੋਚੇਸਿ।
ਸਾਮਣੇਰੋ ਪਠਮਮੇવ ਤਿਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਹੁਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਦਾਯਕਤਿਸ੍ਸੋ ਕਮ੍ਬਲਦਾਯਕਤਿਸ੍ਸੋ વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸੋਤਿ ਤੀਣਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਿ। ਸੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਪਾਤੋવ ਤਂ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਭਿਕ੍ਖਂ ਦਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਂਸੁ। ਸਾਮਣੇਰੋ ‘‘ਸੁਖਿਤਾ ਹੋਥ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਏਕਮਨੁਸ੍ਸੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖਂ ਦਤ੍વਾ ਪੁਨ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ਸਬ੍ਬੇવ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਗਣ੍ਹਿ। ਸਕਲਗਾਮવਾਸਿਨੋ ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਉਰੇਨ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਇਮਂ ਤੇਮਾਸਂ ਇਧ વਸਨ੍ਤੇਸੁ ਮਯਂ ਤੀਣਿ ਸਰਣਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਮਾਸਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਾਨਿ ਉਪવਸਿਸ੍ਸਾਮ, ਇਧ વਸਨਤ੍ਥਾਯ ਨੋ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਉਪਕਾਰਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦਤ੍વਾ ਨਿਬਦ੍ਧਂ ਤਤ੍ਥੇવ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਚਾਰਂ ਚਰਿ। વਨ੍ਦਿਤવਨ੍ਦਿਤਕ੍ਖਣੇ ਚ ‘‘ਸੁਖਿਤਾ ਹੋਥ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਥਾ’’ਤਿ ਪਦਦ੍વਯਮੇવ ਕਥੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸੋ ਤਤ੍ਥੇવਪਠਮਮਾਸਞ੍ਚ ਦੁਤਿਯਮਾਸਞ੍ਚ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਤਤਿਯਮਾਸੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਸਹ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ।
ਅਥਸ੍ਸ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ વੁਟ੍ਠવਸ੍ਸਕਾਲੇ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿવਾਰੇ ਪਞ੍ਚਸਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਦਾਯ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ‘‘ਆવੁਸੋ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਅਹਂ ਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ, ਆવੁਸੋ, ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥੇਰੋ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰੋ ਪੁਣ੍ਣਤ੍ਥੇਰੋਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਮਹਾਸਾવਕਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਂਸੁ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਮਹਾਸਾવਕਾਨਂ ਪਰਿવਾਰਾ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤੇ વੀਸਤਿਯੋਜਨਸਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗੋਚਰਗਾਮਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਾ। ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਨਿਬਦ੍ਧੂਪਟ੍ਠਾਕੋ ਉਪਾਸਕੋ ਦ੍વਾਰੇਯੇવ ਦਿਸ੍વਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿ।
ਅਥ ਨਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ, ਉਪਾਸਕ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਆਰਞ੍ਞਕવਿਹਾਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਤ੍ਥਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਸਭਿਕ੍ਖੁਕੋ, ਅਭਿਕ੍ਖੁਕੋ’’ਤਿ? ‘‘ਸਭਿਕ੍ਖੁਕੋ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕੋ ਨਾਮੋ ਤਤ੍ਥ વਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸੋ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਮਗ੍ਗਂ ਨੋ ਆਚਿਕ੍ਖਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕੇ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਮਯਂ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤਾ’’ਤਿ। ਉਪਾਸਕੋ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸੇਨਾਪਤਿਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਮਹਾਸਾવਕੇ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪੀਤਿਯਾ ਫੁਟ੍ਠਸਰੀਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਤਿਟ੍ਠਥ ਤਾવ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੇਗੇਨ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਏਤੇ, ਅਯ੍ਯਾ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਸੀਤਿ ਮਹਾਸਾવਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿવਾਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਤਾ, ਮਞ੍ਚਪੀਠਪਚ੍ਚਤ੍ਥਰਣਦੀਪਤੇਲਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਥਾ’’ਤਿ ਉਗ੍ਘੋਸੇਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਤਾવਦੇવ ਮਞ੍ਚਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਥੇਰਾਨਂ ਪਦਾਨੁਪਦਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਥੇਰੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂਯੇવ વਿਹਾਰਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਸਞ੍ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਕਤਿਪਯਾਨਂ ਮਹਾਥੇਰਾਨਂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਾਨਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਮਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਥੇਰਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਸਂવਿਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਟਿਸਾਮੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਜਾਤਾ’’ਤਿ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਉਪਾਸਕੇ ਆਹ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਉਪਾਸਕਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਜਾਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਜ੍ਜ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਦਿવਸੋ, ਨ ਮਯਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮ, ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਿਸ੍ਸਾਮ, ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਾਮਣੇਰ, ਦੀਪਂ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਸ੍ਸ ਕਾਲਂ ਘੋਸੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਥੇਰੋ ਆਹ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ ਤવ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾ ‘ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਤੁਕਾਮਾਮ੍ਹਾ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ , ਕਥੇਹਿ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਉਪਾਸਕਾ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਉਟ੍ਠਾਯ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯੋ ‘ਸੁਖਿਤਾ ਹੋਥ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਥਾ’ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਪਦਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ , ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਞ੍ਞਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ‘‘ਸਾਮਣੇਰੋ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾਪਿ ਨੇવ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ।
ਤਦਾ ਪਨ ਨਂ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ, ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਕਥਂ ਪਨ ਸੁਖਿਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ‘ਕਥਂ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਇਮੇਸਂ ਨੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਂ ਕਥੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਬੀਜਨਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾਸਨਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਪਞ੍ਚਹਿ ਨਿਕਾਯੇਹਿ ਅਤ੍ਥਞ੍ਚ ਕਾਰਣਞ੍ਚ ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਘਨવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਚਾਤੁਦ੍ਦੀਪਕਮਹਾਮੇਘੋ વਿਯ ਖਨ੍ਧਧਾਤੁਆਯਤਨਬੋਧਿਪਕ੍ਖਿਯਧਮ੍ਮੇ વਿਭਜਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਕੂਟੇਨ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਤ੍વਾ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਂ ਹੋਤਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋਯੇવ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੇਸਜਨਾ ਜਾਤਿਦੁਕ੍ਖਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਨਿਰਯਦੁਕ੍ਖਾਦੀਹਿ ਚ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਸਾਮਣੇਰ, ਸੁਕਥਿਤੋ ਤੇ ਪਟਿਭਾਣੋ, ਇਦਾਨਿ ਸਰਭਞ੍ਞਂ ਭਣਾਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਸਰਭਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਭਣਿ। ਅਰੁਣੇ ਉਗ੍ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦ੍વੇ ਭਾਗਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਏਕਚ੍ਚੇ ‘‘ਨ વਤ ਨੋ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏવਰੂਪੋ ਕਕ੍ਖਲ਼ੋ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ। ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਏવਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਮਾਤਾਪਿਤੁਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਉਪਟ੍ਠਹਨ੍ਤਾਨਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਏਕਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਪਦਂ ਨ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ ਕੁਜ੍ਝਿਂਸੁ। ਏਕਚ੍ਚੇ ‘‘ਲਾਭਾ વਤ ਨੋ, ਯੇ ਮਯਂ ਏવਰੂਪਂ ਭਦਨ੍ਤਂ ਗੁਣਂ વਾ ਅਗੁਣਂ વਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਪਿ ਉਪਟ੍ਠਹਿਮ੍ਹ , ਇਦਾਨਿ ਚ ਪਨਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੋਤੁਂ ਲਭਿਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਤੁਸ੍ਸਿਂਸੁ।
ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣਜਾਲਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਇਮਮਤ੍ਥਂ ਉਪਧਾਰੇਸਿ ‘‘વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਤੁਟ੍ਠਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਕੁਦ੍ਧਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਕੁਦ੍ਧਾ ਨਿਰਯਭਾਗਿਨੋ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ ਤਤ੍ਥ ਮਯਾ, ਮਯਿ ਗਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਸਾਮਣੇਰੇ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਖਾ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਾਮਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਭਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਆਸਨਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવੇਲਾਯ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਨ੍ਤਾ ਸਾਮਣੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ – ‘‘ਕਿਂ, ਤਿਸ੍ਸ, ਤ੍વਂ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ, ਉਦਾਹੁ ਪਚ੍ਛਾ’’ਤਿ? ‘‘ਮਮ ਗਮਨવੇਲਾਯਮੇવ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਪવਿਸਿਂਸੁ।
ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਚੀવਰਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਮਾਦਾਯ ਏਕਚਿਤ੍ਤਕ੍ਖਣੇਨੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ‘‘ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਸਕਲਗਾਮੋ ਸਙ੍ਖੁਭਿਤ੍વਾ ਏਕਕੋਲਾਹਲੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਦਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਯਾਗੁਂ ਦਤ੍વਾ ਖਜ੍ਜਕਂ ਅਦਂਸੁ। ਸਾਮਣੇਰੋ ਭਤ੍ਤੇ ਅਨਿਟ੍ਠਿਤੇਯੇવ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਗਾਮવਾਸਿਨੋ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਅਦਂਸੁ। ਸੋ ਯਾਪਨਮਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਆਹਰ, ਤਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਤવ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਸਤ੍ਥੁ ਹਤ੍ਥਤੋ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਆਹ।
ਗਾਮવਾਸਿਨੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਯਾਚਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਲਾਭਾ વਤ વੋ ਉਪਾਸਕਾ, ਯੇ ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲੂਪਕਂ ਸਾਮਣੇਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਕਸ੍ਸਪਂ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਸੀਤਿਮਹਾਸਾવਕੇ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਲਭਥ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਕੁਲੂਪਕਮੇવ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਆਗਤੋ, ਬੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸਨਮ੍ਪਿ વੋ ਇਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਲਦ੍ਧਂ, ਲਾਭਾ વੋ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વੋ’’ਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਅਹੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਲਾਭਾ, ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚ ਆਰਾਧਨਸਮਤ੍ਥਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਲਭਾਮ, ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਞ੍ਚਸ੍ਸ ਦਾਤੁਂ ਲਭਾਮਾ’’ਤਿ ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਕੁਦ੍ਧਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤੁਸ੍ਸਿਂਸੁ। ਤੁਟ੍ਠਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ਪਸੀਦਿਂਸੁ। ਅਨੁਮੋਦਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਅਨੁਗਨ੍ਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਮਣੇਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮਧੁਰੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ , ‘‘ਸਾਮਣੇਰ, ਅਯਂ ਪਦੇਸੋ ਕੋਨਾਮੋ, ਅਯਂ ਪਦੇਸੋ ਕੋਨਾਮੋ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਸ੍ਸ ਉਪਾਸਕੇਨ ਦਸ੍ਸਿਤਪਦੇਸੇ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਾਮਣੇਰੋਪਿ, ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ, ਅਯਂ ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮੋ’’ਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਮਾਨੋવ ਅਗਮਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕਂ ਅਭਿਰੁਹਿ। ਤਤ੍ਥ ਠਿਤਾਨਂ ਪਨ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਮਣੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਕਿਂ ਪਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਮ ਦੁਕ੍ਖਿਤਕਾਲੇ ਰੋਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਹਿ ਅਤਿਰੇਕਤਰੇਨ ਅਸ੍ਸੁਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਇਦਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਤਿਸ੍ਸ, ਏવਮੇਤਂ। ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਹਿ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਿਤਕਾਲੇ ਪਗ੍ਘਰਿਤਅਸ੍ਸੂਨਿ ਚਤੂਹਿ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੇਹਿ ਅਤਿਰੇਕਤਰਾਨੇવਾ’’ਤਿ। ਇਦਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਚਤੂਸੁ ਸਮੁਦ੍ਦੇਸੁ ਜਲਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ,
ਤਤੋ ਬਹੁਂ ਅਸ੍ਸੁਜਲਂ ਅਨਪ੍ਪਕਂ।
ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਫੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਨਰਸ੍ਸ ਸੋਚਨਾ,
ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਸਮ੍ਮ ਤੁવਂ ਪਮਜ੍ਜਸੀ’’ਤਿ॥
ਅਥ ਨਂ ਪੁਨ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਕਹਂ વਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਬ੍ਭਾਰੇ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਤਤ੍ਥ ਪਨ વਸਨ੍ਤੋ ਕਿਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਮਯਾ ਮਰਨ੍ਤੇਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਕਤਸ੍ਸ ਸਰੀਰਨਿਕ੍ਖੇਪਸ੍ਸ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ‘ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੁ, ਤਿਸ੍ਸ, ਏવਮੇਤਂ। ਇਮੇਸਞ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਥવਿਯਂ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਮਤਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ –
‘‘ਉਪਸਾਲ਼ਕਨਾਮਾਨਿ, ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਚਤੁਦ੍ਦਸ।
ਅਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਦਡ੍ਢਾਨਿ, ਨਤ੍ਥਿ ਲੋਕੇ ਅਨਾਮਤਂ॥
‘‘ਯਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਚ, ਅਹਿਂਸਾ ਸਂਯਮੋ ਦਮੋ।
ਏਤਂ ਅਰਿਯਾ ਸੇવਨ੍ਤਿ, ਏਤਂ ਲੋਕੇ ਅਨਾਮਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਜਾ॰੧.੨.੩੧-੩੨) –
ਇਮਂ ਦੁਕਨਿਪਾਤੇ ਉਪਸਾਲ਼ਕਜਾਤਕਂ ਕਥੇਸਿ। ਇਤਿ ਪਥવਿਯਂ ਸਰੀਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਮਰਨ੍ਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਅਮਤਪੁਬ੍ਬਪਦੇਸੇ ਮਰਨ੍ਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸਦਿਸਾ ਪਨ ਅਮਤਪੁਬ੍ਬਪਦੇਸੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਿ।
ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਕਿਰ વੀਸવਸ੍ਸਸਤਿਕਕਾਲੇ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰੋਹਿਣੀਨਦਿਯਾ ਉਭਯਤੀਰવਾਸਿਕੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਓਰਿਮਤੀਰવਾਸਿਕਾ ‘‘ਮਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਬਹੂਪਕਾਰਾ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਪਰਤੀਰવਾਸਿਕਾਪਿ ‘‘ਮਯਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਬਹੂਪਕਾਰਾ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ વਦਿਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਉਭਯਤੀਰવਾਸਿਨੋ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਕਾਰਾ, ਇਮੇ ਨਾਮ ਅਨੁਪਕਾਰਾਤਿ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ, ਸਚਾਹਂ ਓਰਿਮਤੀਰੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਰਤੀਰવਾਸਿਨੋ ਧਾਤੁਗਹਣਤ੍ਥਂ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਲਹਂ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਸਚੇ ਪਰਤੀਰੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਓਰਿਮਤੀਰવਾਸਿਨੋਪਿ ਤਥਾ ਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਕਲਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋਪਿ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, વੂਪਸਮਮਾਨੋਪਿ ਮਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯੇવ વੂਪਸਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਓਰਿਮਤੀਰવਾਸਿਨੋਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਕਾਰਾ, ਪਰਤੀਰવਾਸਿਨੋਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਕਾਰਾ, ਅਨੁਪਕਾਰਾਪਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਓਰਿਮਤੀਰવਾਸਿਨੋ ਓਰਿਮਤੀਰੇਯੇવ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤੁ, ਪਰਤੀਰવਾਸਿਨੋਪਿ ਪਰਤੀਰੇਯੇવਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਮਜ੍ਝੇਨਦਿਯਾ ਸਤ੍ਤਤਾਲਪ੍ਪਮਾਣੇ ਆਕਾਸੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਮ ਸਰੀਰਂ ਮਜ੍ਝੇ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਏਕੋ ਭਾਗੋ ਓਰਿਮਤੀਰੇ ਪਤਤੁ, ਏਕੋ ਭਾਗੋ ਪਰਤੀਰੇ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਯਥਾਨਿਸਿਨ੍ਨੋવ ਤੇਜੋਧਾਤੁਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿ, ਜਾਲਾ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਸਰੀਰਂ ਮਜ੍ਝੇ ਭਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਏਕੋ ਭਾਗੋ ਓਰਿਮਤੀਰੇ ਪਤਿ, ਏਕੋ ਭਾਗੋ ਪਰਤੀਰੇ। ਤਤੋ ਮਹਾਜਨੋ ਪਰਿਦੇવਿ, ਪਥવਿਉਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਸਦ੍ਦੋ વਿਯ ਆਰੋਦਨਸਦ੍ਦੋ ਅਹੋਸਿ। ਸਤ੍ਥੁ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਆਰੋਦਨਸਦ੍ਦਤੋਪਿ ਕਾਰੁਞ੍ਞਤਰੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ ਰੋਦਨ੍ਤਾ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਾ ‘‘ਸਤ੍ਥੁ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਗ੍ਗਾਹਕੇ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੇ ਸਤ੍ਥੁ ਠਿਤਕਾਲੋ વਿਯ ਨੋ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਨੋ ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ વਿਪ੍ਪਲਪਨ੍ਤਾ વਿਰવਨ੍ਤਾ વਿਚਰਿਂਸੂਤਿ।
ਪੁਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾਮਣੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਨਸਣ੍ਡੇ ਦੀਪਿਆਦੀਨਂ ਸਦ੍ਦੇਨ ਭਾਯਸਿ, ਨ ਭਾਯਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਭਾਯਾਮਿ ਭਗવਾ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਏਤੇਸਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ વਨਰਤਿ ਨਾਮ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ વਨવਣ੍ਣਨਂ ਨਾਮ ਕਥੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਤਿਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ। ‘‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ? ‘‘ਮਯਂ ਗਚ੍ਛਾਮ, ਤ੍વਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ, ਨਿવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਉਪਜ੍ਝਾਯੇ ਮਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੇ ਨਿવਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮਿ , ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ । ਸਤ੍ਥਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਸਾਮਣੇਰਸ੍ਸ ਪਨ ਨਿવਤ੍ਤਿਤੁਮੇવ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ, ਥੇਰੋ ਤਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤਿਸ੍ਸ, ਸਚੇ ਨਿવਤ੍ਤਿਤੁਕਾਮੋ, ਨਿવਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਿવਤ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨਮੇવ ਅਗਮਾਸਿ।
ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਸਭਾਯਂ ਕਥਾ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਅਹੋ વਤ વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰੋ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਕਰੋਤਿ, ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਸ੍ਸ ਞਾਤਕਾ ਸਤ੍ਤਸੁ ਮਙ੍ਗਲੇਸੁ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਸਮੇવ ਅਦਂਸੁ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲੇ ਅਨ੍ਤੋવਿਹਾਰੇ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤ ਦਿવਸਾਨਿ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਸਮੇવ ਅਦਂਸੁ। ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਮੇ ਦਿવਸੇ ਅਨ੍ਤੋਗਾਮਂ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਦ੍વੀਹੇવ ਦਿવਸੇਹਿ ਸਾਟਕਸਹਸ੍ਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਹਸ੍ਸਂ ਲਭਿ, ਪੁਨੇਕਦਿવਸਂ ਕਮ੍ਬਲਸਹਸ੍ਸਂ ਲਭਿ। ਇਤਿਸ੍ਸ ਇਧ વਸਨਕਾਲੇ ਮਹਾਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਇਦਾਨਿ ਏવਰੂਪਂ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਮਿਸ੍ਸਕਾਹਾਰੇਨ ਯਾਪੇਤਿ, ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਕੋ વਤ ਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰੋ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਕਾਯ ਨੁਤ੍ਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਤਰਹਿ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਾਯ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਆਮ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਲਾਭੂਪਨਿਸਾ ਨਾਮੇਸਾ ਅਞ੍ਞਾ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ ਅਞ੍ਞਾ। ‘ਏવਂ ਲਾਭਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਹਿ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾਦਿਧੁਤਙ੍ਗਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਲਾਭੂਪਨਿਸਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਅਪਾਯਾ વਿવਟਦ੍વਾਰਾ ਏવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਯਾ ਪਨ ਪਟਿਪਦਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਂ ਪਹਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਾਤੀ’’ਤਿ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿਂ ਘਟੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
੭੫.
‘‘ਅਞ੍ਞਾ ਹਿ ਲਾਭੂਪਨਿਸਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ।
ਏવਮੇਤਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾવਕੋ।
ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, વਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹਯੇ’’ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞਾ ਹਿ ਲਾਭੂਪਨਿਸਾ, ਅਞ੍ਞਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀਤਿ ਲਾਭੂਪਨਿਸਾ ਨਾਮੇਸਾ ਅਞ੍ਞਾ ਏવ, ਅਞ੍ਞਾ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾ। ਲਾਭੁਪ੍ਪਾਦਕੇਨ ਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਥੋਕਂ ਅਕੁਸਲਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਕਾਯવਙ੍ਕਾਦੀਨਿ ਕਾਤਬ੍ਬਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਕਾਯવਙ੍ਕਾਦੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਰੋਤਿ, ਤਦਾ ਲਾਭੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਪਾਯਸਪਾਤਿਯਞ੍ਹਿ વਙ੍ਕਂ ਅਕਤ੍વਾ ਉਜੁਕਮੇવ ਹਤ੍ਥਂ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੋ ਮਕ੍ਖਿਤਮਤ੍ਤਕੋવ ਹੋਤਿ, વਙ੍ਕਂ ਕਤ੍વਾ ਓਤਾਰੇਤ੍વਾ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਪਾਯਸਪਿਣ੍ਡਂ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤੋવ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਏવਂ ਕਾਯવਙ੍ਕਾਦੀਨਿ ਕਰਣਕਾਲੇਯੇવ ਲਾਭੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਯਂ ਅਧਮ੍ਮਿਕਾ ਲਾਭੂਪਨਿਸ੍ਸਾ ਨਾਮ। ਉਪਧਿਸਮ੍ਪਦਾ ਚੀવਰਧਾਰਣਂ ਬਾਹੁਸਚ੍ਚਂ ਪਰਿવਾਰੋ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੋਤਿ ਏવਰੂਪੇਹਿ ਪਨ ਕਾਰਣੇਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਲਾਭੋ ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰੇਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਕਾਯવਙ੍ਕਾਦੀਨਿ ਪਹਾਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਨਨ੍ਧੇਨੇવ ਅਨ੍ਧੇਨ વਿਯ, ਅਮੂਗੇਨੇવ ਮੂਗੇਨ વਿਯ, ਅਬਧਿਰੇਨੇવ ਬਧਿਰੇਨ વਿਯ ਭવਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਸਠੇਨ ਅਮਾਯੇਨ ਭવਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਏવਮੇਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਲਾਭੁਪ੍ਪਾਦਨਂ ਪਟਿਪਦਞ੍ਚ ਨਿਬ੍ਬਾਨਗਾਮਿਨਿਂ ਪਟਿਪਦਞ੍ਚ ਏવਂ ਞਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਙ੍ਖਤਾਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬੁਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸવਨਨ੍ਤੇ ਜਾਤਟ੍ਠੇਨ ਓવਾਦਾਨੁਸਾਸਨਿਂ વਾ ਸવਨਟ੍ਠੇਨ ਸਾવਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਮ੍ਮਿਕਂ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਸਕ੍ਕਾਰਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਨ ਚੇવ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸੇਯ੍ਯ, ਕਾਯવਿવੇਕਾਦਿਕਂ વਿવੇਕਂ ਅਨੁਬ੍ਰੂਹਯੇ। ਤਤ੍ਥ ਕਾਯવਿવੇਕੋਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਏਕੀਭਾવੋ। ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋਤਿ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ। ਉਪਧਿવਿવੇਕੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤੇਸੁ ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਗਣਸਙ੍ਗਣਿਕਂ વਿਨੋਦੇਤਿ, ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਕਿਲੇਸਸਙ੍ਗਣਿਕਂ વਿਨੋਦੇਤਿ, ਉਪਧਿવਿવੇਕੋ ਸਙ੍ਖਾਰਸਙ੍ਗਣਿਕਂ વਿਨੋਦੇਤਿ। ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ, ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਉਪਧਿવਿવੇਕਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿਹੇਤਂ –
‘‘ਕਾਯવਿવੇਕੋ ਚ વਿવੇਕਟ੍ਠਕਾਯਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਰਤਾਨਂ, ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ ਚ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਮવੋਦਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਂ, ਉਪਧਿવਿવੇਕੋ ਚ ਨਿਰੁਪਧੀਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ વਿਸਙ੍ਖਾਰਗਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੫੦)। –
ਇਮਂ ਤਿવਿਧਮ੍ਪਿ વਿવੇਕਂ ਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯ વਡ੍ਢੇਯ੍ਯ, ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦੇਸਨਾવਸਾਨੇ ਬਹੂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
વਨવਾਸੀਤਿਸ੍ਸਸਾਮਣੇਰવਤ੍ਥੁ ਪਨ੍ਨਰਸਮਂ।
ਬਾਲવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਪਞ੍ਚਮੋ વਗ੍ਗੋ।